Rozważania o współczesnym biznesie, czyli o wiedzy oraz

15. KAPITAŁ INTELEKTUALNY W BIZNESIE TO JEST WŁAŚNIE TO
(05.2010)
Autor Henryk S. KOLKA
15. ROZWAśANIA O WSPÓŁCZESNYM BIZNESIE, czyli O WIEDZY ORAZ INTELIGENCJI W BIZNESIE, a więc O
FUNDAMENTACH KONKURENCYJNOŚCI (05.2010)
Prawie wszyscy mówią dziś o globalizacji, biznesie, konkurencyjności, przedsiębiorczości i sukcesie biznesowym. Mówi się teŜ o
gospodarce opartej na wiedzy, własności intelektualnej i wartościach niematerialnych, a takŜe o transferze IP (intellectual property).
Mam wraŜenie, Ŝe nie zawsze chodzimy po ziemi, nie do końca zdajemy sobie sprawę z tego w jakim miejscu jest nasz kraj i jaka
droga jest przed nami, by zrównać się z najlepszymi (przynajmniej w gronie europejskich krajów). Bezpośrednią inspiracją do
zaprezentowania tych rozwaŜań stały się wnioski z analizy i klasyfikacji naszego kraju wg syntetycznego wskaźnika innowacyjności (
Summary Innovation Index-SSI)...
Ta analiza została dokonana w oparciu o waŜoną sumę 29 wskaźników, którymi oceniono róŜne obszary związane z innowacyjnością
w tym liczba absolwentów szkół wyŜszych, wydatki budŜetowe i firmowe na badania oraz innowacje, infrastruktura informacyjna –
internet itp. Kraje europejskie zostały sklasyfikowane w czterech grupach:
-liderzy innowacyjni (Szwajcaria, Szwecja, Finlandia, Niemcy, Dania i Wielka Brytania)
-kraje goniące czołówkę (Austria, Luksemburg, Irlandia, Francja, Belgia i Holandia)
-umiarkowani innowatorzy (Cypr, Estonia, Słowenia, Islandia, Czechy, Norwegia, Hiszpania, Portugalia i Włochy)
-kraje nadrabiające opóźnienia (Malta, Grecja, Węgry, Słowacja, Polska, Litwa, Rumunia, Łotwa, Bułgaria i Turcja).
Zaprezentowana klasyfikacja i szczegółowe wyniki naszego kraju w ostatniej ocenie nie są imponujące. Mnie niepokoi coś innego.
Ta rankingowa klasyfikacja jest swoistą miarą myślenia o swojej przyszłości, pokazuje jaką uwagę przywiązuje oceniany kraj do
budowy nowoczesnej gospodarki, jakie jest jego zaangaŜowanie w osiągnięcie wysokiego poziomu rozwoju i jakie znaczenie w jego
polityce mają inwestycje w budowę potencjału wiedzy swojego społeczeństwa.
PowyŜsza klasyfikacja skłoniła mnie do spojrzenia na świat biznesu z nieco innego, niŜ dotąd punktu widzenia. Zakładam, Ŝe kaŜdy z
nas, kaŜdy człowiek biznesu chce zrozumieć otaczający go świat, zastanawia się nad tym, jakie ma szanse w przyszłości i od czego
one zaleŜą. Proponuję, by tym razem moi czytelnicy (szczególnie menedŜerowie) wykorzystali zaprezentowane tu uwagi, jako
pretekst do głębszej refleksji związanej z budową przyszłej pozycji konkurencyjnej swojej firmy ...
1.śyjemy w świecie konkurencyjnym. Konkurują na nim wszyscy, w prawie wszystkich dziedzinach Ŝycia społecznego. Konkurencja
gospodarcza to rywalizacja podmiotów gospodarczych, których celem jest osiągnięcie korzyści związanych z prowadzoną
działalnością. Ogólnie moŜna powiedzieć, Ŝe ta działalność ma sens ekonomiczny, gdy pozwala na uzyskanie nadwyŜki w stosunku
do poniesionych nakładów. Niezdolność do spełniania tego warunku powinna wyeliminować taki podmiot z rynku. Oznacza to, Ŝe
rynek ocenia konkurencyjność produktów oraz oferty rynkowej kaŜdej firmy i w swoim werdyktem stwarza warunki do kontynuacji
działań i dalszego rozwoju tym firmom, które te oczywiste dla wszystkich wymagania spełniają, a daje sygnał ostrzegawczy lub
nawet eliminuje te, które ich nie spełniają. W pewnym uproszczeniu moŜna teŜ powiedzieć, Ŝe warunkiem konkurencyjności
produktu (oferowanego przez podmiot gospodarczy) jest jego zdolność do zapewnienia wartości dodanej tak dla klienta, jak i dla
inwestora, a wyrób uznaje się za konkurencyjny, jeśli zapewni klientowi większą wartość dodaną, niŜ produkt rywala (o czym
niekiedy zapominamy).
