Raport dotyczący kredytów Agrolinia 2004-2006

RAPORT
w sprawie kredytów Programu Agrolinia
(2004-2006)
Warszawa, 2006 r.
Wstęp
W kwietniu 2004 roku Biuro Programów Wiejskich Fundacji „Fundusz Współpracy”
uruchomiło nową, trzecią już edycję Linii Kredytowej – Agrolinia.
Było to możliwe dzięki pozytywnym doświadczeniom wyniesionym z dotychczasowych
działań, realizowanych w ramach Programu Phare „Importowa Linia Kredytowa dla Sektora
Rolnego” (1992-1996) oraz Agrolinii 2000 (1997-2003). W ramach obu tych Programów
udzielono za pośrednictwem banków zrzeszających oraz banków spółdzielczych około 3000
kredytów na kwotę 185 mln złotych.
Trzecia edycja linii kredytowej, na którą pierwotnie przeznaczono 26 mln złotych została
bardzo szybko rozdysponowana przez banki. Za zgodą UKIE spłaty pochodzące z
udzielonych kredytów zasilają ponownie pulę środków do wykorzystania. Raport obejmuje
okres od kwietnia 2004 do 30 czerwca 2006. Obecnie kredyty udzielane są wyłącznie ze
środków zgromadzonych ze spłat rat i odsetek.
Niniejszy raport prezentuje wyniki przeprowadzonego za pośrednictwem banków badania
ankietowego wśród kredytobiorców trzeciej edycji Programu Agrolinia. Badanie dotyczyło
efektów osiągniętych w wyniku realizacji inwestycji finansowanych z kredytu Agrolinii.
Zespół realizujący Program Agrolinia
2
I. Charakterystyka linii kredytowych w ramach Programu Agrolinia.
W ramach trzeciej edycji Programu Agrolinia refinansowane były kredyty udzielane przez
banki zrzeszające oraz banki spółdzielcze. Fundusz Współpracy w kwietniu 2004 zawarł
Umowy Pożyczki z następującymi bankami:
1.
2.
3.
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie (zrzesza 352 banki spółdzielcze)
Mazowiecki Bank Regionalny S.A. w Warszawie (zrzesza 80 banków
spółdzielczych)
Spółdzielcza Grupa Bankowa GBW S.A. w Poznaniu (zrzesza 152 banki
spółdzielcze)
Klienci mieli więc dostęp do kredytów na terenie całego kraju.
Doświadczenia poprzednich edycji Programu Agrolinia wskazywały na potrzebę rozszerzenia
zakresu finansowanych inwestycji o takie, które wspierałyby projekty pozarolnicze,
realizowane na obszarach wiejskich. Miało to wspomóc proces znalezienia alternatywnych
źródeł dochodów mieszkańcom wsi.
Oferowano dwa rodzaje kredytów:
1.
kredyty na cele rolnicze, inwestycje w sektorze rolno-spożywczym i usługi dla
rolnictwa,
2.
kredyty na cele pozarolnicze realizowane na obszarach wiejskich,
Kredyty na cele rolnicze, inwestycje w sektorze rolno-spożywczym i usługi dla rolnictwa:
•
•
•
•
•
•
•
przeznaczone były m.in. na modernizację, budowę i rozbudowę pomieszczeń
produkcyjnych i gospodarskich, zakup niezbędnych do produkcji maszyn i urządzeń,
specjalistycznych środków transportu, stada podstawowego oraz materiałów do
założenia plantacji. W przypadku nowej inwestycji istniała możliwość przeznaczenia
do 40% kwoty kredytu na środki obrotowe;
maksymalna kwota kredytu wynosiła 700 000 PLN;
prowizja 1,5% od kwoty udzielonego kredytu;
oprocentowanie zmienne w wysokości 0,85 trzymiesięcznej stawki WIBOR, na dzień
30.06.2006 wynosiło 3,55% (z czego dla banku 2,92%, dla FW 0,63%);
okres kredytowania do 10 lat, z możliwością karencji w spłacie kapitału do 2 lat;
spłaty kredytu w okresach miesięcznych, kwartalnych lub półrocznych;
wkład własny co najmniej 20% planowanych nakładów inwestycyjnych.
Kredyty na cele pozarolnicze realizowane na obszarach wiejskich lub w miastach, w
których liczba mieszkańców nie przekraczała 25 tysięcy miały te same warunki finansowe.
