27.06.2012-material-dla-dziennikarzy

INSTYTUT BADAŃ RYNKU, KONSUMPCJI I KONIUNKTUR
POLITYKA GOSPODARCZA POLSKI W INTEGRUJĄCEJ SIĘ EUROPIE 2011-2012
Redakcja naukowa: prof. dr hab. Juliusz Kotyński
Seminarium w dniu 27 czerwca 2012 r.
1.
Tegoroczna edycja raportu Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur poświęconego problemom polityki gospodarczej Polski w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej została przygotowana w szczególnie
trudnym dla Unii okresie zagrożeń ekonomicznych, społecznych i politycznych związanych z dramatycznym
przebiegiem kryzysu zadłużeniowego w obszarze euro, któremu towarzyszy rosnąca niestabilność i słabnący
wzrost gospodarki światowej. W czterech rozdziałach raportu podjęto analizę uwarunkowań wzrostu i wyników polskiej gospodarki w roku 2011 oraz wyzwań i perspektyw rozwojowych na lata 2012-2013. W rozdziale 1, dotyczącym uwarunkowań zewnętrznych, zwrócono szczególną uwagę na narastające zagrożenia finansowe związane z kryzysem zadłużeniowym państw – zwłaszcza strefy euro – oraz pogłębiającą się nierównowagę w gospodarce globalnej. Wskazano na głębokie zmiany w strukturze i tempie rozwoju podstawowych
regionów świata, które ujawniły się w czasie kryzysu i nabrały trwałego charakteru na początku drugiego dziesięciolecia XXI wieku. Podjęto też, kluczowe dla europejskiej i polskiej gospodarki, kwestie systemowe oraz
wskazano na wybrane zmiany instytucjonalne w międzynarodowym systemie handlu i współpracy ekonomicznej (przystąpienie Rosji do WTO, utworzenie strefy wolnego handlu między UE i Koreą Płd.) i na ich potencjalne skutki. Rozdział 2 poświęcono ocenie wyników gospodarki i handlu zagranicznego Polski w ujęciu
makroekonomicznym oraz działaniom państwa skierowanym na zmniejszanie deficytu sektora finansów publicznych i podtrzymywanie wzrostu w okresie stagnacji lub lekkiej recesji w europejskiej gospodarce, przy
utrzymującym się wysokim bezrobociu i strukturalnych problemach na polskim i europejskim rynku pracy.
Rozdział ten zawiera także analizę dynamiki i struktury handlu zagranicznego, wahań kursu złotego oraz problemów napływu inwestycji zagranicznych. W rozdziale 3 są badane zmiany rentowności produkcji, eksportu,
działalności innowacyjnej i konkurencyjności eksportowej przedsiębiorstw przemysłowych, w tym sektora
MŚP, oraz analizowane tendencje w produkcji i handlu artykułami rolnymi i wykorzystaniu środków unijnych.
Rozdział 4 zawiera prognozę handlu zagranicznego Polski na lata 2012-2013, w okresie niepewnej koniunktury zewnętrznej i słabnącego tempa wzrostu obrotów handlu światowego.
