Umowy/Kontrakty handlowe

Umowy/Kontrakty handlowe
2015-12-17 21:42:23
2
Istotne aspekty kontraktów handlowych zawieranych przez podmioty polskie z podmiotami prawa białoruskiego
Istotne aspekty kontraktów handlowych zawieranych przez podmioty polskie z podmiotami prawa
białoruskiego
Forma kontraktu handlowego
Doświadczenie dowodzi, że największe zagrożenie dla podmiotów polskich handlujących z podmiotami mającymi
swoje siedziby w Rosji, na Białorusi lub Ukrainy stanowi przekonanie, że wszędzie warunki zawierania
umów/kontraktów są podobne do polskich. W bardzo wielu przypadkach towar zostaje wysłany na Wschód albo
na podstawie kontraktu, który nie chroni w sposób skuteczny interesów podmiotu polskiego, albo w ogóle bez
żadnego kontraktu/umowy, co w razie jakichkolwiek sporów w przyszłości bardzo często praktycznie
uniemożliwia odzyskanie pieniędzy.
W myśl art. 11 Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów,
sporządzonej w Wiedniu w dniu 11 kwietnia 1980 r. (nazywana konwencją wiedeńską) umowa sprzedaży nie
wymaga do jej zawarcia lub potwierdzenia formy pisemnej i nie podlega żadnym innym wymogom co do formy.
Fakt zawarcia umowy sprzedaży może być udowodniony w jakikolwiek sposób, w tym również na podstawie
zeznań świadków.
Jednak przystępując do konwencji wiedeńskiej Rosja, Białoruś, Ukraina skorzystały ze swojego prawa opartego na
artykule 96 konwencji zastrzegając, że w umowach sprzedaży zawieranych z podmiotami prawa tych krajów
będą miały zastosowanie wyłącznie umowy/kontrakty w formie pisemnej.
Przepisy wszystkich tych krajów zastrzegają dla czynności prawnej z udziałem osób prawnych formę pisemną.
Przepisy prawa Rosji i Białorusi stanowią, że czynność prawna w zakresie obrotu gospodarczego z zagranicą
dokonana bez zachowania formy pisemnej jest nieważna (ustęp 3 art. 162 k.c. FR, ustęp 3 art. 163 k.c. RB).
Nie wchodząc w szczegóły należy podkreślić, że przez formę pisemną rozumie się podpisanie kontraktu
sporządzonego przez strony przez strony w formie jednego dokumentu z koniecznym postawieniem pieczątki.
Brak kontraktu w formie pisemnej praktycznie, jeśli nie pozbawia polskiego przedsiębiorcy odzyskania swoich
należności, to przynajmniej zdecydowanie utrudnia ich odzyskanie. Gotowość kontrahentów ze Wschodu do
odebrania towaru od polskich partnerów bez umowy pisemnej wcale nie oznacza, że ten towar zostanie
wwieziony na Białoruś, do Rosji lub na Ukrainę bez kontraktu. Towar obowiązkowo zostaje wwieziony tam na
podstawie kontraktu, gdyż inaczej urząd celny nie dokona odprawy towaru. Jednak w tej umowie na pewno
figuruje nie polski, ale jakiś inny podmiot-dostawca. W tym przypadku nasza faktura albo list przewozowy nie
stanowią dowodu zawarcia umowy, a są tylko naszymi dokumentami.
W tej sytuacji z powodu braku kontraktu nie możemy wystąpić do sądu miejscowego o odzyskanie należności
tytułem dostawy towarów. Udowodnić w sądzie miejscowym, że to był nasz towar, żeby zażądać od strony
przeciwnej zwrotu ceny towaru, jako bezpodstawnego wzbogacenia, również jest prawie niemożliwe, gdyż
3
rzeczywisty sprzedawca w żaden sposób nie figuruje w dokumentach nabywcy towaru.
Zatem koniecznym warunkiem wysyłki towarów na Wschód jest zawarcie/podpisanie kontraktu na piśmie z
naszym wschodnim kontrahentem.
Prawo cywilne a międzynarodowe prawo prywatne. Zdolność prawna
W myśl obowiązujących na Białorusi przepisów (art. 6 k.c. Białorusi) umowa międzynarodowa stanowi integralną
część krajowego porządku prawnego i jest obowiązkowo stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od
postanowień stosownej ustawy.
Pierwszeństwo w stosowaniu mają zawsze przepisy umów międzynarodowych, jeżeli postanowień tych umów nie
da się pogodzić z przepisami prawa krajowego.
W stosunkach prawnych między polskimi podmiotami prawnymi a podmiotami krajów naszych wschodnich
sąsiadów zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych osoby prawnej ocenia się zgodnie z przepisami
konkretnego kraju, ponieważ tak stanowią przepisy umów o pomocy prawnej zawartych z każdym z tych krajów.
Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w
sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych (Dz.U.95.128.619) została sporządzona w Mińsku dnia
26 października 1994 r.
Ww. umowa stanowi, że zdolność prawną osoby prawnej ocenia się według prawa tej Umawiającej się Strony,
zgodnie z którym osoba ta została utworzona.
Czynność prawna osoby prawnej wywołuje skutki prawne dopiero wtedy, jeżeli zostanie dokonana przez organ
wykonawczy tej osoby lub przez przedstawiciela, który będzie umocowany do tego działania przez organ
wykonawczy osoby prawnej, w sposób zgodny z prawem.
