docPobierz pdf
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz pdf
WYZWANIE: PRZYCIĄĆ NIEEFEKTYWNOŚCI W PRODUKCJI ROZWIĄZANIE: Oprogramowanie Wonderware. Lepsze narzędzia pozwalają zwiększyć produkcję i efektywność średnio o 35%* Czy Twoje obecne narzędzia informatyczne są wystarczająco dobre, aby pomóc Ci w zwięk− szeniu produkcji i efektywności? Podnieś swoją efektywność i wydajność dzięki łatwym i szybkim rozwiązaniom informatycznym Wonderware. Wykorzystaj jeszcze lepiej istniejące w firmie systemy produkcyjne i biznesowe. Otwarta, modułowa i skalowal− na technologia ArchestrA połączy je ze sobą dla Twojej wygody. Dołącz do ponad 30% fabryk na całym świecie, które wybrały oprogramowanie Won− derware jako narzędzie doskona− lenia produkcji. Odwiedź naszą Authorized Distributor stronę i pobierz bezpłatny arty− kuł, który tego dowodzi. w w w. a s t o r. c o m . p l / p p m *Wynik badania przeprowadzonego wśród klientów firmy Wonderware ©2006 Invensys Systems, Inc. All rights reserved. Invensys; Wonderware; ArchestrA; and “Every system in your plant, working in concert.” are trademarks or service marks of Invensys plc, its subsidiaries and affiliated companies. All other brands and product names may be the trademarks or service marks of their respective owners. 3 Aktualności Aktualności Szanowni Państwo, skończyły się wakacje, zbliża się jesień, czas pędzi tak, że trudno za nim nadążyć. Ani się nie obejrzymy, a stuknie nam pięćdziesiątka. Tak, już za trzy miesiące będziemy świętowali wydanie 50 numeru naszego Biuletynu. Ale zanim to nastąpi, mam przyjemność przedstawić Państwu numer 49, do przeczytania którego serdecznie zachęcam. Tym razem nie będzie ani słowa o piłce nożnej, w szczególności o polskiej reprezentacji piłkarskiej, Polskim Związku Piłki Nożnej i temu podobnych tematach. Nie wpiszemy się też w nową ogólnopolską histerię medialną pod tytułem „Robert Kubica”. Poświęcamy natomiast sporo miejsca zagadnieniom związanym z zarządzaniem produkcją oraz roli, jaką w unowocześnianiu produkcji może odegrać oprogramowanie przemysłowe Wonderware. Pretekstem jest organizowana po raz pierwszy w Polsce konferencja WonderWorld. Polecam Państwu szczególnie artykuł ze strony 13, traktujący o wspieraniu zarządzania produkcją i wydajnością przez systemy informatyczne. Ponadto warto przeczytać obszerny tekst poświęcony zagadnieniom zrobotyzowanego spawania, w którym omówione zostały sposoby finansowania i dofinansowania zakupu robotów spawających. Tradycyjnie przedstawiamy też kilka interesujących wdrożeń produktów GE Fanuc i Wonderware. Zapraszam też Państwa do Warszawy, na organizowaną przez firmę ASTOR konferencję Robotyzacja 2006. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie 6. Mateusz Pierzchała [email protected] ASTOR na targach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Technologie, produkty, zastosowania Zrobotyzowane spawanie porównanie kosztów, sposoby finansowania, innowacyjność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Zarządzanie produkcją i wydajnością wspierane przez systemy informatyczne. . . . . . . . . . . . . 12 Moduły funkcjonalne przemysłowych systemów zarządzania produkcją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 FactorySuite ArchestrA Toolkit narzędzia do tworzenia zaawansowanych aplikacji Wonderware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Monitoring i telemetria bez stałych kosztów? . . . . . . . . 22 Zastosowanie sieci Ethernet Zdalne programowanie sterowników NX . . . . . . . . . . . . 23 Instalacje automatyki Panel operatorski Quickpanel w etykieciarce automatycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 InTouch w dydaktyce wizualizacji procesów. . . . . . . . . . 31 Oprogramowanie Wonderware w produkcji alkoholu . . 18 Oprogramowanie Wonderware w fabryce Nestle Harrismith. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Pod lupą Programowanie kontrolerów PACSystems RX3i Własne bloki funkcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Aplikacje wielojęzyczne w Quickpanel CE . . . . . . . . . . . . 26 Ostatnie strony Kupa gruzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Ludzie ASTORA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Redaktor naczelny: Mateusz Pierzchała Redaktor techniczny: Tomasz Merwart Wydawca: ASTOR Sp. z o.o. ul. Smoleńsk 29, 31-112 Kraków tel. 012 428 63 70 fax 012 428 63 78 [email protected] www.astor.com.pl Druk: Drukarnia Know-How, Kraków tel. 012 622 85 70 Nakład: 10000 egz. Numer zamknięto: 11.09.2006 Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 4 Aktualności Nowe, niższe ceny oprogramowania wizualizacyjnego InTouch Firma ASTOR przygotowała specjalną ofertę cenową dla oprogramowania wizualizacyjnego Wonderware InTouch 9.5 w wersji Runtime I/O dla 500 i 1000 zmiennych. Ceny zostały obniżone średnio o 15%. Oferta obowiązuje do końca 2006 roku. Więcej informacji można uzyskać w oddziałach firmy ASTOR. Promocja kolorowych paneli operatorskich Quickpanel CE Przypominamy, że trwa promocja "czas na kolor", dotycząca specjalnych cen zakupu kolorowych paneli operatorskich Quickpanel CE. Promocja "czas na kolor" dotyczy zakupu kolorowych 6" paneli operatorskich Quickpanel CE View - model IC754VGI06STD. Cena panelu w promocji wynosi 3330 PLN + VAT (cena katalogowa: 5070 PLN + VAT). Promocja trwa do końca 2006 roku lub wyczerpania zapasów. Więcej informacji na stronie www.astor.com.pl. Oprogramowanie Wonderware i Microsoft Dynamics Firma Wonderware podjęła prace nad rozszerzeniem zakresu integracji pomiędzy oprogramowaniem Wonderware dla produkcji, a pakietem ERP Microsoft Dynamics AX. Do integracji wykorzystany zostanie standard ISA-95, zapewniający integrację pomiędzy poziomem zarządzania przedsiębiorstwem a systemami sterowania produkcją. Dzięki temu możliwa będzie bezpośrednia wymiana informacji o zleceniach produkcyjnych oraz przepływie materiałów i surowców, pomiędzy Microsoft Dynamics AX a połączonymi, za pomocą platformy Wonderware, systemami produkcyjnymi pochodzącymi od różnych dostawców. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) SATEL sponsorem mistrza świata w rajdach WRC Podczas gdy my Polacy coraz bardziej interesujemy się Formułą 1 za sprawą naszego rodaka Roberta Kubicy, Finowie śledzą zacięcie poczynania w Rajdowych Mistrzostwach Świata ich najwybitniejszego kierowcy rajdowego Marcusa Grönholma. W wir szaleństwa rajdów samochodowych dał się wciągnąć także fiński producent radiomodemów, firma Satel Oy, będąca od wakacji sponsorem obecnego vicelidera klasyfikacji generalnej Mistrzostw Świata wspomnianego Marcusa Grönholma. Nowe Quickpanele W ofercie firmy ASTOR dostępne są m.in. 2 modele paneli z rodziny Quickpanel CE, na które warto szczególnie zwrócić uwage. Pierwszy z modeli to nowy 12 calowy panel monochromatyczny (IC754VGI12MTD), który zastąpił dotychczas dostępny model 10” (IC754VGI10MTD). Należy podkreślić, że od strony wielkości obudowy (otworu montażowego) oraz parametów panelu jest on zgodny ze swoim poprzednikiem. Nowy model posiada jednak większą matrycę ekranu 800x600 pikseli, nowy model ekranu wykonany w technologii TFT, wyświetlający obraz monochromatyczny (256 odcieni), o bardzo dobrych parametrach ostrości i wyrazistości. Panel, pomimo większej matrycy oferowany jest w cenie modelu 10”. Drugi panel to model 6” (IC754VGISTD) z kolorowym ekranem. Panel oferowany jest w promocji „Czas na kolor”, a jego cena kształtuje się na poziomie cen paneli z ekranem monochromatycznym. Więcej informacji oraz szczegółowe parametry urządzeń można znaleźć na stronie www.astor.com.pl Oddział ASTOR Wrocław w nowej siedzibie Mamy zaszczyt poinformować, że nasz oddział we Wrocławiu uzyskał osobowość prawną i od dnia 1 lipca 2006 roku jako ASTOR Wrocław Sp. z o.o. jest naszym oficjalnym przedstawicielem w regionie Dolnego Śląska i Opolszczyzny. Zapraszamy jednocześnie do naszej nowej siedziby przy ul. Karkonoskiej 59 we Wrocławiu. Informujemy, że nie uległy zmianie telefony kontaktowe i adresy mailowe do oddziału oraz Doradców Technicznych. Jednocześnie dziękujemy dotychczasowemu przedstawicielowi ASTORA we Wrocławiu - firmie Softechnik Sp. z o.o. za długoletnią współpracę jako regionalnego dystrybutora, licząc na dalszą kooperację z firmą już w roli integratora systemów ASTOR. Mamy nadzieję, że zmiany organizacyjne pozwolą na ściślejszą współpracę z naszymi klientami w rejonie Dolnego Śląska i Opolszczyzny. 5 Aktualności Nowe konwertery JET W ofercie firmy ASTOR pojawiły się dwa nowe przemysłowe konwertery z rodziny JET. Są one przeznaczone do łączenia sieci ethernetowych opartych o łącze kablowe bazujące na przewodach miedzianych, z sieciami światłowodowymi. Prostszy model - Jet-Con-1301 - oferuje jedno gniazdo w standardzie 10/100Base-TX (kabel miedziany) oraz jedno 100Base – FX (światłowód). Model Jet-Net-1302 posiada dwa złącza 10/100Base-TX oraz jedno światłowodowe. Urządzenia mogą być zasilone napięciem 18-32 VDC lub 18-27 VAC. Obudowa urządzenia zapewnia stopień ochrony IP30 i przystosowane są do montażu na szynie DIN. Zastosowanie łącza światłowodowego umożliwia transmisję sygnału na odległość 2 km w przypadku użycia światłowodu wielomodowego oraz na 30 km w przypadku kabla jednomodowego. Urządzenie może pracować w temperaturze od -10 do + 70 st. C Protokół Modbus RTU w układach I/O serii SATELLINK Firma Satel opracowała nową grupę układów wejść/wyjść rozproszonych serii SATELLINK: I-LINK 100 MB, C-LINK 100 MB, MINI-LINK MB obsługujących powszechnie stosowany w automatyce protokół Modbus RTU. Moduły SATELLINK MB w zależności od typu wyposażone są w wejścia/wyjścia dyskretne, analogowe lub liczniki impulsów. Moduły te zostały zaprojektowane do współpracy z radiomodemami Satelline-3AS(d) NMS, Satelline-3AS(d)/EPIC, Satelline-2ASxE i Satelline-1870. Mogą być wykorzystywane do systemów telemetrycznych, systemów zdalnego sterowania oraz do kontroli pracy obiektów w systemach alarmowych, a zaimplementowany protokół Modbus RTU pozwoli łatwo zintegrować je z resztą systemu sterowania i wizualizacji. Wizyta prezesa Fanuc Robotics Europe w ASTORZE W czerwcu siedzibę firmy ASTOR odwiedził Prezes Fanuc Robotics Europe pan Olaf Gehrels, wraz z nowym szefem oddziału czeskiego odpowiedzialnym za rynek robotów w Polsce, panem Lionel Mercou. W czasie spotkania omówiono zasady współpracy pomiędzy firmą ASTOR jako autoryzowanym dystrybutorem robotów w Polsce, i Fanuc Robotics w najbliższych latach. Powzięto również szereg decyzji co do konkretnych wspólnych przedsięwzięć promujących rozwiązania firmy Fanuc Robotics na polskim rynku. Elektrociepłownia Gorzów wybrała architekturę ArchestrA Elektrociepłownia Gorzów S.A., należąca do grupy kapitałowej PSE S.A., podjęła decyzję o wykorzystaniu w dalszym rozwoju swoich systemów informatycznych na produkcji oprogramowania Industrial Application Server firmy Wonderware, opartego na przemysłowej technologii ArchestrA. Elektrociepłownia jest wieloletnim użytkownikiem oprogramowania Wonderware. Obecnie działający w zakładzie system wspiera zarządzanie jakością produkcji oraz kontrolę realizacji umów sprzedaży energii elektrycznej na Rynku Bilansującym. Kronospan Szczecinek wdraża system produkcyjny oparty na technologii ArchestrA Kronospan Szczecinek, znany producent drewnopochodnych materiałów wykończeniowych m.in. paneli KronoOriginal, rozpoczął wdrożenie platformy integrującej wykorzystywane w zakładzie systemy sterowania liniami produkcyjnymi. System stworzony będzie za pomocą oprogramowania Wonderware Industrial Application Server opartego na przemysłowej architekturze ArchestrA. Oprogramowanie Wonderware pozwoli na stworzenie jednolitego, elastycznego systemu monitorowania, raportowania i gromadzenia danych pochodzących bezpośrednio z systemów sterowania liniami produkcyjnymi oraz systemów pomocniczych. Firma planuje etapowo w oparciu o platformę Wonderware ArchestrA budować system zarządzania produkcją klasy MES dopasowany do własnych potrzeb. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 6 Aktualności Szkolenie dla firm integratorskich w zakresie spawających systemów zrobotyzowanych w Bielawie. W dniach 28-30 czerwca 2006 w Bielawie odbyło się spotkanie firm integratorskich wdrażających rozwiązania systemów zrobotyzowanych oraz firmy ASTOR – dystrybutora na Polskę FANUC Robotics i gospodarza, firmy Lincoln Electric Bester S.A.. W trakcie dwóch dni omówione zostały zarówno teoretycznie, jak i praktycznie sposoby konfiguracji spawających systemów zrobotyzowanych opartych o produkty FANUC i Lincoln Electric. Uczestnicy mogli dowiedzieć się więcej o szczegółach oferty w zakresie zrobotyzowanego spawania oraz pojawiających się nowościach i sposobach ich wykorzystania. Konferencja „ROBOTYZACJA 2006” 26 października w Hotelu Marriott w Warszawie, odbędzie się jednodniowa konferencja pod nazwą „Robotyzacja 2006”. Jej celem jest podniesienie świadomości oraz wiedzy funkcjonalnej z zakresu wykorzystania robotów w różnych gałęziach przemysłu jak również przedstawienie korzyści dla firm wykorzystujących roboty w procesie produkcji. Podczas sympozjum przedstawione zostaną przykłady zastosowań robotów przemysłowych w oparciu o wdrożone instalacje funkcjonujące w zakładach produkcyjnych na całym świecie. Konferencja skierowana jest zarówno do zakładów wyposażonych w stanowiska zrobotyzowane jak i tych, które realnie myślą o zrobotyzowaniu linii produkcyjnej. Profil uczestników to osoby, które: • doskonale orientują się w procesach produkcyjnych mających miejsce w zakładach, • mają określone wyobrażenia jak można by zmodernizować bądź usprawnić procesy, • mają decydujący wpływ na dobór sprzętu o ściśle określonych parametrach technicznych. W trakcie trwania konferencji, dzięki panelom dyskusyjnym poprzedzającym kolejne wystąpienia prelegentów oraz w przerwach, uczestnicy będą mogli uzyskać odpowiedzi na pytania dzięki indywidualnym konsultacjom z pracownikami firmy ASTOR. R E K L A M A 8 Technologie, produkty, zastosowania Zrobotyzowane spawanie Systemy zrobotyzowanego spawania mogą być dobrą propozycją dla firm odczuwających brak na rynku pracy wykwalifikowanych specjalistów w zakresie spawania. Czynnikiem, który może dodatkowo zachęcić firmy do inwestowania w zrobotyzowane spawanie mogą być różnice w kosztach spawania ręcznego i zrobotyzowanego. Co prawda koszty całościowe inwestycji nie są małe, ale istnieją sposoby finansowania, np. dotacje z Unii Europejskiej, czy Kredyt Technologiczny oraz sposoby na odroczenie kosztów inwestycji w czasie, np. leasing. Polskie firmy produkcyjne mają pozytywne doświadczenia z procesu ubiegania się o dotacje. Dofinansowanie na poziomie 50% inwestycji warte jest czasu i środków przeznaczonych na przeprowadzenie wniosku o dotacje. Jesteśmy świadkami zjawiska odpływu z polskiego rynku pracy wykwalifikowanych specjalistów w zakresie spawania. Kierunkiem emigracji są głownie kraje „starej” Unii Europejskiej, w szczególności Wyspy Brytyjskie. Problem wynikający z tego braku na rynku pracy jest coraz bardziej odczuwalny i z dużym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że w najbliższej przyszłości ta tendencja się nie zmieni. Istnieje dość ciekawa propozycja dla przedsiębiorstw, dotykających ten problem. Tą propozycją są spawające roboty prze- Maciej Kaczmarek, ASTOR Sp. z o.o. porównanie kosztów, sposoby finansowania, innowacyjność mysłowe. Jednak nie należy traktować tego rozwiązania tylko jednowymiarowo, jako lekarstwa na brak wykwalifikowanych specjalistów. Plusów stosowania zrobotyzowanego spawania jest więcej, o czym pisaliśmy na łamach 47 Biuletynu Automatyki w artykule „Roboty spawające – korzyści z robotyzacji procesów spawania”. W artykule omówiono kwestie kosztów inwestycji, które należy ponieść, aby robot mógł zacząć spawać. Przed przystąpieniem do omówienia sposobów finansowania, w kilku słowach należy wyjaśnić, z czego wynikają różnice kosztów spawania ręcznego i zrobotyzowanego. Aspekt ten analizowano w oparciu o doświadczenia firmy Lincoln Electric, producenta materiałów i urządzeń spawalniczych. Porównanie kosztów spawania ręcznego i zrobotyzowanego. Zrobotyzowane stanowisko spawalnicze z robotem FANUC Robotics serii ARC Mate. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Najważniejszym elementem, o którym należy w tym kontekście powiedzieć, jest efektywny współczynnik wykorzystania łuku elektrycznego. Jest to stosunek czasu 9 Technologie, produkty, zastosowania jarzenia się łuku do całkowitego czasu potrzebnego na wykonanie wszystkich spoin. Przyjęto, że im współczynnik ma większą wartość, tym proces spawania przeprowadzany jest bardziej efektywnie. Szacuje się, że w przypadku spawania ręcznego współczynnik ten wynosi około 20%, natomiast w przypadku spawania z wykorzystaniem robota przemysłowego nawet 70%. Różnica jest konsekwencją sposobu spawania. W przypadku spawania ręcznego spoina wykonywana jest w odcinkach o długości od kilku centymetrów do około 0,5 metra. Wynika to z konieczności zmiany pozycji spawacza względem spawanego detalu oraz z faktu, że spawacz od czasu do czasu odpoczywa. Natomiast w przypadku spawania z wykorzystaniem robota spoina wykonywana jest na całej długości w sposób nieprzerwany. W przypadku zrobotyzowanego spawania istnieje możliwość zastosowania wyrafinowanych procesów spawalniczych, które pozwalają uzyskiwać prędkości spawania nawet na poziomie 2 m/min. Taka prędkość jest nie osiągalna dla spawacza, który spawając ręcznie może zbliżyć się do prędkości około 0,6 m/min. Należy również zwrócić uwagę na możliwość kontroli procesu spawania, którą dają systemy zrobotyzowane. W przypadku gdy aplikacja łączy technologię FANUC Robotics w zakresie robota przemysłowego, z technologią Lincoln Electric w zakresie źródła spawalniczego, mamy możliwość korzystania z dodatkowych funkcji, będących efektem współpracy pomiędzy tymi firmami. Chodzi o dwukierunkowy sposób wymiany danych pomiędzy robotem i źródłem spawalniczym, czyli protokół komunikacyjny ARCLink stworzony specjalnie do tego celu. ARCLink daje możliwość zmiany z poziomu robota wszystkich parametrów spawania oraz pozwala przełączać się „w locie” pomiędzy procesami spawalniczymi takimi jak STT, Rapid Arc czy Power Mode w trakcie prowadzenia spoiny, bez konieczności wygaszania łuku. W przypadku spawania ręcznego jest to bardzo trudne i praktycznie nie stosowane. Co istotne, wymienione wyżej procesy spawania zapewniają ogromną redukcję odprysków dla całego zakresu prądowego od 40 do 450 Ar, co bardzo poważnie eliminuje konieczność czyszczenia po spawaniu. Warto nadmienić również, że uzyskana dzięki robotom powtarzalność gwarantuje zmniejszenie niezgodności spawalniczych (wad), a tym samym redukuje ilość braków czy konieczność naprawy. Zrobotyzowane stanowisko spawalnicze z robotem FANUC Robotics serii ARC Mate. Sposoby finansowania, a innowacyjność. Nie zawsze firmy są w stanie ponieść koszt całej inwestycji. Na szczęście, oprócz finansowania ze środków własnych, istnieją inne sposoby, które pozwalają na zmniejszenie całościowych kosztów inwestycji lub odroczenie kosztów w czasie. W artykule omówiono trzy sposoby finansowania. Dwa z nich: dotacje ze środków Unii Europejskiej oraz Kredyt Technologiczny, wymagają potwierdzenia innowacyjności dofinansowywanego rozwiązania. Trzeci - leasing jest formą odroczenia kosztów w czasie i nie wymaga wspomnianego potwierdzenia. Znana wszystkim możliwość ubiegania się o dotacje ze środków Unii Europejskiej. Jak to wyglądało do tej pory w ramach funduszy poakcesyjnych? Jeżeli przedsiębiorstwo jest małym bądź średnim podmiotem, to do 2006 mogło w ramach wspomnianych środków ubiegać się o dotacje z funduszy strukturalnych SPO WKP (Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw), tak zwany sektor działania 2.3. Procedura weryfikacji na jednym z etapów polegała na podliczeniu punktów, które otrzymywał wniosek. Były to tak zwane kryteria merytoryczne wniosku. Wśród nich jednym z elementów była innowacyjność, którą punktowało się w zależności od skali: regionu – 3 punkty, kraju – 6 punktów, w skali międzynarodowej – 10 punktów. Opinię, która Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 10 Technologie, produkty, zastosowania stwierdzała, że nasza inwestycja jest innowacyjna mogła wydać m. in. uczelnia wyższa, której przedmiot działalności był związany tematycznie z obszarem inwestycji. A jak to będzie wyglądać w najbliższych latach? Projekty inwestycyjne małych i średnich przedsiębiorców, współfinansowane w obecnej perspektywie finansowej w ramach działania 2.3 SPO WKP, w okresie 2007-2013 będą wspierane w ramach programów regionalnych (Regionalne Programy Operacyjne). Jak zapowiedział Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Kaczmarek: „Program jest adresowany przede wszystkim do tych przedsiębiorców, którzy widzą swój rozwój poprzez podnoszenie innowacyjności”. Projekty dokumentów programowych na lata 2007-2013 są aktualnie konsultowane. Trwa również przygotowanie systemu realizacji programu, w tym m.in.: kryteriów i systemu wyboru projektów. Więcej informacji o programie można znaleźć na rządowej stronie internetowej www.funduszestrukturalne.gov.pl. Innowacyjność w ramach dotacji Unii Europejskiej do roku 2006 mogła zwiększyć szanse wniosku, ale nie była warunkiem koniecznym. Z zapowiedzi urzędników można wnioskować, że innowacyjność rozwiązania technologicznego będzie istotnym czynnikiem wpływającym na przyznawanie dotacji w latach 2007-2013. Innym przykładem dofinansowania, w którym innowacyjność staje się warunkiem koniecznym jest Zrobotyzowane stanowisko spawalnicze z robotem FANUC Robotics serii ARC Mate. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Kredyt Technologiczny. Fundusz Kredytu Technologicznego został powołany na mocy ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. nr 179, poz. 1484) w Banku Gospodarstwa Krajowego. Fundusz ma za cel zachęcanie przedsiębiorców do inwestowania w innowacyjne technologie oraz pogłębianie współpracy pomiędzy ośrodkami naukowo-badawczymi i przedsiębiorstwami. Kredyt Technologiczny udzielany jest przedsiębiorstwom na zakup i wdrożenie nowej technologii. Ubiegający się o kredyt muszą zgromadzić minimum 25% wkładu własnego, natomiast wysokość kredytu nie może przekroczyć równowartości 2 mln EUR w złotych (przeliczanej wg średniego kursu NBP na dzień udzielenia kredytu). Zasady udzielenia kredytu technologicznego nie odbiegają od warunków kredytów oferowanych na rynku, z tą różnicą, że przedsiębiorca może ubiegać się o częściowe umorzenie kwoty kapitału kredytu. Jednym z warunków uzyskania umorzenia jest przedstawienie dokumentów potwierdzających, że wytworzone na bazie nowej technologii towary lub usługi zostały sprzedane. Kredytu udziela się na okres do 72 miesięcy. Poprzez nową technologię, którą ma wspierać Kredyt Technologiczny, rozumie się wiedzę technologiczną w postaci wartości niematerialnych i prawnych, w szczególności wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, która: ✔ umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów i usług, ✔ jest stosowana na świecie nie dłużej niż 5 lat. Opinia o nowej technologii musi być wystawiona przez jednostkę naukową, centrum badawczo-rozwojowe lub stowarzyszenie naukowo-techniczne o zasięgu ogólnopolskim, którego przedmiot działalności jest związany tematycznie z obszarem inwestycji. Przepisy jednoznacznie określają formę oraz zawartość opinii, która musi być wystawiona dla konkretnego rozwiązania technologicznego. W ramce, tytułem przykładu przytoczono opracowany przez pracownika Politechniki Krakowskiej „opis technologii”, będący jednym ze składników opinii. Politechnika Krakowska ma już doświadczenie w badaniu czy dana technologia jest innowacyjna oraz w