2. Proces ożywienia i odbudowy gospodarki oraz wymiany międzynarodowej po Wielkiej Recesji, który w 2010
roku nabrał globalnego, ale dwutorowego i niepewnego charakteru, w roku 2011 uległ znacznemu spowolnieniu,
a następnie stabilizacji na niskim poziomie. W roku 2012, przy wysokiej stopie bezrobocia, inflacji, a zwłaszcza
dużym długu sektora finansów publicznych w relacji do PKB, w gospodarce obszaru euro i niektórych innych
krajów pojawiły się ponownie tendencje recesyjne lub stagnacyjne. MFW prognozuje, że rok 2012 w gospodarce
światowej będzie okresem słabego wzrostu PKB (ok. 3,5%), w tym w krajach zaawansowanych gospodarczo
zaledwie 1,4%. Czterokrotnie wyższą od nich stopę wzrostu (5,7%) osiągnąć mogą w roku 2012 kraje
o gospodarkach wschodzących i rozwijające się, których udział w produkcji światowej przekroczy wkrótce
50%. W roku 2012 obniży się też (do ok. 4%) realna stopa wzrostu handlu światowego. Oczekiwania skromnej
poprawy sytuacji gospodarczej świata w roku 2013 obarczone są dużym stopniem niepewności. Wspólnym
zagrożeniem dla perspektyw rozwojowych i stabilności społeczno-ekonomicznej oraz głównym wyzwaniem
dla polityki gospodarczej państw członkowskich obszaru euro i UE, w tym Polski, będzie negatywny splot
wewnętrznych i zewnętrznych czynników ryzyka, związanych z dramatyczną sytuacją finansów publicznych
w Grecji, kryzysem zadłużeniowym i recesją w Hiszpanii i innych państwach obszaru euro, a także niskim
tempem wzrostu gospodarczego i wysokim strukturalnym bezrobociem oraz wysokim długiem finansów
publicznych w wielu innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
3. Rozwój sytuacji w strefie euro w latach 2010 i 2011 potwierdza tezę, że kryzys zadłużenia nie jest jedynie
kryzysem słabych ekonomicznie państw peryferyjnych, lecz kryzysem strukturalnym całego obszaru euro.
W wyniku słabej dyscypliny finansowej sektora publicznego prawie wszystkich krajów obszaru euro, jak
i nadmiernego zadłużenia sektorów prywatnych, dopuszczono do powstania w tym obszarze niestabilnego
systemu finansowego. Proponowane zmiany w funkcjonowaniu Unii Gospodarczej i Walutowej opierają się na
dwóch filarach: programach konsolidacji finansów publicznych oraz powołaniu Europejskiego Mechanizmu
Stabilności (ESM), jako gwaranta finansowej wypłacalności krajów strefy. Przywrócenie stabilności
finansowej w strefie euro zależy więc nie tylko od skuteczności ESM, ale także od stopnia realizacji krajowych
programów naprawczych. To z kolei jest pochodną wysokości kosztów ekonomicznych reform oraz siły oporu
społecznego wobec koniecznych zmian. Dużo zależy od ciągle niejasnych zmian regulacji i nadzoru sektora
finansowego. W sytuacji wysokiego uzależnienia wszystkich sektorów od dostępu do kredytu, utrzymanie
obecnego systemu oznacza niebezpieczeństwo rozpoczęcia kolejnego cyklu kredytowego, tym razem ze
znacznie wyższego pułapu nasycenia długiem wszystkich sektorów gospodarki.
4.
5.
6.
W 2010 r. PKB Polski wzrósł o 3,9%, a w 2011 r. o 4,3%. W 2011 r. wolumen PKB był dwukrotnie większy
od poziomu z roku 1995. Eksport towarów i usług zwiększył się w 2011 r. o 7,5%, a import o 5,8%. Mimo
szybkiego wzrostu gospodarczego, w 2011 r. do 12,5% powiększyła się stopa bezrobocia. Wzrosła też roczna
stopa inflacji (4,3%) oraz relacja długu publicznego do PKB (56,3%), natomiast deficyt fiskalny zmalał z 7,8%
do 5,1% PKB. Relacje eksportu i importu do PKB osiągnęły ok. 45% i 46%, a wartość handlu towarami (398 mld
dolarów) przekroczyła najwyższy dotychczas poziom z roku 2008. Deficyt obrotów bieżących zmniejszył się
z 4,6% do 4,1% PKB. Wzrósł jednak, do ok. 20,5 mld dolarów (14,7 mld euro), deficyt w handlu towarami,
generowany głównie w obrotach z Chinami i Rosją. Nadwyżka w handlu z UE osiągnęła 16,5 mld euro. Największy udział w eksporcie (73%) zajmowały przemysłowe towary przetworzone (SITC 6-8). Na handel towarami rolno-spożywczymi (SITC 0-1) przypadało 10,6% eksportu.
