D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

Sygn. akt XII Ga 342/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 listopada 2014r
Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący - Sędzia: SO Janusz Beim
Sędzia: SO Bożena Cincio-Podbiera
Sędzia: SO Agata Pierożyńska
Protokolant: Z-ca Kierownika Sekret. Rafał Bielski
po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2014r w Krakowie
na rozprawie
sprawy z powództwa (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
przeciwko I. R.
o zapłatę
na skutek apelacji wniesionej przez stronę powodową
od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie
z dnia 31 października 2013r sygn. akt V GC 1125/13/S
oddala apelację.
Sygn. akt XI Ga 342/14
UZASADNIENIE
wyroku z dnia 26 listopada 2014 r.
Strona powodowa (...) spółka z o.o. w K. domagała się zasądzenia nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym od
pozwanej I. R. kwoty 19.394,93 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 24.04.2012 r. do dnia zapłaty oraz
kosztami procesu.
Na uzasadnienie swojego żądania podała strona powodowa, że na podstawie dokonanego w dniu 29.07.2011 r. indosu
wierzytelności z weksla in blanco, wypełnionego w dniu 25.07.2011 r. przez (...) SA w W., wstąpiła w miejsce
wierzyciela pozwanej. Wskazała, że weksel wystawiła pozwana jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy
współpracy zawartej między pozwaną a (...) SA w dniu 26.11.2009 r. Dalej podała strona powodowa, że przez pierwsze
miesiące współpraca stron układała się dobrze, jednakże od lutego 2010 r. pozwana bez podania przyczyn zaprzestała
całkowicie sprzedaży kart telefonicznych i doładowań do konta, z którego pobierane był również opłaty za utrzymanie
przez (...) SA gotowości terminala do sprzedaży. Celem zdyscyplinowania pozwanej oraz skontrolowania stanu
przedsiębiorstwa (...) SA wezwał pozwaną, zgodnie z § 12 ust. 3 i 4, umowy do przedstawienia m. in. dokumentacji
księgowej świadczącej o kondycji finansowej przedsiębiorstwa. W odpowiedzi pozwana wniosła o rozwiązanie umowy
współpracy z uwagi na brak możliwości utrzymania przez nią sprzedaży na określonym w umowie poziomie. Ponieważ
pozwana nie zastosowała się do wezwania, nie zwróciła terminala i nie zapłaciła zaległych faktur VAT, umowę
rozwiązano w dniu 8.04.2010 r. (...) SA pismem z dnia 25.11.2010 r. wezwał pozwaną do zapłaty. Strona powodowa
wskazała w pozwie należności składające się na sumę wekslową: 206,78 zł tytułem należności za niezapłacone faktury,
55,6 zł tytułem odsetek maksymalnych od zaległych faktur, kary umowne i koszty windykacyjne. Podała, że w dniu
14.02.2012 r. wezwała pozwaną do wykupu weksla. Pozwana weksla nie wykupiła.
Sąd Rejonowy stwierdził, że w świetle twierdzeń pozwu i dołączonych do niego dokumentów treść weksla budzi
wątpliwości i nie zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lecz do rozpoznania
sprawy w postępowaniu zwykłym.
Pozwana nie podjęła kierowanej do niej korespondencji, wobec czego pozostawiono ją w aktach ze skutkiem
doręczenia na podstawie art. 139 § 1 k.p.c.
Wyrokiem zaocznym wydanym dnia 31 października 2013 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie
zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 262,44 zł z odsetkami ustawowymi (pkt I), oddalił powództwo
w pozostałym zakresie (pkt II), stwierdził, że strona powodowa ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie
(pkt III), nadał wyrokowi w pkt I rygor natychmiastowej wykonalności (pkt IV) oraz nakazał ściągnąć od strony
powodowej kwotę 727 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu (pkt V).