przygotowywaniu opinii potwierdzających tę innowacyjność. Bardziej szczegółowe informacje o Kredycie Technologicznym można znaleźć na stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego 11 Technologie, produkty, zastosowania Opis technologii w ramach opinii o innowacyjności w zakresie wykorzystania do spawania robotów FANUC serii ARC Mate. D ynamicznie rozwijająca się od lat osiemdziesiątych robotyzacja i automatyzacja procesów produkcyjnych szuka coraz to nowszych rozwiązań technologicznych pozwalających na podniesienie wymagań jakościowych, wydajnościowych i ekonomicznych. Aby sprostać tym wymaganiom zachodzi konieczność wytwarzania robotów ekonomicznych, przeznaczonych do konkretnych zadań. Przykładem takich wyspecjalizowanych robotów są roboty FANUC serii ARC Mate. Roboty te w połączeniu z urządzeniami spawalniczymi, np.: firmy Lincoln Electric, w szczególności ze źródłami Power Wave wyposażonymi w nowe programy potrafiące obsługiwać procesy spawalnicze Rapid Arc, czy Power Mode stanowią nowoczesny system będący odpowiedzią na oczekiwania przemysłu. System, który zapewnia bardzo dobre parametry jakościowe, powtarzalność oraz wysoki wzrost wydajności. P owyższe zastosowanie robota dedykowanego do spawania, które wykorzystuje najnowszą technologię w zakresie robotyki i spawalnictwa, jest rozwiązaniem innowacyjnym zarówno w skali kraju, jak i na świecie. Wdrożenie i uruchomienie systemów do spawania z robotami FANUC serii ARC Mate będzie wykorzystaniem wiedzy technicznej z okresu krótszego niż 5 lat. Zaproponowane rozwiązanie zwiększa atrakcyjność oferty na rynku, dostosowując się do oczekiwań nowoczesnego przemysłu. mgr inż. Ryszard Trela – specjalista Katedra Systemów Wytwarzania Instytutu Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Politechnika Krakowska www.bgk.com.pl, gdzie znajduje się m.in.: wniosek, niezbędne załączniki oraz wskazówki do sporządzenia opinii do wniosku i wskazówki do business planu. O innowacyjności można również przeczytać na stronie domowej projektu "Zwiększenie innowacyjności sektora MŚP" www.innowacyjnosc.pl. Ostatnim sposobem finansowania, optymalizującym przepływy pieniężne oraz obciążenia podatkowe, jest leasing. Dla instytucji finansującej w ten sposób inwestycję, kwestia innowacyjności nie jest warunkiem koniecznym. Coraz częściej przedsiębiorcy decydują się na tę formę odroczenia kosztów w czasie, żeby móc pokrywać je z zysków z przed- sięwzięcia. Na rynku działa wiele firm leasingowych, które są w stanie finansować inwestycję, oczywiście po wcześniejszym sprawdzeniu kondycji finansowej leasingobiorcy. Istnieje możliwość finansowania zarówno całości inwestycji, czyli całej aplikacji spawającej, jak i finansowanie jednego z jej składników, np. robota przemysłowego. Wśród kilku możliwości finansowania zakupów, również firma ASTOR oferuje leasing. Przykłady firm, które skorzystały z możliwości dofinansowania Dla potwierdzenia, że z opisanych możliwości finansowania można skorzystać, przytaczamy dwa przykłady firm, które zdecydowały się na zakup robotów przemysłowych FANUC Robotics serii ARC Mate – dedykowanych do spawania – i mają potwierdzenie pozytywnego zakończenia proces ubiegania się o dotacje z Unii Europejskiej. Pierwszą firmą jest Zakład Artykułów Ściernych ARMES z Niska, który skorzystał z programu SPO WKP 2.3. Firma ARMES zakupiła robota FANUC ARC Mate 120iBe. Natomiast w firmie P.H.P.U. IZOL-PLAST Sp. z o.o. z Rogowa spawa robot FANUC ARC Mate 100iBe, którego zakup jest finansowany jeszcze z programu dofinansowań przedakcesyjnych PHARE 2003. „Procedura ubiegania się o dotacje rozpoczęła się w październiku 2005 roku. W styczniu 2006 wniosek został zaakceptowany i wyznaczono datę zakończenia inwestycji na 20 maja 2006. Termin został dotrzymany i w maju 2006 zdano protokół przekazania instalacji do eksploatacji.” – mówi Alojzy Kuczera, Prezes Zarządu firmy IZOL-PLAST. Firma realizująca projekt wypłat dotacji ma czas do końca września na wypłacenie 50% wartości inwestycji. Ogólnie nie było problemów z procesem wnioskowania. Całą procedurę ubiegania się o dotacje firma IZOL-PLAST przeprowadziła we własnym zakresie, korzystając z wiedzy pracowników zdobytej na szkoleniach o dofinansowaniu z Unii Europejskiej. Główną przyczyną dla której firma IZOL-PLAST zdecydowała się na złożenie wniosku była wysokość dofinansowania. „Tak znacząca kwota dofinansowania była warta pracy włożonej w przygotowanie i przeprowadzanie całej procedury” – mówi Alojzy Kuczera. Maciej Kaczmarek [email protected] Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 12 Technologie, produkty, zastosowania Zarz¹dzanie produkcj¹ i wydajnoœci¹ Aby zachować konkurencyjną pozycję, przedsiębiorstwa produkcyjne muszą synchronizować bieżące działania operacyjne ze strategicznymi celami biznesowymi. Rozwiązania informatyczne Production & Performance Management firmy Wonderware, pomagają to osiągnąć. Firmy, które chcą zająć pozycję liderów rynku muszą umieć błyskawicznie i efektywnie reagować na wahania w popycie i dostawach. Najlepsi producenci potrafią wykorzystać pojawiające się okazje rynkowe zanim one znikną. Jest to możliwe m.in. dzięki zoptymalizowanemu do maksimum wykorzystaniu posiadanych możliwości produkcyjnych. W dzisiejszym świecie produkcji, aby osiągnąć sukces potrzebne jest coś więcej niż tylko dedykowane rozwiązanie do sterowania procesem lub tradycyjny system zarządzania produkcją klasy MES. Tradycyjne systemy informatyczne, co prawda wspierają procesy produkcyjne, ale samodzielnie nie są w stanie sprostać potrzebom zarządzania produkcją w całym przedsiębiorstwie. Aby utrzymać zyskowność firmy w obliczu nowych wyzwań, przed którymi staje produkcja, wymagane jest innowacyjne podejście, które równoważy: ✔ elastyczność i szybkość operacji produkcyjnych w odpowiedzi na potrzeby konkurencyjnego rynku; ✔ szybszy podgląd stanu produkcji oraz prawdziwą wiedzę o dostępnych mocach produkcyjnych, w celu terminowej realizacji zleceń w całym środowisku produkcyjnym przedsiębiorstwa, także złożonym z wielu fabryk; ✔ koszty i jakość produkcji. Zbyt często dzisiejsze systemy produkcyjne skoncentrowane są tylko na redukcji kosztów, a przecież, jeśli firma nie będzie w stanie spełniać oczekiwań klientów, nie będzie także w stanie skutecznie konkurować na coraz bardziej wymagającym rynku. W związku z tym krytycznym czynnikiem sukcesu Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Wojciech Kmiecik, ASTOR Sp. z o.o. wspierane przez systemy informatyczne dzisiejszych firm produkcyjnych jest zastosowanie nowego podejścia, które postrzega firmę jako „wirtualną sieć wytwórczą”. W takim przypadku, niezwykle ważne jest, aby każdy element przedsiębiorstwa produkcyjnego, był precyzyjnie odzwierciedlony w systemach informatycznych wspierających działania operacyjne. Firmy, które strategicznie wdrażają praktyki Doskonałości Operacyjnej lub Lean Manufacturing od specjalistów ds. automatyki i informatyki wymagają, aby wybierali optymalne technologie dla firmowych rozwiązań, które jednocześnie pozwalają zwiększać prędkość produkcji, wykorzystywać w pełni dostępne zasoby, Rys. 1. Równowaga pomiędzy elastycznością, szybkością i niezawodnością dostaw a kosztami i jakością produkcji w koncepcji Wirtualnej Sieci Wytwórczej, 13 Technologie, produkty, zastosowania Dwa podstawowe kierunki przepływu informacji w produkcji Przekształcanie celów biznesowych w zadania operacyjne Zarządzanie Produkcją System zapewnia sprawny przepływ informacji dotyczą− cych zarządzania produkcją z systemów biznesowych bezpo− średnio na halę produkcyjną. System informatyczny prze− kształca harmonogram produkcji w zadania operacyjne wy− konywane w oparciu o fizyczne zasoby. Proces ten obejmu− je: Automatyczne pobieranie i wykonywanie harmonogramu produkcji. Zarządzanie danymi z procesu produkcyjnego takimi jak: receptury, listy materiałowe (BOM) czy wymagania do− tyczące jakości (granice specyfikacji, itp.). Lokalne przesyłanie zleceń produkcyjnych do linii i po− szczególnych maszyn, z uwzględnieniem ich bieżącej dostępności i wydajności. Śledzenie i analizę produkcji w toku (WIP) oraz stanów magazynowych. Pobieranie ustawień maszyn i urządzeń oraz koordynacja sekwencji operacji na nich wykonywanych. równoważyć kapitał zaangażowany w produkcję oraz podnosić jakość wytwarzanych produktów. Doskonałość operacyjna wymaga dopasowania działań wytwórczych z ogólnymi działaniami biznesowymi. Możliwe jest to poprzez poprawienie dwóch kluczowych procesów zarządzania: ✔ Zarządzanie produkcją – zdolność do identyfikowania i szybkiego wprowadzania zmian w produkcji, wymaganych przez cele biznesowe i wymogi marketingowe; ✔ Zarządzanie wydajnością – zdolność monitorowania i rozumienia wpływu bieżących procesów na cele biznesowe oraz zysk przedsiębiorstwa. Aby zwiększać efektywność, producenci muszą zapewnić sobie sukces w obu tych obszarach jednocześnie. Niestety wielu producentów nie posiada technologii oraz narzędzi niezbędnych do jego zagwarantowania. Firma Wonderware oferuje rozwiązanie dla zarządzania produkcją i wydajnością Production & Performance Management, które integruje oraz przyspiesza te dwa procesy, jak również zapełnia lukę pomiędzy strategiami biznesowymi a ich przełożeniem na działania operacyjne. Oprogramowanie Wonderware pomaga użytkownikom w osiąganiu doskonałości operacyjnej, obejmując swym zakresem integrację urządzeń, nadzór i sterowanie maszynami, akwizycję danych, śledzenie i analizę procesu, kluczowe wskaźniki wydajności (KPI), monitorowanie i raportowanie w czasie rzeczy- Zarządzanie Wydajnością Poznanie wpływu operacji produkcyjnych na wyniki firmy System zapewnia przepływ informacji o wydajności pro− dukcji, pochodzących z zasobów produkcyjnych w górę do systemów biznesowych, a następnie w postaci, aktualizowa− nych w czasie rzeczywistym, informacji do wielu osób w ca− łej firmie. Taka komunikacja pomaga firmie upewnić się co do tego jak dobrze realizowane są cele biznesowe oraz jak dobrze do− trzymywane są harmonogramy produkcyjne i cele finansowe. Dostarczanie precyzyjnych, bieżących informacji, popra− wiających skuteczność podejmowanych decyzji, obejmuje: Zbieranie danych w czasie rzeczywistym. Alarmy, analizy procesu, śledzenie procesu produkcyj− nego (traceability) oraz genealogię produkcji. Kluczowe wskaźniki operacyjne (KPI). Statystyczną kontrolę procesu (SPC). Dostępność maszyn i stopień ich wykorzystania. wistym, MES, OEE, SPC, zarządzanie procesami wsadowymi, realizację produkcji w toku (WIP) oraz wiele innych funkcji – w tym także integrację z systemem ERP. Jest ono zbudowane w oparciu o otwartą architekturę ArchestrA. Ta elastyczna, skalowalna technologia integruje działające już w firmie systemy skracając czas uruchomienia, całkowite koszty posiadania oraz usprawnia wiele innych działań. Rozwiązania te mogą współpracować z istniejącymi instalacjami, systemami IT i biznesowymi, umożliwiając jednocześnie dalszy ich rozwój. Rys. 2. Rozwiązania informatyczne Wonderware do zarządzania produkcją i wydajnością – elastyczność w doskonaleniu operacji produkcyjnych. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 14 Technologie, produkty, zastosowania Koordynacja celów produkcyjnych i biznesowych Rozwiązania informatyczne Production & Performance Management firmy Wonderware, pomagają producentom w dopasowaniu wskaźników wydajności do przyjętych strategii biznesowych, a w szczególności pomagają: ✔ przekształcać cele biznesowe w zadania operacyjne; ✔ zrozumieć wpływ działań produkcyjnych na wyniki całej firmy. System firmy Wonderware obejmuje swoim zakresem funkcje systemu MES (Manufacturing Execution System), oferując dodatkowe możliwości niedostępne w tradycyjnych systemach tego typu. Efektem zintegrowanego podejścia firmy Wonderware jednocześnie do zarządzania produkcją i wydajnością w swoim oprogramowaniu, jest spójna, precyzyjna wizualizacja bieżącego stanu operacji produkcyjnych obejmująca zlecenia, materiały, maszyny i wyprodukowane wyroby. Informacje te są dostępne dla wszystkich działów w firmie, obejmujących planowanie, jakość, zespół Lean, inżynierów, zaopatrzenie i logistykę, jak również osoby zarządzające produkcją, brygadzistów, szefów zmian, kierowników zespołów oraz operatorów maszyn. Jak wynika z przeprowadzonego badania wśród przedsiębiorstw produkcyjnych, używających oprogramowania Wonderware, przyczynia się ono do osiągania przez nich korzyści w postaci: ✔ przyspieszenia wprowadzania nowych produktów na rynek średnio o 32%, m.in. dzięki stworzeniu systemu wytwarzania sterowanego popytem (make-to-order) oraz wyeliminowaniu źródeł strat wydajności, co przekłada się na zwiększenie elastyczności produkcji; ✔ zwiększenia wydajności produkcji średnio o 35%, co było możliwe m.in. poprzez eliminację zbędnych przestojów, podniesienie prędkości działania linii produkcyjnej czy wprowadzenie nowych reguł sterowania, dzięki lepszemu poznaniu procesu produkcyjnego; ✔ osiągnięcia większego zwrotu z poczynionych już wcześniej inwestycji w zasoby produkcyjne nie przekraczającego 5 miesięcy; ✔ zapewnienia w prosty sposób zgodności z regulacjami prawnymi i normami takimi jak FDA, HACCP czy GMP. Opracowanie potwierdzające prezentowane doświadczenia użytkowników dostępne jest bezpłatnie po zarejestrowaniu na stronie www.astor.com.pl/ppm. Wojciech Kmiecik [email protected] Firma Wonderware wprowadza na rynek kolejne moduły Przemysłowej Platformy Informatycznej oparte na technologii ArchestrA. Moduły te wchodzą w skład oferty do zarządzania produkcją i wydajnością pod wspólną nazwą Production & Performance Management. Po wprowadzeniu na rynek produktu Industrial Application Server (IAS) - kręgosłupa przemysłowych systemów informatycznych firma z Kalifornii wprowadziła i planuje w najbliższej przyszłości rozszerzać swoją ofertę o moduły funkcjonalne do tego oprogramowania.Wiele lat doświadczeń światowego lidera w dziedzinie przemysłowych technolo- Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Andrzej Garbacki, ASTOR Sp. z o.o. Moduły funkcjonalne przemysłowych systemów zarządzania produkcją gii informatycznych zaowocowało nową strategią tworzenia zaawansowanych aplikacji przemysłowych. Strategia ta ma zapewnić łatwość, płynność, bezpieczeństwo oraz ekonomikę rozwoju aplikacji w jednorodnym środowisku i formacie od systemów HMI, SCADA do zaawansowanych aplikacji zarządzania klasy MES i integracji tychże aplikacji z syste- 15 Technologie, produkty, zastosowania mami klasy ERP. Rok temu pierwszy moduł do Industrial Application Server (IAS) do realizacji śledzenia produkcji – „traceability” o nazwie PEM pojawił się na rynku. W tym roku firma Wonderware realizując swoją strategię planuje wprowadzanie kolejnych modułów do zarządzania produkcją i wydajnością produkcji. W najbliższym czasie będą to: ✔ Equipment Operation Module (EOM) – moduł do zarządzania recepturami i procedurami produkcji na maszynach oraz śledzenia genealogii. ✔ Quality Management Module (QMM) – moduł do prowadzenia procesu w opariu o metody statystyczne SPC. ✔ Equipment Performance Module (EPM) – moduł do śledzenia wydajności maszyn. ✔ Manufacturing Performance Module (MPM) – moduł do śledzenia wydajności produkcji oraz wyznaczania współczynnika OEE. ✔ Manufacturing Execution Module (MEM) – moduł do tworzenia aplikacji zarządzania produkcją. W następnej kolejności klienci będą mogli spodziewać się: ✔ Batch Execution Module (moduł zarządzania produkcją wsadową). ✔ Enterprise Integration Module (nowa wersja Wonderware Enterprise Integration Application, aplikacji do integracji produkcji z systemami biznesowymi). Pierwszy z dostępnych modułów – PEM wchodzi w skład większego pakietu o nazwie Equipment Operations Module (EOM). EOM składa się z trzech podstawowych podmodułów: ✔ PEM (Production Events Module) – genealogia produkcji. ✔ FMM (Formula Management Module) – zarządzanie recepturami ✔ Sequencer – zarządzanie czynnościami sekwencyjnymi (np. procedura wykonywania kroków produkcji, procedura wykonywania receptur przemysłowych). Moduł EOM ma za zadanie ułatwiać tworzenie aplikacji przemysłowych w przypadkach, gdy klienci potrzebują: ✔ Polepszyć konsystencję produktu - powtarzalność produkcji – nałożyć zasady produkowania wg ustalonej formuły i procedury. ✔ Spełnić wymagania dokumentowania produkcji – zautomatyzować zbieranie danych o partiach produkcyjnych (funkcja zgodna z FDA, HACCP). ✔ Zmniejszyć koszty produkcji przez podniesienie wydajności obsługi parku maszynowego – szybsze i optymalne przezbrojenia, szybsze detekcje odchyleń parametrów produkcji od norm, krótsze cykle produkcyjne. ✔ Obniżyć koszty związane z przygotowaniem danych o produkcji dla systemów ERP i finansowo-księgowych. Moduł EOM układa kontekstowo dane o produkcji według standardu ISA–S95 co daje w efekcie możliwość łatwego ich przekazania do systemów biznesowych. Technicznie produkt składa się z: ✔ baz danych genealogii i receptur, ✔ zestawu szablonów obiektów PEM, FMM, Sequencer do stworzenia logiki aplikacji w Industrial Application Server, ✔ edytora formuły receptur w module FMM, ✔ edytora procedury wykonywania czynności w module Sequencer, ✔ kontrolek ActiveX dla aplikacji wizualizacyjnych InTouch, ✔ szablonów raportów dla platformy raportowej ArchestrA-SuiteVoyager. Nowe podejście firmy Wonderware do budowania aplikacji przemysłowych polega na dostostosowanym do aktualnych potrzeb użytkownika składaniu w małych krokach z gotowych elementów jednolitego systemu informatycznego. Oprogramowanie Industrial Application Server i technologia ArchestrA w takim przypadku przyczyniają się do tego, że znacznie więcej firm produkcyjnych, bez względu na ich wielkość, może sobie pozwolić finansowo i logistycznie na wdrożenie systemu klasy MES. Andrzej Garbacki [email protected] Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 16 Technologie, produkty, zastosowania FactorySuite ArchestrA Toolkit Firma Wonderware od wielu lat ma w swojej ofercie pakiet o nazwie FactorySuite Toolkit jako uzupełnienie oferty produktowej o narzędzie dla zaawansowanych użytkowników. Ponieważ w ostatnim okresie w jego skład weszło kilka nowych pozycji warto zrobić ich przegląd, aby mieć świadomość, jakie możliwości daje zastosowanie “toolkitów”. Wszystkie z nich wymagają zastosowania narzędzi programistycznych takich jak np. Microsoft Visual Studio lub innych narzędzi, w których można korzystać z obiektów COM (Component Object Model). Ponieważ narzędziem takim jest także środowisko projektowe (IDE) produktu Industrial Application Server, oferta “toolkitów” staje się tym bardziej atrakcyjna dzięki temu, że z zaawansowanych funkcji można korzystać bezpośrednio w tworzonej aplikacji przemysłowej. W zależności od stosowanego toolkita różne są także wymagania stawiane programiście. W opisach do każdego toolkita znajduje się krótka informacja, jaki poziom wiedzy programistycznej musi posiadać osoba chcąca skorzystać z danego toolkita oraz jakiego narzędzia programistycznego wymaga. InTouch, posiadające własne okna do konfiguracji połączeń animacyjnych. Alternatywą dla Wizardów mogą być kontrolki ActiveX, które także można projektować np. w pakiecie Microsoft Visual Studio i umieszczać na oknach programu InTouch. ✔ Własne funkcje skryptowe, które można wykorzystać bezpośrednio w aplikacji InTouch. Funkcje takie mogą wykonywać czasochłonne operacje (skomplikowane algorytmy obliczeniowe) lub mogą wykonywać pewne czynności w systemie np. zestawiać połączenie modemowe, wysyłać e-maila czy SMS’a. Dodatkowo Toolkit ten umożliwia bezpośredni dostęp z własnego oprogramowania do zmiennych aplikacji InTouch. Dzięki niemu można odczytywać i zapisywać Extensibility Toolkit Możliwości Narzędzie to jest przeznaczone dla projektantów aplikacji InTouch, którzy chcą rozbudować aplikacje o niestandardowe elementy. Elementami tymi mogą być: ✔ Własne Wizardy, czyli elementy graficzne programu Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Witold Czmich, ASTOR Sp. z o.o. narzędzia do tworzenia zaawansowanych aplikacji Wonderware Generator obiektów ArchestrA − definiowanie typu atrybutu. 17 Technologie, produkty, zastosowania wartości zmiennych, wykrywać zdarzenia zmiany wartości zmiennych. Możemy korzystać zarówno z bibliotek DLL jak i kontrolki ActiveX. Wymagane oprogramowanie Visual Studio 6.0 Wymagana wiedza programistyczna Duża – wymagana jest umiejętność programowania i znajomość języka C++ IOServer / DAServer Toolkit Możliwości Pakiet ten umożliwia tworzenie własnych programów komunikacyjnych udostępniających dane z urządzeń po protokołach SuiteLink, DDE oraz OPC. Implementacja polega na oprogramowaniu samego protokołu, Toolkit udostępnia wszystkie metody umożliwiające komunikację po protokołach DDE, Suitelink i OPC. Wymagane oprogramowanie Visual Studio 6.0 Wymagana wiedza programistyczna Duża – wymagana jest umiejętność programowania i znajomość języka C++. GR Access Toolkit Możliwości GR Access to biblioteka COM pozwalająca na pełne zarządzanie aplikacją Industrial Application Server. Dzięki funkcjom tej biblioteki można m.in. ✔ Tworzyć nowe instancje obiektów aplikacji. ✔ Usuwać istniejące instancje. ✔ Zdalnie wysyłać i uruchamiać instancje obiektów. ✔ Modyfikować wszelkiego rodzaju ustawienia i parametry obiektów i ich atrybutów. ✔ Konfigurować system bezpieczeństwa aplikacji. GR Access Toolkit udostępnia klasy i funkcje, które dają pełną kontrolę nad konfiguracją aplikacji. Wymagane oprogramowanie Dowolne środowisko programistyczne umożliwiające korzystanie z bibliotek COM Wymagana wiedza programistyczna Średnia – wymagana jest podstawowa umiejętność programowania i posługiwania się funkcjami bibliotek COM. Nie jest wymagana znajomość konkretnego języka programowania. awansowane narzędzie umożliwiające tworzenie szablonów obiektów Industrial Application Server. Toolkit ten umożliwia zarówno projektowanie szkieletu obiektów za pomocą narzędzia Designer, projektowanie ich interfejsu konfiguracyjnego dostępnego w IDE, jak również daje możliwość oprogramowania samej logiki ich działania. Można powiedzieć, że AOT pozwala stworzyć obiekt pozwalający na uzyskanie dowolnej funkcjonalności dostępnej w środowisku Microsoft Visual Studio .NET. Sama logika działania obiektu (kod źródłowy) nie jest dostępna dla projektantów aplikacji, którzy z niego korzystają. Skompilowany kod chroni wartość intelektualną twórcy oraz uniemożliwia ingerencję osoby wykorzystującej obiekt w aplikacji. Dzięki możliwości implementacji tzw. wyjątków, obiekt stworzony w AOT jest także bezpieczniejszy ponieważ pojawiające się nieoczekiwane błędy programista może obsłużyć w kodzie obiektu IAS. Wymagane oprogramowanie Visual Studio .Net 2003 Wymagana wiedza programistyczna Duża – wymagana jest umiejętność programowania i znajomość języka C++ oraz C#. Biblioteka LMX Możliwości Biblioteka LMX pozwala na bezpośrednie połączenie z działającą aplikacją Industrial Application Server, odczytywanie a także zapisywanie wartości atrybutów obiektów tej aplikacji. Dzięki funkcjom LMX można we własnym oprogramowaniu wymieniać dane z aplikacją IAS, można także wykrywać zdarzenia zmiany wartości poszczególnych ArchestrA Object Toolkit Możliwości ArchestrA Object Toolkit (w skrócie AOT) to za- Generator obiektów ArchestrA − definiowanie kategorii atrybutu Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 18 Instalacje automatyki Średnia – wymagana jest podstawowa umiejętność programowania i posługiwania się funkcjami bibliotek COM. Nie jest wymagana znajomość konkretnego języka programowania. IndustrialSQL Server Historian SDK Tworzenie cech obiektów ArchestrA atrybutów i na nie reagować. Wymagane oprogramowanie Dowolne środowisko programistyczne umożliwiające korzystanie z bibliotek COM. Wymagana wiedza programistyczna