A – 04. Niedz. Wielkanocna – J 10,1-10

A – 04. Niedz. Wielkanocna – J 10,1-10
KONTEKST:
J 7-10 – wielkie objawienie Jezusa jako Mesjasza w czasie ĞwiĊta Namiotów
(komentarz: A – 04. niedz. Wlk. Postu). Choü perykopa o Dobrym Pasterzu interpretowana
jest raczej w kontekĞcie uroczystoĞci Dedykacji ĝwiątyni (Chanuka) w. 10.22. Skąd
taki pomysá? PoniewaĪ w czasie Chanuka czytano w szabat teksty biblijne nt. owiec
i pasterzy Ez 34
Chanuka (hebr. hanukka) – inauguracja, odnowienie. Pochodzenie ĞwiĊta Mch 4,36-59.
- tyran Antioch IV Epifanes zbezczeĞciá ĞwiątyniĊ w 169 r. przed Chr. – zakazaá obrzĊdów
Īydowskich a na oátarzu postawiá posąg Zeusa. W 164 r. ĩydzi odbili ĞwiątyniĊ i ją oczyĞcili.
Aby podziĊkowaü Bogu i uĞwiĊciü ĞwiątyniĊ szukano oliwy nieskalanej przez pogan, która
paliáaby siĊ w menorze w Ğwiątyni. Znaleziono 1 maáą baryákĊ, która mogáa wystarczyü tylko
na 1 noc. Mimo niewielkiej iloĞci oliwy menora paliáa siĊ przez 8 dni – a wáaĞnie tyle trzeba
czasu, by zebraü nowe zapasy oliwy ĺ stąd ĞwiĊto to trwa 8 dni.
- obchody ĞwiĊta odbywają siĊ 25 w miesiącu kislew (grudzieĔ) – jest to miesiąc, kiedy
dzieĔ jest najkrótszy i stopniowo zaczyna siĊ wydáuĪaü.
- dnia 25 - w tym dniu nastąpiáa Dedykacja (Chanuka moĪliwe táum.: chanu - powstali;
kach – dwudziestego piątego)
W czasie ĞwiĊta panuje atmosfera radoĞci, ofiary, procesje, niesiono wiązanki, zielone
gaáązki i palmy, Ğpiewano hymny. NajwaĪniejszy rytuaá to zapalenie Ğwiateá: jednego
pierwszego dnia, dwóch – drugiego (ĺ 8 Ğwiec/ramion Ğwiecznika; 9 Ğwieca/ramiĊ speániaáo
rolĊ pomocniczą szamasz (sáuga) – od niej zapalano w kolejnoĞci od lewej do prawej Ğwiece)
Ps 118,27 - Pan jest Bogiem: niech nas oĞwieci!
- podobieĔstwo ĞwiĊta Namiotów i Chanuka jest oczywiste (2 Mch 1,9;10,6) choü odlegáoĞü
terminu ĞwiĊtowania to 3 m-ce.
poprzedzający: adresatami mowy JX są osoby wczeĞniej dokáadnie okreĞlone „powiadam
wam” J 10,1a ĺ są nimi niektórzy faryzeusze 9,40 – oni w dialogu z JX po uzdrowieniu
niewidomego sáyszą sáowa: „GdybyĞcie byli niewidomi nie mielibyĞcie grzechu, ale
- poniewaĪ mówicie: Widzimy, grzech wasz trwa nadal 9,41 ĺ nie rozpoznali JX;
- niewidomy (wg nich nieoĞwiecony, Īyjący w ciemnoĞci) rozpoznaá JX.
Związki historii o uzdrowieniu niewidomego z perykopą o Dobrym Pasterzu
J 9,1-41
- uzdrowienie Ğlepego
- podziaá wĞród ĩydów (w.16)
- faryzeusze wyrzucają Ğlepego z
synagogi (w. 34)
- temat sądu (ww. 39-41)
- Jezus szukaá niewidomego (w. 35)
PODZIAà PERYKOPY: 1-5
6
7-10
J 10, 1-21
- w. 21 aluzja do uzdrowienia Ğlepego
- w. 19 ponowny rozdziaá wĞród ĩydów
- ww.3-4 uzdrowiony zaliczony jest do
owiec, które JX wyprowadza z zagrody
- motyw záodzieja i rozbójnika
- w. 16 Jx ma jeszcze inne owce do
przyprowadzenia
– „mowa enigmatyczna”, zagadkowa o bramie i pasterzu
- wzmianka o niezrozumieniu przez faryzeuszów
– mowa objawieniowa: Jezus Bramą
ww. 1-2 charakter polemiczny - kto nie wchodzi do zagrody owiec przez bramĊ jest
rozbójnikiem i záodziejem
* amen, amen ΦΐχΑȱ – formuáa objawieniowa; u J 25 razy – nie rozpoczyna nowej mowy lecz
prowadzi dalej i uwydatnia wskazaną myĞl lub daje odpowiedĨ.
amen – wyraz hebr. od czasownika aman (wierzyü)
ĺ dosá. „godny wiary” zaiste, tak jest
OPRACOWAŁ
ks. Piotr Domaros
* owczarnia – dziedziniec ΅ЁΏφȱ- m-e przed budowlą, niepokryte dachem, moĪe i dla owiec.
