Rodzina Jana Długosza herbu ‚Wieniawa“

Ola Bednarska
[email protected]
nauczyciel: wiedzy o społeczeństwie i j. polskiego
Publiczne Gimnazjum w Nowej Brzeźnicy
Rodzina Jana Długosza herbu „Wieniawa”
Słowo „Długosz” było przydomkiem, w Polsce średniowiecznej wielce
rozpowszechnionym. W XIV i XV wieku spotykamy się z nim w Wielkopolsce,
Małopolsce i na Rusi. Rodzina historyka używała przydomku „Długosz”,
a herbu „Żubrza głowa” inaczej ”Wieniawa”. Z początkiem XV wieku
spotykamy dwóch braci Długoszów Wieniawitów. Jeden z nich, Bartłomiej, był
magister capellae króla Władysława. W 1410 r. otrzymał od niego probostwo
w Kłobucku, miasteczku królewskim w ziemi krakowskiej, obecnie
w województwie częstochowskim, umarł w 1435 r. Rodzonym bratem
Bartłomieja jest ojciec naszego historyka, imieniem Jan.
W XIV wieku znany był w Wieluńskim ród Długoszów. Do nich należały
wsie Czernice, Niedzielsko, Łyskórnie, Wieś Czernice, prawdopodobnie była
gniazdem Długoszów.
Jan Długosz, herbu Wieniawa, był średniozamożnym szlachcicem. Żądny
wzbogacenia się stale handlował, zawierając różne transakcje. Dzierżawił kramy
i jatki miejskie w Wieluniu. Wieś Niedzielsko sprzedał Sędziejowi
Madalińskiemu. Uzyskawszy przywilej królewski założył wieś Czarny Stok.
Dzierżawił wieś Kocin, a w niedługim czasie kupił Parzymiechy i Prusicko.
W okresie konfliktu zbrojnego z Krzyżakami ziemia wieluńska wystawiła
chorągiew wojska. Do tej chorągwi zaciągnął się Jan Długosz. Po koncentracji
sił zbrojnych w Wolborzu, chorągiew wieluńska do akcji zbrojnej weszła na
polach Grunwaldu. Tam, w dniu 15 lipca 1410 roku doszło do walnej rozprawy
pomiędzy wojskami polskimi i sprzymierzonymi a Krzyżakami. W tej bitwie
odznaczył się towarzysz chorągwi Jan Długosz. Pojmał on do niewoli komtura
Markwarda von Salzbacha i wójta Szunberga niedobitków chorągwi
brandeburskiej. Pojmanych Długosz przywiódł do obozu Wielkiego Księcia
Litewskiego Witolda. Za jego to wstawiennictwem Władysław Jagiełło
nagrodził Długosza, nadając mu w zarząd rozległe starostwo brzeźnickie. Jan
Długosz został więc nadrządcą starostwa niegrodowego i burgrabią
królewskiego miasta Brzeźnicy. Osiadłszy w Brzeźnicy burgrabia Długosz
poślubił córkę swego sąsiada, imieniem Beata z Borowna zza rzeki Warty.
Z tego małżeństwa miał kilku synów. Najstarszy zmarł, drugi z kolei Jan
urodzony w 1415 roku, został księdzem i dziejopisarzem. Trzeci również Jan,
też był księdzem. W czternaście lat później burgrabia owdowiał, ożenił się po
raz drugi. Z tych dwóch związków małżeńskich miał dwunastu synów, którym
dał na chrzcie Jan i kilka córek. Mając tak liczne potomstwo, nic dziwnego, że
zabiegał o pomnożenie dóbr materialnych, aby każde ze swoich dzieci
odpowiednio wyposażyć i zapewnić im dostatek. Kupował wsie, dzierżawił
folwarki, a starostwo brzeźnickie stanowiło dlań intratną synekturę. Z czasem
przeniósł się do Nowego Miasta, gdzie objął w zarząd starostwo.
Brat Jana Długosza był księdzem i kapelanem Jagiełły, towarzysząc Królowi na
polach grunwaldzkich. Po zwycięstwie Władysław Jagiełło nadał mu bogate
probostwo w Kłobucku. Na dochody tego probostwa składały się dziesięciny
pobierane z dwudziestu czterech wsi, opłaty z dworu, ogrodów, stawów,
dzierżawy jatek miejskich. Tak znaczne dochody zasilały kiesę proboszcza
a także brata Jana z liczną rodziną.
