docSytuacja w kulturze po i wojnie światowej
download 
Reklamacja Transkrypt
Sytuacja w kulturze po i wojnie światowej
Pobrano z http://magda.of.pl Sytuacja w kulturze po i wojnie światowej W Europie w tym czasie panowały nastroje przygnębienia i niepokoju. Dla wielu państw wojna zakończyła się klęską, dowiodła teŜ do jakich zniszczeń człowiek jest zdolny. Załamaniu uległ system demokratyczny (dający obywatelom swobody i prawa polityczne, uznający wpływ obywateli na rządy i ich współudział w sprawowaniu władzy). PodwaŜeniem demokracji była rewolucja październikowa 1917 w Rosji, która wprowadziła rządy robotnicze. W Europie pojawiły się faszyzm i komunizm. I WŚ była potęŜnym wstrząsem dla ludzi. Rozwój techniki, nauki, wielkich miast, powstanie kina. To wszystko wpłynęło na styl Ŝycia, sposób widzenia świata, celów i zadań sztuki. Uzewnętrzniło to się w filozofii. FILOZOFIE Intuicjonizm Henryk Bergson - akcentował poznanie świata poprzez intuicje. Jego teoria wywarła ogromny wpływ na sztukę. Pragmatyzm Wiedza ludzka, kierunki poznania miały mieć charakter praktyczny. Wiliam James - według niego poznane powinno być tylko to co praktyczne i potrzebne w codziennym Ŝyciu. Behawioryzm (od słowa zachowanie, postępowanie). John Watson. Twórcy tej koncepcji twierdzili, Ŝe człowieka nie moŜna poznać. Człowieka moŜna określić poprzez obserwację jego zewnętrznych ruchów i zachowań, moŜna przewidzieć jego reakcje. Badania duszy są nieskuteczne, poniewaŜ nie moŜna ich empirycznie sprawdzić. W sztuce człowiek był prezentowany od zewnątrz. Autor nie wnikał w głąb jego psychiki, przeŜyć wewnętrznych. Zygmunt Freud Posługiwał się hipnozą, analizą snów, skojarzeń aby badać przyczyny chorób, nerwic. Badał psychikę ludzką i doszedł do wniosku, Ŝe jest na złoŜona. Tworzą ją trzy warstwy: 1. ego - kierowanie rozumem, uzaleŜnienie od wymogów społecznych, człowiek w sposób świadomy kontroluje swoim zachowaniem 2. id - strefa popędów spychanych do podświadomości. 3. superego - zespół norm, wartości utoŜsamiany z sumieniem Pomiędzy id (popęd, instynkt) a superego (ideał) tworzy się napięcie. To prowadzi do stresów i chorób psychicznych. Karol Jung Kształtował strefę zwaną podświadomością. UwaŜał, ze tam skrywane są u człowieka pragnienia, działania, których nie moŜna odkryć. Dwie odmiany podświadomości: indywidualna zbiorowa - oparta na archetypach (praobrazach), czyli utajnionych poglądach i wyobraŜeniach pierwotnych odziedziczonych po przodkach. Iwan Pawłow Udowodnił, Ŝe u człowieka rządzą odruchy warunkowe i bezwarunkowe. Przewidywanie reakcji całej zbiorowości. Pobrano z http://magda.of.pl Skrajny subiektywizm Twórcą był Franz Kafka. Świat to potęŜny koszmar i udręka człowieka z konieczności istnienia w nim. Człowiek jest całkowicie wyobcowany. Świat jest niesłychanie tajemniczy, niepoznawalny. Kafka ukazywał świat z pogranicza snu i jawy ale nie zawsze pojawiał się jako senny koszmar. Wnikliwość psychologicznej analizy bohatera. Tajemniczość świata prezentowanego jako wizja senna z pogranicza snu i jawy. KIERUNKI W LITERATURZE Największe zmiany zaszły w poezji i prozie. Na kształt miały wpływ tendencje psychologiczne. Sztuka wymagała aby zobaczyć świat inaczej, subiektywnie, zgodnie z własnym indywidualnym odczuciem. Sztuka XX lecia była sztuką rewolucyjną. Sztuką jest wszystko co wyraŜa uczucie lub widzenie indywidualne świata, nie ma ustalonego kanonu piękna. Wizją sztuki powinno być postrzeganie świata przez artystę. Marsel Proust “W poszukiwaniu straconego czasu” − obraz świata postrzegany przez autora, osobisty. Prezentacja czasów i ludzi wolnych od trosk, arystokracji oddanych zabawom i miłostkom, − analiza psychologiczna − zaburzenie chronologii − nawarstwiające się wspomnienia, refleksje − narracja “głąb czasu poprzez retrospekcję” − subiektywizm James Joyce “Ulisses” Wydarzenia w tym samym czasie dotyczące wielu ludzi. Akcja rozgrywa się w ciągu kilkunastu godzin. Te same wydarzenia widziane przez wiele osób. − symultaniczność (jednoczesność wydarzeń) − monolog wewnętrzny bohatera − rezygnacja z uporządkowanych zdań Franz Kafka − skrajny subiektywizm − opisywał koszmar i udrękę człowieka wobec niepoznanego świata − wnikliwy, psychiczny obraz człowieka nieprzystosowanego do Ŝycia − świat tajemniczy, niepoznawalny − rzeczywistość z pogranicza snu