Stary (dobry) Krym

„Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei,
Głosy trwożnej gromady, pomp złowieszcze jęki”
Stary (dobry) Krym
Do Soczi, miejsca tegorocznej zimowej olimpiady, z Teodozji na Krymie „latały” turbogazochody – wodoloty rozwijające,
jak na ślizganie się po powierzchni morza, zawrotną prędkość.
Zapewne wielu energetyków korzystało w czasie pobytu na Krymie, jeśli marynistyczne Muzeum Ajwazowskiego w Teodozji
nie wywołało choroby morskiej na lądzie, z okazji popłynięcia
na całodzienną, niecodzienną wycieczkę do Soczi. Pamiętam,
że jeden z polskich zakładów energetycznych wymieniał grupy
wypoczynkowe w ramach współpracy przedsiębiorstw.
To początek lat 90. Wstrzymano budowę elektrowni atomowej, z podobnych jak przy Żarnowcu przyczyn: oficjalnej
niestabilności geologicznej tej części Krymu. Chodzi o miejscowość Szczołkine niedaleko Teodozji. Miasteczko przekształcone
w 1978 roku z osady budowniczych i pracowników Krymskiej
Elektrowni Atomowej dosyć szybko się rozwija, jako kurort nad
Morzem Azowskim. Kurort rozsławiany przez festiwal muzyki
elektronicznej – Music Festival Kazantip odbywa się na terenie
niedokończonej budowy elektrowni atomowej. W roku 2008 na
terenie budowy rozpoczęto prace nad projektem „parku przemysłowego w miejscowości Szczołkine”. Głównie w celu utworzenia nowych miejsc pracy i rozwoju turystyki .
W drodze ze stolicy Krymu Symferopolu do Teodozji znajduje się miejscowość Stary Krym. Tutaj mieściła się pierwsza stolica Chanatu Krymskiego, tutaj też półwysep krymski zyskał swoją
nazwę. Miasto było znane z handlu i rzemiosła już w VI-VII w., ale
największe znaczenie zyskało w XIV wieku, jako siedziba okręgu Złotej Ordy. Kiedy wyodrębnił się z Ordy Chanat, Tatarzy swą
pierwszą siedzibę nazwali Starą Twierdzą, czyli Eski-Kyrym. Tym
samym imię zyskał cały półwysep. Po przeniesieniu stolicy do
Bakczysaraju miasto zaczęło stopniowo podupadać, a po aneksji
rosyjskiej straciło nawet prawa miejskie. Tutaj jeszcze w latach 70.
poznałem powojenną historię Tatarów krymskich deportowanych
w głąb Rosji, którym nie pozwolono na powrót, mimo pogarszającego się stanu nawodnienia dużej części Krymu, który chciano
odbudować jedynie za prawo powrotu. Dziś tą małą miejscowość
można odwiedzić poznając historię kilku znaczących meczetów,
mauzoleum derwiszów czy ormiański klasztor Świętego Krzyża –
Surb Chacz, który był miejscem przechowywania narodowej relikwii Ormian, Świętego Krzyża.
Na miejskim cmentarzu jest grób autora „Szkarłatnych żagli”, „Biegnącej po falach” – Aleksandra Grina (1880-1932), którego ojciec (Hryniewiecki) był polskim powstańcem zesłanym
na Sybir. Ten pisarz o pokręconych losach, a raczej postawie,
uważany jest za prekursora literatury science fiction. Klimat jego
książek często jest przyrównywany do powieści Conrada.
160 lat mija, jak Rosja wypowiedziała wojnę Anglii i Francji, a 31 marca wypowiedzieli wojnę Rosji zachodni sojusznicy.
strona 192
Burza. Sonety krymskie.
Adam Mickiewicz
Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem
miasta i twierdzy Sewastopol (gdzie znajdowało się dowództwo
rosyjskiej Floty Czarnomorskiej), którego oblężenie, połączone
z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855. Do historii przeszła też brytyjska kawaleryjska szarża
lekkiej brygady na stanowiska rosyjskiej artylerii podczas bitwy
pod Bałakławą. W czasie trwających ponad rok walk na Krymie zginęło i zmarło z ran 3,5 tys. żołnierzy brytyjskich i 37 tys.
francuskich. Jeszcze bardziej przerażająca była statystyka ofiar
chorób zakaźnych i mrozu: ok. 7 tys. Brytyjczyków i ok. 63 tys.
Francuzów. Ogromne straty ponieśli też Rosjanie.
Winna była fatalna opieka medyczna. Ranni i chorzy żołnierze ewakuowani spod Sewastopola dogorywali w przepełnionych
i brudnych lazaretach. Mało kto pamięta, że cichymi bohaterami
wojny krymskiej byli Florence Nightingale i Mikołaj Pirogow. Z wojny krymskiej Nightingale wróciła do Wielkiej Brytanii jako bohaterka
narodowa. Mimo że w Łodzi jest szpital im. Pirogowa, on sam jest
mniej znany. Był prekursorem nauczania anatomii topograficznej
(Autor klasycznego atlasu anatomii, wydanego w latach 18521859), w 1855 zastosował opatrunek gipsowy w leczeniu złamań
kończyn, zastosował segregowanie chorych według ich stanu
i schorzeń podczas leczenia w strefie działań wojennych i transportu na tyły. Jego zabalsamowane ciało można oglądać w mauzoleum
w Winnicy, a w Parku-Muzeum obejrzeć dzieła jego życia.
I pomyśleć, że podczas oblężenia portu Teodozji przez Tatarów w 1346 r. pierwszy raz zastosowano broń biologiczną. Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych
na dżumę (uciekinierzy z tego miasta roznieśli epidemię na cały
kontynent) zapoczątkowując tym samym jej epidemię w Europie.
Historia – historią, tymczasem brytyjski rząd prowadzi oficjalne rozmowy z rosyjskim koncernem Rosatom w sprawie budowy
elektrowni atomowej. Podpisano memorandum w sprawie współpracy w energetyce atomowej. Stwierdzono, że po 2015 r. Rosatom może formalnie rozpocząć procedury przebudowy technologii atomowej do użytku w Wielkiej Brytanii – budowę reaktorów
WWER, czyli takich, jakie miano zastosować także w Żarnowcu.
Na Ukrainie działa 15 reaktorów i 2 są w stadium budowy.
Dostarczają one 44% wytwarzanej na Ukrainie energii elektrycznej. Wśród nich są dwie bardzo znane, jedna to Czarnobyl (zamknięta w 2000 roku) i druga Chmielnicka AES, z którą mamy
energetyczne, niefunkcjonujące połączenie elektroenergetyczną
linią na poziomie 750 kV.
Śledząc rozwój wypadków na Ukrainie nie zapominajmy
o dobrosąsiedzkich stosunkach związanych zarówno z kulturą,
wypoczynkiem, ale i gospodarką. Historia Krymu to bogactwo
ludzkiego doświadczenia.
STACH
www.energetyka.eu
marzec
2014