STANOWISKO DO BADANIA USZKODZEē MECHANICZNYCH

Acta Sci. Pol., Technica Agraria 11(3-4) 2012, 3-12
STANOWISKO DO BADANIA USZKODZEē
MECHANICZNYCH ROĝLIN KORZENIOWYCH
I OKOPOWYCH
Olga Duber-Skwarska1, Eugeniusz Górka2
1
2
Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie
Urząd Gminy Stawiguda
Streszczenie. W pracy przedstawiono koncepcjĊ stanowiska do pomiaru dynamicznych
uszkodzeĔ páodów roĞlin korzeniowych i okopowych. Dla wykonanego modelu laboratoryjnego opracowano metodĊ pomiaru uszkodzeĔ próbek przygotowanych z roĞlin korzeniowych lub okopowych. Przeprowadzono badania weryfikujące stanowisko laboratoryjne na próbkach ziemniaków odmiany Asterix. Przedstawiono wyniki badaĔ wstĊpnych
wpáywu czasu przechowywania ziemniaków na przeciĊtne wartoĞci odpornoĞci na zginanie oraz wytrzymaáoĞci na Ğcinanie. ZnajomoĞü wartoĞci tych cech, oraz ich zmiennoĞci
w czasie przechowywania roĞlin korzeniowych i okopowych jest niezbĊdna do optymalizowania procesów technologicznych w przemyĞle spoĪywczym np. podczas produkcji
frytek i chipsów, mroĪonek warzywnych i in.
Sáowa kluczowe: stanowisko pomiarowe, roĞliny korzenne i okopowe
WPROWADZENIE
Do roĞlin okopowych i korzeniowych zaliczane są wszystkie roĞliny, które w okresie wegetacji wymagają kilkakrotnego obsypywania lub okopywania. Do tych roĞlin
naleĪą ziemniaki, sáonecznik bulwiasty, burak, brukiew, cykoria, marchew, pietruszka.
W trakcie procesów technologicznych bulwy i korzeni tych roĞlin naraĪone są na
uszkodzenia mechaniczne, takie jak obicia, otarcia, przeciĊcia, które w zdecydowanej
wiĊkszoĞci przypadków są efektem obciąĪeĔ dynamicznych [Bzowska-Bakalarz 1994;
Marks i in. 1997; Stropek i in. 2009]. Ziemniaki w zdecydowanej wiĊkszoĞci są przeznaczone do bezpoĞredniej konsumpcji. Wykorzystywane jako surowiec dla przemysáu
przetwórczego muszą speániaü okreĞlone wymagania szczególnie dla takich produktów,
jak frytki, chipsy czy teĪ páatki. Wymagania te dotyczą uszkodzeĔ, skaz, wyglądu zeAdres do korespondencji – Corresponding author: Olga Duber-Skwarska, Katedra Maszyn Roboczych i Metodologii BadaĔ, Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie, 10-719 Olsztyn
ul. M. Oczapowskiego 11; Eugeniusz Górka, Urząd Gminy Stawiguda, ul. OlsztyĔska 10, 11-034
Stawiguda
4
O. Duber-Skwarska, E. Górka
wnĊtrznego szczególnie wielkoĞci, koloru, regularnoĞci ksztaátu bulw, które zaleĪne są
od przeznaczenia produktu oraz cech wewnĊtrznych, takich jak zawartoĞci táuszczu
i suchej masy. WáaĞciwoĞci mechaniczne bulwy ziemniaka oraz innych roĞlin okopowych zaleĪne są od turgoru. Przekroczenie dopuszczalnego poziomu obciąĪenia skutkuje uszkodzeniami, wywoáującymi straty spowodowane obniĪeniem jakoĞci surowca
[Blahovec 2001].
