zalacznik 2

Załącznik 2
Słownik gwary łódzkiej
Gwara łódzka
Gwara łódzka – łodzianizmy, charakterystyczne słownictwo spotykane tylko wśród
mieszkańców aglomeracji łódzkiej. Charakterystyczną cechą wymowy w Łodzi jest pomijanie
zmiękczeń w końcówkach czasowników w I osobie liczby pojedynczej: ja robe (zamiast ja
robię), ja kompe se (zamiast ja kąpię się), ja sype (zamiast ja sypię), itp.
Słowa typowo łódzkie lub wywodzące się z Łodzi:
A
angielka – bułka paryska
aplikować się – zalecać się
august – błazen, klaun cyrkowy
B
badziewie – słabej jakości
badylarz – zawodowy hodowca kwiatów lub bogaty, prywatny przedsiębiorca
bajzel – bałagan
bałuciarz – mieszkaniec Bałut, ale teŜ chuligan
bałuciara – mieszkanka Bałut, ale teŜ prostaczka
betka, betki – drobna sprawa (od bedłek małych grzybów, nie prawdziwków, sprzedawanych
na targach na objętość, mierzonej miseczkami lub szklankami)
bigiel – tłum, zgiełk, miejsce spotkań (pierwotnie nazwa krańcówki /zob.niŜej/ tramwajowej na
Bałuckim Rynku – w pobliŜu duŜego targowiska)
brecha – łom
brzuszek – surowy boczek (element mięsny)
boba – papierowy latawiec
bystro – prędko C
chechłać – kroić, ciąć tępym narzędziem
cieć – kontroler biletów w środkach komunikacji miejskiej (w innych rejonach Polski oznacza
dozorcę)
czarne – rodzaj krwistej kiełbasy, takŜe zupa zaprawiana krwią drobiową (najczęściej z kaczki)
cztujda – gęsta zupa
chałka – bułka słodka pleciona
cieć – dozorca, gospodarz domu
chęchy – krzaki
ciekać – biegać
D
drach – czworokątny latawiec
drapoki – drewniane trepy wzmocnione drutem przymocowanym do podeszew
drygle – zimne nóŜki (garmaŜeryjne)
dudy – płucka (podroby)
dulawka – lufka do papierosów
dziad – kapuśniak z ziemniakami
E
ekspres – zamek błyskawiczny
F
famuła, famułka – dom familijny
foliówka – torebka, torba foliowa, reklamówka
G
galancie – duŜo, ładnie, dobrze
galanty – duŜy, ładny, dobry
gołda – wódka
J
jechać do Rygi – wymiotować
K
kanar – kontroler biletów MPK
klapitka – rodzaj kamienicy (utworzone od nazwiska Klapita, właściciela)
kontrol – kontrola biletów w środkach komunikacji miejskiej
krańcówka – pętla linii tramwajowej lub autobusowej
kole godzina – około godziny
kijowo – fatalnie od kija, którym dostawało się lanie
kulosy – nogi
L
lebera – wątrobianka (wyrób garmaŜeryjny)
leberka – kiełbasa pasztetowa
M
migawka – bilet okresowy komunikacji miejskiej
N
naród – zmiana znaczeniowa słowa, ograniczająca się do grupy np. z danej dzielnicy.
P
po prosty – często uŜywane, zamiast ?po prostu?
praŜoki – potrawa z ziemniaków i mąki
przylepka – piętka chleba (krańcowa)
R
rolwaga – wóz konny słuŜący do przewoŜenia złomu
rzeźnik – sklep mięsny
S
schódki – typowo łódzkie określenie dla schodów złoŜonych tylko z kilku stopni
siajowe – podłej jakości, niewiele warte (utworzone od nazwiska fabrykanta, produkującego na
przełomie XIX i XX w. tkaniny miernej jakości ? Szai Rosenblatta)
spinacz – spinka do włosów
sładnie – łatwo, ładnie, dobrze
sznytka – kromka chleba
szten – latawiec z listew i bibuły
T
towar – tkanina
trambambula – piłkarzyki
tytka – papierowa torebka, kawałek papieru spiralnie zwinięty; opakowanie na cukierki;
zapoŜyczenie z niemieckiego (die Tüte = torba), znane równieŜ na Śląsku i w poznańskiem
Z
zalewajka – zupa kartoflana z białym barszczem/ Ŝur ugotowany razem z
kartoflami(ziemniakami)
z miasta Łodzi – konstrukcja składniowa przestrzegana przez łodzian starszej daty, zamiast
wyraŜenia z Łodzi – nasuwającego skojarzenie ze złodziejem.
ś
Ŝulik – chleb turecki z rodzynkami