Dodatkowo kredytobiorcy powinni byli spełniać wymogi określone w ustawie Prawo o
działalności gospodarczej dla mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy.
II. Analiza kredytów udzielonych w ramach Programu Agrolinia.
Zawarte umowy z bankami zrzeszającymi stwarzały możliwość udzielania kredytów za
pośrednictwem banków spółdzielczych, a tym samym gwarantowały szeroką dostępność do
środków dla potencjalnych klientów. Jednakże szczupłość kwot przewidzianych na linie
kredytowe spowodowała, że nie wszyscy zainteresowani mogli skorzystać z kredytu.
3
W całym okresie od kwietnia 2004 do 30 czerwca 2006 w ramach Programu Agrolinia
udzielono 187 kredytów na łączną kwotę 27.300.000 zł.
W analizowanym okresie spłaty z tytułu udzielonych kredytów wyniosły 1.990.000 zł, dzięki
czemu możliwe było zwiększenie puli środków na udzielanie nowych kredytów.
1. Struktura kredytów wg rodzajów
Wielkość akcji oraz strukturę kredytów w podziale na rodzaje przedstawia poniższa tabela:
Tabela nr 1
Rodzaj kredytu
Kwota ( w zł)
Struktura
( wg, kwoty)
w%
Liczba
Struktura
(wg ilości)
w%
Rolnicze, przetwórstwo,
usługi
15.489.230
56
126
66
Pozarolnicze
11.810.770
44
61
34
Razem:
27.300.000
100
187
100
Powyższe zestawienie wskazuje, na duże zainteresowanie kredytami pozarolniczymi (44%
kwoty przeznaczonej na linię kredytową zostało wydatkowane na takie inwestycje. Stanowiło
to 34% ogólnej liczby udzielonych kredytów). Poprzednie edycje Programu Agrolinia nie
przewidywały możliwości finansowania inwestycji pozarolniczych. Wobec stale rosnącego
popytu na tani kapitał dla mikro, małych i średnich firm takie rozwiązanie okazało się bardzo
trafne.
2.
Struktura kredytów wg wielkości
Przedział (w tys. zł)
do 100
100 - 500
pow. 500
Kwota (w zł)
4.517.635
11.344.020
11.438.345
27.300.000
Liczba
119
53
15
187
Struktura
wg kwot
16,55%
41,55%
41,90%
100,00%
Tabela nr 2
Struktura
wg liczby
63,64%
28,34%
8,02%
100,00%
Największą liczbę kredytów (63%) udzielono w przedziale do 100 tys. złotych. Duży popyt na
mniejsze kredyty można było zaobserwować również w poprzednich edycjach Programu.
Świadczyć to może min. o niskiej dochodowości gospodarstw rolnych czy firm działających
na obszarach wiejskich, jak również o małej skali produkcji tych podmiotów.
3.
Udział banków współpracujących w kreowaniu akcji kredytowej.
Poniższa tabela prezentuje wydatkowanie kredytów przez banki współpracujące z
Programem. Nie ma wśród nich zdecydowanego lidera. Zawieranie umów z klientami
przebiegało w miarę równomiernie we wszystkich zrzeszeniach. Można jednakże
zaobserwować specjalizację poszczególnych banków. „Duże” kredyty to domena Banku
Polskiej Spółdzielczości S.A. (średnia kwota kredytu wyniosła tu 380 tys. złotych), podczas
gdy Mazowiecki Bank Regionalny wyspecjalizował się u udzielaniu kredytów „małych”
(średnia – 85 tys. złotych).
4
Tabela nr 3
L.p
Bank
1. Bank Polskiej
Spółdzielczości
S.A.
2. Mazowiecki Bank
Regionalny S.A.
3. Spółdzielcza
Grupa Bankowa
GBW S.A.
RAZEM
4.
Zawarte umowy
kredytowe z
przeznaczeniem na
rolnictwo,
przetwórstwo, usługi
dla rolnictwa
kwota
liczba
5.785.600
15
Zawarte umowy
kredytowe z
przeznaczeniem
pozarolniczym
Razem zawarte
umowy kredytowe
kwota
liczba
4.514.400
12
kwota
liczba
10.300.000
27
4.989.430
80
4.010.570
25
9.000.000
105
4.714.200
31
3.285.800
24
8.000.000
55
15.489.230
126
11.810.770
61
27.300.000
187
Rozmieszczenie terytorialne kredytobiorców
Sieć banków spółdzielczych obejmuje teren całego kraju. Aktywnie w Programie
uczestniczyło natomiast 19 banków spółdzielczych, 11 oddziałów banków zrzeszających i 2
centrale (centrala BPS SA nie udzielała bezpośrednio kredytów).