W oparciu o dowody z dokumentów Sąd ustalił, że pozwana I. R. zawarła w dniu 26.11.2009 r. z (...) S.A. w W. umowę
współpracy nr (...)_ (...). Przedmiotem umowy była sprzedaż przez (...) S.A. Partnerowi (pozwanej) telekodów prepaid celem ich dalszej odsprzedaży. W ramach zawartej umowy (...) S.A. przekazał pozwanej na postawie umowy
dzierżawy terminal wraz z kartą SIM. W umowie wskazano, że wartość terminala wynosi 3050 zł. zaś wartość karty
SIM 800 zł. W dniu 15.03.2010 r. (...) S.A skierował do pozwanej pismo, w którym wezwał ją przedłożenia w terminie
7 dni dokumentacji księgowej świadczącej o kondycji finansowej prowadzonego przedsiębiorstwa, a także udzielenia
w terminie 7 dni dodatkowego zabezpieczenia w postaci gwarancji bankowej lub dodatkowego poręczenia osoby
trzeciej. W piśmie zastrzeżono, że bezskuteczny upływ siedmiodniowego terminu skutkował będzie rozwiązaniem
umowy współpracy bez dodatkowego wezwania i bez dodatkowego oświadczenia. Jednocześnie wezwano pozwaną
do zapłaty kar umownych oraz do zwrotu terminala w terminala w terminie 3 dni od daty rozwiązania umowy.
Pismem nieopatrzonym datą (data wpływu 31-03-2010 r.) pozwana zwróciła się z prośbą o rozwiązanie umowy
najmu terminala. Pozwana podniosła, że ze względu na niskie obroty, brak gotówki i terminy płatności za towary
w hurtowniach jest zmuszona zwrócić się z tą prośbą. Pismem z dnia 25.11.2010 r. zatytułowanym „Przedstawienie
weksla do zapłaty” (...) S.A. wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 26545,22 zł. W piśmie wskazano że okazanie weksla
nastąpi w dniu 27.12.2010 r. w siedzibie (...) S.A. tj. przy ul. (...) w W.. Sąd ustalił, że weksel został wypełniony w
dniu 25.07.2011 r. w W. na kwotę 19394,93 zł., jako miejsce płatności wskazano K.. W dniu 29.07.2011 r. nastąpił
indos wierzytelności z weksla na rzecz strony powodowej. Indos został sporządzony na odwrocie weksla i podpisany
przez D. G., prezesa zarządu (...) S.A. upoważnioną do samodzielnej reprezentacji. W dniu 14.02.2012 r. strona
powodowa wezwała pozwaną do zapłaty sumy wekslowej i wykupu weksla. W treści pisma poinformowano pozwaną
o wypełnieniu weksla in blanco oraz o przeniesieniu praw z weksla poprzez indos i wezwano pozwaną do zapłaty
kwoty 19394,93 zł. Jednocześnie poinformowano, że po uiszczeniu tej kwoty weksel można odebrać w biurze (...)Sp.
z o.o. (...)w K. od 23 marca 2012 r. po wcześniejszym uzgodnieniu terminu. Sąd ustalił, że na sumę wekslową składa
się kwota 206,78 zł tytułem zaległych faktur (...), (...), pomniejszona o kaucję wpłaconą przez pozwaną oraz odsetki
maksymalne w kwocie 55,66 zł. Ponadto na sumę wekslową składa się stosownie do twierdzeń pozwu:
-kwota 6100 zł tytułem kary umownej za rozwiązanie umowy współpracy z przyczyn dotyczących strony pozwanej,
-kwota 3050 zł tytułem kary umownej stanowiącej równowartość wydzierżawionego terminala za niezwrócenie
dzierżawionego terminala w terminie -kwota 800 zł. tytułem kary umownej za rozwiązanie umowy współpracy z
przyczyn dotyczących strony pozwanej,
- kwota 800 zł tytułem kary umownej w wysokości równowartości karty SIM za niezwrócenie karty Sim w terminie,
- kwota 5150 zł tytułem kary umownej, za bezumowne korzystanie terminala
- kwota 3232,49 zł z tytułu kosztów windykacyjnych zgodnie z par. 6 ust. 1 lit. k umowy.
Sąd Rejonowy ustalił, że sprzedaż telekodów następowała po dokonaniu wpłaty kaucji i dokonaniu przedpłaty (§4 pkt
5 umowy) ponadto pozwana była zobowiązana do utrzymywania limitu środków pieniężnych w kwocie nie mniejszej
niż 100 zł w celu prowadzenia sprzedaży telekodów (§4 pkt 12). Paragraf 8 pkt 9 umowy stanowił, że w przypadku
jakiegokolwiek rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub zerwania umowy lub odstąpienia od umowy w dowolnym
trybie z dowolnej przyczyny przez Partnera lub w wypadku jakiegokolwiek rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub
zerwania umowy lub odstąpienia od umowy przez (...) z przyczyn leżących po stornie partnera niezależnie od innych
okoliczności faktycznych, m.in. zwrotu terminala i lub innych zobowiązań finansowych partner zapłaci na rzecz (...) w
terminie 3dni od rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub zerwania umowy lub odstąpienia od umowy karę umowną
w wysokości podwójnej równowartości wszystkich wydzierżawionych terminal łącznie, obliczoną na podstawie ceny
jednostkowej brutto. Umowa stanowiła także, że wszystkie kary wynikające z umowy podlegają sumowaniu. Ponadto
kary umowne przewidziano w §14 pkt 2 i 5 umowy, w §5 pkt 19 umowy. W paragrafie 6 pkt 1 lit. k przewidziano,
że wszystkie koszty windykacji niespłaconych należności i zobowiązań wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w
płatności obciążają Partnera. W umowie przewidziano też, że Partner zapłaci kwotę 50 zł za każdy dzień bezumownego
używania terminala ( § 5 pkt 19).