Badania laboratoryjne i polowe mechanicznych uszkodzeĔ páodów rolnych prowadzone są juĪ od wielu lat. Stosowane dotychczas techniki i urządzenia w badaniach
dotyczących uszkodzeĔ mechanicznych w warunkach laboratoryjnych i polowych zostaáy opisane w licznych pracach [Bohdziewicz i Czachor 2010; Ciupak i Gáadyszewska
2010; Czerko i Nowacki 2005; Krzysztofik 2001; Stropek i in. 2009; Sobol 2002]. Baranowski i in. [2005] opisuje metodĊ badaĔ uszkodzeĔ mechanicznych z wykorzystaniem termografii. Goáacki i RowiĔski [2006] wyszczególniają grupy metod badawczych
ze wzglĊdu na rodzaj i sposób zadawania obciąĪenia dynamicznego na badane páody
rolne. W metodach badawczych najczĊĞciej wykorzystywanym sposobem zadawania
obciąĪenia jest swobodny spadek páodów rolnych lub metody polegające na uderzeniu
z góry lub z boku stalowym trzpieniem, lub wahadáem w nieruchomo ustawiony, podparty obiekt badawczy, lub uderzenie kilku takich samych obiektów o siebie. W metodach tych páody rolne w caáoĞci poddawane są obciąĪeniom dynamicznym. Metody te
przydatne są do okreĞlania jĊdrnoĞci, stopnia dojrzaáoĞci i przydatnoĞci konsumpcyjnej,
a wyniki badaĔ znajdują zastosowane w projektowaniu maszyn do ich pozbiorowej
obróbki. Proces produkcyjny frytek i chipsów skáada siĊ z wielu etapów (dobór surowca, wstĊpne mycie i obieranie, krojenie, eliminacja Ğcinek i frytek z plamkami, blanszowanie i suszenie, podsmaĪanie wstĊpne, cháodzenie i zamraĪanie oraz pakowanie),
w których stosowane są róĪne maszyny i urządzenia, na których bulwy ziemniaka poddane są dziaáaniu siá mechanicznych, czego efektem są uszkodzenia zewnĊtrzne i wewnĊtrzne. W literaturze brakuje dostĊpnych opracowaĔ dotyczących badaĔ uszkodzeĔ
mechanicznych ciĊtych plastrów lub sáupków ziemniaków i innych roĞlin okopowych.
W przetwórstwie ziemniaka dla produktu koĔcowego (frytek) stawiane są okreĞlone
wymagania, takie jak: zdrowotnoĞü oraz cechy decydujące o uznaniu konsumentów dla
produktu, a wiĊc m.in. wygląd, tekstura i smak. Na wygląd skáada siĊ kolor, wielkoĞü
i dáugoĞü frytek oraz wyrównana powierzchnia i wystĊpujące defekty. ZnajomoĞü wartoĞci dynamicznych uszkodzeĔ mechanicznych wyciĊtego sáupka ziemniaka jest niezbĊdna nie tylko do ograniczania ich uszkodzeĔ, które powstają na etapie krojenia,
blanszowania i suszenia, ale równieĪ do sterowania i optymalizowania procesów technologicznych przetwórstwa roĞlin okopowych. W związku z powyĪszym celem pracy
byáo opracowanie koncepcji i wykonanie stanowiska do pomiaru dynamicznych mechanicznych uszkodzeĔ podáuĪnych sáupków i plastrów roĞlin okopowych i korzeniowych.
MATERIAàY I METODA
ZaáoĪenia konstrukcyjne stanowiska. Koncepcja proponowanego stanowiska badawczego oparta jest na bazie máota typu Charpy stosowanego do przeprowadzenia
próby Ğcinania wyrobów stalowych. Stanowisko do badania próbek wyciĊtych sáupków
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Acta Sci. Pol.
Stanowisko do badania uszkodzeĔ mechanicznych roĞlin korzeniowych i okopowych
5
lub plastrów roĞlin okopowych powinno byü proste w obsáudze, pozwalaü na badanie
próbek swobodnie uáoĪonych na podporach oraz byü bezpieczne podczas przeprowadzenia prób. Ponadto koĔcówka wahadáa powinna byü wymienna, wykonana z róĪnych
materiaáów (metal, tworzywo sztuczne) i o róĪnych ksztaátach. Stanowisko powinno
umoĪliwiaü przeprowadzenie próby udarnoĞciowej, dwuciĊtej próby Ğcinania oraz dynamicznych prób mechanicznych uszkodzeĔ roĞlin okopowych przez bijaki o róĪnym
ksztaácie i z róĪną energią uderzenia, a takĪe powinno umoĪliwiaü okreĞlenie energii
oddziaáywania bijaka na badaną próbkĊ.