Największą akcję kredytową zanotowano na obszarze Polski środkowej (województwo
mazowieckie i łódzkie). Warto również zauważyć zdecydowany wzrost (w porównaniu z
poprzednimi edycjami Programu) aktywności kredytowej na tzw. ścianie wschodniej
(województwo podlaskie), co spowodowane było włączeniem Mazowieckiego Banku
Regionalnego do udziału w Programie (dysponującego siecią banków spółdzielczych min. w
tym regionie).
Rozkład udzielonych kredytów w poszczególnych województwach ilustruje poniższa tabela.
Tabela nr 4
Województwo
Mazowieckie
Łódzkie
Dolnośląskie
Podlaskie
Wielkopolskie
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Gorzowskie
Opolskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-Mazurskie
Małopolskie
Razem:
Kwota (w zł)
6 713 930
5 935 625
3 886 000
3 206 600
2 155 800
1 402 500
1 180 000
988 345
716 800
500 000
414 400
200 000
27 300 000
Struktura
wg kwoty
24,59%
21,74%
14,23%
11,75%
7,90%
5,14%
4,32%
3,62%
2,63%
1,83%
1,52%
0,73%
100,00%
5
Liczba
kredytów
53
60
9
31
17
5
3
1
3
1
3
1
187
Struktura
wg liczby
28,34%
32,09%
4,81%
16,58%
9,09%
2,67%
1,60%
0,53%
1,60%
0,53%
1,60%
0,53%
100,00%
5.
Struktura kredytów według finansowanych działów produkcji.
Strukturę kredytów w ujęciu wartościowym ze względu na finansowane działy produkcji
przedstawia poniższy wykres. Wśród kredytów z przeznaczeniem na inwestycje rolnospożywcze dominują klienci z branży przetwórczej (29%) oraz roślinnej (19%). Inwestycje
pozarolnicze stanowią 44% finansowanych projektów.
Przetwórstwo
29%
Pozarolnicze
44%
Produkcja zwierzęca
8%
Produkcja roślinna
19%
W ramach działu – produkcja roślinna ponad 80% środków kredytowych przeznaczonych
było na zakup ciągników, maszyn i urządzeń rolniczych (w poprzednich edycjach 90%
środków). Pozostałe 19% wykorzystano na rozwój przechowalnictwa (silosy, przechowalnie
owocowe i warzywne), a 1% na szkółkarstwo.
W grupie klientów zajmujących się produkcją zwierzęcą ok. 79% środków wykorzystali
producenci drobiu, 12% - producenci trzody chlewnej, 6% - producenci bydła, 3% - hodowcy
koni. W porównaniu z poprzednimi edycjami nastąpił 20% wzrost udziału w kredytowaniu
producentów drobiu (kosztem udziału producentów trzody chlewnej).
Rozkład środków kredytowych wykorzystanych w dziale - przetwórstwo rolno-spożywcze
jest w miarę równomierny i przedstawia się następująco:
Ubojnie
12%
Przechowalnictwo
7%
Masarnia
14%
Owoce warzywa
13%
Pieczarki
9%
Pasze
8%
Olejarnie
12%
Piekarnictwo
12%
Podłoże do pieczarek
13%
6
Wśród inwestycji pozarolniczych na obszarach wiejskich i w miastach do 25 tysięcy
mieszkańców, mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa najczęściej inwestowały
w
następujące rodzaje przedsięwzięć:
Usługi remontowo
budowlane
12%
Inne
4%
Leśnictwo i przetwórstwo
drewna
7%
Handel
13%
Mechanika i diagnostyka
samochodowa
11%
Zakłady metalurgiczne
11%
Usługi magazynowe
1%
Produkcja opakowań
3%
Usługi transportowe
20%
Przetwarzanie odpadów
1%
Usługi gastronomiczne i
hotelarskie
17%
MMSP wykazują różnorodną aktywność gospodarczą. Większość z nich inwestowała w
działalność usługową. Najwięcej środków wykorzystano w usługach transportowych,
hotelowo-gastronomicznych, budowlanych oraz mechanice i diagnostyce samochodowej.
