03-06 - zszarzecze

Maszyny i urządzenia do usuwania odchodów
Odchody zwierzęce mają postać płynną i stałą. Ich właściwości fizyko-mechaniczne zależą
od gatunku utrzymywanych zwierząt. Przyjmuje się, że bydło wydala kał i mocz stanowiący
około 8%, trzoda chlewna około 5% masy ciała. W zależności od sposobu utrzymania
zwierząt uzyskuje się obornik (odchody i ściółka) w oborach ściołowych lub głębokich. Z
obór bezściołowych otrzymuje się gnojowicę (odchody i woda). Usuwanie odchodów z
budynków inwentarskich jest konieczne, ponieważ wydzielające się gazy C02 (dwutlenek
węgla) i NH3 (amoniak) są szkodliwe dla zwierząt. Systematyczne usuwanie obornika lub
gnojowicy poprawia warunki higieniczno-sanitarne w oborze. Systemy utrzymania zwierząt
wymagają stosowania specjalistycznych urządzeń do usuwania odchodów - obornika,
gnojówki lub gnojowicy. Ze względu na ochronę środowiska wymagane jest również
stosowanie odpowiednich urządzeń sposobów przechowywania odchodów z przeznaczeniem
do nawożenia organicznego upraw polowych.
Maszyny i urządzenia do usuwania odchodów z pomieszczeń inwentarskich
Jednym ze sposobów utrzymywania zwierząt gospodarskich - bydła, owiec - jest obora
głęboka. Zwierzęta przebywają w oborze w wyznaczonym boksie bez stanowisk i
określonego miejsca do leżenia. Nie usuwa się na bieżąco odchodów z tej przestrzeni, ale
wymaga ona obfitego ścielenia. Krowy (owce) przebywają tam cały sezon, po którym usuwa
się obornik na pole lub płyty obornikowe. Konstrukcja obory powinna umożliwić wjazd
rozrzutników i manewrowanie ładowaczami. Dno obory powinno być wybetonowane i
nieprzepuszczalne. Ponadto powinny znajdować się zbiorniki na gnojówkę, które również
opróżnia się co sezon. Obora taka nie wymaga pracochłonnego codziennego oczyszczania
stanowisk, ale wyposażona powinna być w halę udojową w celu zapewnienia odpowiednich
warunków higienicznych do doju. W systemie tym muszą występować miejsca do zadawania
paszy (stałe lub przewoźne), i stały dostęp zwierząt do wody pitnej. Zwierzęta w takiej
oborze mogą się przemieszczać i zmieniać miejsca do leżenia czy odpoczynku. Obory takie
nie wymagają specjalnych urządzeń do usuwania odchodów. W małych oborach tego typu
przeważa praca ręczna wspomagana wózkami, taczkami czy kolejkami zawieszanymi.
W oborach uwięziowych, gdzie zwierzęta mają wydzielone stanowiska, obornik usuwa się ze
stanowisk na kanał gnojowy ręcznie. Z kanału gnojowego obornik można usuwać
spychaczami lub ładowaczami czołowymi zamontowanymi na ciągniku kołowym wypychając poza oborę na płytę obornikową lub środki transportu.
Z kanałów gnojowych o długości do 25 m obornik usuwać można szuflą mechaniczną, która
przemieszcza się w kanale i zgarnia obornik.
Szufla ciągniona jest przez linę nawijającą się na bęben silnika. Po opuszczeniu obory nad
płytą obornikową szufla nie mając oparcia o podłoże obraca się na skutek ciężaru obornika,
który spada na płytę. Napęd szufli zabezpieczony jest wyłącznikami krańcowymi, co
powoduje automatyczny powrót szufli do położenia początkowego.
Obory mogą być wyposażane przenośniki zgarniakowe o ruchu nagłym.
Przenośnik tworzy łańcuch bez końca ze zgarniakami. Usytuowany jest on wzdłuż stanowisk
w kanale gnojowym obory.