2.Świat jest obecnie w okresie postępującej globalizacji. Oznacza to, Ŝe podstawowym zadaniem kaŜdej firmy jest opanowanie
umiejętności sprawnego poruszania się po globalnym rynku, postrzegania zachodzących na nim zmian i rozumienia ich istoty.
Globalizacja to wyzwanie wymagające nieustannego poznawania świata (jego zmieniających się potrzeb, ale teŜ nowych moŜliwości)
oraz duŜej zdolności do ciągłego gromadzenia, selekcjonowania, weryfikowania, aktualizowania i hierarchizowania wiedzy o rynkach.
Wobec nieustannie i szybko następujących zmian kaŜdy musi nieustannie uczyć się tego świata, musi umieć swoje stare
umiejętności korygować, a nowe zdobywać i umiejętnie łączyć ze starymi, juŜ zweryfikowanymi na rynku. To takŜe umiejętność
trafnego lokalizowania w rozpoznanym, globalnym rynku swoich obecnych i przyszłych moŜliwości. Zrozumienie czym w takich
warunkach jest zarządzanie działalnością gospodarczą i jaka jest w tym procesie rola menedŜera to pierwszy krok na drodze do
sukcesu.
3. Zrozumieć świat biznesu, swoje w tym świecie szanse i moŜliwości to marzenie wszystkich menedŜerów, które niestety dla wielu
przedstawicieli tego zawodu jest nieosiągalne. Ten świat w zasadzie nie ma stałych reguł i jednego słusznego rozwiązania w danej
sytuacji. Nie ma teŜ uniwersalnego stylu zarządzania firmą, swoistej receptury, która dawałby pewność, a przynajmniej wysokie
prawdopodobieństwo osiągnięcia przez nią sukcesu. Mówimy, Ŝe współczesny biznes jest na wskroś intelektualny co oznacza, Ŝe
kaŜdą w nim sytuację trzeba rozpatrywać indywidualnie. Mówimy teŜ, Ŝe obecny etap, to etap gospodarki opartej na wiedzy, a dla
znalezienia skutecznego (konkurencyjnego) rozwiązania problemu biznesowego niezbędna jest coraz bardziej zaawansowana
wiedza, coraz wyŜszy poziom umiejętności oraz coraz sprawniej działająca wyobraźnia.
ZA®ZĄDZANIE WŁASNOŚ©IĄ INTELEKTUALNĄ
Dotacje na innowacje • Inwestujemy w waszą przyszłość
Krajowa Izba Gospodarcza Biuro Projektów
00-074 Warszawa, ul. Trębacka 4; tel.: (022) 630 96 87; 630 98 66, fax: (022) 630 97 28, e-mail: [email protected], www.kig.pl
Współczesna gospodarka to gospodarka oparta na wiedzy, więc nie wymaga dowodzenia teza o innowacyjnym charakterze jej
rozwoju. Proces ten w istniejących organizacjach objawia się wprowadzaniem w róŜne obszary ich działania kolejnych zmian o
charakterze innowacyjnym, lepiej odpowiadających na potrzeby klientów, ulepszających proces przygotowania produktów lub usług
lub korzystnie wpływających na wyniki ekonomiczne firmy.
Samo słowo innovatis (łac.) ma szerokie znaczenie. Jest rozumiane jako odnowa tego, co było dotychczas lub oznacza tworzenie
czegoś zupełnie nowego. Płaszczyzną, na której naleŜy postrzegać kaŜdą potencjalną innowację wyznaczają zmieniające się
potrzeby współczesnego świata i prawdopodobne kierunki ich rozwoju w najbliŜszych latach. Wyznacza ją coraz szybciej i coraz
bardziej integrujący się świat organizacji gospodarczych i finansowych, coraz większa dynamika zachodzących zmian technicznych,
technologicznych i organizacyjnych, coraz większa zaleŜność rezultatów firm od zdolności wykorzystania wiedzy światowej, od
zdolności do jej adaptowania i rozwijania.