Możliwości Toolkit ten pozwala na zarządzanie bazą danych IndustrialSQL Server. Dzięki niemu można mieć dostęp do konfiguracji InSQL’a, odczytywać jego status, konfigurować zmienne, zarządzać blokami historycznymi, wprowadzać i odczytywać dane. Wymagane oprogramowanie Dowolne środowisko programistyczne umożliwiające korzystanie z bibliotek COM. Wymagana wiedza programistyczna Średnia – wymagana jest podstawowa umiejętność programowania i posługiwania się funkcjami bibliotek COM. Nie jest wymagana znajomość konkretnego języka programowania. Witold Czmich [email protected] Opro g ramo w anie Wonderw are w produkcji alk oholu Założona w 1975 roku firma Pernod Ricard jest drugim w świecie producentem wina i napojów alkoholowych. Fabryka Pernod w Thuir produkuje ponad 70 rodzajów win i likierów, a także białe alkohole, takie jak wódka i gin. Z rosnącym gwałtownie popytem, Pernod zdecydował się rozszerzyć zdolności produkcyjne do2 dając 800 m powierzchni warsztatów, włączając w to linię produkcyjną. Rozwój był świetną okazją na unowocześnienie procesów produkcyjnych, które sterowane były w większości ręcznie, co pomogłyby zwiększyć produkcję oraz zapewnić spójną jakość produktu. Aby cel ten osiągnąć, Pernod wybrał rozwiązania do zarządzania produkcji i wydajności firmy Wonderware. Rozwiązanie zarządzania produkcją i jej wydajnością firmy Wonderware oferują pełną gamę w pełni zintegrowanych aplikacji, które umożliwiają wysoce wydajną produkcję oraz zarządzanie in- Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 19 Instalacje automatyki formacją. Aplikacje te pokrywają szeroki zakres istotnych funkcjonalności włączając w to system wsadowy (batching), śledzenie, monitorowanie, śledzenie przestojów, kontrolę jakości oraz integrację z systemami biznesowymi. W centrum tego systemu znajduje się Industrial Application Server – oprogramowanie firmy Wonderware zbudowane na wysoko wydajnej informatycznej platformie przemysłowej ArchestrA. Platforma ta zapewnia jednolite środowisko do wizualizacji, gromadzenia danych procesowych, komunikacji do urządzeń oraz umożliwia integrację aplikacji automatyki. Wonderware Industrial Application Server upraszcza system tworzenia, wdrażania, utrzymania i administrowania rozproszonymi aplikacjami automatyki. Jego otwarta architektura była istotna dla procesu integracji istniejącego oprogramowania fabryki Pernod Richard. Wraz z oprogramowaniem Wonderware Industrial Application Server firma Pernod wdrożył nowy moduł funkcyjny Production Event Module (PEM), do śledzenia produkcji. PEM umożliwia budowanie aplikacji, które rejestrują zdarzenia produkcyjne. Funkcjonalność ta jest istotna do zrozumienia historii produktu i procesu, do raportowania, kontroli jakości i zarządzania produktem. Firmy produkcyjne mogą używać modułu Production Events Module do śledzenia i dostarczania informacji dotyczących genealogii produktu. PEM może być również wykorzystywany do identyfikacji, które urządzenia były użyte, jaki personel w produkcji uczestniczył oraz innych istotnych zdarzeń produkcyjnych. Aby sprostać wymaganiom śledzenia - ta informacja może zostać powiązana z numerami partii produkcyjnych, wsadem czy numerami seryjnymi. Dodatkowo zastosowanie modułu Production Events Module oferuje natychmiastową odpowiedź na nieprzewidziane wydarzenia produkcyjne jak np. wycofanie produktu – niezmiernie ważna korzyść dla producentów żywności i napojów takich jak Pernod, którzy muszą sprostać stale rosnącym rządowym i branżowym wymaganiom dotyczącym możliwości śledzenia. „Nowy system śledzenia produkcji zaoferowany przez Producion Events Module ma niezwykły wpływ na nasze codzienne działanie i obowiązki.” powiedział F. Aguilera. „Wystarczy nacisnąć przycisk, aby wszystkie dzienne ra- porty, istotne do analitycznego monitorowania sprzętu i operacji były dostępne. Teraz możemy odpowiadać na potrzeby klienta efektywniej niż kiedykolwiek dotąd.” Wraz z Industrial Application Server, Pernod wdrożył przemysłową bazę danych procesowych Wonderware IndustrialSQL Server, która umożliwia osobom decyzyjnym w fabryce dostęp w czasie rzeczywistym do szczegółowych danych. Serwer zapewnia dane dla kreślenia trendów oraz do analizy parametrów, które są istotne do wydajnego funkcjonowania zakładu produkcyjnego. Ponadto zaawansowane możliwości dostępne w oprogramowaniu InTouch HMI umożliwiają użytkownikowi, w czasie rzeczywistym zwizualizowanie kluczowych informacji oraz sterowanie procesem przemysłowym. Dostarcza również możliwość kompleksowej obsługi zdarzeń i alarmów. Nowy system zarządzania produkcją i wydajnością firmy Wonderware sprostał, a nawet przewyższył cele, które przed nim postawiliśmy” powiedział J. Leroux. „Nowy system poprawił zyskowność i wydajność fabryki, osiągając ścisłą wysoką jakość produkcyjną. W oparciu o rozwiązania „Plant Intelligence”, dostarczone przez Wonderware możemy analizować wszystkie istotne parametry procesu do utrzymania ciągłej produkcji na wysokim poziomie.” opracowano na podstawie materiałów Wonderware Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 20 Instalacje automatyki Oprogramowanie Wonderware w fabryce Nestle Harrismith Nestle Harrismith jest trzecią fabryką w świecie, która uruchomiła nowy technologicznie proces produkcyjny odżywek dla niemowląt wynaleziony przez Nestle. Wprowadzając nową technologię firma musiała zmodernizować urządzenia do produkcji mleka w proszku na nowe, co w konsekwencji wymusiło zmiany w istniejących w fabryce systemach automatyki. Projekt ten był szansą dla Nestle Harrismith do zapoczątkowania procesu migracji systemów informatycznych do przemysłowej platformy informatycznej Wonderware ArchestrA. Dodatkowym argumentem było to, że Nestec, techniczno-informatyczna firma Nestle z siedzibą w Szwajcarii, wcześniej przeprowadziła obszerną ocenę technologii ArchestrA. Cele biznesowe i operacyjne Biorąc pod uwagę globalny cel Nestle - umocnienie pozycji lidera w branży spożywczej - można było wskazać na następujące cele: 1. Pełna możliwość śledzenia. W dostosowywaniu się do własnych wewnętrznych, surowych kryteriów jakościowych i istotnych zewnętrznych regulacji, pełna możliwość śledzenia wszystkich partii produktu aż do pierwotnych składników surowców jest integralną częścią koncepcji systemu automatyki. 2. Zwiększenie możliwości produkcyjnych bez konieczności rezygnacji z jakości 3. Opracowanie standardów wielokrotnego użycia. opracowane przez Nestec standardy stosowane dla automatyzacji fabryki, oraz ich praktyczne zastosowanie i modyfikacja na potrzeby Nestle Harrismith miałyby być przydatne w podobnych fabrykach na całym świecie i umożliwiłoby znaczącą redukcję kosztów inżynierskich. 4. Ścisła kontrola fabryki. Ze względu na wielkość i złożoność procesu, system wizualizacji musiał być przyjazny użytkownikowi i musiał przekazywać dużo informacji, aby umożliwić operatorowi utrzymanie surowych parametrów procesu. Operatorzy musieli mieć stały dostęp do informacji o odchyleniach procesu jak również łatwy dostęp do schematów działania procesu, dokumentacji w postaci podręczników użytkownika oraz plików pomocy. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 5. Utrzymanie ruchu fabryki. System miał być narzędziem pomocnym w codziennym utrzymania fabryki oraz ułatwić szybką lokalizację awarii. To pociągnęło za sobą integrację systemów sterowania, diagnostykę sieci i urządzeń wykonawczych jak również istotnej dokumentacji – schematów struktury sieci, schematów elektrycznych oraz podręczników i arkuszy danych. 6. Migracja do technologii ArchestrA. Stworzenie fundamentów systemu w oparciu o przemysłową platformę informatyczną ArchestrA, aby ułatwić przyszły rozwoju systemu i migrację istniejących systemów opartych o InTouch SCADA. 7. Łączenie informacji biznesowych z produkcyjnymi. Celem na przyszłość jest zintegrowanie systemu produkcyjnego z systemem SAP ERP, aby dojść do rozwiązań MES, które optymalizują potrzeby biznesowe ze zdolnościami produkcyjnymi. Używana technologia i podejścia Aby ułatwić zmiany procesu oraz zapewnić przyszły rozwój systemu, tworzono aplikację bazując na szablonach obiektów, które następnie można będzie wielo- 21 Instalacje automatyki krotnie używać. Fabryka została pogrupowana w obszary, podobszary jak również w moduł sterowania i moduł urządzeń wykonawczych, aby ułatwić rozwój, odszukiwanie błędów oraz alarmowanie. Sterowniki PLC zostały połączone za pomocą sieci Ethernet do serwerów platformy ArchestrA, przemysłowej bazy danych IndustrialSQL Server oraz ActiveFactory – narzędzi raportowych, stacji InTouch jak również do stacji inżynierskiej SCADA. Platforma ArchestrA zapewnia interfejs wymiany danych do podłączonych radiowo skanerów kodów kreskowych, które używane są do kontroli krytycznych parametrów procesu. W aplikacjach wizualizacyjnych wykorzystywano technologię obiektów SmartSymbols, dostępną w oprogramowaniu Wonderware InTouch od wersji 9.0. Do analizowania parametrów procesu jak również do raportowania i przedstawiania ich jako trendów użyto oprogramowania Wonderware ActiveFactory w połączeniu z przemysłową bazą danych IndustrialSQL Server. Z powodu przestrzegania surowej higieny i standardów jakościowych związanych z produkcją odżywek dla niemowląt, musiano zwrócić uwagę na kontrolę i monitoring czystości i sterylności fabryki. Kluczowe parametry związane z bezpieczeństwem żywności musiały być stale monitorowane. Zadaniem systemu było natychmiastowe podjęcie akcji korekcyjnych w przypadku gdy nie uzyskano zgodności parametrów. Podczas gdy znaczna większość fabryki była wyposażona w nowy osprzęt i oprogramowanie, zapewniono także integrację z obecnym już oprogramowaniem i sterownikami PLC. W przyszłości system zbudowany na platformie ArchestrA będzie musiał wymieniać istotne informacje z biznesowym systemem SAP przez co zapewni pojedyncze, spójne źródło recepur produkcyjnych. Rezultaty i osiągnięte cele biznesowe Zredukowanie kosztów inżynieryjnych. Platforma ArchestrA w połączeniu z obiektami SmartSymbols wykorzystywanymi w oprogramowaniu wizualizacyjnym InTouch dostarczyły dużą elastyczność i zredukowały drastycznie czas tworzenia i zatwierdzania. Przyczyniło się to do ukończenia projektu z sukcesem w zaplanowanym wcześniej ograniczonym czasie, pomimo zmian parametrów operacyjnych. Ścieżka migracji. Infrastruktura ArchestrA została pomyślnie zaimplementowana, tym samym ułatwiając przyszłą migrację istniejących systemów opartych na oprogramowaniu InTouch do środowiska ArchestrA. Możliwość śledzenia. Serwer przemysłowej bazy danych procesowych IndustrialSQL wraz z narzędziami raportowymi ActiveFactory zapewnia możliwość śledzenia produkcji oraz generowanie codziennych raportów operacyjnych. Skuteczne działanie fabryki. System wizualizacyjny InTouch jest środowiskiem dostarczającym całościowych informacji dotyczących odchyleń od założonych parametrów procesu jak również łatwy dostęp do schematów działania procesu, podręczników użytkownika oraz plików pomocy. Utrzymanie ruchu fabryki. System zapewnia łatwe zlokalizowanie awarii systemu sterowania PLC, sieci oraz urządzeń wykonawczych poprzez ekrany diagnostyczne. Cała istotna dokumentacja techniczna dotycząca struktury sieciowej, schematów elektrycznych, podręczników urządzeń oraz arkuszy danych dostępne są bezpośrednio w systemie SCADA. opracowano na podst. mat. Wonderware Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 22 Technologie, produkty, zastosowania W życiu codziennym, stosowane od dawna systemy bezprzewodowe usprawniają i upraszczają obsługę wielu urządzeń. Zapewne dla wielu z nas ciężko byłoby sobie wyobrazić obecne nasze życie bez telefonów bezprzewodowych, zdalnego sterowania bramą garażową czy też zwykłego pilota do telewizora. I choć można byłoby je często połączyć po kablu, to prościej i wygodniej, a często i bezpieczniej jest zastosować systemy bezprzewodowe. Rozwiązania