WYBRANE ZAGADNIENIA USTROJU ADWOKATUR W KRAJACH

WYBRANE ZAGADNIENIA USTROJU ADWOKATUR
W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ –
PRZEGLĄD PORÓWNAWCZY
pod redakcją
adw. Andrzeja Zwary
adw. Bogny Krysińskiej, LL.M.
WPROWADZENIE
Sopot, 15 listopada 2006 r.
Szanowne KoleŜanki i Szanowni Koledzy,
Od dłuŜszego czasu w środowisku adwokackim, a takŜe w środowiskach politycznych
trwają wzmoŜone dyskusje, których przedmiotem są konieczne rzekomo zmiany w ustawie
Prawo o adwokaturze z 26 maja 1982 r. Najczęściej poruszanymi kwestiami są: dostępność
do zawodu adwokata, przesłanki wykonywania tego zawodu czy teŜ ostatnio dyskutowana
kwestia sądownictwa samorządowego.
Przekazujemy na Wasze ręce opracowanie zawierające charakterystykę wykonywania
zawodu adwokata w wybranych krajach europejskich. Powstało ono z inicjatywy Komisji
Współpracy Zagranicznej Naczelnej Rady Adwokackiej celem przedstawienia ewentualnych
róŜnic i zbieŜności unormowań europejskich z regulacją adwokatury w Polsce. MoŜe ono
równieŜ słuŜyć jako drogowskaz dla środowisk politycznych, zwłaszcza w dobie debaty nad
zmianą systemu adwokatury w Polsce. Lektura poniŜszego materiału pozwala stwierdzić, iŜ
nasz model adwokatury w pełni wpisuje się w europejską tradycję i w Ŝaden sposób nie
odbiega od unormowań europejskich. Jakakolwiek rewolucyjna zmiana w tym zakresie
byłaby tu więc niewskazana, a wręcz szkodliwa. Ewentualne zaś modyfikacje, dostosowujące
adwokaturę RP do bieŜących realiów, winny być prowadzone metodą dialogu
zainteresowanych gremiów, tak, aŜeby zachować jak najwyŜszy poziom usług i niezaleŜność
adwokatury.
Metodyka przedstawianego materiału polega na omówieniu konkretnych zagadnień
związanych z adwokaturami krajów Unii Europejskiej. KaŜdy esej zawiera informacje na
temat modelu wykonywania zawodu adwokata w danym kraju, dostępu do tego zawodu,
przebiegu szkolenia aplikantów adwokackich, przeprowadzania egzaminu adwokackiego, a
takŜe ewentualnego szkolenia po uzyskaniu uprawnień oraz sądownictwa dyscyplinarnego. W
ramach zwięzłej broszury nie udało się, niestety, wskazać
wielu innych, równie
interesujących kwestii. Być moŜe staną się one tematem kolejnych artykułów.
Niektóre opracowania wzbogacono, w miarę dostępności materiałów, o zagadnienia
dodatkowe, np. krótkie informacje o innych zawodach prawniczych w danym kraju,
literaturze prawniczej etc. Artykuły usystematyzowano zatem w spójną liczbę rozdziałów,
opisujących poszczególne zagadnienia. Waga przedstawionej problematyki spowodowała
konieczność przyjęcia poniŜszej struktury publikacji. Wybrano państwa o największej liczbie
ludności oraz najbardziej reprezentatywne dla róŜnych części Europy i systemów prawa,
członków Unii Europejskiej, naleŜących do tzw. „starej piętnastki”, a więc Wielką Brytanię
(na przykładzie Anglii i Walii), Irlandię, Francję, Niemcy, Włochy, Szwecję, Holandię,
Hiszpanię, Portugalię i Grecję, a takŜe przedstawicieli „nowej dziesiątki” Unii Europejskiej, a
więc Czechy, Słowację i Węgry.
Autorzy omówili tendencje charakterystyczne dla uregulowań konkretnych krajów.
Analiza przedmiotowa materiału przynosi wiele interesujących spostrzeŜeń, począwszy od
stwierdzenia, Ŝe w regulacjach poszczególnych państw Unii Europejskiej nie obserwuje się
skrajnych tendencji w zakresie legislacji dotyczącej adwokatury. Samorząd adwokacki
posiada swoistą autonomię. ZauwaŜalna jest równowaga między państwem a korporacją w
tym
względzie.
Nie
są
równieŜ
widoczne
dominujące
działania
o
charakterze
centralistycznym w tym zakresie.
Tendencja ta wpisuje się w szerszą europejską ideę subsydiarności, zgodnie z którą
władza państwowa winna działać dopiero wtedy, gdy nie moŜna sprawnie rozwiązać
określonych zagadnień na niŜszym szczeblu. Decyzje powinny zapadać na szczeblu jak
najbliŜszym obywateli, zaś kompetencja państwa czy teŜ Unii Europejskiej ogranicza się do
tego, co niezbędne. RównieŜ wobec brzemienia art. 17 ust. 1 Konstytucji RP jawi się
konstatacja, Ŝe to właśnie samorząd adwokacki jest uprawniony do sprawowania pieczy nad
naleŜytym wykonywaniem zawodu.