Mając za podstawę tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo było uzasadnione w zakresie
kwoty 206,78 zł z odsetkami maksymalnymi od zaległych należności skapitalizowanych na dzień 25.07.2011 r. w
kwocie 55,66 zł. Sąd zasądził także odsetki ustawowe należności głównej i skapitalizowanych odsetek. W pozostałym
zakresie Sąd oddalił powództwo, stwierdzając, że umowa, na zabezpieczenie której wystawiono weksel in blanco była
nieważna. Sąd wyjaśnił, że strona powodowa nabywając weksel świadomie działała na szkodę dłużnika (art. 17ustawy
prawo wekslowe). W ocenie Sądu indosatariusz wiedział o zarzutach jakie przysługują dłużnikowi wekslowemu,
bowiem wynikają one wprost z umowy łączącej pozwaną z (...) S.A., znajdującej się w posiadaniu strony powodowej,
a pośrednio wynikają również z twierdzeń pozwu. Zarzuty te istniały przy tym w chwili dokonywania indosu, a
pozbawienie dłużnika zarzutów odnoszących się do nieważności stosunku podstawowego jest połączone ze szkodą
po stronie dłużnika wekslowego, indosant zaś zbył weksel, aby uniemożliwić dłużnikowi podnoszenie tych zarzutów.
Sąd podkreślił, że nabywca weksla zajmuje się obrotem wierzytelnościami na szeroką skalę, a weksel zabezpieczał
należności z umowy zawieranej przez (...) SA na podstawie wzorca. Za stanowiskiem, że strona powodowa nabywając
weksel znała treść umowy przemawia także i to, w treści pozwu nie tylko szczegółowo wskazał jakie kwoty składają
się na sumę wekslową ale również powoływał dalsze szczegóły dotyczące współpracy pozwanej z (...) S.A., np. że
umowa początkowo była realizowana przez pozwaną, która osiągała sprzedaż na poziomie przekraczającym normę, że
pozwana nie informowała o przyczynach zaprzestania wykonywania umowy oraz iż nie zgłaszała ona reklamacji co do
działania terminala. Świadczy to, zdaniem Sądu I instancji, o tym, że strona powodowa znała nie tylko dokumentację
dołączoną do pozwu ale też miała dalsze informacje o przebiegu współpracy pozwanej z remitentem, wiedziała też, że
pozwana nie kontaktowała się z remitentem telefonicznie. Z tych względów, w ocenie Sądu Rejonowego, nie sposób
przyjąć, że nabywca weksla polegał tylko na treści weksla, szczególnie jeśli uwzględni się fakt, że strona powodowa
dysponuje kopiami dokumentacji, tj. zarówno kopią umowy zawartej przez pozwaną z (...) S.A. jak i późniejszą
korespondencją kierowaną przez (...) S.A. do pozwanej, fakturami i zapisami księgowymi (...) S.A. Ponadto należy
domniemywać, że w chwili wypełnienia weksla indos na rzecz strony powodowej był co najmniej planowany jeśli
nie postanowiony, skoro jako miejsce płatności wskazano K., mimo iż siedziba (...) S.A. znajduje się w W. i nie ma
innych przesłanek, które uzasadniałyby wskazanie K. jako miejsca płatności weksla - w szczególności (...) S.A. nie
ma oddziału w K., również miejsce zamieszkania pozwanej nie uzasadnia wskazania K. jako miejsca płatności weksla.