Rozwiązanie konstrukcyjne stanowiska. Proponowane stanowisko do badaĔ laboratoryjnych dynamicznych mechanicznych uszkodzeĔ roĞlin korzeniowych i okopowych przedstawiono na rysunku 1.
Rys. 1. Widok ogólny máota wahadáowego do badaĔ uszkodzeĔ páodów rolnych: 1 – podstawa
stanowiska, 2 – wsporniki, 3 – podpory, 4 – teleskopy, 5 – próbka, 6 – wahadáo, 7 – wymienna koĔcówka bijaka, 8 – waá wahadáa, 9 – Ğruba mocująca wahadáo na wale, 10 – ogranicznik podniesienia wahadáa, 11 – podziaáka kąta wychylenia wahadáa, 12 – wskazówka
Fig. 1. General view of a pendulum for testing crop damage: 1 – base plate, 2 – brackets,
3 – supports, 4 – telescopic dampers, 5 – sample, 6 – pendulum, 7 – replaceable hammer,
8 – pendulum shaft, 9 – screw for fixing the pendulum to the shaft, 10 – pendulum guard,
11 – angle scale, 12 – swing pointer
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Technica Agraria 11(3-4) 2012
6
O. Duber-Skwarska, E. Górka
Stanowisko skáada siĊ z podstawy (1) o wymiarach 308 × 368 mm. Do podstawy
przymocowano dwa wsporniki (2) o wysokoĞci 480 mm i o przekroju kwadratowym
40 × 40 mm. Do wsporników przymocowano uáoĪyskowany waá wahadáa (8), do którego Ğrubą (9) przytwierdzono ramiĊ wahadáa (6). RamiĊ wahadáa ma dáugoĞü 389 mm.
Na koĔcu wahadáa, za pomocą nakrĊtek zamocowano wymienne koĔcówki bijaka (7).
Do wsporników na wysokoĞci 92 mm przyspawane są podpory (3) o dáugoĞci 60 mm.
Podpory mają dodatkowe teleskopy (4) mocowane do nich specjalnymi Ğrubami, w celu
umoĪliwienia zmiany odlegáoĞci miĊdzy podporami máota. Jeden ze wsporników zaopatrzony jest w podziaákĊ kąta wychylenia wahadáa (11) ze wskazówką (12). Zapewnia
ona odczytywanie pracy zuĪytej na záamanie (Ğcinanie) próbki z dokáadnoĞcią r0,5%
wartoĞci początkowej energii uderzenia máota, jednak nie wiĊcej niĪ r1 J. Wskazówka
swobodnie porusza siĊ na swej osi z dostatecznym tarciem w ten sposób, aby nie opadaáa i nie przechodziáa na skutek bezwáadnoĞci poza poáoĪenie, do którego zostanie wychylona przez zabierak wahadáa máota. Na obudowie áoĪyska przy osi wahadáa znajduje
siĊ ogranicznik podniesienia wahadáa (10). Wahadáo swobodnie spada z zadanej wysokoĞci w páaszczyĨnie pionowej przechodzącej w poáowie odlegáoĞci miĊdzy podporami.
Stanowisko wyposaĪone jest w wymienne koĔcówki wahadáa (rys. 2). Posiadają one
róĪnorodny ksztaát, masĊ i wymiary. Celem zróĪnicowania ksztaátu i wymiarów bijaków
do badania uszkodzeĔ jest osiągniĊcie róĪnego charakteru uszkodzenia badanych próbek,
zbliĪających uszkodzenia w badaniach laboratoryjnych do uszkodzeĔ rzeczywistych.
1
2
3
7
4
5
6
8
Rys. 2. Wymienne koĔcówki wahadáa: 1, 2, 3 – bijaki kuliste metalowe; 4 – bijak páaski metalowy; 5, 6 – bijaki stoĪkowe metalowe; 7 – bijak noĪowy z PCV; 8 – bijak páaski z PCV
Fig.. 2. Replaceable pendulum attachments: 1, 2, 3 – spherical metal hammers; 4 – flat metal
hammer; 5, 6 – conical metal hammers; 7 – PVC cutting hammer; 8 – flat PVC hammer
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Acta Sci. Pol.
