Metoda Dobrego Startu (MDS) została opracowana przez Martę

METODA DOBREGO STARTU (MDS) MARTY BOGDANOWICZ
Metoda Dobrego Startu (MDS) została opracowana przez Martę Bogdanowicz w czasie
bezpośredniej pracy z dziećmi w przedszkolach, szkole, poradni zdrowia psychicznego,
ośrodkach dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i autyzmem. Autorka rozpoczęła
pracę nad MDS w latach 1967/8. Inspiracją stała się ustna informacja prof. Hanny Jaklewicz
o zajęciach z dziećmi, jakie widziała w jednym z ośrodków neuropsychiatrii dziecięcej
w Paryżu, prowadzonych według francuskiej metody Bon Départ autorstwa T. Bugnet Van
der Voort. Metoda została ukształtowana w ciągu 10 lat prowadzenia całorocznych zajęć
z dziećmi w oparciu o wspomnianą inspirację oraz założenia teoretyczne i praktykę
pedagogiki przedszkolnej, specjalnej i nauczania początkowego, w oparciu na koncepcjach
autorów takich jak: J. A Komeński, O. Decroly, M. Montessori, J. Ayres, E.Jaques -Dalcroze.
Całość doświadczeń stworzyła podstawy do opublikowania w 1985 roku pierwszego
podręcznika. Pierwszy program zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym i niepełnosprawnych
intelektualnie autorka opublikowała wraz z Danutą Szlagowską (autorką piosenek) w roku
1996. Metoda Dobrego Startu nieustannie się rozwija dzięki pracy z dziećmi o określonych
potrzebach rozwojowych i specjalnych potrzebach edukacyjnych. Przy współpracy
Małgorzaty Barańskiej i Ewy Jakackiej, także Małgorzaty Szewczyk, powstały nowe programy,
które uwzględniają te zróżnicowane potrzeby, powstają także pomysły kolejnych.
Założenia Metody Dobrego Startu
Głównym założeniem MDS jest wspomaganie rozwoju psychomotorycznego dziecka poprzez
odpowiednio zorganizowaną zabawę i aktywne wielozmysłowe uczenie symboli graficznych:
łatwych wzorów, wzorów literopodobnych, liter i znaków matematycznych. Realizacja tego
założenia odbywa się poprzez rozwijanie funkcji, które biorą udział w uczeniu się czytania
i pisania (poznawczych: wzrokowo-przestrzennych, słuchowo-językowych i ruchowych) oraz
ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej). Inne cele to kształtowanie
lateralizacji, świadomości schematu ciała (jego części oraz lewej i prawej strony)
i przestrzeni. MDS reprezentuje zatem polisensoryczne, aktywne podejście do pracy
z dziećmi. Występują w niej trzy elementy:



element motoryczny to ćwiczenia ruchowe, ruchowo-słuchowe, a także ruchowosłuchowo-wzrokowe czyli ruchy zharmonizowane z rytmem piosenki, wykonywane
podczas reprodukowania znaków graficznych;
element słuchowy to piosenki, wierszyki, zdania, wyrazy;
element wzrokowy to znaki graficzne (łatwe wzory, wzory literopodobne, litery
i znaki matematyczne).
Zastosowanie Metody Dobrego Startu
MDS przeznaczona jest dla dzieci od 2 do 10 lat. Ma zastosowanie w profilaktyce
niepowodzeń szkolnych, diagnozowaniu ich przyczyn, korekcji zaburzeń i w edukacji. Metoda
służy przygotowaniu dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania. Służy także
uczeniu liter i cyfr w pierwszej klasie. Dotyczy to zarówno dzieci o prawidłowym rozwoju, jak
i dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Metoda dobrego startu aktywizuje rozwój psychomotoryczny, a zarazem jest metodą
rehabilitacji psychomotorycznej. Ma zatem wielostronne zastosowanie w pracy z dziećmi.