bezprzewodowe stają się również coraz powszechniej stosowane w systemach przemysłowych. W związku z potrzebą uzyskiwania pełniejszej kontroli i zwiększania niezawodności pracy rozproszonych systemów, użytkownicy stają coraz częściej przed koniecznością wyboru optymalnego dla siebie rozwiązania zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i pod kątem kosztów eksploatacji systemu. Wykorzystanie sieci bezprzewodowych w systemach przemysłowych wiąże się często z niebagatelnymi kosztami. W przypadku rozwiązań GSM/GPRS użytkownik ponosi comiesięczne opłaty za przesył danych z obiektów. Korzystanie z własnej sieci radiomodemowej, działającej na wydzielonym, chronionym kanale częstotliwości, wiąże się z opłatą roczną za przyznany kanał – jest to koszt znacznie mniejszy niż w przypadku wcześniej wspomnianych rozwiązań, ale nie można go pominąć w kalkulacji kosztów użytkowania systemu. Czy w ogóle można zbudować system monitoringu i telemetrii pracujący bez stałych kosztów? Otóż tak, można do tego celu zastosować urządzenia nadawczo-odbiorcze, które mogą być wykorzystywane bez pozwolenia radiowego. Zarów- Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) no w krajach Unii Europejskiej jak i w Polsce dostępne są określone zakresy częstotliwości radiowych, w których to możliwe jest bezpłatne wykorzystywanie kanałów do przesyłania danych dla celów zdalnego monitoringu i telesterowania. W ofercie firmy ASTOR dostępne są dwa typy radiomodemów: Satelline-1870 i Satelline-3AS 869 dedykowane do tego typu zastosowań. Obydwa modele przeznaczone są do pracy w wydzielonym paśmie 868 – 870 MHz i w zależności od zastosowanego typu, rozmieszczenia anten i topografii terenu umożliwiają uzyskanie komunikacji na odległość od kilkuset metrów nawet do 15 km przy połączeniach punkt - Tomasz Kochanowski, ASTOR Sp. z o.o. MONITORING I TELEMETRIA BEZ STAŁYCH KOSZTÓW ? punkt. Ponieważ dodatkowo, podobnie jak pozostałe radiomodemy firmy Satel, mogą one jednocześnie być podstacjami i przekaźnikami sygnału to też możliwe jest uzyskanie również i większych zasięgów przy bardziej rozbudowanej sieci. Od kilku lat sieci radiomodemowe wykorzystujące wspomniane modele znajdują zastosowanie w różnych branżach przemysłu. Doskonale sprawdzają się zarówno w halach produkcyjnych umożliwiając komunikację z przemieszczającymi się urządzaniami, jak i w rozproszonych systemach wodno-kanalizacyjnych czy ciepłowniczych. Tomasz Kochanowski [email protected] 23 Technologie, produkty, zastosowania Zastosowanie sieci Ethernet W 1967 roku na zlecenie agencji rządowej ARPA Alex McKenize z Uniwersytetu Stanford przedstawił ideę pakietu informacji z przypisanym do niej adresem, krążącego po sieci w poszukiwaniu swojego odbiorcy. Nikt nie przypuszczał, że koncepcja ta stanie się zalążkiem sieci Ethernet, najpopularniejszego rozwiązania komunikacyjnego na świecie. Sieć Ethernet jest powszechnie wykorzystywana nie tylko w domach i biurach, ale również w zastosowaniach przemysłowych. Firma Horner w swojej rodzinie produktów - sterownikach serii NX również udostępnia możliwość podłączenia ich do Ethernetu. Obsługiwany jest bardzo szeroki wachlarz protokołów, w tym ICMP, EGD, FTP, HTTP, SRTP i Modbus TCP. Opcję tę można wykorzystać na wiele sposobów, np. do zbudowania jednolitej platformy do zbierania i przesyłania danych między systemami automatyki, realizacji wizualizacji procesów produkcyjnych i sterowania, ale także do programowania sterowników pracujących w sieci. Biorąc pod uwagę to, że większość systemów, które obecnie powstają, ma charakter rozproszony i wymaga zapewnienia dużej elastyczności, jeśli chodzi o ich rozbudowę, idea programowania i serwisowania wszystkich urządzeń z jednego miejsca jest niezwykle cenna. Oprogramowanie narzędziowe CsCape, przeznaczone do tworzenia programu sterującego i ekranów operatorskich dla sterowników NX, umożliwia także programowanie tych urządzeń przez sieć Ethernet. Uruchomienie tego oprogramowania na komputerze umieszczonym w dowolnym miejscu sieci pozwala połączyć się ze wszystkimi sterownikami NX pracującymi w tej sieci. Wystarczy jedynie znać ich adres IP. Dzięki temu możemy je programować i serwisować bez konieczności podchodzenia do każdego z nich z osobna i wgrywania programu sterującego przy pomocy kabla szeregowego. Jest to oczywiście możliwe, ale w przypadku, gdy urządzeń pracujących na sieci będzie kilkanaście bądź kilkadziesiąt, a do tego będą znajdowały się one w dużym rozproszeniu, może to być uciążliwe i Piotr Adamczyk, ASTOR Sp. z o.o. Zdalne programowanie sterowników NX bardzo czasochłonne. Dodatkową korzyścią jest to, iż jeżeli mamy do czynienia z grupą sterowników NX połączonych za pomocą sieci CsCAN, to wystarczy iż jeden z nich zostanie dodatkowo podłączony do Ethernetu, by było możliwe zdalne programowanie pozostałych, mimo iż one bezpośrednio do Ethernetu podłączone nie będą. Sama konfiguracja kontrolerów tak, aby można się było do nich odwołać przy pomocy adresu IP jest bardzo prosta i nie wymaga dużej ilości czasu ani specjalistycznej wiedzy. Należy w konfiguracji samego modułu przypisać mu odpowiedni adres i przesłać taką konfigurację do kontrolera, a w oprogramowaniu narzędziowym ustawić sposób komunikacji i adres urządzenia, z którym chcemy się połączyć. Jeśli w sieci będzie pracowało kilka urządzeń, nie ma konieczności wyłączania wszystkich, jeśli będziemy musieli zaprogramować jedno z nich. Dodatkową zaletą wykorzystania Ethernetu jest zwolnienie portów szeregowych, które mogą być wykorzystane do komunikacji z innymi urządzeniami, w innych protokołach komunikacyjnych. Piotr Adamaczyk [email protected] Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 24 Pod lupą Programowanie kontrolerów PACSystems RX3i Blok funkcyjny, jako elementarna cząstka logiki realizowanej przez sterownik lub kontroler, jest podstawowym elementem do tworzenia programu sterującego. Producenci sterowników PLC dostarczają swoje produkty wraz z zestawem kilkudziesięciu bloków funkcyjnych, za pomocą których programista buduje swój program sterujący. Z reguły jest to wystarczający zasób, aby zrealizować dowolny algorytm sterowania. Mimo to, może okazać się, że program byłby pisany znacznie szybciej i sprawniej, gdyby bloki funkcyjne zostały nieco zoptymalizowane - pod kątem specyfiki danego procesu. Mówiąc nieco przesadnie, inne bloki funkcyjne potrzebne są na przykład hutnikowi, a inne chemikowi. Można wręcz korzystać wyłącznie z własnych, zoptymalizowanych pod swoim kątem bloków funkcyjnych, jeżeli pisanie programów na systemy sterowania stanie się dzięki temu prostsze i szybsze. Przyjrzyjmy się więc, jak tworzy się własne bloki funkcyjne. Deklarowanie bloku funkcyjnego. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Grzegorz Faracik, ASTOR Sp. z o.o. Własne bloki funkcyjne Definiowanie parametrów wejściowych, wyjściowych i wewnętrznych dla bloku funkcyjnego. Aby utworzyć blok funkcyjny, zakłada się blok programowy i w jego właściwościach jako typ bloku wybiera się Function Block. Kontakt bloku funkcyjnego ze światem odbywa się za pomocą wejść i wyjść. Tworząc blok funkcyjny, należy przewidzieć, jakie będą parametry wejściowe i wyjściowe, niezbędne do jego działania. Parametry te konfiguruje się w oknie Parameters, na zakładkach Inputs i Outputs. Kolejną czynnością jest zdefiniowanie, co ma robić blok funkcyjny, czyli tworzenie logiki, jaką ma realizować blok funkcyjny. Blok funkcyjny może korzystac z tzw. zmiennych wewnętrznych. Są to zmienne unikalne dla każdego wywołania bloku funkcyjnego, normalnie niedostępne na ze- wnątrz tego bloku. Najczęściej nie wiadomo od razu, jakie zmienne wewnętrzne będą potrzebne programiście i dlatego najpierw tworzy się logikę przy użyciu zwykłych zmiennych, a następnie testuje się poprawność realizowanej logiki. Gdy już zostanie dopracowana wersja ostateczna, zamienia się użyte zmienne na zmienne wewnętrzne, które należy zdefiniować na zakładce Members. Teraz można już wstawić blok funkcyjny do programu. Blok funkcyjny może być wykorzystywany w programie wiele razy; za każdym razem programista jest proszony o podanie nazwy instancji. Nazwa instancji to po prostu nazwa kolejnego wywołania bloku funkcyjnego. Za każ- 25 Pod lupą Po otwarciu wywołania bloku funkcyjnego widzimy dane z tego wywołania; w przykładzie regulator wywołany ze szczebla 1 programu głównego. dym razem, gdy wykorzystujemy własny blok funkcyjny w programie, tworzona jest oddzielna struktura zmiennych, skojarzona z konkretnym wywołaniem bloku funkcyjnego. Przy pracy z blokami funkcyjnymi pomocna jest możliwość otwierania indywidualnych wywołań bloku funkcyjnego za pomocą oprogramowania narzędziowego i obserwowania danych, jakie w występują w konkretnym wywołaniu. Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym powodzie, dla którego warto korzystać z bloków funkcyjnych definiowanych przez siebie: są one bezpłatne. Nie trzeba kupować żadnych dodatkowych licencji i na dodatek można na nich jeszcze zarobić. Jeżeli firma specjalizująca się w określonym procesie zawrze swoją technologię i doświadczenie w bloku funkcyjnym, może go zabezpieczyć przed edycją i podglądem, a następnie może taki blok funkcyjny z powodzeniem oferować innym użytkownikom, którzy chcieliby zaoszczędzić trochę czasu i pracy i woleliby skorzystać z gotowego, i co ważne, przetestowanego rozwiązania specjalistycznej firmy. Grzegorz Faracik [email protected] R E K L A M A 26 Pod lupą Jeżeli w firmie obowiązuje posługiwanie się 2 językami, lub użytkownik aplikacji wymaga, aby jej interfejs był w dwóch lub większej liczbie języków, wówczas z pomocą przychodzi gotowy mechanizm projektowania takich aplikacji, dostępny w oprogramowaniu Proficy Machine Edition. Michał Januszek, ASTOR Sp. z o.o. Aplikacje wielojęzyczne w Quickpanel CE Translation na wartość Enabled (rys. 1). Następnie możemy pobrać teksty już użyte w aplikacji, aby na ich podstawie utworzyć bazę słownikową – służy do tego polecenie Update Source Column (rys. 3). Po wykonaniu tego polecenia pojawia się okno z tabelą, w której do tekstów oryginalnych możemy dopisać teksty w kolejnym języku. Tabela ta pozwala na doRys. 1. Włączenie machanizmu Language Translation Dostęp do niego odbywa się poprzez wywołanie zakładki Languages (okno Navigator/ zakładka Project). Zakładka ta dostępna jest dla każdego podsystemu wizualizacyjnego niezależnie, tzn. tworząc bazę słownikową można utworzyć ja inną dla jednego panela, a inną dla kolejnego. Zakładka ta służy do definiowania wyrażeń wykorzystywanych w aplikacji wraz z odpowiednikami tych wyrażeń w różnych językach. W pierwszym etapie tworzenia takiej aplikacji należy pamiętać o konieczności włączenia mechanizmu poprzez zmianę właściwości Language Rys. 2. zakładka languages Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Rys. 3. Uaktualnienie tablicy tekstów danie kolejnych kolumn, w których możemy tworzyć odpowiedniki wyrażeń dla pozostałych języków (rys. 2). Każda z kolumn może mieć zdefiniowaną swoją własną czcionkę, która będzie wykorzystana podczas wyświetlania tekstu, co jest szczególnie ważne dla języków korzystających z poszerzonego zestawu znaków, jak np. język polski (znaki diakrytyczne: ą,ę,ć itd.), ale również pozostałe języki jak niemiecki, rosyjski czy nawet tak oryginalne języki, jak chiński itp. W niektórych przypadkach wymagane jest wgranie dodatkowej czcionki do panela - możemy wykorzystać standardową czcionkę TrueType znajdującą się w systemie Windows, na którym przygotowujemy aplikację. Michał Januszek [email protected] 28 Instalacje automatyki Panel operatorski Quickpanel w etykieciarce automatycznej Rozporządzeniem Ministra Zdrowia „W sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania” na producentów wyrobów farmaceutycznych nałożone zostały wymogi dotyczące budowy maszyn produkcyjnych, ich czyszczenia, dokumentacji technicznej oraz sporządzania szczegółowych raportów z produkcji (zawierających m.in. datę rozpoczęcia produkcji, datę zakończenia produkcji, dane o przebiegu produkcji, numer serii, nazwisko operatora itp.). Czyszczenie maszyn powinno odbywać się wg odpowiednich instrukcji, powinno być łatwe i dokładne. Maszyny nie powinny stwarzać zagrożenia dla pracowników produkcyjnych i pakowanych produktów. Określono także warunki pakowania produktów mówiące o stosowaniu specjalnych rozwiązań zapobiegających zanieczyszczeniom maszyn oraz konieczności opisu wszystkich operacji pakowania i biorących w nich udział maszyn. Dokumentacja przebiegu produkcji nie powinna być sporządzana ręcznie przez pracowników, lecz w formie drukowanej. Raporty powinny być dokładne i czytelne a dostęp do danych i wprowadzania zmian powinny mieć tylko osoby do tego upoważnione. Spełnienie tych warunków jest konieczne dla uzyskania zezwolenia na wytwarzanie wyrobów. W związku z tym producenci wyrobów wymagają, aby maszyny dostarczane przez ich wykonawcę spełniały kryteria określone w rozporzą- Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) dzeniu. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów, OBR EMPAK projektuje i wykonuje zautomatyzowane maszyny pakujące zgodne z „wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania”. Jedną z takich maszyn jest Etykieciarka automatyczna EA-1N zaprojektowana i wykonana przez pracowników ośrodka. Podstawowe części maszyny to: ✔ korpus mieszczący elementy zasilania i sterowania elektrycznego, ✔ transporter opakowań zamocowany na korpusie ✔ pneumatyczny separator opakowań, ✔ podajnik etykiet (głowica etykietująca), ✔ układ znakowania typu Etykieciarka automatyczna typu EA−1N. “Hot-Stamp” z głowicą GK-2, ✔ zespół bocznego pasa rolującego opakowania, ✔ układ kontroli obecności nadruku na etykiecie, ✔ układ kontroli obecności etykiety na opakowaniu, ✔ oraz układ sterowania oparty na sterowniku PLC i graficznym panelu dotykowym. W obwodach sterowania wykorzystano sterownik firmy GE Fanuc serii VersaMax Micro (model IC200UDR005) z modułami rozszerzającymi oraz modułem komunikacyjnym IC200SET001. Dane ze sterownika przekazywane są do 6’’etQuickpanela CE (model IC754VGL06CTD) i do 29 Instalacje automatyki komputera osobistego za pomocą przemysłowego switch’a JETNet typu HUB. Schemat układu sterowania etykieciarki. Graficzny panel dotykowy służy do komunikacji użytkownika (operatora) z maszyną (etykieciarką). Na ekranie panela znajdują się obiekty graficzne i tekstowe. Obiekty te stanowią elementy informacyjne lub stanowią rodzaj przycisków graficznych. Po ich naciśnięciu wywoływane są określone funkcje lub wyświetlane są dodatkowe okna służące do wprowadzania nastaw pracy etykieciarki lub zawierające informacje o pracy etykieciarki. Układ sterowania umożliwia zmiany parametrów pracy maszyny (prędkość podajnika etykiet, prędkość transportera opakowań, załączenie lub wyłączenie znakowarki etykiet, załączenie lub wyłączenie kontroli znakowania, kontroli zamknięcia butelki, kontroli przewróconej butelki i innych parametrów) oraz zapamiętanie ich w pamięci układu. Np. dla prawidłowego działania układu kontroli przewróconego opakowania (butelki) Quickpanel umożliwia wprowadzenie wartości średnicy butelki. Po załączeniu zasilania elektrycznego etykieciarki, na panelu sterowania ukazuje się ekran gdzie operator dokonuje logowania w celu rozpoczęcia produkcji. Występują trzy poziomy dostępu. Operatorzy z niższymi uprawnieniami nie mają możliwości zmian nastaw pracy etykieciarki. Istnieje także możliwość tworzenia nowych operatorów posiadających odpowiedni poziom dostępu do maszyny. Użytkownik logując się wprowadza swoją nazwę i hasło. Po poprawnym zalogowaniu operatora ukazuje się ekran z informacjami o nazwie produktu, numeru serii, dacie ważności, dacie produkcji i innymi. Quickpanel umożliwia wprowadzanie nowych Szczegółowy raport z produkcji wyświetlony w przeglądarce internetowej komputera osobistego Schemat układu sterowania etykieciarki automatyczne produktów, wybór z listy już wprowadzonych do pamięci, zmiany daty ważności, nr serii, kraju przeznaczenia, podglądania i zerowania licznika ilości opakowań prawidłowo zaetykietowanych, licznika zatrzymań maszyny, licznika cykli maszyny (licznik niekasowalny) oraz wielu innych parametrów pracy. Mamy także możliwość przeprowadzenia testu wyrzutnika opakowań z brakami. Ponadto w czasie pracy etykieciarki Quickpanel wyświetla, rejestruje i alarmuje o wszystkich zaistniałych zdarzeniach. Dzięki zainstalowaniu w Quickpanelu funkcji WEB Serwer istnieje możliwość udostępniania zapisanych w pamięci panela raportów z produkcji w komputerze osobistym. Podłączając Etykieciarkę do sieci LAN przy pomocy kabla Ethernet 10 lub 100Base-T i wpisując lokalny adres IP etykieciarki w przeglądarce internetowej, ukazuje się ekran, na którym mamy możliwość przejrzenia listy raportów pracy etykieciarki oraz przeglądnięcia każdego raportu szczegółowo. Mamy także możliwość podglądu parametrów pracy etykieciarki w czasie produkcji, przeglądania logowanych użytkowników oraz zaistniałych stanów alarmowych. Etykieciarka automatyczna firmy EMPAK wyposażona w układ sterowania z graficznym panelem dotykowym firmy GE Fanuc to nowoczesne urządzenie etykietujące spełniające rygorystyczne wymogi stawiane przez dzisiejsze prawo wytwarzania. Maszyna ta daje duże możliwości ingerencji w Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 30 Instalacje automatyki O środek Badawczo-Rozwojowy Mechanizacji Pakowania "EMPAK" to firma, której historia sięga roku 1969. W czasie tak długiej działalności ośrodek zdobył duże doświadczenie w dziedzinie projektowania i produkcji maszyn pakujących głównie dla przemysłu farmaceutycznego, spożywczego kosmetycznego i chemicznego. W okresie swojego istnienia firma EMPAK wykonała wiele maszyn dla znanych firm z całej Polski oraz osiągnęła sukcesy wprowadzając nowe rozwiązania techniczne w maszynach pakujących, etykietujących i dozujących. Jedną ze specjalności ośrodka jest wykonywanie zautomatyzowanych linii produkcyjnych wykonujących wiele operacji (dozowanie substancji, zamykanie opakowań, etykietowanie i znakowanie) w jednym ciągu. Ośrodek badawczy posiada Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością wg ISO 9001:2000. jej tryb pracy oraz dostarcza wiele informacji o przebiegu procesu etykietowania. Pamięć układu sterowania etykieciarki umożliwia przechowywanie, drukowanie i podgląd wszystkich raportów z produkcji co ułatwia pracę i oszczędza czas użytkownika. Quickpanel CE wykorzystano również w innych maszynach produkowanych przez firmę EMPAK. W maszynie składającej ulotki pełni on funkcję nadzorującą pracę składarki, w linii produkcyjnej blistrująco-kartonikującej Quickpanel zbiera dane oraz tworzy raporty z produkcji. Sterowniki serii VersaMax Micro wykorzystano w monoblokach napełniająco-zamykająco-etykietujących, w dozowarkach liniowych oraz zakręcarkach automatycznych. Łukasz Banach, Wojciech Rybka OBR EMPAK www.empak.pl R E K L A M A 31 Instalacje automatyki InTouch w dydaktyce wizualizacji procesów Od 2000 roku w Katedrze Informatyki i Automatyki Politechniki Rzeszowskiej, w ramach przedmiotu Wizualizacja Procesów, prowadzone są zajęcia laboratoryjne i projektowe z wykorzystaniem pakietu Wonderware InTouch. W ich trakcie studenci zapoznają się z podstawami tworzenia aplikacji w środowisku InTouch oraz ideą sterowania w systemach rozproszonych. Zewnętrznymi urządzeniami, z którymi komunikują się stacje operatorskie, są sterowniki PSW produkowane przez firmę ZPDA Ostrów Wlkp. na licencji Politechniki Rzeszowskiej oraz sterowniki VersaMax firmy GE Fanuc. W ramach zajęć laboratoryjnych studenci wykonują prostą aplikację, która powinna wizualizować rzeczywisty proces lub jego symulację. Komunikacja prowadzona jest w oparciu o protokół Modbus RTU zaimplementowany w sterownikach PLC. Zmienne procesowe przesyłane są za pomocą standardowego drivera komunikacyjnego dostarczanego wraz z produktami Wonderware. Zajęcia projektowe wizualizacji procesów odbywają się w kilkuosobowych zespołach. Studenci otrzymują do zrealizowania zadanie projektowe polegające na wykonaniu złożonej wizualizacji i symulacji wybranego procesu. O ile w trakcie laboratorium korzysta się ze sterowników PLC, to podczas projektów cały wizualizowany proces symulowany jest przy pomocy skryptów dostępnych w InTouch. Główne funkcje symulatora wykonuje się jako cykliczne skrypty aplikacyjne i okienne. Ważniejszymi wymaganiami stawianymi studentom na zajęciach projektowych realizowanych w środowisku InTouch są: 1) Pozyskanie informacji o wizualizowanym procesie (technologii produkcji, cyklu produkcyjnym, etapach itp.). Zazwyczaj studenci w celu znalezienia opisu cyklu produkcyjnego danego wyrobu (procesu) przeszukują Internet. Nierzadko nawiązują także kontakty z zakładami lub instytucjami, które realizują zadany proces. Opracowany w ten sposób projekt charakteryzuje wysoki poziom zgodności z rzeczywistością. 2) Opracowanie i wykonanie symulacji procesu technologicznego. Realizacja tego zadania jest niezbędna do zweryfikowania poprawności funkcjonowania wizualizacji. Sekwencja symulowanych sygnałów odpowiadających działaniu czujników oraz elementów wykonawczych powinna być generowana automatycznie przez skrypty systemu na podstawie sygnałów sterujących pochodzących z aktywnych elementów dynamicznych obrazów wizualizacji. 3) Wykonanie zaawansowanej wizualizacji przy pomocy pakietu InTouch. Główny nacisk kładziony jest na oryginalność strony wizualnej. Mniejszą uwagę przywiązuje się do pewnych szczegółów technicznych rzeczywistego procesu, na temat których studenci mogą nie mieć pełnej informacji lub szczegóły te nie są istotne z punktu widzenia realizowanego projektu. Dopuszcza się również częściowo własną inwencję twórczą. Graficzne elementy dynamiczne stosowane w projektach niejednokrotnie przewyższają swoją atrakcyjnością rozwiązania spotykane na ekranach synoptycznych rzeczywistych obiektów. W wyniku realizacji projektów studenci powinni opanować umiejętność pracy zespołowej oraz wiedzę z zakresu posługiwania się narzędziami pakietu Rys.1a. Produkcja płyt gipsowo−kartonowych: (obróbka gipsu) [źródło: projekt studencki G. Król, G. Kotarba, A. Borodziej]. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 32 Instalacje automatyki Rys.1b. Produkcja płyt gipsowo−kartonowych: formowanie i twardnienie [źródło: projekt studencki G. Król, G. Kotarba, A. Borodziej]. InTouch. W szczególności dotyczy to: ✔ praktycznego tworzenia złożonej aplikacji wizualizacyjnej, ✔ wykorzystania standardowych (bibliotecznych) graficznych elementów dynamicznych i dostosowania ich do potrzeb wizualizowanego procesu, ✔ zastosowania w realizowanych oknach wizualizacyjnych własnych, złożonych elementów dynamicznych, ✔ umiejętności korzystania ze skryptów (np. przy symulacji procesu), ✔ tworzenia dokumentacji i prezentacji wykonanego projektu. Wśród licznej grupy projektów realizowanych w roku akademickim 2005/2006 znalazły się dwa opisane w niniejszym artykule. Pierwszy z nich dotyczy produkcji płyt gipsowo-kartonowych, drugi – whisky. dań obejmujących punkty 3-5. Zmagazynowany gips sztukatorski po kalcynowaniu trafia poprzez taśmociąg do odpowiedniego silosu (rys. 1a). Następnie, w ustalonych proporcjach, rozpoczyna się napełnianie mieszalnika gipsem, wodą i odpowiednimi dodatkami. Wizualizowany jest tu zarówno stan zaworów, jak i zmieniający się poziom substancji. Po założonym czasie, umożliwiającym dokładne wymieszanie składników, zbiornik jest opróżniany. W trakcie trwania tego etapu operator uzyskuje możliwość podglądu okien ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi silosów z wodą i dodatkami, a także samego mieszalnika. Można np. wybrać odpowiedni program mieszania i ustalić proporcje składników. W oknie głównym wyświetlany jest aktualny czas, stan procesu, ustawienia związane z wybranym programem pracy oraz przyciski umożliwiające podgląd pozostałych etapów procesu. Opuszczająca mieszalnik rzadka papka gipsowa podawana jest na taśmociąg umożliwiający formowanie wstęgi o ustalonej grubości i szerokości (rys. 1b). Opisywana tu animacja przedstawia sposób nakładania gipsu na płyty kartonowe. Pokazano zmieniający się strumień formowanego gipsu, a także obracające się rolki taśmociągu i bele kartonu. Na taśmociąg rozwijana jest wstęga kartonowa, a na nią wylewany gips. Po przejściu przez wytłaczarkę formującą, warstwa gipsu ma odpowiednią grubość i szerokość. Na wierzch nakładana jest warstwa tylna kartonu. Tak powstała wstęga poddawana jest procesowi utwardzania. Produkcja płyt gipsowo-kartonowych Proces produkcji płyt gipsowo-kartonowych wg [1] składa się z następujących etapów: 1. Mieszanie dostarczonego do fabryki gipsu o wilgotności około 10% z suchymi i mokrymi odpadami produkcyjnymi. 