W tym świecie sukces biznesowy ma prawie zawsze charakter zespołowy i w organizacji tego typu przedsięwzięć trzeba umieć
wykorzystać to, co popularnie nazywamy synergią. Efekt synergii to szeroko rozumiany efekt dodatkowy związany z połączeniem sił
w dziedzinach komplementarnych, ale teŜ pozornie niekomplementarnych. Sukcesy biznesowe firm na współcześnie coraz bardziej
globalnym rynku to rezultat efektywnego połączenia firmowej wiedzy, doświadczenia, wyobraźni, woli i umiejętności działania oraz
inteligencji rozumianej jako optymalne wykorzystanie tych atutów w kaŜdej sytuacji biznesowej sytuacji. To łączenie sił w coraz
większym stopniu zachodzi na globalnym rynku, na kaŜdym etapie działalności biznesowej, przy czym w coraz większym stopniu nie
uznaje ono granic politycznych między krajami. Dziś o skutkach ekonomicznych podejmowanych decyzji biznesowych decyduje nie
tylko jakość finalnego produktu, zdolność do zaspokojenia potrzeb ilościowych klientów oraz składniki ponoszonych kosztów ale teŜ
czas (a więc moment, w którym innowacyjny produkt jest wprowadzany na rynek i chwila w której jest on zastępowany nowym,
innowacyjnym produktem).
4. W pierwszym przybliŜeniu definicja przedsiębiorstwa wydaje się być dziś prosta. Przedsiębiorstwo to idea, a nośnikiem tej idei są
firmowe produkty, którymi są oferowane przez firmę towary lub usługi. Taka idea będąca istotą działania przedsiębiorstwa jest osią,
wokół której koncentruje się działalność ludzi firmy. Lecz taka idea nie trwa wiecznie, jej czas rynkowej atrakcyjności jest
ograniczony i na obecnie coraz bardziej globalnym rynku ten czas jest coraz krótszy. Moment utraty atrakcyjności przez nią jest
trudny do przewidzenia, pojawia się nagle, wywołując zagroŜenie, niebezpieczeństwo, a nierzadko upadek firmy.
Obecnie długość Ŝycia przedsiębiorstw teŜ jest na ogół krótsza niŜ to wynika z ich potencjalnych moŜliwości. ZaleŜy ono w pierwszej
kolejności od zdolności firmy do ciągłego odnawiania się. Celem tego odnawiania się jest dostosowanie swoich moŜliwości do
zmieniających się potrzeb w nieustannie zmieniającym się otoczeniu. Ale teŜ celem tym powinno być takie wpływanie na zmiany w
otoczeniu, by były one jak najkorzystniejsze dla aktualnych moŜliwości firmy.
5. We współczesnej, światowej gospodarce nie ma nic, co moŜna uznać za stałe i niezmienne. Wszystko, co nas otacza ulega
nieustannym zmianom. Bez przerwy podlegamy działaniu swojego bliŜszego i dalszego otoczenia oraz reagujemy na zmiany, które
w nim zachodzą. KaŜdy teŜ w jakiś sposób sam oddziałuje na to, co go otacza. Sami teŜ mamy moŜliwość generowania zmian i ich
wywoływania tak u siebie, jak i w otoczeniu. Jednak nie zmienia to faktu, Ŝe wszyscy jesteśmy cząsteczkami jakiejś większej całości,
a wszystkie zmiany w tej ,,całości” są ze sobą wzajemnie powiązane w sposób trudny do zrozumienia i przewidzenia. Jedynym
pewnym wnioskiem wynikającym z tak opisywanego świata jest to, Ŝe charakter jego zmienności jest trudny do opisania
formalizmami, Ŝe działają w nim nie do końca rozeznane mechanizmy, a takŜe to, Ŝe funkcjonując w nim mamy do czynienia z
ograniczoną przewidywalnością zachodzących w nim procesów i duŜy jest poziom ryzyka tak przy ocenie sytuacji, jak i przy
podejmowaniu oraz realizacji decyzji. Przekornie moŜna teŜ powiedzieć, Ŝe wynikowy stan ustalony w świecie biznesu, a takŜe w
naszym biznesowym otoczeniu jest zawsze jakąś złoŜoną sumą nieskończonej ilości cząstkowych stanów nieustalonych
wywoływanych przez wszystkich uczestników działań rynkowych. TakŜe sytuacja w firmie jest teŜ jakąś sumą stanów nieustalonych,
będących skutkiem róŜnorodnych działań zatrudnionych w niej osób. Stąd w biznesie nie wszystko daje taki wynik, jaki chcą uzyskać
rządzący, ale teŜ jaki mógłby być osiągnięty przy pojawiających się okazjach i posiadanych moŜliwościach.