Zastosowanie metody dobrego startu w profilaktyce i rehabilitacji:
a) w ramach przygotowania dzieci do podjęcia nauki szkolnej; ćwiczenia te można
wówczas prowadzić w najstarszej grupie przedszkola oraz w ognisku przedszkolnym
z dziećmi, które mają rozpocząć naukę szkolną,
b) w okresie poprzedzającym naukę czytania i pisania wobec uczniów klasy pierwszej;
ćwiczenia te można stosować podczas lekcji, a także w formie zajęć śródlekcyjnych,
c) w celu usprawnienia motoryki uczniów młodszych klas szkolnych; elementy tej
metody można wplatać np. w ćwiczenia gimnastyczne,
c) dzieci o dysharmonijnym rozwoju psychomotorycznym w celu usprawnienia funkcji
percepcyjno-motorycznych; ćwiczenia te znajdują zastosowanie w rehabilitacji
dzieci z dysleksją, dysgrafią i dysortografią oraz z zaburzeniami lateralizacji – w
zespołach korekcyjno-kompensacyjnych na terenie szkół.
Wobec dzieci z trudnościami w pisaniu i czytaniu metoda dobrego startu powinna być
stosowana jako jedna z wielu metod. W tym wypadku bowiem obok rehabilitacji
psychomotorycznej niezbędna jest jednoczesna rehabilitacja psychodydaktyczna, czyli
ukierunkowana na sam proces czytania i pisania.
Metoda dobrego startu może być z powodzeniem stosowana w szkole specjalnej w stosunku
do dzieci, u których zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych występują na tle zaburzeń
pozostałych funkcji i dominują w obrazie klinicznym. Oczywiście w tym wypadku metoda ta
będzie pełniła rolę wspomagającą wobec innych metod terapeutycznych.
W odniesieniu do dzieci bez zaburzeń można poddać metodę dobrego startu pewnym
modyfikacjom na rzecz kształcenia twórczej, aktywnej postawy, np. w czasie ćwiczeń mogą
one improwizować melodię do wskazanego wzoru lub odwrotnie – tworzyć własny wzór,
ilustrując nim określoną piosenkę.
„Opracowanie znaku graficznego (kwadrat)”.
Przebieg ćwiczeń
W metodzie dobrego startu można wyodrębnić trzy podstawowe rodzaje ćwiczeń:
- ćwiczenia ruchowe
- ćwiczenia ruchowo-słuchowe
- ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.
Ćwiczenia ruchowe usprawniają analizator kinestetyczno-ruchowy. Ćwiczenia ruchowosłuchowe angażują dwa analizatory: kinestetyczno-ruchowy i słuchowy. Ćwiczenia ruchowo-
słuchowo-wzrokowe kształcą zaś trzy analizatory: kinetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy.
W tych trzech rodzajach ćwiczeń, kolejno wprowadzanych w czasie zajęć, zarasta liczba
uczestniczących analizatorów i na coraz wyższym poziomie aktywizowania jest koordynacja
funkcji percepcyjnych i motorycznych, czyli integracja percepcyjno-motoryczna. Wymienione
ćwiczenia występują kolejno w każdym seansie i składają się przede wszystkim na jego
zasadniczy etap: zajęcia właściwe. Częściowo także występują one w pozostałych etapach.
Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu z punktu widzenia organizacji zajęć przebiegają
zawsze według stałego schematu, w którym można wyróżnić trzy etapy. W każdym seansie
występują: zajęcia wprowadzające, zajęcia właściwe i zakończenie zajęć.
I. Zajęcia wprowadzające:
1. Ćwiczenia orientacyjno-porządkowe
a) marsz przy muzyce
b) ćwiczenia orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała
c) różne sposoby powitania
2. Słuchanie przez dzieci piosenki odtwarzanej lub śpiewanej
a) rozmowa nt. treści piosenki
b) wyjaśnianie niezrozumiałych słów
c) oglądanie różnych rodzajów chusteczek
d) wyodrębnianie zdań z tekstu przez udzielanie odpowiedzi na konkretne pytanie: Co
mam? Mam chusteczkę haftowaną.
e) wyodrębnianie z wyrazów sylab, głosek: mam chu-ste-czkę haf-to-wa-ną.