Stanowisko do badania uszkodzeĔ mechanicznych roĞlin korzeniowych i okopowych
7
Weryfikacja stanowiska. Do wykonania badaĔ weryfikacyjnych stanowiska wykorzystano ziemniaki odmiany Asterix. Jest to odmiana Ğredniowczesna, jadalna, w typie
konsumpcyjnym ogólnouĪytkowym o dobrym smaku. Charakteryzuje siĊ duĪymi,
owalnymi, ksztaátnymi bulwami o czerwonej skórce, o páytkich oczkach i jasnoĪóátym
miąĪszu. Odmiana jest bardzo plenna o duĪym udziale w plonie frakcji handlowej,
przeznaczona gáównie do produkcji frytek i chipsów [Chotkowski 2007]. W badaniach
wykorzystano frakcjĊ wymiarową od 50 do 65 mm, w której masa bulw zawiera siĊ
w przedziale od 100 do 200 g. Temperatura otoczenia, w której byáy przechowywane
ziemniaki, wynosiáa Ğrednio okoáo 9°C, a wilgotnoĞü 90–95%. Pomiary wykonywano co
siedem dni przez 15 tygodni. Próbki w ksztaácie sáupka o wymiarach 10 × 10 × 55 mm,
wycinane specjalną krajalnicą, swobodnie ukáadano na podporach. Páaszczyzna symetrii
próbki znajdowaáa siĊ w páaszczyĨnie przechodzącej w poáowie odlegáoĞci miĊdzy
podporami. PróbkĊ ukáadano na podporach máota za pomocą szablonu zapewniającego
prawidáowe jej uáoĪenie. Uderzenie máota nastĊpowaáo w páaszczyĨnie symetrii próbki
i noĪa koĔcówki wahadáa, dopuszczalne odchylenie miĊdzy osiami nie przekraczaáo
r 0,5 mm. W badaniach weryfikacyjnych wykorzystano koĔcówkĊ wahadáa w ksztaácie
bijaka noĪowego wykonanego z PCV (rys. 2, poz. 7). Przed wykonaniem próby uderzenia
mierzono przekrój próbki w páaszczyĨnie symetrii i obliczano powierzchnie przekroju poprzecznego z dokáadnoĞcią do r 0,2 mm2. Przed kaĪdorazową serią prób naleĪy poziomowaü poáoĪenie osi noĪa máota wzglĊdem podpór i sprawdzaü odlegáoĞü miĊdzy podporami.
Metoda pomiaru – próba udarnoĞci polega na záamaniu próbki jednokrotnym uderzeniem noĪa máota wahadáowego. WartoĞü pracy uderzenia zuĪytej na záamanie próbki
(mierzona w J), odczytywana jest po udarowym záamaniu próbki z wielkoĞci wychylenia siĊ wahadáa máota, wskazanego na podziaáce przez wskazówkĊ.
Pomiar rozpoczynano od pomiaru kąta wahania máota Į (rys. 3) bez próbki, a uzyskany wynik odczytywano na wyskalowanej podziaáce (1) z dokáadnoĞcią r 1°. NastĊpnie, w podobny sposób, okreĞlany jest kąt ȕ wychylenia siĊ máota z próbką. WartoĞü
pracy uderzenia zuĪytej na záamanie próbki Lu oblicza siĊ ze wzoru (1).
Lu
GR Rcos E cosD , [J]
(1)
gdzie:
Lu – wartoĞü pracy zuĪytej do zniszczenia próbki, J,
GR – ciĊĪar wahadáa zredukowany do Ğrodka uderzenia, N;
ȕ – kąt wychylenia wahadáa máota po záamaniu próbki, o;
Į – kąt spadania wahadáa máota, lub kąt maksymalnego podniesienia wahadáa, o;
R – promieĔ ramienia wahadáa (dáugoĞü wahadáa), m.
