Od wspólnych władców do wspólnych organizacji

Polak, Węgier, dwa bratanki...
Od wspólnych władców
do wspólnych organizacji
Polska i Węgry to kraje, które mogą poszczycić się wspólną historią. Jest tak z
dwóch powodów. Pierwszy to dzielenie tej samej granicy, a drugi to władcy, którzy
pochodząc z Polski władali Węgrami lub odwrotnie.
Węgrzy przybyli nad Dunaj oko−
ło roku 896 i w ciągu kilku lat zajęli
znaczne tereny. Z kolei państwo wę−
gierskie powstało za panowania Gej−
zy i św. Stefana I z dynastii Arpa−
dów, który zasłynął też z tego, że
przeprowadził Węgry przez proces
chrystianizacji w 1000 roku.
Kiedy na tronie Węgier zasiadł
Karol Robert Andegaweński roz−
począł się okres ścisłej współpracy
obu krajów. Władca ten w 1339
roku zawarł sojusz z Polską, w myśl
którego Kazimierz III Wielki zgo−
dził się, że jeśli nie będzie miał
syna, tron polski otrzymają po−
tomkowie króla węgierskiego. Kie−
dy Kazimierz III Wielki zmarł w
1370 roku, na tronie Polski zasiadł
Ludwik Węgierski, syn Roberta.
Za jego panowania Węgry były
jednym z największych mocarstw w
Europie. Po jego śmierci nastąpił
chaos związany z tym, kto następ−
ny ma zasiąść na tronie. W 1378
roku zasiadł na nim Zygmunt Luk−
semburski, mąż córki zmarłego kró−
la. Słynął on z tego, że był roz−
jemcą w sprawach polsko−krzyżac−
kich, jednak nie sprzyjał Polsce.
Po wielu latach starć z Turkami i
husytami, część możnowładców po
śmierci Zygmunta Luksemburskiego
postanowiła odnowić unię z Polską,
a pokłosiem tego było wstąpienie w
1440 roku na tron węgierski króla
Polski Władysława III Warneńczy−
ka, który już po trzech latach panowa−
nia w tym kraju zorganizował najazd
na Turków. Po zwycięstwie w Ser−
bii i zdobyciu Sofii zawarł ko−
rzystny dla Węgier pokój w Sege−
dynie. Kiedy zorganizował nową
wyprawę, poniósł klęskę w bitwie
pod Warną w 1444 roku, podczas
której sam zginął.
W 1490 roku na tronie węgier−
skim zasiadł Władysław II Jagiel−
lończyk, który poślubiając wdowę po
poprzednim władcy, zyskał władzę
nad Węgrami. Podjął on decyzję, że
w razie wygaśnięcia dynastii Jagiel−
lonów władzę nad Węgrami obejmą
Habsburgowie. Jego syn Ludwik II
Jagiellończyk sprawował władzę nad
Węgrami od 1516 do 1526 roku. Kie−
dy zginął w bitwie z Turkami pod
Mochaczem, rządy nad Węgrami ob−
jęli Habsburgowie.
W okresie nieprzyjaźni obu państw,
czyli w drugiej połowie XVI wieku,
Węgrami władał Maksymilian II, a
nad Polską sprawował władzę Stefan
Batory, książe siedmiogrodzki posia−
dający węgierskie korzenie. Maksy−
milian II już od 1575 roku prowadził
nieudolne starania o zdobycie pol−
skiej korony, aż w końcu w 1588 roku
ruszył ze swoimi oddziałami na Kra−
ków. Zamiary te udaremnił Jan Za−
mojski, pokonując jego wojska. Przy−
jaźni między obydwoma państwami
nie było także niemal wiek później,
kiedy to w 1656 roku w Radnot na
Węgrzech został zawarty układ doty−
czący rozbioru Polski, między kró−
lem Szwecji Karolem X Gustawem,
władcą Siedmiogrodu Jerzym II Ra−
koczym, przywódcą Ukrainy Bohda−
nem Chmielnickim, Bogusławem
Radziwiłłem z Litwy i Fryderykiem
Wilhelmem I z Brandenburgii.
Kolejny wspólny etap historycz−
ny obu krajów to lata 1848−1849,
czas Wiosny Ludów, czyli wystąpień
rewolucyjnych i powstań narodo−
wych. Choć nie przyniosły one zwy−
cięstw żadnemu z państw, to zapo−
czątkowały szereg istotnych proce−
sów. Wspólnym bohaterem Polski i
Węgier w tym czasie był Józef Bem,
generał wojsk polskich, węgierskich
i tureckich. Podczas Wiosny Ludów
kierował obroną Wiednia. Po upad−
ku Wiednia walczył po stronie rewo−
lucji węgierskiej w Siedmiogrodzie.