6. Głównym i najbardziej wartościowym zasobem firmy jest obecnie zbiorowa inteligencja tak jej ludzi, jak i ludzi organizacji
współpracujących z nią, wraz z ich wolą działania na rzecz wspólnych celów i korzyści. Inteligencja w biznesie, to w pierwszym
przybliŜeniu zdolność do twórczego korzystania ze swojej świadomości, ale teŜ umiejętność nieustannego i ukierunkowanego jej
rozwoju. Ta świadomość, to specyficznie pojęta synteza wiedzy, doświadczenia oraz wyobraźni.
To właśnie tak rozumiana inteligencja w pierwszej kolejności decyduje o tym, czy we właściwym momencie zauwaŜymy zmiany w
swoim szeroko rozumianym otoczeniu biznesowym, zrozumiemy ich istotę, trafnie przewidzimy dalszy ciąg zmian, wystarczająco
precyzyjnie określimy obszar, w którym firma ma wolność wyboru dalszego kierunku swojego postępowania i we właściwym miejscu
skoncentrujemy potencjał i działania firmy. Zespołowa inteligencja teamu firmowego - to czynnik, którego podstawą jest zawsze
poziom inteligencji kierującego, i kierowanych, a takŜe sposób integrowania tych dwóch składników w trakcie realizacji zadań.
Mówi się, Ŝe w biznesie nie ma nic stałego. Jest to słuszne z zastrzeŜeniem, Ŝe jedynymi stałymi elementami Ŝycia kaŜdej organizacji
jest to, Ŝe jest ona skazana na nieustanną dbałość o swoje istnienie oraz na konieczność uczestniczenia w zmianach i wprowadzania
zmian, a takŜe to, Ŝe najwartościowszym składnikiem zasobów kaŜdej organizacji jest zawsze jej zbiorowa inteligencja.
7. Zarządzanie współczesną firmą to przede wszystkim kierowanie zespołowym procesem jej odnawiania, a niekiedy nawet
wymyślania jej od nowa! W biznesie na szczeblu kierownictwa mamy prawie wyłącznie do czynienia z zarządzaniem przyszłością
firmy. Zrozumienie przez menedŜera istoty zarządzania organizacją jest niemoŜliwe bez zrozumienia otoczenia, w którym on działa.
2
To otoczenie dla menedŜera to nie tylko otoczenie wewnątrz organizacji, ale takŜe otoczenie rynkowe i szeroko rozumiane otoczenie
społeczne. PoniewaŜ otaczające menedŜera warunki ulegają nieustannym przemianom, więc to zrozumienie nie jest jednorazowym
aktem, jest procesem ciągłym.
Odnawianie firmy naleŜy rozumieć jako tworzenie, wprowadzenie i stymulowanie zmian, czyli to, co powszechnie nazywane jest
zarządzaniem zmianami. Proces ten dotyczy tak wnętrza organizacji, jak i jej styku i współdziałania z otoczeniem. Ten proces
zawsze absorbuje siły firmy, zuŜywa posiadane przez firmę środki, ogranicza moŜliwość zaangaŜowania się firmy w innych (niekiedy
rezerwowych) obszarach działania, a obecnie jest obarczony coraz większym poziomem ryzyka i nierzadko kończy się przegraną,
dotkliwą poraŜką, a nawet klęską.
8. Rozwój organizacji to ciągły proces tworzenia, wprowadzania i stymulowania zmian. Inteligentne kierowanie takim procesem w
organizacji zwykliśmy nazywać zarządzaniem zmianami. Skuteczność tego procesu mierzy się czasem wprowadzania zmian,
wynikającymi z takiego działania kosztami, a takŜe wielkością ekonomicznych efektów sukcesów, lub skutków poraŜek. Rezultatem
procesu wprowadzania zmian w organizacji jest nieustanne jej odnawianie. Lecz coraz większe tempo zmian i coraz głębszy ich
charakter powoduje, Ŝe to odnawianie jest coraz częściej równoznaczne z tworzeniem zupełnie nowej formuły jej istnienia. Zwykle
ten problem nazywa się wymyślaniem i kreowaniem przyszłości. Skuteczne zarządzanie zmianami jest nierozerwalnie związane z
„wymyślaniem jutra”. To wymyślanie jutra, nie jest tylko próbą określenia prawdopodobnego otoczenia swojej przyszłej działalności.