Dobre wyniki gospodarki Polski w ostatnich trzech latach, zwłaszcza w porównaniu z sytuacją ekonomiczną
innych krajów europejskich objętych głębokim kryzysem finansowym, zostały osiągnięte w dużej mierze dzięki różnokierunkowym działaniom o charakterze fiskalnym, pobudzającym popyt wewnętrzny, ale przyczyniającym się zarazem do redukcji dochodów budżetowych. Zmiany regulacji podatkowych, a także pewne świadczenia wprowadzone dla przeciwdziałania skutkom kryzysu globalnego w Polsce, doprowadziły w 2010 roku
do zwiększenia deficytu sektora finansów publicznych PKB i poziomu zadłużenia publicznego do wysokości
bliskiej drugiego progu ostrożnościowego. Drastyczne pogorszenie sytuacji finansów publicznych zmusiło
władze polskie do podjęcia wielu działań, zarówno ukierunkowanych na wzrost dochodów, jak i na ograniczenie wydatków budżetowych. Program działań konsolidacyjnych, mających na celu zredukowanie deficytu sektora finansów publicznych w najbliższych latach, przedstawiono w 2012 r. w dwóch dokumentach: Program
konwergencji. Aktualizacja 2012 z kwietnia 2012 roku i Wieloletni plan finansowy państwa 2012-2015 z maja
2012 roku. Przewiduje się w nich, że deficyt sektora finansów publicznych w roku 2012 wyniesie 2,9% PKB.
Deficyt budżetu ma obniżyć się z 35,0 mld zł w roku 2012 do 22 mld zł w roku 2015. Począwszy od roku 2012
również relacja długu do PKB będzie się zmniejszać, tak by w roku 2013 zejść poniżej 50%, a w roku 2015
zbliżyć się do 47%. Na początku roku 2012, spośród czterech kryteriów konwergencji nominalnej, Polska
spełniała jedynie kryterium poziomu długoterminowej stopy procentowej. W związku z ogólną sytuacją gospodarczą na świecie i w szczególności kryzysem w strefie euro, w dokumentach rządowych nie określono
perspektywy ewentualnego wejścia Polski do strefy euro.
Biorąc pod uwagę prawidłowości makroekonomiczne, w IBRKK sporządzono prognozę handlu zagranicznego
Polski na lata 2012-2013. Głównymi czynnikami określającymi wielkość polskiego eksportu są: popyt zewnętrzny
(75%), z którego ¼ jest powiązana z popytem korporacji wielonarodowych, oraz realny kurs walutowy,
wyjaśniający pozostałą część (25%) eksportu. Proporcje te są w zasadzie stałe w różnych fazach cyklu
koniunkturalnego. Z kolei, wolumen importu jest w ponad 80% określony przez popyt wewnętrzny oraz
eksport. Pozostała część jest wyjaśniana przez kurs waluty. Przewiduje się, że pomimo ograniczenia wzrostu
popytu krajów strefy euro, wolumen polskiego eksportu w 2012 r. wzrośnie o 6,6%. Ta prognoza jest wyższa
o przynajmniej 1,5 p. p. od stopy wzrostu eksportu uzyskanej na podstawie oszacowań opartych jedynie na
relacjach długookresowych. Takie dostosowanie prognozy wynika z uwzględnienia wpływu dodatkowego
popytu, związanego z organizacją EURO-2012. Biorąc pod uwagę importochłonność eksportu, wzrost
wolumenu importu towarów można oszacować na 6,4%. W 2013 r. spodziewany wzrost popytu strefy euro
oraz Rosji i Chin pozwalają oczekiwać zwiększenia wolumenu eksportu Polski o 6,1% i importu o 5,9%.
Zmiany wolumenu i cen handlu zagranicznego spowodują wzrost deficytu handlowego z 59,6 mld zł w roku
2011 do ok. 66 mld zł w roku 2012. W 2013 r., m.in. z powodu możliwej poprawy terms of trade, deficyt
handlowy obniży się prawdopodobnie poniżej 60 mld zł.
Polityka gospodarcza Polski
w integrującej się Europie 2011-2012
67,00