Struktura kredytów według liczby udzielonych kredytów w podziale na działy produkcji
przedstawiała się następująco:
Przetwórstwo
12%
Pozarolnicze
34%
Produkcja zwierzęca
10%
Produkcja roślinna
44%
7
Z ogólnej liczby 187 kredytów udzielonych w ramach Programu najwięcej kredytów (83)
udzielono na sfinansowanie produkcji roślinnej, 63 kredyty przeznaczone były na
przedsięwzięcia pozarolnicze. W następnej kolejności plasują się kredyty udzielone na
przetwórstwo rolno-spożywcze (22) oraz produkcję zwierzęcą (19).
Średnia wielkość kredytu w dziale produkcja roślinna wynosiła niewiele powyżej 61 tys. zł. W
większości przypadków finansowano bowiem wymianę lub uzupełnienie podstawowych
maszyn i narzędzi do uprawy polowej.
Średnia wartość kredytu przyznanego na sfinansowanie inwestycji w przetwórstwie rolnospożywczym wyniosła ok. 360 tys. zł, co oznacza, że beneficjentami byli w większości
średni przedsiębiorcy działający na lokalnym rynku (w poprzedniej edycji średnia wartość
kredytu była niższa i wynosiła 150 tys. zł).
Na produkcję zwierzęcą zaciągano kredyt w wysokości średnio 120 tys. zł, natomiast na
przedsięwzięcia pozarolnicze 190 tys. zł.
Kredyty Agrolinii posłużyły głównie do sfinansowania średnich wielkości inwestycji
(wyłączając kredyty pozarolnicze z ogólnej puli kredytów – średnia ta wynosiła 120 tys. zł dla porównania w podobnej linii kredytowej wdrażanej przez ARiMR (inwestycje
podstawowe) średnia wartość kredytu (w latach 1994-2003) wyniosła 47 tys. zł.
III. Efekty kredytów udzielonych w ramach Programu na podstawie badania
ankietowego
Badanie zostało wykonane za pośrednictwem banków i objęło wszystkich 187
kredytobiorców Programu Agrolinia, którzy uzyskali kredyt do 30 czerwca 2006 roku.
Przedmiotem badania ankietowego były:
1. efekty wykorzystania środków kredytowych
kredytobiorców, oraz
2. ocena Programu w opinii banków kredytujących.
Programu
Agrolinia
przez
Ankieta składała się z dwóch części.
Część pierwsza dostarczała informacji o kredytobiorcy (w podziale na osoby fizyczne i
przedsiębiorców), podstawowych danych o kredycie i inwestycji oraz opinii badanych na
temat efektów inwestycji w zakresie takich czynników jak: wzrost produkcji, poprawa
efektywności, udziały w rynku, dostosowanie do standardów UE, postęp techniczny i
technologiczny, zwiększenie zatrudnienia, zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska.
Część druga ankiety miała na celu uzyskanie informacji na temat popytu na kredyty
Programu Agrolinia, konkurencyjności Agrolinii w stosunku innych źródeł finansowania,
oceny wpływu udzielonych kredytów na przedsięwzięcia realizowane przez klientów oraz na
działalność banków kredytujących. Odpowiedzi na tę część ankiety udzielały placówki
bankowe, które bezpośrednio udzielały kredytów, tj. 32 placówki (19 banków spółdzielczych,
11 oddziałów banków zrzeszających i 2 centrale, tj. SGB GBW S.A. oraz MBR S.A.)
8
1.
Wyniki badania w zakresie podstawowych danych o kredytobiorcach.
Informacje na temat kredytobiorców w podziale na osoby fizyczne i przedsiębiorców,
opracowane na podstawie otrzymanych ankiet przedstawiono w poniższych tabelach. Tabela
nr 5 dotyczy osób fizycznych, a tabela nr 6 przedsiębiorców.