2. Kalcynowanie (odciąganie wody) w celu otrzymania półhydratu czyli gipsu sztukatorskiego. 3. Obróbka gipsu - mieszanie w mieszalniku specjalnie dobranych komponentów (rys. 1a). 4. Formowanie wstęgi o ustalonej grubości i szerokości oraz twardnienia płyty na taśmie (rys. 1b). 5. Cięcie specjalnymi nożycami uformowanej wstęgi na mniejsze elementy – płyty (rys. 1c). 6. Suszenie i pakowanie gotowych płyt gipsowo-kartonowych na palety. Z uwagi na obszerność tematu, w ramach projektu zrealizowano jedynie symulację i wizualizację za- Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) Rys.1c. Produkcja płyt gipsowo−kartonowych: cięcie i suszenie [źródło: projekt studencki Król G., Kotarba G., Borodziej A.] Ostatnie okno przedstawia etap związany z cięciem uformowanej wstęgi przy pomocy specjalnych nożyc (rys. 1c). Główny nacisk położono tu na efekty związane z ruchem. Pocięte na odpowiednią długość płyty przemieszczane są taśmociągiem do magazynu. Wraz z ich oddalaniem, zmniejszają się obserwowane na ekranie rozmiary płyt. Podobnie jak na poprzed- 33 Instalacje automatyki Rys. 2. Produkcja whisky – proces słodowania [źródło: projekt studencki M. Niziałek, K. Pakoca, M. Rybka, Ł. Warda]. nich ekranach, możliwe jest przełączanie podglądu poszczególnych etapów procesu oraz obserwowanie bieżącego stanu w postaci komunikatów tekstowych. Wizualizacja i symulacja procesu produkcji whisky Zgodnie z [2] podstawowymi etapami produkcji whisky jęczmiennej są: 1. Słodowanie jęczmienia. 2. Zacieranie słodu jęczmiennego. 3. Fermentacja. 4. Destylacja. 5. Dojrzewanie gotowego destylatu. Spośród wyżej przedstawionych etapów produkcji, w ramach realizowanego projektu wykonano symulację i wizualiza- cję podprocesu słodowania (rys. 2). Etap rozpoczyna się od namoczenia ziarna w specjalnym zbiorniku. Po upływie odpowiedniego czasu woda jest odciągana (odsączanie), a jęczmień trafia do pojemnika zwanego Saladin box. Tu przebiega właściwy proces słodowania. Pryzma kiełkującego jęczmienia jest systematycznie przemieszczana, tak aby zapewnić równomierny wzrost ziarna i utrzymanie stałej temperatury. Na koniec tzw. zielony słód jest suszony nad żarzącym się torfem. Jednym z parametrów jest tu intensywność suszenia mająca wpływ na późniejszy smak whisky. W projekcie wykorzystano całą gamę różnorodnych elementów dynamicznych: począwszy od standardowych wskaźników wielkości technologicznych, poprzez uzależnione od stanu procesu obiektów o zmieniających się rozmiarach, do rozbudowanych skryptów aplikacji. Całość wizualizacji dopełniają zmieniające się kolory rur w zależności od zaawansowania procesu słodowania jęczmienia oraz zmieniające kolor okrągłe, binarne wskaźniki otwarcia zaworów. Wykorzystanie środowiska InTouch do tworzenia stosunkowo zaawansowanych projektów w procesie dydaktycznym, jest możliwe dzięki prostej, intuicyjnej obsłudze programu, a także dzięki bogatej bazie animacyjnych efektów graficznych. Zastosowany mechanizm skryptów umożliwia wykonywanie określonych sekwencji zdarzeń oraz tworzenie symulacji rzeczywistego procesu. Zdaniem autorów, teoretyczna i praktyczna wiedza, zdobyta podczas realizacji podobnych projektów, zaowocuje szybką adaptacją absolwentów do problemów wizualizacji procesów pojawiających się w pracy zawodowej. Marcin Bednarek, Andrzej Stec Politechnika Rzeszowska Źródła literaturowe: [1] www.polskigips.pl - strona internetowa Polskiego Stowarzyszenia Gipsu. [2] www.whisky.pl - strona internetowa Rajmunda Matuszkiewicza. Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 34 Ostatnie strony Kupa gruzu Od turystów wracaj¹cych z Rzymu czêsto mo¿na us³yszeæ, ¿e wycieczka by³a udana, miasto piêkne, ale w³aœciwie wiêkszoœæ tych legendarnych zabytków to tylko kupa gruzu. Forum Romanum – jeden z symboli potêgi staro¿ytnego Rzymu, robi wra¿enie przygnêbiaj¹ce: trochê kamieni, resztki budowli i trawa. Tyle pozosta³o z najpotê¿niejszego mocarstwa, jakie kiedykolwiek istnia³o. Po wielu wiekach istnienia Rzym zosta³ podbity i zniszczony przez barbarzyñców. Jedn¹ z przyczyn, dla których tak siê sta³o, by³ stopniowy upadek wartoœci i praw, na których to pañstwo – jak na tamte czasy bardzo nowoczesne – zosta³o oparte. Dziœ obserwujê podobny proces – stopniowego zapominania o wielu podstawowych zasadach prawa rzymskiego, fundamentu cywilizacji ³aciñskiej. I tak do kosza wrzucono ju¿ dawno zasadê nemo iudex in causa sua (nikt nie mo¿e byæ sêdzi¹ we w³asnej sprawie). By³a to bardzo zdrowa zasada, lecz dziœ zamiast niej stosuje siê regu³ê „nic o nas bez nas”, s³uszn¹ tylko czasami. Kolejna œwiêta regu³a – lex retro non agit (prawo nie dzia³a wstecz) – na ogó³ jest jeszcze przestrzegana, ale nie zawsze, bo jak ktoœ kiedyœ s³usznie, choæ ¿artem, zauwa¿y³ – „prawo nie dzia³a wstecz – z wyj¹tkiem prawa podatkowego”. Mnie jednak najbardziej boli ca³kowite zapomnienie, w jakie popad³a inna stara rzymska zasada: volenti non sit iniuria (chc¹cemu nie dzieje siê krzywda). Najkrócej – i w du¿ym uproszczeniu – mówi¹c stanowi ona, ¿e nie nale¿y przeszkadzaæ w dzia³aniach, które s¹ prywatn¹ spraw¹ ich wykonawców i nie przynosz¹ negatywnych skutków dla innych ludzi. Innymi s³owy – cz³owiek jest wolny i mo¿e robiæ co chce, dopóki nie szkodzi innym. Zasada ta jest fundamentem wszelkiej wolnoœci. Niestety wolnoœæ, podobnie jak wiele innych wartoœci, jest dziœ zdecydowanie passé. Ka¿da w³adza zachowuje siê tak, jakby uwa¿a³a, ¿e ludzie s¹ zbyt g³upi, aby mogli sami decydowaæ o swoim ¿yciu, by samodzielnie, bez zezwolenia i kontroli podejmowaæ jakiekolwiek dzia³ania. Swoj¹ drog¹, gdy przychodzi czas wyborów, ci sami ludzie otrzymuj¹ prawo decydowa- nia o przysz³oœci ca³ego kraju – rozumiem, ¿e na ten czas sp³ywa na nich jakiœ dar czasowego oœwiecenia. Lecz ja nie o tym, przynajmniej dzisiaj. Poniewa¿ ludzie s¹ zbyt g³upi, nie mog¹ cieszyæ siê zbyt du¿¹ wolnoœci¹. Trzeba im, jak krowom, wyznaczyæ stosowne ograniczenia, a w szczególnych sytuacjach – umocowaæ na ³añcuchu. Przyk³adów bezsensownego ograniczania wolnoœci mo¿na podawaæ wiele. Du¿o mog¹ na ten temat powiedzieæ ci szaleñcy, którzy prowadz¹ samodzieln¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. Liczba k³ód rzucanych im pod nogi jest tak wielka, ¿e musiano na nie wyci¹æ spory las. Oczywiœcie nawet przez chwilê nie powinniœmy w¹tpiæ, jaki jest rzeczywisty powód tak ochoczego ograniczania naszej wolnoœci przez w³adzê. Prawda jest prozaiczna: na ograniczaniu, regulowaniu i zabezpieczaniu mo¿na œwietnie zarobiæ. Ktoœ przecie¿ musi opracowaæ te wszystkie regulacje, a potem inny ktoœ – dopilnowaæ ich przestrzegania. A ¿e chêtnych do tej roboty ktosiów jest sporo, to i regulowaæ trzeba coraz wiêcej. Ktosie s¹ tak bardzo przywi¹zani do regulowania i pilnowania, ¿e nie znios¹, by coœ robiono bez ich zezwolenia i kontroli. Niedawno media obieg³ najbardziej jaskrawy przyk³ad pogwa³cenia zasady volenti non sit iniuria: pewien piekarz przekazywa³ niesprzedane nadwy¿ki pieczywa jad³odajniom dla ubogich, zamiast wyrzucaæ je na œmietnik. Postawa ze wszech miar godna pochwa³y, wszyscy powinni byæ zadowoleni. Niestety okaza³o siê, ¿e piekarz ³amie Bardzo Wa¿ne Przepisy Skarbowe, na mocy których powinien za swoj¹ darowiznê (przypominam: przeznaczon¹ na pomoc dla najubo¿szych!) uiœciæ niema³e podatki. Efekt: aparat skarbowy zniszczy³ firmê szlachetnego piekarza, kilkunastu pracowników zosta³o bezrobotnymi (którym trzeba wyp³aciæ zasi³ek!), a wspierani wczeœniej przez dobroczyñcê biedacy znów nie maj¹ chleba. Jak bardzo chory musi byæ system prawny tego kraju, je¿eli doprowadza do takich absurdów? Jest bardzo chory, g³ównie dlatego, ¿e w sporej mierze opiera siê na negowaniu podstawowych zasad naszej cywilizacji. Je¿eli nic siê nie zmieni, koniec mo¿e byæ podobny jak w przypadku Cesarstwa Rzymskiego – kupa gruzu. Mateusz Pierzcha³a Biuletyn Automatyki 49 (3/2006) 35 Ostatnie strony Ludzie ASTORA (49) £ukasz Rymarczyk pochodzi z Jêdrzejowa – miasta na KielecczyŸnie, s³yn¹cego z najwiêkszego w Polsce muzealnego zbioru zegarów s³onecznych. Tam na rozmaite sposoby zacz¹³ rozwijaæ przymioty swego cia³a i umys³u. Pasjonat nauk œcis³ych, mol ksi¹¿kowy, a zarazem „zapalony” karateka (trenowa³ karate przez 6 lat) – oto portret £ukasza z okresu edukacji w szkole podstawowej i œredniej. Wtedy te¿ objawi³o siê u niego zainteresowanie informatyk¹ i komputerem jako narzêdziem pracy. Poznawa³ je wówczas w praktyce na przyk³adzie IBM PC/XT (czy ktoœ go jeszcze pamiêta?). Naturaln¹ konsekwencj¹ tej fascynacji by³ wybór kierunku studiów: Automatyka i Robotyka na Wydziale Elektrycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Studia na specjalnoœci „Informatyka w sterowaniu i zarz¹dzaniu” zwieñczy³a obrona pracy magi“Posiedzenie” w Sopocie sterskiej na temat „Algorytmy kompresji obrazów”. Jeszcze w trakcie studenckich zmagañ z egzaminami, £ukasz postanowi³ przekonaæ siê jak wygl¹daj¹ praktyczne zastosowania informatyki i automatyki. Tak trafi³ do firmy ASTOR i jest z nami ju¿ od trzech lat. Zaczyna³ od projektowania modu³ów wykorzystywanych w firmowowych serwisach WWW, dziœ opiekuje siê bazami danych i sieci¹ komputerow¹, rozwija aplikacje wewnêtrzne oraz s³u¿y pomoc¹ techniczn¹ ka¿demu, kogo akurat zawiód³ sprzêt lub oprogramowanie. Prywatnie £ukasz interesuje siê sieciami komputerowymi i technologi¹ sieciow¹ firmy CISCO – jest posiadaczem certyfikatu CCNA. W chwilach wolnych od komputera, monitora i klawiatury lubi czytaæ ksi¹¿ki, g³ównie sensacyjne i fantasy, oraz raczyæ podniebienie smacznymi posi³kami. Jego sportowe zainteresowania przybra³y dziœ formê rekreacyjnej jazdy na rowerze, którym codziennie szusuje do pracy, oraz zg³êbiania tajników tañca towarzyskiego (ma ukoñczone 11 stopni kursu). Poza tym w ka¿dej wolnej chwili lubi odpoczywaæ na ³onie natury oraz (wraz ze swoj¹ sympati¹) zwiedzaæ rozmaite zak¹tki ziemi ojczystej, w myœl £ukasz na uczelni zasady „cudze chwalicie, a swego nie znacie.” ASTOR Sp. z o.o. Oddział Kraków Oddział Stargard Szczeciński ul. Smoleńsk 29, 31-112 Kraków ul. Smoleńsk 29, 31-112 Kraków ul. I Brygady 35, 73-110 Stargard Szcz. tel. 012 428 63 00; fax 012 428 63 09 tel. 012 428 63 60; fax 012 428 63 69 tel. 091 578 82 80; fax 091 578 82 89 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Oddział Gdańsk Oddział Olsztyn Oddział Warszawa ul. Polanki 12, 80-308 Gdańsk ul. Stalowa 4, 10-420 Olsztyn ul. Wólczyńska 206, 01-919 Warszawa tel. 058 554 09 00; fax 058 554 09 09 tel. 089 526 79 29 tel. 022 569 56 50; fax 022 569 56 59 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Oddział Katowice Oddział Poznań Oddział Wrocław ul. Rolna 43, 40-555 Katowice ul. Romana Maya 1, 61-371 Poznań al. Karkonoska 59, 53-015 Wrocław tel. 032 355 95 90; fax 032 355 95 99 tel. 061 871 88 00; fax 061 871 88 09 tel. 071 332 94 80; fax 071 332 94 89 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Biuletyn Automatyki 49 (3/2006)