i jawy Proza psychologiczna − Andre Gide - “Fałszerze”, “Losy Watykanu” − Wirginia Woolf - “W stronę latarni morskiej” − Aldous Huxley - “Kontrapunkt” − indywidualizm − szczególna prezentacja wewnętrznych przeŜyć − odrzucenie wszystkiego co krępuje jednostkę Pobrano z http://magda.of.pl Sagi rodzinne − Tomasz Mann - “Buddenbrookowie” − du Gard - “Rodzina Tribauld” − Maria Dąbrowska - “Noce i dnie” − prezentacja w realistyczny sposób krytycznego obrazu całej epoki − proces polityczno-społeczny zaprezentowany na przestrzeni wielu lat − narrator prezentował ten proces na przykładzie rodziny, opisując dzieje poszczególnych jej członków KIERUNKI ARTYSTYCZNE Istnieje wiele kierunków artystycznych. Wszystkie nowe poprzedzone były teoretycznymi programami w formie manifestów i deklaracji. Ekspresjonizm Rozkwit w latach 1910-25. Pojawił się w epoce poprzedniej, lecz dopiero teraz doszedł do głosu. − siła i gwałtowność wyrazu − deformacja obrazu rzeczywistości − sztuka miała wywoływać wstrząs u odbiorcy, miała być krzykiem duszy − nie powinna naśladowywać świata − dąŜenia do wyraŜania bogactwa psychiki ludzkiej − spontaniczność artysty − sztuka jest wyrazem duszy − dobór słów o silnym zabarwieniu emocjonalnym − elementy brzydoty − język wypowiedzi daleki od potocznego, zawiera cechy wzniosłości Futuryzm (skrajna awangarda) Twórcą jest Filippo Marinetti. W 1909r. ogłosił swój I manifest pt. “Futuryzm” − pochwała energii − odrzucenie przeszłości, patrzenie tylko w przyszłość − pogarda dla dotychczasowych wartości − fascynacja tym co nowe, cywilizacją, urbanizmem − Ŝądanie nowej estetyki, nowego ideału piękna związanego z cywilizacją i techniką − oryginalność i wyjątkowość nawet za wszelką cenę − odrzucali zasady gramatyki i interpunkcji uwaŜając to za jarzmo krępujące swobodę wypowiedzi − zabawa słowem − prowokacja − dynamizm, energia, gwałtowność, wulgaryzm Polski futuryzm miał dwa ośrodki − Warszawę (Anatol Stern, Aleksander Wat) − Kraków Pobrano z http://magda.of.pl Stanisław MłodoŜeniec „Wiek XX” − nazwy wynalazków duŜymi literami − fascynacja tym co nowe − neologizmy - w skojarzeniu z pozostałymi wyrazami tworzą element zaskoczenia − gra słów Tytus CzyŜewski Bruno Jasieński „But w butonierce” − do mnie świat naleŜy, kpina z poetów, tradycji − podmiot liryczny mówi sobie, ze jest genialny, jest młody, lekcewaŜy cały świat − według niego ludzie jeszcze nie dojrzali, nie dba o tych co nie dąŜą za postępem, są oni mu obojętni − to co nowe daje człowiekowi większe moŜliwości − uśmierca za Ŝycia innych twórców, wtedy uwaŜanych juŜ za klasyków (np. Staffa) „Rzygające posągi” − sztuka odeszła, nadchodzi wolny czas; posągi - tradycja; rzygające - obraza, kpina − prowokacja − podmiot liryczny zamierza wyzwolić poezję z szablonu, w który popadła „Miłość na aucie” „Trupy z kawiorem” „NóŜ w bŜuhu” Dadaizm (skrajny futuryzm) Nie rozwinął się w Polsce (wojna była okazją do odzyskania niepodległości - nie była dla Polaków absurdem) − negowanie wszystkiego − wykpienie tego co było dotychczas wartością − odrzucenie ograniczeń składni, ortografii, gramatyki, interpunkcji - znamienie wolności absolutnej „Bełkot dadaistyczny” - Tristian Tzara pisał jak stworzyć utwór literacki Surrealizm (rozwinięcie dadaizmu) „Manifest surrealistyczny” - Andre Breton − wyzwolenie sztuki z rozumu − utwór artystyczny to wytwór ludzkiej wyobraźni bez udziału jego autora, miał być wytworem podświadomości − dzieła sztuki to zapis wyobraźni − utwory z pogranicza snu i jawy, operujące obrazami, nie powinny być interpretowane sposób rozumowy Neoklasycyzm − łączy klasyczną tradycję literacką i poezję symbolistów − Paul Valery wnosił do poezji pierwiastek intelektualny Pobrano z http://magda.of.pl Nurt poezji czystej − autorem był ksiądz Henryk Bremond − poezja jest poza granicami sensu − nie nazywa niczego − jest odzwierciedleniem wraŜliwości, uczuć − doświadczenie mistyczne Wszystkie kierunki mają wspólne cechy: − bunt przeciw zastanej rzeczywistości, takŜe w sztuce, niechęć, opozycja − wyzwolenie człowieka, psychiki spod jarzma jakichkolwiek kanonów (estetycznych, moralnych, religijnych) − odświeŜenie języka literackiego poprzez zwrot ku wyobraźni, psychice − bunt zaprezentowany wszędzie w podobny sposób − obrona przed rzeczywistością jako atak, który ma zdumieć, zaszokować odbiorcę