Tabela nr 5
Wyszczególnienie
Wskazania ankietowanych
Lokalizacja placówki banku
wieś
miasto do 25 tys. mieszkańców
miasto pow. 25 tys. mieszkańców
Miejsce zamieszkania
wieś
miasto do 25 tys. mieszkańców
miasto pow. 25 tys. mieszkańców
Wiek
do 30 lat
30-45 lat
45-60 lat
powyżej 60 lat
Płeć
kobieta
mężczyzna
Wykształcenie
podstawowe
zasadnicze
średnie
wyższe
Forma prawna
rolnik
inna osoba fizyczna
inna
Okres działalności
noworozpoczynana
do 2 lat
2-5 lat
powyżej 5 lat
Zatrudnienie
rodzina, i/lub do 2 spoza rodziny
2-5 osób
5-10 osób
pow. 10 osób
Miejsce
prowadzenia wieś
działalności
miasto do 25 tys. mieszkańców
miasto pow. 25 tys. mieszkańców
Liczba
Wskazań
70
3
9
78
2
2
9
32
41
0
8
74
11
23
31
17
79
3
0
3
5
12
62
75
4
3
0
80
2
0
Z kredytu Agrolinii skorzystało 82 rolników. Dominują osoby w wieku powyżej 45 lat (połowa
z nich), które prowadzą gospodarstwa rodzinne (90% zatrudnia rodzinę i/lub 2 osoby spoza
rodziny) od ponad 5 lat (75% kredytobiorców).
Tabela nr 6
Wyszczególnienie
Wskazania ankietowanych
Liczba
wskazań
Lokalizacja placówki banku
wieś
62
miasto do 25 tys. mieszkańców
24
miasto pow. 25 tys. mieszkańców
19
Forma prawna
gospodarstwo rolne
0
działalność gospodarcza
57
spółka z o o
13
spółdzielnia
4
9
inna
noworozpoczynana
do 2 lat
2-5 lat
powyżej 5 lat
rodzina, i/lub do 2 spoza rodziny
2-5 osób
5-10 osób
pow. 10 osób
prowadzenia wieś
miasto do 25 tys. mieszkańców
miasto pow. 25 tys. mieszkańców
Okres działalności
Zatrudnienie
Miejsce
działalności
31
4
4
15
82
22
8
22
53
79
24
2
Status przedsiębiorcy deklarowało 105 kredytobiorców, z czego ponad połowa to osoby
prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności. Wśród
innych form prawnych, które w powyższym zestawieniu stanowią 30% dominowały spółki
jawne. W większości (78%) funkcjonowały one na rynku powyżej 5 lat, prowadziły
działalność na wsi i w miastach do 25 tys. mieszkańców. W 70% firm zatrudnienie wynosiło
ponad 5 osób.
Tylko 4 firmy zadeklarowały uzyskanie kredytu na rozpoczęcie działalności. Banki niechętnie
decydują się na finansowanie klientów bez „historii kredytowej”. Dla tych klientów alternatywą
mogą być na przykład fundusze mikropożyczkowe.
Na pytanie o obecny status działalności wszyscy kredytobiorcy (rolnicy i firmy) odpowiedzieli,
że kontynuują działalność( nie stwierdzono zawieszenia działalności, likwidacji, czy upadłości
firmy).
Ponad 85% wszystkich klientów uzyskało kredyt w placówce banku, zlokalizowanej na wsi
lub w mieście do 25 tys. mieszkańców. Jest to zupełnie nowa jakość w porównaniu z
poprzednimi edycjami Programu, gdzie dominowało udzielanie kredytów przez centrale
banków lub oddziały zlokalizowane w dużych miastach. Obecnie regułą jest korzystanie
przez klienta z usług banku spółdzielczego, znajdującego się na terenie prowadzenia
przez niego działalności.
2.
Wyniki badania w zakresie przeznaczenia i obsługi kredytów.
A. Przeznaczenie kredytu
Przeznaczenie kredytów ilustruje tabela nr 7.
Przeznaczenie
rozpoczęcie działalności
uruchomienie nowej produkcji
modernizacja istniejących obiektów
zakup maszyn, linii produkcyjnych
dostosowanie do norm i standardów UE
inne
10
Tabela nr 7
liczba
%
4
2
2
0,5
28
15
121
64
11
6
44
23
* suma odpowiedzi jest wyższa niż liczba udzielonych kredytów gdyż kredytobiorcy mogli
wybrać więcej niż jeden cel do finansowania
Przedstawione powyżej dane wskazują, że kredyty Agrolinii przeznaczone były głównie na
zakup maszyn i linii produkcyjnych, w następnej kolejności na modernizację istniejących
obiektów. Wśród „innych” celów najczęściej wymieniano rozbudowę lub budowę nowych
obiektów.
B. Obsługa kredytów wg informacji banków
Według stanu na 30.06.2006 r. wszystkie badane ekspozycje kredytowe klasyfikowane były
przez banki w sytuacji „normalnej”. Nie występowały opóźnienia w spłatach. Zgodnie
warunkami umowy zawartej z bankami, kredyty udzielane były na ryzyko banku i w
przypadku braku obsługi wierzytelności przez kredytobiorcę, bank zobowiązany jest do
dokonania spłaty kredytu z własnych środków. Taka sytuacja dotychczas nie wystąpiła.