Ponadto analizując uregulowania poszczególnych krajów Unii Europejskiej moŜna
zauwaŜyć, iŜ polskie Prawo o adwokaturze, obowiązujące jeszcze przed wejściem w Ŝycie
ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze, wcale nie
odbiegało od innych systemów europejskich. Polska adwokatura wniosła duŜy wkład w
rozwój adwokatury europejskiej i jej instytucji. Warto zaznaczyć, Ŝe organ w postaci
Naczelnej Rady Adwokackiej powstał najpierw w naszym kraju, a obecnie jego istnienie w
krajach Unii Europejskiej jest zjawiskiem powszechnym.
NaleŜy zwrócić uwagę, iŜ Polska, w zestawieniu z badanymi krajami, po dokonaniu
nowelizacji ustawy o adwokaturze z dnia 30 czerwca 2005 r., jest w zasadzie jedynym krajem
(za
wyjątkiem
Szwecji,
gdzie
przewiduje
się
jednakŜe
pewną
liczbę
kursów
przygotowujących, organizowanych przez samorząd i przez pewien jeszcze czas Hiszpanii),
w którym prawo do wykonywania zawodu adwokata mogą uzyskać osoby bez odpowiedniego
szkolenia (aplikacji, róŜnie nazywanej w innych systemach prawa). Wart podkreślenia jest
przypadek Hiszpanii, w której co prawda obowiązuje jeszcze zasada, Ŝe zawód adwokata
moŜe być wykonywany bez właściwego szkolenia, jednakŜe z uwagi na m.in. negatywny
wpływ tego unormowania na jakość świadczonych usług, a takŜe duŜe bezrobocie w kręgach
adwokackich, ustawodawca hiszpański opublikował ustawę dnia 31 października 2006 r. i
postanowił zmienić tę regulację, wprowadzając obowiązkową aplikację. Ustawa ta wejdzie w
Ŝycie w ciągu pięciu lat od dnia jej publikacji. Pozostałe kraje przewidują zaś złoŜony system
szkolenia
aplikantów,
uwarunkowany
tradycją
regulacji
poszczególnych
państw
członkowskich Unii Europejskiej.
Istotnym elementem rzetelnego wykonywania zawodu adwokata w badanych krajach
jest zapewnienie wysokiego poziomu szkoleń, umoŜliwiającego dopuszczenie do zawodu
adwokata osób prezentujących doskonałą znajomość prawa, przygotowanych do rzetelnego
wykonywania swojej profesji w zgodzie z
zasadami etyki zawodowej. Ponadto w
przedstawionych państwach Unii Europejskiej moŜna zauwaŜyć istnienie wewnętrznego
adwokackiego sądownictwa dyscyplinarnego, co wskazuje na szerokie ukształtowanie
autonomii tego zawodu.
Pewne odrębności wykazuje tu federalistyczny system niemiecki, uwarunkowany
podziałem kompetencji pomiędzy federację (Bund) a poszczególne kraje federalne
(Bundesländer), a takŜe zupełnie innym, historycznie uwarunkowanym, charakterem
aplikacji, której odbycie, zakończone egzaminem, uprawnia do wykonywania wszystkich
zawodów prawniczych, w tym takŜe zawodu sędziego.
To członkowie adwokatury najlepiej znają specyfikę wykonywanego zawodu oraz
posiadają wiedzę i doświadczenie, pozwalające na naleŜytą ocenę działań innych adwokatów.
W przypadku, gdyby ostatnie pomysły Ministerstwa Sprawiedliwości, dotyczące przekazania
sądownictwa dyscyplinarnego
odpowiednim wydziałom sądów powszechnych, zostały
wcielone w Ŝycie, Polska byłaby w tym zakresie ewenementem na skalę europejską.
Mamy nadzieję, Ŝe opracowanie to przybliŜy specyfikę, róŜnice i podobieństwa w
sposobie wykonywania zawodu adwokata w poszczególnych krajach europejskich, wpisując
się tym samym w europejską maksymę: „United in diversity – Zjednoczeni w róŜnorodności”.
śyczymy miłej i owocnej lektury.
Spis treści:
I.
Model zawodu adwokata i dostęp do zawodu
II. Przebieg szkolenia aplikantów adwokackich
III. Egzamin zawodowy
IV. Charakter zawodu adwokata
V. Dalsze szkolenie zawodowe po uzyskaniu uprawnień adwokata
VI. Kontrola dyscyplinarna nad adwokatami
VII.
Zagadnienia dodatkowe
1. Anglia i Walia
- punkty od I do VI
- adw. Sawa Zarębińska, apl. adw Kasandra Rymsza
2. Czechy
- punkty od I do VI
- adw. Andrzej Zwara
3. Francja
- punkty od I do VII
apl. adw. Agnieszka Czachowska
4. Grecja
- punkty od I do VII
adw. Bogna Krysińska, LL.M.
5. Hiszpania
- punkty od I do VI
adw. Małgorzata Supera, apl. adw. Łukasz Supera
6. Holandia
adw. Magdalena Dębska
- punkty od I do VI
7. Irlandia
- punkty od I do VI
adw. Sawa Zarębińska, apl. adw. Kasanda Rymsza
8. Niemcy
- punkty od I do VI
adw. Bogna Krysińska, LL.M.
9. Portugalia
- punkty od I do VI
adw. Małgorzata Supera
10. Słowacja
- punkty od I do VI
adw. Andrzej Zwara
11. Szwecja
- punkty od I do VII
adw. Magdalena Dębska
12. Węgry
- punkty od I do VI
adw. Andrzej Zwara
13. Włochy
- punkty od I do VI
adw. Małgorzata Derezińska