Sąd zwrócił także uwagę, że weksel w niniejszej sprawie jest jednym z kilkuset nabytych przez stronę powodową,
na co wskazuje ilość spraw sądowych opartych na podobnych okolicznościach. Stwierdził Sąd, że strona powodowa,
będąca firmą specjalizującą się w windykacji należności, mająca w zarządzie i wśród wspólników czynnych zawodowo
radców prawnych znała skutki indosu, a zatem należy przyjąć, że co najmniej godziła się na to że pozbawia dłużnika
zarzutów. Z powyższych względów Sąd Rejonowy w oparciu o art. 17 in fine prawa wekslowego dokonał oceny ważności
postanowień umowy leżącej u podstaw wystawienia weksla. W ocenie Sądu umowa w zakresie w jakim zastrzegała
kary umowne na rzecz (...) S.A. była nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego a ponadto w
odniesieniu do kar umownych zastrzeżonych za rozwiązanie umowy z winy Partnera, zastrzeżenie tych kar było
nieważne, jako sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art. 483 k.c. Sąd stwierdził, że umowa świadomie
została skonstruowana w traki sposób, aby osoba praktycznie nieobeznana z przepisami prawa nie była w stanie
prawidłowo zinterpretować skutki tej umowy, a to z uwagi na zawarte w niej fachowe sformułowania, skomplikowanie
regulacji, system odesłań do innych zapisów umowy, umieszczenie postanowień o karach umownych w różnych,
niezwiązanych ze sobą miejscach umowy. Nadto Sąd podkreślił, że treść umowy w sposób rażąco niesprawiedliwy
zapewnia przewagę (...) SA nad pozwaną, nie gwarantuje choćby minimalnej proporcjonalności uprawnień, jest
skonstruowana tak, że pozwana nawet przy dołożeniu maksymalnej staranności praktycznie nie mogła osiągnąć
zysku, a to otwierało (...) SA drogę do żądania przedstawienia dokumentacji finansowej i ustanowienia gwarancji
bankowej w nierealnym do dotrzymania 7-dniowym terminie, co prowadziło do zakończenia umowy i wiązało się
z nałożeniem na pozwaną kar umownych. Sąd uznał, że umowa nie gwarantuje równorzędności stron – pozwana
była całkowicie uzależniona od decyzji kontrahenta o naliczeniu kar umownych (co w praktyce było nieuniknione
wobec niemożności osiągnięcia zysku na poziomie określonym w umowie), nadto (...) mógł wypowiedzieć umowę
bez żadnych konsekwencji w przypadku naruszenia któregokolwiek z postanowień umownych przez partnera, zaś
pozwana wyłącznie z „ważnych powodów”, które to pojęcie nie zostało zdefiniowane, a zaistnienie „ważnych przyczyn”
i tak nie zwalniało od obowiązku zapłaty kary umownej. Nadto umowa ograniczała możliwość podjęcia współpracy
z innymi podmiotami niż (...). Sąd zwrócił uwagę na okoliczność, że praktyką (...) SA było zawieranie umów o
współpracy z drobnymi przedsiębiorcami, a okoliczności niniejszej sprawy i podobnych spraw z powództwa (...) sp. z
o.o. prowadzą do stwierdzenia, że celem umów było nie prowadzenie długotrwałej współpracy lecz doprowadzenie o
zakończenia współpracy z powodu jej nieopłacalności, co otwierało (...) SA drogę do żądania zapłaty wygórowanych
i nieuzasadnionych kar umownych.
Od tego wyroku apelację wniosła strona powodowa, zaskarżając go w zakresie pkt II, domagając się jego zmiany w tej
części i uwzględnienia powództwa, a nadto zasądzenia od pozwanej kosztów procesu za obie instancje.