3.
Wyniki badania w zakresie efektów osiągniętych z wykorzystania kredytów.
Kredytobiorcy finansowali inwestycje ze środków własnych i kredytów z Agrolinii. Nie
wykorzystywano dodatkowych źródeł finansowania. Cel inwestycyjny w opinii ankietowanych
został osiągnięty (w jednym przypadku kredytobiorca zadeklarował częściowe osiągniecie
celu w wyniku przedłużających się prac związanych z dokumentacją dotyczącą projektu
budynku).
Średni udział własny w finansowaniu inwestycji był u kredytobiorców we wszystkich
zrzeszeniach podobny i wynosił 25% (aby uzyskać kredyt należało wykazać się co najmniej
20% udziałem własnym w finansowane przedsięwzięcie).
A. Rezultaty inwestycji
Opinie kredytobiorców na temat wybranych efektów zrealizowanej inwestycji przedstawia
tabela nr 8.
W tej części ankiety istniała możliwość podania kilku odpowiedzi.
Rezultaty inwestycji
Wskazania ankietowanych
Wzrost produkcji
znaczny
średni
niski
brak efektów
Poprawa efektywności
znaczna
(wzrost wydajności w stosunku do średnia
nakładów)
niska
brak efektów
Udziały w rynku
wzrost udziału w rynku
zdobycie nowych rynków w Polsce
zdobycie nowych rynków w UE
brak efektów
Dostosowanie do standardów UE całkowite
11
Tabela nr 8
Liczba
wskazań
59
39
17
15
88
60
6
10
97
37
4
13
45
(w zakresie objętym
kredytową)
Postęp technologiczny
Zmniejszenie
środowiska
umową częściowe
brak
znaczny
nieznaczny
brak
zanieczyszczenia tak
nie
49
24
126
19
3
66
72
Za najistotniejszy rezultat finansowanych inwestycji kredytobiorcy uznali osiągnięcie
znacznego postępu technologicznego (67% kredytobiorców). W następnej kolejności
wskazywano na wzrost udziału w rynku (51%) oraz na znaczną poprawę efektywności
rozumianą jako wzrost wydajności w stosunku do poniesionych nakładów (47%).
W kwestii dostosowania się do standardów UE wypowiedziało się 63% kredytobiorców. Dla
pozostałej części klientów najprawdopodobniej inwestycje nie były związane z wymogami
dostosowania się do tych standardów. Większość (80%) z kredytobiorców, która
wypowiedziała się w tej sprawie zadeklarowała całkowite lub częściowe spełnienie wymogów
UE.
Inwestycje nie miały zdecydowanego wpływu na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska
(rozkład głosów na tak i na nie był w tej kwestii mniej więcej na jednym poziomie).
B. Wpływ programu Agrolinia na możliwości realizowania inwestycji przez klientów
Na zadane pytanie: „Czy inwestycja byłaby realizowana bez kredytu z programu Agrolinia?”
uzyskano następujące odpowiedzi:
nie
9%
w
późniejszym
terminie
59%
w mniejszym
zakresie
32%
59% ankietowanych wskazało, że bez udziału kredytu Agrolinii inwestycja zostałaby
najprawdopodobniej zrealizowana w późniejszym terminie.
Ponad połowa kredytobiorców rozważała możliwość sfinansowania przedsięwzięcia z innych
źródeł niż Agrolinia. Najczęściej wymieniano: kredyty komercyjne, ale również brano pod
uwagę fundusze unijne, kredyty preferencyjne z ARiMR oraz Europejski Fundusz Rozwoju
Wsi Polskiej.
12
Najczęściej wymieniane powody skorzystania ze środków Agrolinii (w ujęciu malejącym)
prezentuje tabela nr 9 (dopuszczalne było podanie kilku odpowiedzi).
