Okres wczesnoszkolny

Okres wczesnoszkolny
OKRES WCZESNOSZKOLNY (do ok. 10 – 12 roku życia)
Rozwój dziecka w okresie wczesnoszkolnym charakteryzuje się tak zwaną „małą stabilizacją". Dzieci w tym wieku są szczególnie odporne na choroby. Duża aktywność ruchowa
pozostaje nadal naturalnym zjawiskiem. Okres ten, to drugie apogeum w rozwoju
motoryczności tzw. „etap dziecka doskonałego”. Cechą znamienną tego etapu jest
wyjątkowa łatwość w nauczaniu nowych ruchów, wynikająca ze sprawności
mechanizmów koordynacyjnych.
Moment przejścia do szkoły jest dla dziecka pewnego rodzaju wstrząsem
fizjologicznym, spowodowanym zmianą trybu życia. Olbrzymiego znaczenia nabierają
zorganizowane formy dostarczania ruchu, przede wszystkim lekcje wychowania fizycznego,
ale też ważne są ćwiczenia śródlekcyjne i międzylekcyjne.
Dzieci w młodszych klasach odznaczają się dużą pobudliwością i ciągłą gotowością
do ruchu. Jest to przyczyna wielu kłopotów wychowawczych, które nauczyciele i rodzice
starają się rozwiązywać (często niewłaściwie) poprzez zakazy i kary.
Na zajęciach wychowania fizycznego należy zwracać uwagę, aby ćwiczenia nie
były zbyt monotonne i długie, gdyż dziecko w tym wieku nie potrafi przez dłuższy czas
koncentrować się na jednej czynności. Ruchy dziecka pozbawione jeszcze precyzji, często
są słabo skoordynowane, szybkie i „rozrzutne", to znaczy zbyteczne i niedostosowane do
sytuacji1. Wzmacniają się mięśnie, kości i system nerwowy. Jednak mięśnie duże rozwijają
się wcześniej niż drobne. Biorąc pod uwagę dużą pobudliwość w tym okresie rozwojowym,
dzieci te wykonują dużo ruchów zbytecznych i szybkich, nie dostosowanych do tempa pracy.
Są to raczej ruchy silne i zamaszyste, niż drobne wymagające dokładności2.
Elastyczność kośćca i jego miękkość ułatwia dalszy wzrost dziecka, lecz
jednocześnie stwarza duże niebezpieczeństwo deformacji. W tym okresie rozwoju jest jeszcze
stosunkowo łatwo zapobiec deformacjom. Szczególnie niebezpieczne może być boczne
skrzywienie kręgosłupa, tzw. skolioza, problemem może być również nadmierna kifoza
i lordoza. Nadmierna lordoza szyjna może stać się przyczyną niedotlenienia mózgu, co
w konsekwencji prowadzi do pewnych zahamowań w rozwoju procesów psychicznych.
Kifoza piersiowa może mieć wpływ na niepełną wydolność płuc3. Dlatego przy organizacji
zajęć wymagających wysiłku fizycznego należy zachować zasadę indywidualizacji, ponieważ
różnice kośćca mogą być bardzo znaczne4.
W okresie wczesnoszkolnym zwiększa się ogólna ruchliwość dzieci, ulepsza się praca
systemu oddechowego, wzrasta pojemność płuc, objętość klatki piersiowej5.Organizm
dziecka w młodszym wieku szkolnym charakteryzuje się dużą reaktywnością układu sercowo
- naczyniowego na wysiłek fizyczny. Mięsień sercowy w tym wieku jest słabo rozwinięty,
a pojemność komór serca niewielka. Przekrój naczyń krwionośnych jest stosunkowo duży,
co sprzyja działalności serca i ułatwia szybki wypoczynek po wysiłku. Dzieci więc w tym
wieku szybko się męczą, ale też szybko wypoczywają6.
1
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 92-93.
Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN 1966, str. 316.
3
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 92.
4
Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN 1966, str. 316.
5
Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN 1966, str. 317.
6
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 93.
2
www.nauczycielwf.pl
Prawa autorskie zastrzeżone.
Strona 1
Okres wczesnoszkolny
Dziecko rozpoczynające naukę szkolną, wskazuje opanowanie wszystkich
podstawowych form ruchowych. W dalszej kolejności następuje doskonalenie tych form
i tworzenie ich kombinacji, np. chwytu z biegiem, rzutu z rozbiegiem itp. Dziecko w tym
czasie staje się podatne na wszelkie wzory ruchowe, w tym także sportowe. Silnie odczuwa
zadowolenie z sukcesu motorycznego i dobrze wykonanego zadania ruchowego. Są to
przeżycia radosne i należy je wykorzystywać w procesie dydaktyczno-wychowawczym.
Bardzo duże znaczenie dla rozwoju motorycznego ma też samopoczucie psychiczne dziecka
i właściwe dostosowanie społeczne do środowiska. Nowe okoliczności funkcjonowania
dziecka mają wpływ na samoocenę. Na bazie doświadczeń dziecko utrwala przekonania na
swój temat. Doznawanie sukcesów prowadzi do rozwoju poczucia kompetencji oraz do
przekonania o skuteczności swoich działań w przyszłości. Brak sukcesów i negatywne
oceny społeczne powoduje zwątpienie w swoje możliwości i niechęć przed
podejmowaniem kolejnych wysiłków z obawy przed niepowodzeniem7.
Należy w dalszym ciągu wykorzystywać zabawę, wprowadzając dodatkowo inne
ćwiczenia. Nie należy jednak przeciążać zbyt trudnymi zadaniami, ale też nie należy
hamować rozwoju dziecka ćwiczeniami zbyt łatwymi8.Dojrzałość dziecka pod względem
fizycznym pozwala na rozwijanie szybkości, dokładności i koordynacji ruchów, wymaganych
w biegach i skokach oraz w dziecięcych grach ruchowych9. Nie są wskazane natomiast
intensywne wysiłki związane z pracą o charakterze siłowym, a szczególnie wysiłki statyczne.
Zbyt wczesne i nadmierne dążenie do rozwoju mięśni może hamować przyrost lub sprzyjać
wyginaniu się kości długich. Kontrowersje budziło do niedawna kształtowanie
wytrzymałości, jednak teraz wiadomo, że odpowiednio przystosowany do wieku trening
wytrzymałościowy (szczególnie wytrzymałość tlenowa) stanowi podstawę dla należytej pracy
układu krążenia i oddychania w przyszłości10.
7
Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. PWN Warszawa 2004, str. 156.
Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN 1966, str. 319.
9
Harwas-Napierała B., Trempała J. , Psychologia rozwoju człowieka.”. PWN Warszawa 2004, str. 141.
10
Osiński W., Zarys teorii wychowania fizycznego. AWF Poznań 2002, str. 143.
8
www.nauczycielwf.pl
Prawa autorskie zastrzeżone.
Strona 2