Prawo Białorusi nie zna pojęcia „zarząd" w polskim rozumieniu tego słowa. Prawo do reprezentowania osoby
prawnej z reguły przysługuje tylko jednej osobie, chyba że inaczej stanowi statut tego podmiotu. Tą osobą
zazwyczaj jest dyrektor, dyrektor generalny, prezes itp. (dalej - dyrektor).
Inne osoby mogą reprezentować osobę prawną tylko wtedy, jeśli tak stanowi ustawa albo statut (umowa
założycielska) konkretnego podmiotu lub na podstawie stosownego pełnomocnictwa.
4
W związku z powyższym, osoba fizyczna reprezentująca osobę prawną zza granicy wschodniej przy zawarciu
umowy powinna dostarczyć dowody swojej zdolności do czynności prawnych, a mianowicie:
- odpis z rejestru, albo
- pełnomocnictwo wystawione przez podmiot gospodarczy.
Pełnomocnictwo w imieniu białoruskiej osoby prawnej powinno być udzielone na piśmie przez jej organ
wykonawczy i opatrzone pieczątką firmową (art. 183, 186 ust. 5 k.c. RB).
Termin ważności pełnomocnictwa na Białorusi nie może przekroczyć trzech lat, jeśli zaś pełnomocnictwo nie
określa terminu ważności - wynosi on jeden rok od dnia wystawienia. Wyjątek stanowi pełnomocnictwo wydane
w formie notarialnej, które uprawnia do działania za granicą, które jest ważne, aż do odwołania przez
mocodawcę. Pełnomocnictwo, które nie jest opatrzone datą, jest nieważne (art. 187 k.c. RB,).
Właściwe prawo i sąd
Przed przystąpieniem do zawarcia kontraktu w obrocie międzynarodowym jej strony powinny dokonać wyboru
prawa, które będzie miało zastosowanie w kwestiach dotyczących spraw w związku z tą umową, które nie zostały
uregulowane w kontrakcie lub nie są w niej wyraźnie rozstrzygnięte.
Mimo, że strony nie dokonały wyboru prawa, zawsze według norm prawa kolizyjnego poszczególnego państwa ta
czy inna umowa podlega określonym przepisom prawnym w postaci umów międzynarodowych oraz innych
przepisów prawnych tego czy innego państwa, gdzie się mieści siedziba strony umowy handlowej.
Zatem zawsze korzystniejszym rozwiązaniem dla stron kontraktu będzie świadomy wybór właściwego prawa lub
świadomość stron, iż to czy inne prawo będzie właściwym na skutek norm prawa kolizyjnego poszczególnego
państwa.
Jak dokonać wyboru właściwego prawa albo, jakie prawo będzie właściwe, jeśli my nie dokonamy tego wyboru?
Szczególne znaczenie w stosunkach podmiotów polskich i białoruskich ma umowa o pomocy prawnej.
Według ogólnej zasady, na której się opierają umowy o pomocy prawnej, zobowiązania ze stosunków umownych
podlegają prawu tego państwa, które zostanie wybrane przez strony.
W przypadku Białorusi, jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, stosuje się prawo tego kraju, na którego
5
terytorium została zawarta umowa.
W myśl art. 38 umowy o pomocy prawnej z Białorusią w sprawach handlowych właściwy jest sąd tej Umawiającej
się Strony, na której terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwany, chyba że strony postanowią
inaczej.
Pozostaje pytanie - jakie prawo i sąd należy wybrać? Zanim się na nie odpowie, należy sobie zadać kolejne
pytanie - na czym nam zależy? Jeśli jesteśmy stroną sprzedającą, to oczywiście zależy nam na otrzymaniu
należności za wysłany towar. Zatem w tej sytuacji dla nas z reguły korzystniejszym rozwiązaniem będzie wybór
prawa i sądu kraju naszego kontrahenta, przynajmniej z kilku powodów:
- sąd miejscowy na podstawie miejscowego prawa wyda wyrok bez straty czasu na pozyskanie odpowiednich
informacji o prawie polskim,
- wyrok wydany przez sąd miejscowy natychmiast, bez jakichkolwiek czynności dodatkowych, można skierować
do miejscowego komornika,
- w przypadku wyznaczenia przez stronę polską miejscowego pełnomocnika postępowanie sądowe trwa z reguły
w granicach dwóch-trzech miesięcy.
W przypadku wyboru prawa i sądu polskiego należy brać pod uwagę, że uzyskany w Polsce wyrok musi uznać
jeszcze sąd miejscowy, co nie zawsze jest tak jednoznaczne. Ponadto wiąże się to z większymi kosztami
postępowania i co najbardziej istotne - ze stratą czasu.
Należy brać pod uwagę, że wszystkie te kraje są członkami Konwencji o przedawnieniu w międzynarodowej
sprzedaży towarów, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r.
Według art. 8 konwencji termin przedawnienia roszczeń w umowach międzynarodowej sprzedaży towarów
wynosi 4 (cztery) lata.
Biorąc zaś pod uwagę procedury, sposób podejścia do podmiotu zagranicznego wynikające z obowiązującego
systemu gospodarczego w Białorusi, sugerujemy wybór prawa rządzącego kontraktem
- prawa szwajcarskiego lub szwedzkiego, a tym samym miejsce ew. arbitrażu w Zurichu lub Sztokholmie.
6