Pod koniec powstania został miano−
wany naczelnym wodzem. W powsta−
niu węgierskim w latach 1848−1849
brał także udział polski generał Hen−
ryk Dembiński. Węgierskim bohate−
rem i przywódcą tego powstania był
Lajos Kossuth, który doprowadził do
ogłoszenia detronizacji Habsburgów,
a w końcu do niepodległości Węgier.
Kiedy uciekał z kraju i przekraczał
granicę turecką, osłaniał go legion
polski.
Jednak agresja Austrii doprowa−
dziła do powstania monarchii austro−
węgierskiej, która do czasów I wojny
światowej graniczyła z Polską. W
początkowym okresie I wojny świa−
towej dowódcą obrony Budapesztu
został mianowany pochodzący z Ga−
licji feldmarszałek Adam Dembicki.
Wraz z wybuchem I wojny świa−
towej, między Polską a Węgrami
powstała Czechosłowacja, ale przy−
jaźń trwała. Podczas wojny polsko−
bolszewickiej w latach 1919−1921 Wę−
gry zaproponowały wysłanie do po−
mocy Polsce 30 tys. kawalerzystów,
jednak rząd czechosłowacki odmó−
wił przepuszczenia ich przez swoją
granicę. Przepuszczono jedynie nie−
które kolejowe transporty broni z
Węgier.
Po wybuchu II wojny światowej
Węgry usiłowały zachować neutral−
ność, a rząd nie zgodził się na przema−
rsz wojsk niemieckich i życzliwie
przyjął uchodźców z Polski. W kwie−
tniu 1939 roku szef węgierskiej dy−
plomacji Istvan Csaky pisał: Nie
jesteśmy skłonni brać udziału ani
pośrednio, ani bezpośrednio w zbroj−
nej akcji przeciw Polsce. Przez «po−
średnio» rozumiem tu, że odrzucimy
każde żądanie, które prowadziłoby
do umożliwienia transportu wojsk
niemieckich pieszo, pojazdami me−
chanicznymi czy koleją przez węgier−
skie terytorium dla napaści przeciw
Polsce. Jeżeli Niemcy zagrożą uży−
ciem siły, oświadczę kategorycznie,
że na oręż odpowiemy orężem.
Później w wyniku kryzysu gos−
podarczego i rewizjonistycznej pro−
pagandy nastąpiło zbliżenie z hitle−
rowskimi Niemcami, koalicja z pań−
stwami osi i udział w II wojnie
światowej po niemieckiej stronie.
Mimo tego jednak, po wrześniu 1939
roku, dziesiątki tysięcy Polaków zna−
lazło schronienie na terenie państwa
węgierskiego. Węgrzy walczyli rów−
nież po stronie polskiej w Powstaniu
Warszawskim w sierpniu 1944 roku.
W marcu 1944 roku Węgry zostały
zajęte przez wojska niemieckie, ale
już w październiku tego samego roku
część Węgier została zajęta przez
Armię Czerwoną.
Wspólne wydarzenia polityczne
połączyły ponownie Polskę i Węgry
w 1956 roku, kiedy to na Węgrzech
wybuchło powstanie, zainspirowane
starciami robotników z milicją w
Poznaniu. Niosąc flagi obydwu na−
rodów Węgrzy w Budapeszcie, pod
hasłem Chodźcie z nami za Polaka−
mi, udali się pod pomnik Józefa
Bema, gdzie odbył się wiec. Powsta−
nie Węgrów zostało krwawo stłu−
mione przez wojska radzieckie. Reak−
cja Polaków była natychmiastowa.
Zbierali pieniądze, lekarstwa, dary,
oddawali krew.
Od 1990 roku na Węgrzech, po−
dobnie jak w Polsce zapanowała de−
mokracja i odbyły się pierwsze wolne
wybory.
W 1999 roku obydwa państwa
przystąpiły do NATO, a w 2004 do
Unii Europejskiej.
MAGDALENA
KRUSZKA
Informacje zaczerpnięte zostały z
"Historii. Od starożytności do współ−
czesności" Janusza Micunia.
Iskierki
Na wystawie:
− Mamo, a to są prawdziwe
czaszki?
− Tak, prawdziwe.
− A można je kupić?
− Nie.
− A to są stare czaszki?
− Tak?
− A dlaczego?
− Bo tylko stare można eks−
ponować.
− Mamo, mamo, zobacz, a tam
są jeszcze kości...
(mk)