ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW
ZARZĄDU
Rafał Kos
Henryk Gaertner
Kubas Kos Gaertner – Adwokaci
9 kwietnia 2008 roku
1.
RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI
i) prywatnoprawna (cywilnoprawna):
•
wewnętrzna (wobec spółki i jej wspólników);
•
zewnętrzna (wobec wierzycieli spółki i osób trzecich);
ii) publicznoprawna (poza prawem prywatnym):
•
administracyjnoprawna (prawo administracyjne);
•
karna (kodeks karny, karny-skarbowy, pozakodeksowe prawo karne);
2.
i.
PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI
źródła obowiązków członków zarządu:
• ustawa (kodeks spółek handlowych i pozakodeksowe przepisy
prawa handlowego, np. ustawa o KRS);
• akty organiczne spółki (statut spółki akcyjnej, umowa spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością, itp.);
• regulaminy funkcjonowania organów spółki;
• umowy konstruujące stosunek zatrudnienia (kontrakty
menedŜerskie);
• umowy wspólników, które członek zarządu zobowiązał się
przestrzegać (np. joint venture agreements);
ii. bezprawność jako podstawowa przesłanka odpowiedzialności
iii. kryterium winy – wina w postaci lekkomyślności i niedbalstwa, zamiar
ewentualny;
iv.
mierniki staranności (standardy zarządzania);
•SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998):
Staranność sumiennego kupca powinna uwzględniać przewidywanie
skutków załoŜonych działań, podejmowanie dostępnych środków
faktycznych lub prawnych w celu wywiązania się z zobowiązania,
wykazywanie zapobiegliwości, sumienności, ostroŜności i dbałości
dla osiągnięcia rezultatu zgodnego z interesami spółki.
3.
•
•
ZNACZENIE ABSOLUTORIUM
Co do zasady wyłącza odpowiedzialność członka zarządu za szkodę
względem spółki
Udzielenie/odmowa nie jest powiązane z mandatem zarządcy
•
SA Katowice 5.11.2004 (I ACa 540/2004):
(…) sama odmowa udzielenia absolutorium nie jest równoznaczna
z odpowiedzialnością członka zarządu i nie przesądza o działaniu lub
zaniechaniu sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki.
Nie moŜna skutecznie domagać się ustalenia nieistnienia
odpowiedzialności powoda z tytułu wszystkich nieskonkretyzowanych
zdarzeń i zachowań mogących ewentualnie w przyszłości prowadzić do
odpowiedzialności członka zarządu za szkodę wyrządzoną działaniem lub
zachowaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu.
4.
•
RYZYKO GOSPODARCZE
(jako przesłanka wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu +
ograniczenia moŜliwości powoływania się na tę okoliczność)
SN 9.05.2000 (IV CKN 117/2000):
Powoływanie się na ryzyko związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej, nie moŜe być uznane za skuteczne w sytuacji, gdy szkoda
jest wynikiem nienaleŜytego prowadzenia spraw spółki.
5.
PODZIAŁ KOMPETENCJI W ZARZĄDZIE
A ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEGO POSZCZEGÓLNYCH
CZŁONKÓW
• SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998):
Znaczny stopień samodzielności biura maklerskiego oraz jego
wyodrębnienie finansowo-organizacyjne, które zezwalały mu na
samodzielne podejmowanie decyzji, nie wyłączało go spod nadzoru
organów banku, a kierujący biurem był powołany i odwoływany przez
zarząd banku.
Powierzenie nadzoru jednemu członkowi zarządu banku nad działalnością
biura z reguły nie powinno zwalniać pozostałych członków zarządu od
odpowiedzialności w tym zakresie.
6.
PRZYKŁADY ODPOWIEDZIALNOŚCI:
i. odpowiedzialność członków zarządu związana z wnoszeniem do spółki
wkładów niepienięŜnych (w tym w razie zatajenia wad przez
właściciela/wspólnika);
ii. odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o upadłość w terminie oraz
w przypadku niewypłacalności spółki posiadającej jednego wierzyciela
bez ogłaszania upadłości;
iii. odpowiedzialność za działanie z przekroczeniem umocowania lub
w przypadku jego braku (włączając działanie członka zarządu
niewykreślonego z rejestru przedsiębiorców po wygaśnięciu mandatu);
iv. zatajenie przez członka zarządu wobec pozostałych członków zarządu
i spółki okoliczności wyłączających dobrą wiarę spółki przy dokonywaniu
określonych transakcji;
v. misrepresentation – delikty spółek i członków zarządu przy składaniu
oświadczeń i zapewnień (warranties & representations) – konkurencyjna
i wielopoziomowa odpowiedzialność;
vi. umocowanie przez zarząd pełnomocnika do określonej czynności
i konsekwencje jego zaniechań lub oczywiście niewłaściwego działania
(a nawet oszustwa wobec mocodawcy lub jego kontrahenta);
vii. negligent misstatement – odpowiedzialność deliktowa za oświadczenia
składane przez spółkę lub członków jej zarządu poza stosunkiem
umownym czy bez obowiązku umownego;
viii. odpowiedzialność deliktowa za czyny niedozwolone popełnione przez
członka zarządu tylko przy okazji piastowania przez niego funkcji członka
zarządu;
ix. konsekwencje dokonywania czynności kontraktowych z samym sobą
(jako drugą stroną transakcji), względnie reprezentowania obydwu stron
transakcji (takŜe jako członek zarządu);
x. zakaz wydawania tzw. wytycznych – brak konsekwencji niezastosowania
się do nakazów lub zakazów ze strony wspólników, konsekwencje
zachowań przeciwnych;
xi. doktryna „lifting/piercing the corporate veil” (disregarding corporate
identity) na świecie – naprowadzenie charakteru koncepcji wyłączenia lub
ograniczenia odpowiedzialności;
xii. namiastka ad (xi) w praktyce polskiej – nakładanie obowiązku naprawienia
szkody w postępowaniu karnym lub postępowaniu z zakresu
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych;
xiii. zastosowanie reŜimu bezpodstawnego wzbogacenia w celu ominięcia
korporacyjnych kwotowych lub rodzajowych ograniczeń
odpowiedzialności przewidzianych w prawie handlowym;
xiv. ryzyka zarządu w przypadku konfliktu między wspólnikami o udziały
(kierowanie przez wspólników przeciwstawnych Ŝądań do zarządu –
przesłanki ewentualnej odpowiedzialności członków zarządu);
xv. brak obligatoryjnej uchwały wspólników po dwóch miesiącach, problem
tzw. warunku potestatywnego, wystąpienie tzw. fikcji spełnienia się
warunku; trudności z czynnościami uwarunkowanymi.
Dziękujemy za uwagę
Więcej informacji na www.kubas.pl
Nasze biura:
Kraków:
tel.: + 48 12 619 40 40, fax: + 48 12 619 40 52
31-511 Kraków, Nowa Kamienica, ul. Rakowicka 7
email: [email protected]
Warszawa:
tel.: + 48 22 321 83 00, fax: + 48 22 321 83 00
00-609 Warszawa, Budynek "Focus", al. Armii Ludowej 26
email: [email protected]