Tabela nr 9
Powody skorzystania z kredytu Agrolinii
Liczba wskazań
proste procedury
110
przedsięwzięcie nie kwalifikuje się do sfinansowania z
innych źródeł
inne
59
wcześniejsze korzystanie z kredytu Agrolinii
11
brak informacji o innych, konkurencyjnych źródłach
finansowania
trudności z prefinansowaniem inwestycji
26
8
7
Kredytobiorcy najczęściej wskazywali na proste i znane im procedury skorzystania z
kredytu Agrolinii. Zespół realizujący Program wyszedł bowiem z założenia, że banki
udzielające kredytów będą korzystały z własnych wzorów wniosków i własnych procedur
oceny i podejmowania decyzji. Dlatego też pracownicy banków nie musieli prosić klientów o
dodatkowe zaświadczenia, czy dokumenty specjalnie przygotowywane dla potrzeb Agrolinii,
co spotkało się z przychylnym nastawieniem potencjalnych kredytobiorców.
Podkreślenia wymaga również fakt, iż 30% kredytobiorców wskazało, że Agrolinia
umożliwiła im realizację przedsięwzięcia, które nie kwalifikowało się do sfinansowania
z innych źródeł. Agrolinia stanowiła więc dodatkowe, uzupełniające źródło kredytów dla
potencjalnych klientów.
Tylko 4% kredytobiorców nie posiadało informacji o innych, konkurencyjnych źródłach
finansowania. Oznacza to, że 96% klientów pomimo wiedzy o innych możliwościach,
zdecydowało się i na zaciągnięcie kredytu z Programu Agrolinia (głównie z powodu
nieskomplikowanych procedur).
IV. Efekty Programu Agrolinia w opinii banków
W ankiecie wzięły udział 32 placówki banków zrzeszających (z czego 19 banków
spółdzielczych, 11 oddziałów i 2 centrale banków zrzeszających), bezpośrednio kredytujące
beneficjentów. Ich opinię w podziale na grupy zagadnień będących przedmiotem oceny
przedstawia tabela nr 10.
Tabela nr 10
Grupa zagadnień
Wskazania ankietowanych
Liczba
wskazań
1. Popyt na kredyty był
duży
9
umiarkowany
12
niewielki
9
brak
2
2. Jeżeli brak popytu to z powodu: niedostatecznej wiedzy klientów
2
ograniczeń przedmiotowych
0
opłacalności
0
inne
0
3. Niezrealizowany został popyt
inwestycje w rolnictwie, przetwórstwie,
15
13
na:
4.
5.
Kredyt z Agrolinii przyczynił się
do wzrostu zainteresowania
klienta innymi produktami
banku
Konkurencyjność w stosunku
do innych źródeł finansowania
ze względu na:
6.
Dostępność informacji w Banku
o produktach Agrolinii
7.
Ocena wpływu udzielonych
kredytów w ramach Programu
Agrolinia na klientów
8.
9.
Ocena wpływu udzielonych
kredytów w ramach Programu
Agrolinia na działalność banku
Ocena współpracy banku z
Programem
usługach
inwestycje pozarolnicze
tak
14
19
nie
14
opłacalność
procedurę i wymagania formalne
pracochłonność
okres kredytowania
przedmiot kredytowania
kreowanie dodatkowej akcji kredytowej ze
środków zewnętrznych
sprawozdawczość do FW
brak konkurencyjności
bardzo dobra
wystarczająca
niewystarczająca
24
15
1
14
5
9
wzrost świadomości istnienia standardów i
wymogów UE
modernizacja produkcji
pobudzanie aktywności i
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich
tworzenie miejsc pracy na wsi poza
rolnictwem
poprawa konkurencyjności produktów
sektora rolno-spożywczego
kreowanie popytu inwestycyjnego
żaden
przygotowanie do procedur korzystania ze
środków UE
poprawa kwalifikacji kadr bankowych w
zakresie oceny ryzyka kredytowego
powiększenie oferty produktowej, wzrost
akcji kredytowej
wzrost bazy klientów
inne
żaden
pozytywna
na wystarczającym poziomie
negatywna
proponowane usprawnienia
4
2
9
21
1
14
24
19
12
11
7
9
2
28
9
1
2
26
6
0
0
A. opinia banków w sprawie zainteresowania klientów kredytami
W opinii większości placówek bankowych (65%), które należą do różnych zrzeszeń popyt na
kredyty był duży i umiarkowany. Ponad połowa banków wskazała, iż nie został zaspokojony
popyt zarówno na kredyty w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym, jak też na kredyty
pozarolnicze.
Zaznaczyć należy, iż ogólna pula środków dostępna dla banków była niewielka. Średnio
każda placówka biorąca udział u kredytowaniu miała do dyspozycji 850 tys. złotych, a liczba
14
kredytów udzielonych przez poszczególne banki wyniosła średnio 5. Jest to niewielki odsetek
akcji kredytowej w bankach.