WartoĞü udarnoĞci (odpornoĞci materiaáu na zginanie udarowe) K obliczmy korzystając ze wzoru (2):
K
Lu
, [J ˜ cm-2]
A
(2)
gdzie:
A – powierzchnia przekroju poprzecznego próbki, cm2;
Lu – wartoĞü pracy zuĪytej do zniszczenia próbki, J.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Technica Agraria 11(3-4) 2012
8
O. Duber-Skwarska, E. Górka
a)
b)
Rys. 3. Widok odchylenia wahadáa máota: a) przed záamaniem próbki, b) po záamaniu próbki:
D – kąt wahania máota (maksymalnego podniesienia máota), E – kąt wychylenia máota po
záamaniu próbki, 1 – podziaáka kątomierza do odczytu kata wychylenia E, 2 – ramie wahadáa (máota), 3 – próbka po záamaniu, 4 – próbka przed záamaniem, 5 – ogranicznik podniesienia máota
Fig. 3. Pendulum swing: a) before sample breakage, b) after sample breakage: D – swing angle
(maximum pendulum displacement), E – deflection angle after breakage, 1 – deflection
angle scale, 2 – pendulum arm, 3 – broken sample, 4 – sample before breakage, 5 – pendulum guard
Metoda pomiaru – dynamiczna próba Ğcinania polega na ĞciĊciu próbki równoczeĞnie w dwóch przekrojach w kierunku poprzecznym do jej podáuĪnej osi, odczytaniu
i obliczeniu wartoĞci udarnoĞci Lu (pracy potrzebnej na zniszczenie próbki), korzystając
ze wzoru (1) i wyznaczeniu wytrzymaáoĞci na Ğcinanie Rt ze wzoru (3).
Rt
Lu
, [Jācm-2]
2A
(3)
gdzie:
A – powierzchnia przekroju poprzecznego, cm2,
Lu – wartoĞü pracy zuĪytej do zniszczenia próbki, J.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Acta Sci. Pol.
Stanowisko do badania uszkodzeĔ mechanicznych roĞlin korzeniowych i okopowych
9
WYNIKI BADAē
Wyniki badaĔ opracowano statystycznie za pomocą programu STATISTICA PL
v. 10, stosując analizĊ regresji [Luszniewicz i Sáaby 2008]. Zastosowano klasyczny
model regresji liniowej [Stanisz 2006]. Obliczenia przeprowadzono na poziomie istotnoĞci Į = 0,05. Zestawione wyniki analizy statystycznej dotyczące udarnoĞci podano
w tabeli 1 oraz przedstawiono graficznie na wykresie (rys. 4).
Tabela 1. Wyniki analizy statystycznej wpáywu czasu przechowywania ziemniaków odmiany
ASTERIX na ich przeciĊtną odpornoĞü na zginanie
Table 1. The results of statistical analyses of storage time influence on the average impact bending strength of potatoes cv. Asterix
Wyniki analizy
Obliczona wartoĞü statystyki
F = 190,53
Wspóáczynnik korelacji
R = 0,9675
Procent wyjaĞnionej zmiennoĞci
P = 93,61%
Odchylenie standardowe reszt
Se = 0,006842
PrawdopodobieĔstwo przekroczenia obliczonej statystyki F
p = 0,0000
PoniewaĪ p < Į – hipotezĊ H0 naleĪy odrzuciü na korzyĞü hipotezy alternatywnej H1.
Równanie regresji
y = 0,0938 + 0,0056t
gdzie: y – odpornoĞü ziemniaków na zginanie, J/cm2,
Energia dynamicznego zginania K
[J/cm2]
t – czas przechowywania ziemniaków, tygodnie
0.2
0.18
0.16
0.14
0.12
0.1
0.08
0.06
0.04
0.02
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15
Czas przechowywania w tygodniach
Rys. 4. Wpáyw czasu przechowywania ziemniaków odmiany ASTERIX na ich odpornoĞü udarową na zginanie
Fig. 4. The effect of storage time on the impact bending strength of potatoes cv. Asterix
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Technica Agraria 11(3-4) 2012
10
O. Duber-Skwarska, E. Górka
Przeprowadzona analiza statystyczna oraz przedstawione zaleĪnoĞci graficzne wskazują na wyraĨny wzrost wartoĞci energii potrzebnej do zniszczenia próbki ziemniaka
w zaleĪnoĞci od czasu przechowywania. ĝrednia wartoĞü udarnoĞci w ciągu piĊtnastu
tygodni przechowywania wynosiáa okoáo 0,13893 Jācm-2. NajniĪszą wartoĞü energii
dynamicznego zginania K wynoszącą ok. 0,1009 Jācm-2 zaobserwowano w drugim
tygodniu przechowywania ziemniaków.