Długosz Jan młodszy, kanonik krakowski (1471), syn Jana, siostry
Korczyńskiego, trzeci z Janów, nie odegrał ani w części tej roli, jaka przypadła
starszemu bratu. Podobnie jak historyk kształcił się Jan w szkołach parafialnych
w rodzinnych wsiach; przed r. 1442 bawił już w Gnieźnie jako kleryk i notariusz
publiczny „imperiali auctoritate”, był r. 1447 zapisać się na Wszechnicę
Jagiellońską. Na studiach nie bawił długo i żadnego stopnia naukowego nie
uzyskał. Dzięki protekcji brata utorowaną miał drogę do dostojeństw
kościelnych. Po starszym Janie wziął w r. 1449 probostwo w Kłodawie, dzięki
jego zabiega wszedł do kapituły krakowskiej wszedł 15-11-1453. Nie odznaczył
się kanonik żadnym głośniejszym czynem; życie zbiegło mu na normalnych
zajęciach członka kapituły; w sprawach administracji rodzinnymi dobrami
zastępował brata, lecz nie ma najmniejszego śladu, by ten powoływał go do
pomocy w sprawach publicznych. Był Jan tylko satelita wielkiego historyka i z
nim tez dzielił dolę i niedolę, gdy starszy z braci popadł w niełaskę królewską.
Zmarł Długosz w r. 1471 (we wrześniu lub październiku).
Długosz Janusz, herbu Wieniawa (zmarł 1482), burgrabia krakowski,
najmłodszy z Janów, a może i z wszystkich Długoszów, najzdolniejszy obok
historyka syn Jana Długosza z Niedzielska, wystąpił dość późno na widownię
dziejową. Spotykamy się z nim na akcie z 20 VII 1441, gdy ojciec odstąpił mu
(Johanni de Czirmicze) wieś Kocin. Przedsiębiorczy Wieniawita nie poświęcił
się stanowi duchownemu, nie zagrzebał się na zapadłej prowincji, lecz ruszył na
dwór królewski, by tu przy poparci możnego brata i swych własnych ofiarnych
wysiłkach szukać chwały i godnego urzędu. W trzynastoletniej wojnie
z krzyżakami brał żywy udział. Pod Puckiem w r. 1462 zdobył rycerskie ostrogi,
za które obficie wytoczył krew swoja w walkach pod Chojnicami. Jako rotmistrz
zaciężny brał udział we wszystkich wyprawach Kazimierza Jagiellończyka,
który po śmierci Mikołaja Kreydlara zlecił Januszowi burgrabstwo krakowskie 6
IX - 1477, chociaż w zapiskach sądowych występował Długosz w tej godności
od 7. I. 1469. Wcześnie jeszcze, w roku 1471, piastował urząd kuchmistrza
nadwornego, by w roku tym należeć do orszaku Władysława, zdążającego do
Pragi celem objęcia czeskiego tronu. W tym charakterze bawił kuchmistrz
w otoczeniu Zofii Jagiellonki, zaślubionej w roku 1479 Fryderykowi, księciu
brandenburskiemu; w roku 1475 jako podczaszy nadworny należał do świty
Jadwigi Jagiellonki, zdążającej do swego męża Jerzego ks. bawarskiego.
Podobnie jak najstarszy brat, odznaczył się Janusz nieustępliwością, co
spowodować miało jego gwałtowną śmierć. Zapewne na tle pogranicznych zwad
zabity został przez swego sąsiada, Piotra Piechotę z Dziaduszyc VI. 1482.
Janusz zmarł bezdzietnie; zabójcę ścigał sądownie jego bratanek Mikołaj, syn
Jana z Bąbelna, czwartego po starszeństwie z synów Długosza, starosty
korczyńskiego. Tenże Mikołaj skupił ponownie w swym ręku prawie cały
majątek swego dziada. Podobnie jak stryj, poświęcił się stanowi rycerskiemu,
prowadził roty wojsk zaciężnych Jana Olbrachta. Po roku 1504 giną o nim
wieści a równocześnie i ślady rodu Długoszów tej linii.
Opracowała: Ola Bednarska