1.
w ST – teren wokóá Przybytku na pustyni
– miejsce ĞwiĊte Izraela, Ğwiątynia jerozolimska i jej przedsionek, dziedziniec
Ğwiątyni otoczony murem i zaopatrzony w bramĊ Wj 27,9; PS 100,3-4
2.
w NT – to dziedziniec przed Ğwiątynią (Ap 11,2) oraz
– dziedziniec paáacu arcykapáana (18,15)
Wulgata táum. viole ovium – owczarnia (j. polski: obora, zagroda, dziedziniec, owczarnia)
Interpretacje:
ĺ symbol judaizmu teokratycznego. Pasterzem owiec – tym, który wchodzi przez bramĊ
jest JX, który pojawiá siĊ w Ğwiątyni jerozolimskiej w czasie ĞwiĊta Namiotów (7,14)
ĺ ograniczona przestrzeĔ otwarta na niebo, ogrodzona do pewnej wysokoĞci dostĊpna
przez bramĊ. Tora ustna (interpretacja) to ogrodzenie Tory pisanej, danej na Synaju.
* owce ΔΕϱΆ΅ΘΓΑ – najczĊĞciej przenoĞne; naród pod wáadzą króla lub Boga (Ez 34,31)
* brama ΌϾΕ΅
1.
w ST
wejĞcie do domu Kpá 14,38
2.
wejĞcie w bramie miasta Sdz 9,35
3.
brama miasta Joz 20,4
4.
wejĞcie do namiotu Ğwiadectwa Wj 4,10; Kpá 8,3
w NT
1.
2.
3.
wejĞcie do grobu Mk 15,46
brama Ğwiątyni Dz 3,2
wejĞcie na dziedziniec paáacu arcykapáana J 18,11
- brama
– miejsce legitymizacji i selekcji ludzi, handlu, przekazu inform., miejsce
sądu: tu skupiaáo siĊ Īycie ludzi. Na bramie Ğwiątyni jerozolimskiej przy
wejĞciu na dziedziniec wewn. napisy – informacje dla wstĊpujących.
- metafora – granica zabezpieczająca przed záem Rdz 4,7
– przejĞcie do innej formy Īycia i dziaáania Oz 2,17
* záodziej ΎΏνΔΘ΋Ζ ĺ ten kto przyswaja sobie dobra innych; przenoĞnie ĺ záodziej to ten,
kto przyswaja sobie autorytet Objawiciela.
* rozbójnik ΏϙΗΘφΖ (sens polit. pogwaácenie ustalonych praw np. Barabasz J 18,40,
Mk 15,7) ĺ bandyta, wywrotowiec, buntownik, partyzant – takĪe zelota (J. Flawiusz).
ĺ oni wdzierają siĊ do ĝwiątyni i dokonują spustoszenia wĞród owiec; to, ci co nie naleĪą
do JX i gáosząc naukĊ niezgodną z Ew. sieją zamĊt naraĪając na utratĊ wiary i Īycia
wiecznego.
ww. 3-5
* odĨwierny ΌΙΕΝΕϱΖ– jeĪeli Pasterz to nauczyciel, to odĨwierny bĊdzie przeáoĪonym
wspólnoty liturgicznej, sáuga synagogalny:
1.
MojĪesz
2.
interpretatorzy Prawa i Proroków
3.
Jan Chrzciciel
4.
Ojciec lub sam Jezus
* sáuchają jego gáosu – rodzaj komunikacji; wyraz wiĊzi, bliskoĞci, bezpieczeĔstwa,
poznania w sposób osobisty, intymny.
ĺ gáos ΚΝΑφ, woáaü – JX mówi nie tyle o sáuchaniu sáów Pasterza ile jego gáosu.
ĺ gáos – Īywy wyraz wiĊzi osobowej.
