ZDROWA MARYJA, DZIWNIE JEŚ POCZĘŁA…

ZDROWA MARYJA, DZIWNIE JEŚ POCZĘŁA…
W kodeksie nr 68 Biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku, zawierają­
cym m. in. zbiór łacińskich kazań skopiowanych ok. 1408 roku, zapewne niewiele
później na górnych marginesach kart 301-310 wpisano po polsku piękną, poetycką
parafrazę P ozdrow ienia anielskiego. Choć praktyka „glosowania” Ave M aria była
w średniowiecznej hymnografii szeroko rozpowszechniona, nie udało się odnaleźć
łacińskiego pierwowzoru naszej modlitwy; nie wykluczone zatem, że jest ona dziełem
utalentowanego poety rodzimego.
Tekst ogłosił po raz pierwszy ks. Julian Wojtkowski w studium pt. K ult M atki B o ­
sk iej w p o lskim piśm iennictw ie d o końca X V w ieku, „Studia Warmińskie” 3 (1966),
s. 235-236 (tu również komentarz teologiczny), a niedawno powtórnie wydali go
W. Rębowski, W. R. Rzepka i W. Wydra w pracy pt. N ajdaw niejsza p o lska m odlitw a
m aryjna, „Slavia Occidentalis” 52 (1995), s. 123. Poniżej podaję tekst w układzie
zwrotkowym, z podziałem na odcinki rymowane.
Zdrowa Maryja,
dziwnie1 jeś poczęła Syna
przez siemienia męskiego,
mocą Ducha Świętego,
przez urażenia dziewstwa23czystego.
Przez boleści żywota twego
porodziłaś Krolewica Niebieskiego,
jen uzdrowił3 człowieka grzesznego.
1 dziwnie – cudownie, w sposób nadnaturalny.
2 przez urażenia dziewstwa – bez naruszenia dziewictwa.
3 jen uzdrowił – który ocalił.
20
Miłości jeś pełna,
jenże ciebie miłował,
Gabryjela do ciebie posłał,
by tobie to wiesiele wzwiastował1,
iż się Syn Boży narodzić chciał.
Aaronow jeś kwiatek kwtący23,
Mojiżeszow kierz gorący3.
Zakwitła jeść rozga Jessego4,
porodziła Tworca swego.
Bog z tobą przebywał,
jen cię sobie przebytkiem5 wybrał,
iżby jem u była Matką,
grzesznym ludziem orędowniczką.
Błogosławionaś miedzy niewiastami,
czsoż jich było od początka6
do skończenia wszego szczątka7.
Ni jednać nie była rowna,
ani w błogosławieniu podobna8,
w świątości jeś wszytki przeszła.
O gwiazdo morska,
roża i lilija rajska.
1 wiesiele wzwiastował – zwiastował radosną wieść.
2
Aaronow jeś kwiatek kwtący – zob. Lb 17, 23. L aska Aarona wypuściła pączki, zakwitła
i wydała dojrzałe migdały; kwiaty m igdałowca sym bolizują M aryję, a jego owoce Chrystusa.
3
kierz gorący – krzew gorejący, płonący; zob. Wj 3, 2. Płonący krzew ciernisty oznacza tu
M aryję, która rodząc Chrystusa pozostała nienaruszona w swym dziewictwie, podobnie jak
krzew nie doznał żadnego uszczerbku od płomieni.
4
zakwitła jeść rozga Jessego – zakwitła gałązka (m łody pęd) Jessego (zob. Iz 11, 1). Różdż­
k a Jessego sym bolizuje M aryję, która wywodziła się z rodu Jessego, ojca Dawida.
5 przebytkiem – miejscem swego przebywania.
6 czsoż jich było od początka – ile ich (niewiast) było od początku (świata).
7 do skończenia wszego szczątka – tu; do kresu rodzaju ludzkiego.
8 w błogosławieniu podobna – dorównująca w łasce (czci).
21
I błogosławion owoc żywota twego,
iżeś tego porodziła,
jegoż na niebie i na ziemi cześć i chwała.
Pamiętaj, Matko, iżeś pod krzyżem stała,
kdyś Synka rzewno1 płakała,
kiegdy ciekły krawawe strumienie,
grzesznym ludziem na zbawienie,
by za nami orędowała,
dar nam Boży otrzymała. Amen.
1 rzewno – żałośnie, gorzko.
22