Zestawienie analizy statystycznej wyników dynamicznej próby Ğcinania podano
w tabeli 2 i przedstawiono graficznie na wykresie (rys. 5).
Tabela 2. Wyniki analizy statystycznej wpáywu czasu przechowywania ziemniaków odmiany
ASTERIX na ich odpornoĞü na Ğcinanie dynamiczne
Table 2. The results of statistical analyses of influence of storage time on the dynamic shear
strength values of potatoes cv. Asterix
Wyniki analizy
Obliczona wartoĞü statystyki
F = 103,8642
Wspóáczynnik korelacji
R = 0,9428
Procent wyjaĞnionej zmiennoĞci
P = 88,88%
Odchylenie standardowe reszt
Se = 0,005239
PrawdopodobieĔstwo przekroczenia obliczonej statystyki F
p = 0,0000
PoniewaĪ p < Į – hipotezĊ H0 naleĪy odrzuciü na korzyĞü hipotezy alternatywnej H1.
Równanie regresji
y = 0,0938 + 0,0032t
gdzie: y – wartoĞü odpornoĞci ziemniaków na Ğcinanie, J/cm2,
Energia dynamicznego Ğcinania Rt
[J/cm2]
t – czas przechowywania ziemniaków, tygodnie.
0.16
0.14
0.12
0.1
0.08
0.06
0.04
0.02
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15
Czas przechowywania w tygodniach
Rys. 5. Wpáyw czasu przechowywania ziemniaków odmiany ASTERIX na ich odpornoĞü na
Ğcinanie dynamiczne
Fig. 5. The effect of storage time on the dynamic shear strength of potatoes cv. Asterix
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Acta Sci. Pol.
Stanowisko do badania uszkodzeĔ mechanicznych roĞlin korzeniowych i okopowych
11
Przeprowadzona analiza statystyczna oraz przedstawione zaleĪnoĞci graficzne wskazują na to, Īe Ğrednia wartoĞü energii uderzenia niezbĊdnej do dynamicznego Ğcinania
bulw w ciągu piĊtnastu tygodni eksperymentu nie byáa stabilna i zmieniaáa siĊ losowo
w przedziale od ok. 0,09 do ok. 0,13 Jācm-2. W dziewiątym oraz jedenastym i dwunastym tygodniu obserwowany byá spadek wartoĞci energii Ğcinania dynamicznego próbek
do wartoĞci zmieniającej siĊ w przedziale od 0,1234÷0,1279Jācm-2].
PODSUMOWANIE
Zaprojektowane i wykonane stanowisko laboratoryjne pozwala na stymulowanie
dynamicznych mechanicznych uszkodzeĔ páodów rolnych przypominające swym charakterem warunki rzeczywiste wystĊpujące na etapie krojenia, blanszowania, transportowania do urządzeĔ i maszyn stosowanych do produkcji frytek. Stanowisko laboratoryjne umoĪliwia obciąĪanie próbki zmienną energią poprzez dobór odpowiedniego kąta
uniesienia ramienia wahadáa. Analizując wyniki badaĔ laboratoryjnych ziemniaka odmiany Asterix, zaobserwowano zjawisko áamania próbek przygotowanych z bulw twardych (w pierwszych dekadach eksperymentu), kiedy byáy bardziej jĊdrne, zaĞ odksztaácenie z naderwaniami warstwy rozciąganej zaobserwowano dla bulw zwiĊdáych, których turgor zmalaá (w ostatnich dekadach eksperymentu). W próbach badania udarnoĞci
i próbach Ğcinania dla ziemniaków odmiany Asterix obserwowany byá wzrost siáy potrzebnej do zniszczenia próbki ziemniaka w miarĊ zmiany turgoru bulwy. Na podstawie
zaáoĪeĔ konstrukcyjnych i wyników przeprowadzonych prób stwierdzono, ze stanowisko speánia postawione mu wymagania. Wyprowadzone równania regresji dobrze opisują wpáyw czasu przechowywania ziemniaków na ich odpornoĞü na zginanie i Ğcinanie,
o czym Ğwiadczy wysoki procent wyjaĞnionej zmiennoĞci (powyĪej 88%). Badania
naleĪy kontynuowaü, a ich zakres rozszerzyü nie tylko na inne odmiany ziemniaków,
a takĪe páody roĞlin, np. korzeniowych.