* swoje ΘΤȱϥΈ΍΅ owce – to zarówno Ğwiat stworzony jak i naród wybrany (1,11)
ĺ przynaleĪnoĞü do Jezusa i osobista wiĊĨ zrodzona ze sáuchania Go (àazarz 11,43n)
* po imieniu Ύ΅ΘȇȱϷΑΓΐ΅ – imiennie, znaczy oddzielnie, osobiĞcie, indywidualnie (wiĊĨ)
* wyprowadza πΒΣ·Ν
ĺ w ST oznacza wyjĞcie Izr. z Egiptu (Wj 3,10; Kpá 19,36) –
wyzwolenie ludu z niewoli, ze sáuĪby obcym
„na zewnątrz” – tzn. z judaizmu, z ogrodzenia Prawa (to byáo czasowe), niewoli
Prawa do miejsca, gdzie panuje wolnoĞü i pokarm Īycia wiecznego (Ga 3,13; 5,1)
w. 4 wyprowadzi, dosá. wypĊdzi πΎΆΣΏΏΝ – na siáĊ na zewnątrz starej Ğwiątyni (J 2,15),
tak robili przeciwnicy JX z Jego wyznawcami (niewidomy od urodzenia J 9,34)
ĺ ekskomunika na chrzeĞcijan wywodzących siĊ z judaizmu okazaáa siĊ zgodna z
wolą Boga
ĺ 9,37 – niewidomy nie zostaá sam- zostaá pociągniĊty gáosem JX
w. 5 obcy ΦΏΏϱΘΕ΍ΓΖ – wydĨwiĊk pejoratywny
JX nauczaá ich (w. 6) w Δ΅ΕΓ΍ΐϟ΅, hebr. masal – dosá. przysáowie, zagadka,
przypowieĞü, mowa enigmatyczna – jest to jednak discours mysterieux = JX zaprasza
faryzeuszów Ğlepych (w. 40) do dialogu by odkryli JX jako Pasterza. PoniewaĪ nie
rozumieją sensu Jego sáów dlatego JX przechodzi do mowy „wprost” – stosuje do siebie
obraz „bramy owiec” a ww. 11-18 „Dobrego Pasterza”.
w. 6
- nie pojĊli znaczenia ·΍ΑЏΗΎΝ (poznaü, rozpoznaü, pojmowaü, umieü)
ĺ Nikodem, Samarytanka, Ğlepiec i uczniowie pozwalają siĊ wprowadziü w misterium
Osoby JX (3,4,9;5,1.15; 14,5.18) ĺ jest to owoc pokornego dialogu – osobiste
przylgniĊcie do JX. Faryzeusze zaraz siĊ pokáócą i pozostaną Ğlepi (10,19).
jest to memento dla nas, potrzeba:
ww. 7-8
ĺ pokory (ciągle na nowo odczytywaü tekst)
ĺ wysiáku wnikania przez studium
ĺ modlitwa – kontemplacja
JX przechodzi od mówienia tajemniczego, enigmatycznego do mówienia wprost
* uroczysta formuáa objawieniowa: amen, amen
* brama owiec ΌϾΕ΅ȱΘЗΑȱΔΕΓΆΣΘΝΑ – to nie nowa myĞl lecz uwydatnienie w nowy sposób;
w 7-10 nie wspomina siĊ o ΅ЁΏφ (dziedziĔcu) ĺ Pasterz wyprowadziá owce z zagrody i sam
staje siĊ dla nich bramą do innej sfery Īycia.
ĺ chodzi tu o nową ĞwiątyniĊ – przestrzeĔ komunikacji z Bogiem
- w ST metafora bramy zn. miasto lub ĞwiątyniĊ: Ps 122,2 „w twoich bramach Jeruzalem”
- w Mezopotamii Ğwiątynia budowana na szczycie zigguratu nazywa siĊ „bramą nieba”
! - metafora bramy to miejsce poáączenia nieba z ziemią (1,15)
ĺ idea poĞrednictwa – droga do Ojca: JX jest wejĞciem do zbawienia, na pastwisko (w. 7) do
Īycia (w. 9); 14,6 Ja jestem drogą, prawdą, Īyciem.
- chodzi o funkcjĊ nie o samą bramĊ ĺ przez nią wchodzi siĊ do miejsca, do którego siĊ
zdąĪa
ww. 9-10
* wchodzenie i wychodzenie – figura stylistyczna na oznaczenie caáoĞci
* pastwisko ΑΓΐφ dosá. pasza – Ğrodki do Īycia (Iz 49,9) – dobra zbawcze,
u proroków jest to metafora zbawienia Oz 13,5-6
* zbawiü – traciü (Īycie - Ğmierü) ĺ ukierunkowanie na godzinĊ Ğmierci JX (patrz w. 11)
ĺ Jezus zbawia, przynosi Īycie
ĺ záodziej przynosi zniszczenie, kradnie ludziom wiarĊ i zaufanie do Boga.
(czas pisania Ew to czas przeĞladowaĔ KoĞcioáa – cesarz rzymski Domicjan 81-96 r. –
uzurpowaá sobie boskie atrybuty i krwawo przeĞladowaá chrzeĞcijan. W tym kontekĞcie JX
mówi: Ja przyszedáem, aby miaáy Īycie i miaáy je w obfitoĞci w. 10)
ĺ w. 10
celem wcielenia (Ja przyszedáem) jest danie Īycia ludziom
by siĊ nie pomyliü - kto jest godny miana Dobrego Pasterza, komu ufaü, za kim iĞü?!
w. 11 Dobry Pasterz daje Īycie za swoje owce.