Zaskarżonemu wyrokowi strona powodowa zarzuciła:
I. naruszenie przepisów postępowania:
- art. 485 § 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie i uznanie, że mimo dołączenia do pozwu oryginału prawidłowo
wypełnionego weksla nie zachodzą przesłanki do wdania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
- art. 486 § 1 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że nie istnieją podstawy do wydania nakazu zapłaty w
postępowaniu nakazowym
- art. 339 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że dokumenty oraz dowody przytoczone przez stronę
powodową budzą uzasadnione wątpliwości, podczas gdy stanowiły one podstawę do uznania powództwa i wydania
nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę treści umowy o współpracy, w szczególności pominięcie przy ocenie
postanowień umowy okoliczności, że pozwana jest przedsiębiorcą posiadającym ponad 10-letnie doświadczenie
-art. 6 § 2 k.p.c., art. 232 zd. 2 k.p.c. oraz art. 31 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP przez dokonanie oceny materiału
dowodowego w sposób jaskrawo sprzeczny z zasadą równości stron w procesie, tj. aby dowodził okoliczności wyłącznie
korzystnych dla pozwanej i poszukiwanie dowodów jedynie na rzecz pozwanej
- art. 228 § 2 k.p.c. przez powoływanie się na postępowania znane „z urzędu”, toczące się przed Sądem Rejonowym
dla m. st. Warszawy, podczas gdy toczyły się przed innym składem orzekającym
II. naruszenie prawa materialnego:
- art. 17 ustawy in fine prawo wekslowe w zw. z art. 6 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że strona
powodowa nabyła weksel z zamiarem pozbawienia pozwanej zarzutów ze stosunku podstawowego co wynika z
przedstawionej przez nią dokumentacji dot. współpracy z pozwaną i powiązań osobowych z (...) SA, przy pominięciu
stanu świadomości nabywcy weksla w dacie indosu
- art. 10 ustawy prawo wekslowe w zw. z art. 6 k.c. przez nie zastosowanie art. 10 prawa wekslowego w sytuacji, gdy to
pozwana miała obowiązek udowodnić, że roszczenie wekslowe nie istnieje lub że nie było przesłanek do wypełnienia
weksla
- art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 3531 k.c. w zw. z art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 355 § 1 k.c. przez uznanie, że
przewidziane w umowie kary umowne są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i bezwzględnie
obowiązującymi przepisami prawa, podczas, gdy kary te zostały zastrzeżone na wypadek niewykonania przez pozwaną
zobowiązań niepieniężnych i nie były rażąco wygórowane, bowiem uwzględniały wartość powierzonego pozwanej
sprzętu i ewentualną utratę zysków związanych z brakiem zwrotu terminala
W uzasadnieniu apelacji strona powodowa podniosła, że dołączyła do pozwu prawidłowo wypełniony weksel z
wystawienia pozwanej i wykazała swoją legitymację czynną poprawną adnotacją o indosie, natomiast pozwana
nie podniosła zarzutu by strona powodowa nabywając weksel działała świadomie na szkodę pozwanej. Mimo tego
Sąd oparł ustalenia na treści stosunku podstawowego łączącego pozwaną z (...) SA i na tej podstawie dokonał
rozstrzygnięcia, chociaż zdaniem strony powodowej pozwana nie wdając się w spór uznała roszczenie. W dalszej
części apelacji strona powodowa zamieściła obszerne rozważania prawne dotyczące zastosowania art. 17 prawa
wekslowego oraz swobody kontraktowej i szczególnej staranności wymaganej od przedsiębiorców przy zawieraniu
umów. Podkreśliła, że pozwana posiadała ponad 10 lat doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej,
mogła skonsultować treść umowy z prawnikiem, a konstrukcja i język umowy nie różniły się od powszechnie
stosowanych w umowach z branży telekomunikacyjnej.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem brak podstaw do wzruszenia zaskarżonego wyroku.
Zarzut naruszenia art. 485 § 2 k.p.c. oraz art. 486 § 1 k.p.c. jest chybiony i nie zasługuje na uwzględnienie. Ocena
czy zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty należy wyłącznie do sądu i nie może być kwestionowana przez
powoda poprzez podnoszenie w tym zakresie zarzutów w dalszym toku postępowania w sprawie (tak Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 143/08, OSNC 2009/12/164, Biuletyn Sądu Najwyższego 2009, nr 2,
s. 7). Badanie podstaw wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym należy do czynności zastrzeżonych dla
sądu i podejmowanych na posiedzeniu niejawnym (art. 4841 k.p.c.). Pozytywna ocena występowania tych podstaw
znajduje swój wyraz w wydaniu przez sąd orzeczenia - nakazu zapłaty (art. 485 k.p.c.). Ocena negatywna nie przybiera
postaci orzeczenia; uzasadnia jedynie sporządzenie na podstawie art. 157 § 3 k.p.c. notatki urzędowej, potwierdzającej
odbycie posiedzenia i jego wynik, tj. zaniechanie wydania nakazu zapłaty z powodu braku przesłanek. Ocena ta,
dokonana przez sąd, obliguje przewodniczącego do nadania sprawie dalszego biegu. Ten obowiązek ujęty został
w art. 486 k.p.c. i wyraża się w powinności skierowania sprawy na rozprawę lub na posiedzenie niejawne, jeśli
sprawa może być rozpoznana na takim posiedzeniu. Aktualna treść przepisów o postępowaniu nakazowym stanowi
wyraz realizacji koncepcji o przyznaniu sądowi swobody decyzyjnej w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu
nakazowym i wyjęciu tej kwestii spod kontroli instancyjnej. Nie budzi wątpliwości, że stanowisko sądu o braku
podstaw do wydania nakazu zapłaty nie przybiera kształtu postanowienia i nie jest czynnością podlegającą zaskarżeniu
w drodze zażalenia na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. Procesowym wyrazem tego stanowiska jest skierowanie przez
przewodniczącego sprawy na rozprawę albo posiedzenie po przeprowadzeniu postępowania mającego za cel należyte
opłacenie tego pisma. Zarządzenie przewodniczącego, określające dalszy bieg sprawy, również nie jest zaskarżalne,
podlega natomiast zaskarżeniu zarządzenie określające wymiar opłaty należnej od pozwu (art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.).