To takŜe stworzenie koncepcji swoich działań mających na celu osiągnięcie jak najlepszych warunków dla uczestnictwa w nowej,
przyszłej rzeczywistości. śadna bowiem organizacja nie moŜe dobrowolnie rezygnować z moŜliwości współuczestniczenia w
kreowaniu otoczenia, w którym chce działać.
9. Mówiąc o wymyślaniu przyszłej rzeczywistości naleŜy teŜ brać pod uwagę kształt organizacyjny coraz bardziej globalnej
gospodarki oraz kształt swojej organizacji. Ostatnie kilkadziesiąt lat to systematyczne rozchodzenie się funkcji przedsiębiorcy kapitalisty i zawodowego kierownika firmy - menedŜera. Dzisiaj juŜ nikt nie ma wątpliwości, Ŝe menedŜer to zawód, w którym
wymagana jest wysokospecjalizowana wiedza, doświadczenie, praktyczne umiejętności, oraz szereg cech związanych z charakterem
tego zawodu.
W ostatnich latach nikt nie ma juŜ wątpliwości, Ŝe rodzi się nowy porządek świata a wraz z nim istotne zmiany w organizacji i
zarządzaniu firmami. Od menedŜera wymagać się będzie więcej, ale teŜ na pewno inaczej niŜ teraz. Upraszczając problem moŜna
powiedzieć, Ŝe będzie on musiał posiadać zdolność do:
-ciągłej i precyzyjnej obserwacji swojego otoczenia, szybkiej oceny poziomu ryzyka i do podejmowania go, a takŜe
umiejętność
nieustannego uczenia się takŜe od innych,
-kierowania zespołem w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu, w tym takŜe zdolność do projektowania i wprowadzania
zmian, a takŜe umiejętność dobierania i stosowania róŜnych systemów zarządzania w zaleŜności od sytuacji,
-tworzenia prorozwojowej i proinnowacyjnej atmosfery w firmie.
JuŜ teraz widać w jakim kierunku zmienia się współczesne przedsiębiorstwo. Są teŜ wyraźne symptomy wskazujące na to, w jakim
kierunku będzie w przyszłości ewoluować formuła jego organizacji. Autorzy takich prognoz przedstawiają róŜne scenariusze rozwoju
gospodarczego i wizje nowych przedsiębiorstw. Wydaje się, Ŝe warto to zwrócić uwagę na kilka czynników, które będą miały tu
znaczenie decydujące. Musimy się więc liczyć :
-ze wzrostem znaczenia kapitału intelektualnego, który stanie się strategicznym zasobem przyszłych przedsiębiorstw,
-z powstaniem specyficznego rynku wybitnych specjalistów, oni teŜ będą odgrywać silną rolę i będą akceptować tylko
pozycję partnerską,
-ze spłaszczaniem się struktur zarządzania w firmach,
-z aliansami pomiędzy szkołami i przedsiębiorstwami, bo firmy będą potrzebowały wysokiej klasy pracowników.
Zmieniać się teŜ będzie stopień i sposób wykorzystywania wiedzy ludzi. Podstawowym problemem stanie się pozyskiwanie,
tworzenie, wykorzystywanie, obrót kapitałem intelektualnym. NaleŜy załoŜyć, Ŝe coraz większa ilość stanowisk pracy w firmach
będzie stanowiskami bazującymi na wiedzy. Przyszłość więc zaleŜy od przedsiębiorstw o znaczącej wartości ich potencjału
intelektualnego. Jednak trzeba liczyć się z kolejnymi wyzwaniami wynikającymi z tego, Ŝe wiedzę przedsiębiorstwa, oraz inteligencję
firmy nie tylko trudno tworzyć i rozwijać, ale teŜ trudno ją zmierzyć i nią zarządzać.
Jedno jest pewne, Ŝe rozwój świata będą ciągnąć firmy inteligentne...
3