Dostępność informacji o kredytach oceniona została przez większość ankietowanych jako
wystarczająca.
Pamiętać należy, iż niewielka pula środków na kredyty Agrolinii nie pozwalała na
poprowadzenie szerokiej akcji promocyjnej.
B. Opinia banków w sprawie konkurencyjności Agrolinii w stosunku do innych
kredytów o podobnym charakterze
Zdaniem większości placówek konkurencyjność kredytów w ramach Programu Agrolinia
w stosunku do innych linii o podobnym charakterze wynikała z niskiego kosztu kredytu,
przystępnych procedur i wymagań formalnych, oraz długiego okresu kredytowania.
Poniższy wykres przedstawia liczbę wskazań dokonanych przez banki na poszczególne
czynniki stanowiące o konkurencyjności kredytów Agrolinii w stosunku do innych linii
kredytowych o podobnym charakterze:
24
niskie koszty kredytu
20
proste procedury
14
długi okres kredytowania
9
wzbogacenie oferty banku
5
szeroki zakres kredytowania
2
linia nie jest konkurencyjna
0
5
10
15
20
25
30
C. Korzyści uczestnictwa banku w Programie kredytowym Agrolinii
Oceniając efekty uczestnictwa w Programie na działanie banku, ankietowani wskazywali na
następujące korzyści: powiększenie oferty produktowej, wzrost akcji kredytowej (28),
wzrost bazy klientów (9), przygotowanie do procedur korzystania ze środków UE (9).
D. Wpływ kredytów Agrolinii na działalność klientów
Dokonując oceny wpływu kredytów na działalność beneficjentów uznano, że przyczyniły się
one w największym stopniu do modernizacji produkcji, pobudzania aktywności i
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, wzrostu świadomości istnienia
standardów UE i tworzenia miejsc pracy na wsi poza rolnictwem.
15
24
modernizacja produkcji
19
pobudzanie aktyw ności i przedsiebiorczości na obszarach
w iejskich
14
w zrost św iadomośći istnienia standardów UE
12
tw orzenie miejsc pracy poza rolnictw w em
11
popraw a konkurencyjności produkcji sektora rolno-spożyw czego
7
kreow anie popytu inw estycyjnego
0
5
10
15
20
25
30
Wnioski końcowe.
Wyniki przeprowadzonego badania świadczą o ciągłej potrzebie funkcjonowania
kredytów preferencyjnych zarówno w sektorze rolnym jak tez wśród przedsiębiorstw
prowadzących działalność pozarolniczą na obszarach wiejskich.
Nadal wielu klientów wybiera linię kredytową Agrolinia, pomimo wielu dostępnych na rynku
źródeł finansowania (głównie funduszy strukturalnych, linii kredytowych z ARiMR).
Według „Raportu o stanie wsi – polska wieś 2006” wydanego w bieżącym roku przez FDPA
doświadczenia pierwszych dwóch lat korzystania z funduszy unijnych wskazują z jednej
strony na duże zainteresowanie rolników i mieszkańców wsi dofinansowaniem z funduszy
unijnych, co potwierdza liczba i wartość wniosków o dofinansowanie, z drugiej strony
„największą barierą w wykorzystaniu funduszy są zbyt skomplikowane i nadmiernie
rozbudowane procedury i przepisy wdrażające”.
Dlatego też przyjazna procedura, niski koszt kredytu oraz długi okres kredytowania
Agrolinii jest doceniany przez beneficjentów.
Program uzyskał także pozytywną ocenę banków współpracujących. W rezultacie
uczestnictwa w Agrolinii banki osiągnęły takie korzyści jak wzbogacenie oferty produktowej,
powiększenie bazy klientów, przygotowanie do procedur korzystania ze środków UE
(pracownicy banków korzystali z wielu szkoleń z zakresu funduszy strukturalnych). Banki
oceniają również bardzo wysoko współpracę z Biurem Programów Wiejskich.
Podkreślenia wymaga również fakt, że kredytobiorcy korzystający ze środków Agrolinii
okazują się solidnymi i rzetelnymi klientami. Wszystkie kredyty obsługiwane są na bieżąco.
Tak dobre efekty realizacji trzeciej już edycji Programu powinny zachęcić decydentów do
kontynuacji linii kredytowej, zwłaszcza że popyt na tego rodzaju środki jest ciągle
niezaspokojony.
16