Zasadność niewydania nakazu zapłaty nie podlega kontroli instancyjnej, założenie to jednak byłoby fikcją, gdyby
opowiedzieć się za poglądem, że możliwe jest kontrola prawidłowości stanowiska sądu w ramach postępowania
zażaleniowego (np. w przedmiocie wezwania do uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu) albo postępowania
apelacyjnego. Wyjaśnić trzeba, że postępowanie nakazowe jest tylko jedną z dróg procesowych dochodzenia roszczeń
cywilnoprawnych. Zbliżony skutek powód może osiągnąć w postępowaniu upominawczym lub w postępowaniu
zwykłym.
Również pozostałe zarzuty apelacyjne nie są uzasadnione i nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy w pełni
podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy oraz ich ocenę prawną. Trafnie Sąd I instancji stwierdził,
mając na względzie twierdzenia i stanowisko procesowe strony powodowej oraz fakty znane Sądowi z urzędu, że z
okoliczności dokonania indosu wynika, że strona powodowa nabywając weksel znała treść umowy łączącej pozwaną
z (...) SA, a treść weksla, w szczególności wskazanie jako miejsca płatności siedziby nabywcy weksla (K.) a nie
pierwszego remitenta (W.), wskazuje, że już w dacie wypełnienia weksla planowane było jego zbycie na rzecz strony
powodowej, będącej podmiotem zajmującym się profesjonalnie windykacją wierzytelności, celem zaś zbycia weksla
było pozbawienie dłużnika możliwości podnoszenia zarzutów dotyczących stosunku podstawowego. W ocenie Sądu
Okręgowego działanie strony powodowej – wyspecjalizowanego podmiotu zajmującego się windykacją wierzytelności
na szeroką skalę – polegające na wykupywaniu weksli wystawianych przez pierwotnych dłużników na zabezpieczenie
należności związanych z realizacją adhezyjnej umowy o współpracy z (...) SA, który jest podmiotem powiązanym
osobowo i kapitałowo z powodową spółką nie podlega ochronie przysługującej posiadaczowi weksla z mocy art. 17
ustawy Prawo wekslowe.
Abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego nie wyłącza możliwości podniesienia przez osobę, przeciwko
której dochodzi się praw z weksla zarzutów opartych na jej stosunkach osobistych z wystawcą lub poprzednim
posiadaczem weksla. Fundamentalne znaczenie w kwestii dopuszczalności i rodzajów zarzutów przysługujących
dłużnikowi wekslowemu ma art. 17 ustawy prawo wekslowe, z którego wynika zasada ograniczonego zakresu zarzutów
przysługujących dłużnikowi wekslowemu. Zgodnie z powołanym przepisem osoby, przeciw którym dochodzi się praw z
weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z
posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz nabywając weksel świadomie działał na szkodę dłużnika. Przewidziane
w tym przepisie wyłączenie dopuszczalności podnoszenia zarzutów opartych na stosunkach osobistych dłużnika z
poprzednimi posiadaczami weksla odnosi się - zgodnie z art. 103 Prawa wekslowego - także do weksla własnego
i występuje wtedy, gdy zapłaty żąda posiadacz weksla, który nabył go w drodze indosu lub w sposób wskazany w
art. 14 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy. Celem regulacji zawartej w art. 17 Prawa wekslowego jest ochrona bezpieczeństwa
obrotu wekslowego i ułatwienie obiegu weksla, u jej podstaw legło bowiem założenie, że osoba trzecia nabywająca
weksel w jeden ze sposobów właściwych prawu wekslowemu powinna w zasadzie móc polegać, gdy chodzi o treść
uzyskiwanego prawa, na tekście weksla i nie obawiać się ze strony dłużnika nieznajdujących wyrazu w tym tekście
zarzutów przysługujących mu wobec poprzedników (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1998 r.,
II CKN 10/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 93, z dnia 18 listopada 1999 r., I CKN 215/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 128,
z dnia 7 maja 2004 r., III CK 563/02, OSNC 2005, nr 5, poz. 88). Jednakże przyjęcie restrykcyjnej wykładni art.