II. Zajęcia właściwe:
1. Ćwiczenia ruchowe – zabawa do piosenki pt. „Mam chusteczkę...”
a) chodzenie po kole, okręcanie się wokół własnej osi ciała,
b) ćwiczenia ramion w wymachach chusteczką,
c) ćwiczenia dłoni w wymachach chusteczką,
d) przenoszenie chusteczki z prawej do lewej dłoni,
e) podarowanie chusteczki innej osobie przez podanie do na przeciwnej dłoni,
prawa → lewa, lewa → prawa.
2. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe; dzieci śpiewając piosenkę wykonują na wałeczkach
rytmiczne ruchy:
a) wystukiwanie rytmu piosenki otwartą dłonią prawą, lewą,
b) wystukiwanie rytmu piosenki brzegiem dłoni prawą, lewą,
c) wystukiwanie rytmu piosenki pięścią prawą, lewą,
d) wystukiwanie rytmu piosenki palcem (dowolnie) i wszystkimi.
3. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe polega na odtwarzaniu ruchem wzorów
graficznych w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki:
a) samodzielne odtwarzanie ruchem rytmu piosenki,
b) pokaz i omówienie wzoru – (bo chusteczka to kwadrat),
c) utrwalanie wzoru „kwadratu” i jego powiązanie z piosenką – wodzenie palcem po
wzorze,
d) odtwarzanie wzoru różnymi technikami:
− w powietrzu
− na powierzchni stołu, podłogi, palcem na tackach z piasku
− na dużym arkuszu, kredą na tablicy
− na kartce papieru z bloku rysunkowego – kredką, pędzlem
− w liniaturze zeszytu – ołówkiem.
4. Zakończenie zajęć.
Mają one charakter ćwiczeń wokalno-rytmicznych i relaksacyjnych
Podsumowanie:
1. Fragmentaryczne zaburzenia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych (wzrokowych,
słuchowych, motoryki, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni), które
uczestniczą w procesie czytania i pisania, występują u wielu dzieci. Zaburzenia te stwierdza
się wśród dzieci w wieku szkolnym, gdy ujawniają się w postaci niepowodzeń w przyswajaniu
umiejętności czytania i pisania.
2. Konieczne jest wyrównywanie fragmentarycznych deficytów rozwojowych przez ćwiczenia
korekcyjno-kompensacyjne, do których należy też metoda dobrego startu.
3. Wprowadzenie metody dobrego startu do programu zajęć wyrównawczych pozwoli na
skuteczne wyrównanie opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych.
4. Metoda dobrego startu ma przede wszystkim znaczenie dla korygowania zaburzeń
percepcji wzrokowej i słuchowej, motoryki oraz integracji percepcyjno-motorycznej
orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
5. Sprzyja przygotowaniu leworęcznych dzieci do pisania poprzez usprawnienie motoryki ręki
i wytworzenie nawyku rysowania znaków graficznych od strony lewej ku prawej, kreślenia
we właściwym kierunku linii pionowych i poziomych, okręgów. Ma to istotne znaczenie dla
przebiegu nauki pisania.
6. Obserwacja sposobu wykonywania ćwiczeń metodą dobrego startu, analiza wytworów
powstałych w czasie ćwiczeń umożliwia zidentyfikowanie przypadków, w których
prawdopodobnie rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych przebiega nieprawidłowo.
Pozwala także orientacyjnie określić, które funkcje nie osiągnęły pożądanego poziomu
strawności i tym samym ukierunkować program indywidualnego oddziaływania na dziecko.
7. Metoda dobrego startu spełnia rolę profilaktyczną, zapobiegając powstawaniu trudności w
nauce, dzięki korygowaniu zaburzeń rozwoju psychomotorycznego. Spełnia też rolę
stymulującą, aktywizując rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci o prawidłowym
rozwoju psychomotorycznym.
8. Metoda dobrego startu, oprócz funkcji percepcyjno-motorycznych, kształtuje także rozwój
sfery pozaintelektualnej dziecka: pobudza motywację, kształci krytycyzm, rozwija dojrzałość
społeczną. Ćwiczenia te, prowadzone umiejętnie przez nauczyciela, mogą mieć duże
znaczenie psychoterapeutyczne.
Beata J.
LITERATURA:
Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E. (2006) Metoda Dobrego Startu. Gdańsk: Wyd.
Harmonia.