Psychologia zdrowia i choroby

Psychologia zdrowia i choroby
STRES I RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967)
 150 punktów – kryzys życiowy
 300 punktów – bardzo poważny kryzys życiowy
 * 150–199 jednostek stresu = 37-procentowa
szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
 * 200–299 jednostek stresu = 51-procentowa
szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
 * ponad 300 jednostek stresu = 79-procentowa
szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat
Cannon (1932)
„
Stres fizjologiczny (Cannon, 1932)
 Stres jako tzw. stan pogotowia, pełniący funkcje adaptacyjne
(nastawia i przygotowuje organizm do radzenia sobie z
niebezpieczeństwem).
 Stymulacja współczulnego układu nerwowego i hormonalnego
prowadzi do gwałtownego wzrostu poziomu epinefryny
(adrenaliny) i norepinefryny (noradrenaliny) oraz
pobudzeniem układu sympatycznego.
 Prowadzi to do wzmożenia akcji serca, wzrostu ciśnienia krwi,
wzrostu poziomu cukru we krwi przyspieszenia oddechu,
wzrostu napięcia mięśni szkieletowych, zmniejszenia dopływu
krwi do skóry i mięśni szkieletowych.
Stres fizjologiczny
Jednak, kiedy stan taki trwa długi czas może
doprowadzić
do
wyczerpania
zasobów
energetycznych organizmu i stanowić potencjalne
zagrożenie
zdrowia
(tzw.
choroby
psychosomatyczne).
Ogólny zespół adaptacyjny GAS (Selye, 1979)
Stres fizjologiczny (Selye, 1979)
 dystres = stres deprywacji, przeciążenia
prowadzącego do choroby, niesie
cierpienie i dezintegracje psychiczna,
może powodować frustracje, zachowania
agresywne
 eustres = stan zadowolenia, motywuje
człowieka do podejmowania wysiłku i
dażenia do osiagnięć życiowych
Stres psychologiczny
 Całokształt czynników wpływających na człowieka w
postaci silnego poczucia zagrożenia, izolacji, braku
zaspokojenia podstawowych potrzeb, silnego
poczucia zależności
 Grinker i Spiegel (1945) – badania żołnierzy.

pewne aspekty walki, mimo, i nie wywołują uszkodzeń
fizycznych przyczyniały sie do powstawania zaburzeń
psychicznych i fizjologicznych u żołnierzy.
Stres współcześnie
 Rozumiany jako interakcja – lokalizowany w relacji
między osobą a otoczeniem
 Zakłócenie równowagi między zasobami jednostki i
jej możliwościami a wymaganiami otoczenia
To, czy wydarzenie jest stresujące zależy od tego
czy ocenia się je jako stresująca dla nas!
Przyczyny stresu
1.
2.
3.
4.
5.
Stresujące wydarzenia życiowe
Stresory i sytuacja trudne
Frustracja i niemożność poradzenia sobie
Oceny i interpretacje
Utrata zasobów osobistych
Przykłady zasobów osobistych (Hobfoll, 2006)
Przedmioty
1.
1.
2.
3.
4.
Stosowna garderoba
Własny środek transportu
Mieszkanie
Umeblowanie domu
Zasoby energii
2.
1.
2.
Czas wolny
Majątek i oszczędności
Warunki
3.
1.
2.
Szczęśliwe małżeństwo
Dobra pozycja w pracy
Cechy osobowości
4.
1.
2.
3.
Obowiązkowość
Poczucie humoru
Odporność/wytrzymałość
Transakcyjna teoria stresu Lazarusa i Folkman (1978)
 Stres jako szczególny rodzaj transakcji między
człowiekiem a otoczeniem
 Otoczenie = nadwyrężające, przekraczające zasoby,
zagrażające jego dobrostanowi
 Stres w wyniku oceny poznawczej otoczenia:
Co to dla mnie znaczy? = OCENA PIERWOTNA
 Brak zagrożenia
 Krzywda/strata czegoś już posiadanego
 Zagrożenie utratą
 Wyzwanie – szkody, straty i korzyści
 Co mogę z tym zrobić? = OCENA WTÓRNA

Ocena wtórna – od czego zależy?
 Wcześniejszych doświadczeń z podobnymi






sytuacjami
Uogólnionych przekonań na temat siebie i świata
Dostępności takich zasobów, jak: morale, hart ducha
Oszacowania zdrowia i energii
Umiejętności rozwiązywania problemów
Wsparcia społecznego, czyli zasobów społecznych
Zasobów materialnych.
Po ocenie – działania!
 Działania skoncentrowane na problemie
 Zmiana sytuacji
 Akceptacja
 Przewartościowanie
 Poszukiwanie większej ilości informacji
 Wsparcie społeczne
 Powstrzymanie się od działań impulsywnych
 Działania skoncentrowane na redukcji emocji
 Obrona
 Wycofanie
 Zmniejszenie ilości negatywnych emocji
Główne strategie radzenia sobie (Lazarus i Folkman, 1986)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Konfrontacja
Dystansowanie się
Samokontrola
Poszukiwanie wsparcia społecznego
Przyjmowanie odpowiedzialności
Ucieczka – unikanie
Planowe rozwiązanie problemów
Pozytywne przewartościowanie
Inne strategie radzenia sobie:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Okazywanie złości
Przyjmowanie współczucia
Ćwiczenia fizyczne
Szukanie rady i pomocy
Krytykowanie kogoś
Sen
Modlitwa
Zapominanie
Wewnętrzne uspokajanie się
Deprecjonowanie wartości zdarzenia
Strategie radzenia sobie według Lazarusa (1999)
Poszukiwanie informacji
1.
1.
O sytuacji, służących uzasadnieniu działania i
samouspokojeniu
2. Bezpośrednie działania
1.
Nastawione na zmianę i przezwyciężenie skutków stresu
3. Powstrzymywanie się od działania
4. Procesy intrapsychiczne
1.
Zaprzeczanie
2.
Pozorowanie, udawanie, nadrabianie miną
3.
Racjonalizacja (pozornie rozsądne wytłumaczenie działania)
4.
Intelektualizacja (nadmiernie logiczne analizowanie)