Struktura obciąŜeń treningowych
Transkrypt
Struktura obciąŜeń treningowych
WYKŁAD III Struktura obciąŜeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŜy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy usiłowali znaleźć formułę jednoznacznie opisującą pracę wykonaną przez sportowca. Były to jednak działania bezskuteczne. Dopiero koncepcja Wołkowa, rozpowszechniona i rozszerzona w Polsce przez WaŜnego polegająca na dekompozycji obciąŜeń treningowych na sferę informacyjną i energetyczną pozwoliła na jednoznaczną i kompleksową analizę obciąŜeń treningowych, oraz ocenę ich relacji do efektów treningowych. ObciąŜenie treningowe wyraŜa wysiłek wykonywany przez sportowca w aspekcie fizycznym, psychicznym, ruchowym. Wpływa bezpośrednio na przebieg procesu adaptacji, decydując o jego: kierunku wielkości dynamice ObciąŜenie treningowe Sfera informacyjna Sfera energetyczna Sfera informacyjna obciąŜenia treningowego (rodzaj obciąŜenia) OGÓLNE (WSZECHSTRONNE) UKIERUNKOWANE SPECJALNE (STARTOWE) Sfera energetyczna obciąŜenia TLENOWA (I) BEZTLENOWA KWASOMLEKOWA (GLIKOLITYCZNA) (III) MIESZANA (II) BEZTLENOWA NIEKWASOMLEKOWA (FOSFAGENOWA) (IV) ObciąŜenie treningowe Zewnętrzne WyraŜa się pracą wykonaną przez sportowca Wewnętrzne Związane jest z : indywidualnymi reakcjami organizmu na wysiłek kosztem energetycznym pracy stopniem zmęczenia Parametry obciąŜenia treningowego Objętość Ilościowy wskaźnik obciąŜenia treningowego (sekundy, metry, kg, liczba powtórzeń itp.) Intensywność Jakościowy wskaźnik obciąŜenia treningowego (prędkość ruchu, częstotliwość, tętno powysiłkowe, itp.) Notatki .......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ADP + Pi + H+ + energia ATP energia + Pi + H+ + ADP ATP BN beztlenowe-niekwasomlekowe anaerobowe-fosfagenowe Transfer wysokoenergetycznego fosforanu BK beztlenowe-kwasomlekowe anaerobowe-glikolityczne Rozpad glikogenu do kwasu mlekowego tlenowe aerobowe Spalanie T fosfokreatyna + ADP + H+ kreatyna + ATP enzym – kinaza kreatynowa fosforoliza, glikoliza T1 = glikogen + tlen T2 = glukoza + tlen T3 = białka + tlen, tłuszcze + tlen Resynteza ATP, a czas trwania wysiłku [mmol/s] BN 100 BK 80 T1 60 T2 T3 suma 20 10 5 0 1 5 10 100 1000 Czas [s] Źródła materiału energetycznego dla skurczu mięśnia. Zapasy materiału energetycznego określono dla osoby o masie ciała 70 kg i masie mięśni 28 kg. Maksymalna szybkość tworzenia ATP [mmol/s] Ogólna ilość dostępnego lub moŜliwego do wytworzenia ATP [mmol] Fosfokreatyna 73,3 223 446 Przemiana glikogenu do mleczanu (beztlenowa glikoliza) 39,1 6 700 Przemiana glikogenu mięśni do H2O i CO2 16,7 84 000 Przemiana glikogenu z wątroby (glukozy osocza) do H2O i CO2 6,2 19 000 Przemiana kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej do H2O i CO2 6,7 4 000 000 ATP mięśni Udział tlenowych i beztlenowych źródeł energii w wysiłkach biegowych z maksymalną szybkością na róŜnych dystansach. Dystans Czas ATP z przemian [m] [min:sec] tlenowych [%] 100 400 800 1500 5000 10000 42195 9,84 43,29 1:41,73 3:37,37 12:44,39 26:38,08 2h06:50 10 30 60 80 95 97 99 ATP z przemian beztlenowych [%] 90 70 40 20 5 3 1 Notatki .......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... LA [ mmol/l ] 4 PPB (LT, AT) v1 v2 INTENSYWNOŚĆ, np. prędkość biegu wyjściowy poziom adaptacji efekt adaptacji do wysiłków tlenowych DEFINICJA Próg przemian beztlenowych (PPB lub LT – lactate threshold, lub AT – anaerobic threshold) – intensywność, przy której kwas mlekowy produkowany w mięśniach zaczyna akumulować się we krwi (Wasserman, 1986). Wysiłki poniŜej PPB moŜna nazwać wysiłkami tlenowymi, a te powyŜej – wysiłkami beztlenowymi. W sportach wytrzymałościowych jest on bardziej diagnostycznym wskaźnikiem wytrenowania niŜ wskaźnik wydolności – VO2max (Sharkey, 1991). BN BK czas intensywność tętno LA do 10” maksymalna ? do 4 mmol/l duŜa Maksymalne (ponad 190) Powyzej 4 mmol/l najczęściej 12 – 25 mmol/l zmienna Zmienne 150-190 4 -15 mmol/l umiarkowana do 170 do 4 mmol/l 10” - 2’ M T ponad 2’ Przyczyny przerwania wysiłku w poszczególnych strefach źródło inspiracji: J. Popinigis STREFA PRZYCZYNA IV FOSFAGENOWA WYCZERPANIE ZAPASÓW FOSFAGENÓW III GLIKOLITYCZNA ZBYT DUśE ZAKWASZENIE KOMÓRKI II MIESZANA WYCZERPANIE CUKRÓW • I TLENOWA • • PRZYCZYNY NATURY PSYCHICZNEJ (?) STRES OKSYDACYJNY – USZKODZENIA WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH USZKODZENIA MECHANICZNE APARATU RUCHU Notatki .......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... Beztlenowa niekwasomlekowa tętno przed: 45 - 50% max po >? metoda czas l. powt. POWT. do 10’’ 5 - 10 LA ? zwykle 2 - 4 mmol/l Beztlenowa kwasomlekowa tętno przed: 55 - 60% HR max tj. ok. 110 - 120 po:> 95% max HR > 190 metoda czas 20’’ – 1’ (odp. pełny) 20’’ – 1’ (odp. 4’, 3’, 2’) POWT. INTERW. INTERW. 20’’ – 30’’ POWT. 30’’ – 1’ 50’’ l. powt. 2 - 12 3–4 (2 – 4 serie) 4–5 (4 – 5 serii) 1-5 PowyŜej 4 mmol/l najczęściej 12 – 25 mmol/l MIESZANA tętno przed: 60 - 70% HR max tj.120 - 130 po > 90% HR max > 180 metoda czas ZMIENNA do 60 INTERW. 1’ – 1,5’ INTERW. 20’’ – 1’ POWT. 2’ – 10’ LA 4 -15 mmol/l l. powt. 3 – 10 (1 – 4 serie) 5 – 10 (2 – 4 serie) 2 - 12 TLENOWA tętno przed: do 120 po 160 - 180 metoda czas CIĄGŁA ponad 60’ ZMIENNA 30’ – 60’ POWT. INTERW. 5’ – 20’ (odp. pełne) 1’ – 4’ (odp. 30’’ – 1’ 30’’) l. powt. 2 - 12 ponad 10 LA < 4 mmol/l (PPA) Notatki .......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................