17 ustawy prawo wekslowe może sprzyjać występowaniu nadużyć w obrocie wekslami w stosunkach gospodarczych.
Wynikająca z art. 17 ustawy prawo wekslowe ochrona nabywcy weksla nie może służyć temu nabywcy, który znając
zarzuty, jakie dłużnik mógłby przeciwstawić na podstawie swych stosunków osobistych z wystawcą, remitentem i
poprzednimi indosantami przy nabyciu weksla, działa świadomie na szkodę dłużnika, nadużywając abstrakcyjnego
charakteru weksla w celu pozbawienia go możliwości podniesienia tych zarzutów. W sytuacji, w której nabywca weksla
wstąpił w stosunek podstawowy i stał się jego stroną, nie można przyjmować, że nie była mu znana treść tego stosunku,
sposób zabezpieczenia wynikającej z niego wierzytelności. W takim wypadku odpada potrzeba ochrony nabywcy
weksla przez wyłączenie dopuszczalności zarzutów, których dotyczy art. 17 Prawa wekslowego (por. uchwała SN z dnia
26 kwietnia 2012 r., III CZP 6/12, OSNC 2012/12/137). Przyjmuje się, że nabywca weksla działa świadomie na szkodę
dłużnika, gdy w chwili nabycia weksla wie o istnieniu po stronie dłużnika podstawy zarzutu wobec poprzedniego
posiadacza weksla i nabywając weksel chce pozbawić dłużnika, ze szkodą dla niego, możliwości podniesienia tego
zarzutu (tak SN w wyroku z dnia 21 października 1998 r., II CKN 10/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 93). Świadome
działanie wierzyciela wekslowego na szkodę dłużnika powinno wynikać z okoliczności towarzyszących nabyciu weksla.
W doktrynie i judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że możliwe jest posługiwanie się w tym zakresie każdym
środkiem dowodowym, w tym także - domniemaniami faktycznymi (por. wyroki SN z dnia 20 lipca 2008 r., V
CK 9/06, Lex nr 421047 oraz z dnia 26 kwietnia 2004 r., III CKN 1050/99, Lex nr 303369). Z tego względu
nietrafne i nieskuteczne są podnoszone przez stronę powodową w apelacji zarzuty ustalenia przez Sąd Rejonowy w
drodze domniemania z faktów znanych Sądowi z urzędu (nazywane błędnie przez apelującą „domysłami”), że stronie
powodowej znane były w chwili nabycia weksla zarzuty kontrahentów (...) SA dotyczące niezasadności naliczenia kar
umownych i nieważności umowy. Podkreślić tu trzeba, że strona powodowa, reprezentowana była w postępowaniu
przed Sądem I instancji przez radcę prawnego, a nadto zajmuje się profesjonalnym obrotem wierzytelnościami, a
zatem miała świadomość rygorów nie tylko procesowych (nieudowodnienia twierdzeń) ale i wynikających z prawa
wekslowego. Biorąc wobec tego pod uwagę twierdzenia zawarte w pozwie i treść dołączonych do pozwu dokumentów,
a także stanowisko zajmowane przez stronę powodową w ok. 300 innych sprawach wytoczonych przed Sądem
Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie Wydziałem V Gospodarczym, a opartych na podobnych stanach
faktycznych, w pełni zasadnym jest uznanie, że stronie powodowej znane było już w dacie indosowania weksla
stanowisko pozywanych kontrahentów (...) SA co do rażącego wygórowania kar umownych i nieważności umów o
współpracy. Świadome działanie z pokrzywdzeniem dłużnika wynika więc z faktu, że strona powodowa przy nabyciu
weksla wiedziała o podważaniu ważności umowy z (...) SA (stosunku podstawowego) przez jej kontrahentów na
drodze sądowej i mimo tego nabyła weksel w drodze indosu, a następnie powołując się na prawidłowość formalną
weksla skierowała sprawę na drogę sądową licząc na uzyskanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i jego
uprawomocnienie wobec bezczynności pozwanej.
W tej sytuacji uprawnione było badanie przez Sąd Rejonowy stosunku podstawowego, tj. umowy łączącej pozwaną
z (...) SA. Sąd przy tym, co niekwestionowane jest tak w doktrynie jak i judykaturze i na co wskazał Sąd Rejonowy
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z urzędu obowiązany był wziąć pod uwagę stan bezwzględnej nieważności
czynności prawnej.
Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne stanowisko Sadu I instancji, że umowa współpracy z
dnia 26.11.2009 r. została tak sformułowana, że dla przeciętnego kontrahenta, nawet prowadzącego od wielu
lat działalność gospodarczą i orientującego się w realiach rynkowych, była niejasna, w szczególności w zakresie
sankcji za niezrealizowanie jej postanowień co do wysokości osiąganych dochodów ze sprzedaży telekodów oraz w
zakresie dopuszczalności jej wypowiedzenia przez strony. Umowa, która stawia w uprzywilejowanej pozycji jedną ze
stron, przyznając jej więcej uprawnień niż obowiązków w porównaniu z kontrahentem, a przy tym wykorzystująca
brak specjalistycznej wiedzy prawniczej kontrahenta, nawet jeśli została zawarta dobrowolnie, nie zasługuje na
ochronę prawną. Sąd Rejonowy obszernie i szczegółowo przeanalizował przyczyny, dla których umowę należy
uznać za nieważną i sprzeczną z art. 3531 k.c., a Sąd Okręgowy tę argumentację podziela, stąd zbędne jest jej
powtarzanie. W ocenie Sądu Okręgowego, już same postanowienia dotyczące kar umownych – zarówno ich wysokość
jak i zastrzeżenie w praktycznie każdej sytuacji nieosiągania minimalnych obrotów bez uwzględniania realiów
rynku, na jakim działa kontrahent – a także system zastrzeżenia tych kar w umowie polegający na stworzeniu
skomplikowanej konstrukcji odesłań do innych zapisów umownych i rozrzuceniu postanowień o karach w różnych
częściach umowy, były wystarczające do zniweczenia roszczenia (...) SA wobec pozwanej. W judykaturze ugruntowane
jest stanowisko, że naruszają zasady współżycia społecznego umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki
stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności będą to umowy sprzeciwiające
się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne
prawa i obowiązki (por. wyroki SN z 6 stycznia 1976 r., I CR 713/75, LEX nr 7787 oraz 7 stycznia 1980 r., II CR 464/79,
OSN 1980, nr 7-8, poz. 145; uchwała SN (7) z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSN 1992, nr 1, poz. 1; uchwała SN (7)
z 17 września 1992 r., OSN 1993, nr 3, poz. 24; wyroki SN z: 11 września 2003 r., III CKN 579/01, OSN 2004, nr 10,
poz. 167; 8 października 2004 r., V CK 670/03, OSN 2005, nr 9, poz. 162; 23 czerwca 2005 r., II CK 739/04, LEX nr
180871). Nałożenie zatem kar umownych na pozwaną stanowiło nadużycie prawa przez (...) SA, szczególnie rażące
jeśli weźmie się od uwagę, że treść umowy została przedstawiona pozwanej do podpisu bez możliwości jej negocjacji,
a strona oferująca wzorzec umowy – (...) SA jest pomiotem o silnej pozycji na rynku, prowadzącym działalność na
szeroką skalę. W ocenie Sądu Okręgowego, również rzeczywisty cel umowy, a to osiąganie zysku przez jedną tylko
ze stron ( (...) SA) przy nałożeniu licznych obowiązków i ograniczeń co do możliwości zarobkowych pozwanego był
sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Reasumując, nie znajdują uzasadnienia podniesione w apelacji zarzuty naruszenia norm prawa materialnego, tj. art.
10 i 17 Prawa wekslowego, art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 3531 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c.
Chybione są również zarzuty naruszenia norm procesowych, tj. art. 6 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., a także art.
232 zd. 2 k.p.c. Podniesione w apelacji zarzuty uchybienia wskazanym przepisom postępowania stanowią w istocie
polemikę z ustaleniami dokonanymi przez Sąd I instancji, gdyż twierdzenia o naruszeniu zasady kontradyktoryjności
w procesie oraz o wybiórczej i sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie dowodów są bezzasadne i
stanowią jedynie wyraz przekonania strony powodowej o legalności i skuteczności dokonywanego obrotu wekslami
wystawianymi przez kontrahentów (...) SA na zabezpieczenie nieważnych umów o współpracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdza, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy, a apelacja nie zasługuje
na uwzględnienie, o czym orzeczono w sentencji wyroku na zasadzie art. 385 k.p.c.
s.ref. SSR A. Mianowany