Przenośnik, przesuwając się, przenosi obornik w kanale gnojowym aż znajdzie się na
wyrzutni poza oborą. Można regulować jego długość i dopasować przebieg do konstrukcji
obory. Napędzany jest on silnikiem elektrycznym. Obornik może być wyrzucany na płytę
obornikową (gdzie wymaga ułożenia) lub na przyczepy, skąd przewożony jest i układany na
płycie.
Stosowane są też przenośniki zgarniakowe o ruchu posuwisto-zwrotnym.
Zgarniaki mocowane są do cięgna wahliwie. Podczas zgarniania obornika ustawiają się
prostopadle do cięgna obornik zostaje przesunięty o długość skoku przenośnika. Cięgno,
wykonując ruch powrotny, powoduje samoczynne zamykanie się zgarniaka i zajmuje położenie pierwotne. Następny ruch roboczy otwiera zgarniaki i przesuwa obornik dalej :o
przenośnika poprzecznego, który usuwa go poza oborę na płytę obornikową lub przyczepę.
Usuwanie gnojowicy
Gnojowica powstaje w budynkach gospodarczych z bezściołowym systemem utrzymania
zwierząt, którą można usuwać mechanicznie lub hydraulicznie. Sposób ten znacznie obniża
nakłady siły roboczej na usuwanie odchodów (brak ścielenia), ale również znacznie pogarsza
warunki zdrowotne zwierząt, które muszą poruszać się po ruszcie. W oborach rusztem
zakryty jest kanał gnojowy, a przy chowie trzody chlewnej ruszt stanowi całą podłogę, przez
którą odchody przedostają się do kanałów gnojowych. W kanałach tych stosowane są
przenośniki typu Delta o ruchu postępowo-zwrotnym.
Zgarniaki pracują na zmianę w dwóch sąsiednich kanałach, jeden wykonuje ruch roboczy z
otwartymi ramionami, drugi ruch jałowy z zamkniętymi ramionami. Ramiona zgarniaków
poruszane są liną, która tworzy pętlę, a napęd otrzymuje od silnika elektrycznego.
Do hydraulicznych metod usuwania gnojowicy stosuje się samospływ okresowy lub
samospływ ciągły. Samospływ okresowy tworzy kanał o głębokości około 1 m z dnem
nachylonym w stronę spływu odchodów około 1-3%.
Długość takiego kanału może dochodzić do 25 m. Jest to tymczasowy zbiornik odchodów od
2 tygodni do 1 miesiąca. Gnojowica gromadzona jest w kanale do jego wypełnienia (około 5
cm poniżej rusztu). Po napełnieniu unosi się zasuwy i zawartość spływa do zbiorników pod
własnym ciężarem. Kanały spłukuje się wodą i po zamknięciu zasuw wstępnie napełnia do
około 10 cm. Zapobiega to przysychaniu odchodów do dna kanału.
Samospływ ciągły posiada kanał (węższy od samospływu okresowego) do 1 m i długości do
35 m z płaskim dnem.
Przy kanale zbiorczym lub zbiorniku znajduje się próg o wysokości do 20 cm. Przy kanałach
krótkich progi mogą być niższe. Wstępnie należy wypełnić kanały wodą do wysokości
progów. Gromadzone odchody samoczynnie odpływają w miarę ich przybywania.
Prawidłowe działanie kanału zapewnia stała warstwa cieczy na dnie sięgająca do wysokości
progu.
Samospływ ciągły charakteryzuje się tym, że nie wymaga stosowania dodatkowych urządzeń
do usuwania odchodów i nakładów robocizny. Stosowanie mniejszej ilości wody zmniejsza
pojemność zbiorników na gnojowicę. Warunkiem niezawodnej jego pracy jest dokładne
wykonanie kanałów - spadków progów umożliwiających powolny i ciągły spływ odchodów.