PIĝMIENNICTWO
Baranowski P., Mazurek W., Walczak R.T., 2005. Detekcja uszkodzeĔ mechanicznych jabáek
z wykorzystaniem termografii. Acta Agrophysica 6(1), 19–29.
Bohdziewicz J., Czachor G., 2010. Wpáyw obciąĪenia na przebieg odksztaácenia warzyw
o ksztaácie kulistym. InĪynieria Roln. 1(119), 85–91.
Blahovec J., 2001. Static mechanic and texture of fruits and vegetables. Res. Agric. Eng. 47(4),
144–169.
Bzowska-Bakalarz M., 1994. WáaĞciwoĞci mechaniczne korzeni buraków cukrowych. Rozprawy
Nauk. 166. WAR, Lublin.
Chotkowski J., 2007. Polski katalog odmian ziemniaka. Wyd.WieĞ Jutra.
Ciupak A., Gáadyszewska B., 2010. WáaĞciwoĞci mechaniczne skórki owoców pomidora w róĪnych temperaturach przechowania. Acta Agrophysica 15(1), 45–54.
Czerko Z., Nowacki W., 2005. Monitorowanie maszyn do obróbki ziemniaków za pomocą
,,bulwy elektronicznej" PMS-60. InĪynieria Roln. 1(61), 49–55.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Technica Agraria 11(3-4) 2012
12
O. Duber-Skwarska, E. Górka
Goáacki K., RowiĔski P., 2006. Dynamiczne metody pomiaru wáaĞciwoĞci mechanicznych owoców i warzyw. Acta Agrophysica 8(1), 69–82.
Krzysztofik B., 2001, Wpáyw wybranych czynników na budowĊ anatomiczną i odpornoĞü bulw
ziemniaka na mechaniczne uszkodzenia. InĪynieria Roln., 7(27), 73–76.
Luszniewicz A., Sáaby T., 2008. Statystyka z pakietem komputerowym STATISTICA PL. Teoria
i zastosowania. Wyd. C.H. Beck Warszawa.
Marks N., Baran P., Baran D., Krzysztofik B., Sobol Z., 1997. Wpáyw nowej techniki nawoĪenia
na powstanie mechanicznych uszkodzeĔ bulw oraz jakoĞü zbieranego plonu ziemniaków. InĪynieria Roln. 1, 77–83.
Sobol Z., 2002. Wpáyw wybranych czynników na cechy fizyczne bulw ziemniaka. InĪynieria
Roln., 6(39), 101–108.
Stanisz A., 2006. PrzystĊpny kurs statystyki. T. I. Statystyki podstawowe. Wyd. StatSoft Polska
Sp. z o.o. Kraków
Stropek Z., Goáacki K., RowiĔski P., 2009. Wyznaczenie progu obicia jabáek. Acta Agrophysica
13(1), 261–272.
TEST STAND FOR EVALUATING OF MECHANICAL DAMAGES
OF ROOT CROPS
Abstract. A test stand for measuring dynamic damages of root crops was proposed.
A method for measuring damages of root crop samples was developed for the proposed
laboratory model. The test stand was verified in a series of experiments involving potatoes
cv. Asterix. The results of preliminary investigates of effect of storage time on average
flexural and shear strength of potatoes were presented. A knowledge of flexural and shear
strength values and changes in those parameters during storage is required to optimize
technological processes in the food processing industry, including the production of potato fries and chips or frozen vegetables.
Key words: test stand, root crops
Zaakceptowano do druku – Accepted for print: 27.11.2012
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Acta Sci. Pol.