Wielka kolonizacja grecka (VIII

Wielka kolonizacja grecka (VIII-VI wiek p.n.e.)
Przyczyny kolonizacji
Głód ziemi
Na przełomie IX i VIII wieku p.n.e. greckie poleis stanęły w obliczu eksplozji demograficznej i
spowodowanego przez nią braku ziemi pod uprawę. Wielkie obszary gruntów znajdowały się w
rękach arystokracji, która nie chciała jednak zrezygnować ze swojego stanu posiadania, dążąc raczej
do odbierania ziemi chłopom. Poza tym znaczne obszary uległy wyjałowieniu z powodu zbyt
intensywnej eksploatacji oraz erozji gleb będącej skutkiem przetrzebienia lasów.
Wentyl bezpieczeństwa
Eksplozja demograficzna pogłębiła napięcia społeczne w miastach, rosło niebezpieczeństwo wybuchu
rebelii ludzi biednych. W tej sytuacji akcja kolonizacyjna stała się w oczach arystokracji wentylem
bezpieczeństwa, sposobem rozładowania społecznej frustracji.
Poszukiwanie surowców i nowych rynków
Motywem kolonizacji było także poszukiwanie surowców dla rzemiosła, w tym rud żelaza i miedzi,
oraz żywności – głównie zboża. Jednocześnie poszukiwano nowych rynków zbytu dla towarów
greckich, przede wszystkim wina i oliwy. Nie bez znaczenia była również charakteryzująca Greków
ciekawość świata, chęć eksplorowania nieznanych obszarów.
Przebieg kolonizacji
Grecy osiedlili się w dzisiejszej południowej Francji, Hiszpanii, na Sycylii, w południowej Italii, na
wybrzeżu północnej Afryki, nad Morzem Czarnym oraz na wybrzeżach Azji Mniejszej. Ocenia się, że
powstało około 1,5 tys. nowych greckich poleis, czyli miast-państw, wśród nich na przykład Neapolis
(dzisiejszy Neapol), Massalia (Marsylia), Tarent, Syrakuzy.
Osadnicy greccy natrafili na Półwyspie Iberyjskim i Sycylii na konkurencję ze strony
Kartagińczyków, z niektórych rejonów wybrzeża hiszpańskiego musieli się w związku z tym wycofać.
Skutki greckiej ekspansji
Grecy potęgą handlową
W wyniku kolonizacji Grecy stali się potęgą handlową we wschodniej części basenu Morza
Śródziemnego. W VIII wieku p.n.e. odnowili stosunki handlowe (istniały one już w epoce
mykeńskiej) z Azją Zachodnią, zakładając swoje bazy na Cyprze i na wybrzeżu Syrii. Placówki te
pośredniczyły w handlu z Mezopotamią i Egiptem.
Powstanie alfabetu greckiego
Również w VIII wieku p.n.e. Grecy przejęli od Fenicjan pismo spółgłoskowe, do którego dodali
nieistniejące w piśmie fenickim samogłoski, tworząc w ten sposób alfabet grecki. Jego prostota
w porównaniu z wcześniejszymi systemami zapisu spowodowała, że umiejętność pisania i czytania
przestała być przywilejem wąskiej kasty urzędników – jak to było na przykład w Egipcie – a stała się
powszechna w społeczeństwie, w konsekwencji przyspieszając jego rozwój.
Polis jako forma państwa
Ostatecznie ukształtował się model miasta-państwa (polis) jako dominującej wśród Greków formy
ustrojowej. Więzi między metropolią (miastem macierzystym) a jej koloniami sprzyjały rozwojowi
kontaktów handlowych na dużą skalę. Największymi poleis były Sparta i Ateny, liczące w okresie
największego rozwoju po ok. 300 tysięcy mieszkańców.
Przemiany społeczno-gospodarcze
Nastąpił stopniowy rozkład systemu rodowego z powodu znacznego przemieszania się ludności.
Niewolnicy, zatrudniani przed okresem wielkiej kolonizacji tylko jako służba domowa, stali się
podstawą systemu produkcji, pracując w warsztatach rzemieślniczych i w kopalniach.
Poszczególne miasta wyspecjalizowały się w określonych rodzajach produkcji. Najważniejszymi
towarami eksportowymi Grecji stały się wino i olej z oliwek (olej był wykorzystywany w strefie
śródziemnomorskiej nie tylko w celach kulinarnych, ale także jako substytut mydła i paliwo do lamp).
Jednocześnie wieś grecka zaczęła przeżywać kryzys z powodu napływu tanich produktów
żywnościowych z kolonii – co jeszcze pogłębiło specjalizację produkcji.
Aby zaspokoić potrzeby dynamicznie się rozwijającego handlu morskiego wprowadzono do użycia
nowy rodzaj statku, tak zwaną trierę, szybką i o dużej wyporności.
Zastosowanie pieniądza
Około VII wieku p.n.e. w greckich koloniach w Azji Mniejszej zaczęto bić pierwsze monety, co
zapoczątkowało rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej. Tradycja grecka głosiła, że pomysł
stosowania monet Grecy przejęli od mieszkańców Lidii.