Katedra pw Narodzenia Marii Panny i bł

Katedra
Katedra p.w. Narodzenia Marii Panny i bł. Wincentego Kadłubka. - wzniesiona w miejscu
pierwotnej romańskiej kolegiaty wybudowanej z ciosów piaskowca, wzmiankowanej od 1148 r.,
fundowanej przez Kazimierza Sprawiedliwego w 1191 r. Przy niej funkcję prepozyta pełnił
kronikarz i późniejszy biskup krakowski Wincenty Kadłubek z rodu Łabędzi. Uczony ten jest
uznawany za patrona miasta. Kolegiata została zniszczona przez Tatarów w 1260 r.,
odbudowana w stylu gotyckim, a następnie zniszczona przez Litwinów w 1349 r. W 1360 r. król
Kazimierz Wielki funduje nową kolegiatę, która w 1818 r. wraz z powstaniem Diecezji
Sandomierskiej otrzymała godność Katedry, a w 1960 r. Bazyliki Mniejszej.
Jest to gotycka budowla typu halowego z trójbocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium,
nakryta sklepieniami krzyżowo-żebrowymi orientowana na wschód i obudowana kruchtami. Na
ścianach prezbiterium zachowały się polichromie wykonane ok. 1421 r. przez warsztat ruski
mistrza Hayla z Przemyśla. Freski odsłonięto i zakon-serwowano w latach 1934-1936. Ołtarze i
portale katedry wykonane są z czarnego marmuru, a ozdobione marmurem różowym. Są
reprezentatywnymi przykładami wyrobów kamieniarskich warsztatów w Czernej pod Krakowem
w XVII i XVIII w.
Wokół prezbiterium rozmieszczone są: zakrystia, kapitularz oraz Kaplica Mansjonarska. Dach
zwieńcza malownicza neogotycka sygnaturka. Wystrój wnętrza katedry nosi cechy wielu stylów
sztuki. Najcenniejszym jego elementem są freski bizantyjsko-ruskie, fundowane w prezbiterium
kościoła przez Władysława Jagiełłę. Zwraca uwagę zespół rokokowych rzeźbiarskich zdobień
ołtarzy przy filarach, tworzących tzw. "balet niebiański" lub "taniec sandomierski", wykonanych
przez Macieja Polejowskiego. W boazerii naw bocznych znajduje się specyficzny kalendarz
"Martyrologium Romanum", czyli cykl 12 obrazów przedstawiających męczenników
poszczególnych miesięcy. Obrazy malował w latach 1708-1737 Karol de Prevot. W murach
świątyni miało miejsce wiele wydarzeń, np. obrady Konfederacji Sandomierskiej, zwanej
rokoszem Zebrzydowskiego, odbywające się we wrześniu 1606 r. Wzgórze Katedralne od
północy otoczone jest budynkami służącymi celom kościelnym, są to: Wikariat, Sufragania,
barokowa dzwonnica, Dom Katolicki im. św. Józefa oraz budynek plebanii parafii katedralnej
(dawna szkoła kolegiacka).
W skarbcu katedry przechowywany jest m. in. przywilej II lokacji miasta z 1286 r., liczne
incunabuły i relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego podarowany Kolegiacie Sandomierskiej przez
króla Władysława Jagiełłę w uznaniu zasług rycerstwa sandomierskiego w bitwie pod
1/2
Katedra
Grunwaldem.
Godziny otwarcia: w sezonie 10.00-14.00,15.00 -17.00 od wtorku do soboty,w niedzielę 15.00
-17.00, po sezonie 10.00-14.00.
{morfeo 18}
2/2