Dr hab. Robert Grzeszczak 16 paźdz. 2012 r.

Dr hab. Robert Grzeszczak
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
16 paźdz. 2012 r.:
Kategorie i dziedziny kompetencji Unii, zasada przyznania, zasada pomocniczości i
zasada proporcjonalności, protokół w spr. stosowania zasady pomocniczości i
proporcjonalności, wstęp do systemu instytucjonalnego UE (zasada równowagi
instytucjonalnej i autonomii instytucjonalnej, zasada lojalnej współpracy
KONSPEKT DO ĆWICZEŃ Z PRAWA UE
 Podział kompetencji UE i podziału kompetencji między UE a jej państwami
członkowskimi
w TUE, w art. 5, sprecyzowana została zasada podziału kompetencji między Unię a
państwa członkowskie, przy czym sprecyzowanie to polega na ich wyraźnym
wymienieniu, dookreśleniu i ustanowieniu mechanizmu monitorowania zasady
pomocniczości przez parlamenty narodowe
o Zasada przyznania
o Zasada pomocniczości
o Zasada proporcjonalności
Jednak w dziedzinie WPZiB wprowadzono wyraźne zastrzeżenie, że WPZiB
„podlega szczególnym zasadom i procedurom” (proszę umieć to omówić…)
Art. 19 ust.1 TFUE, ETS jest właściwy do dokonania wiążącej wykładni Traktatów, w tym
kompetencji Unii. Trybunał odgrywa decydującą rolę jako „sąd konstytucyjny” UE, w
przestrzeganiu równowagi w systemie kompetencji „konstytucji” Unii pomiędzy Unią a
państwami członkowskimi (proszę zwrócić uwagę na to zagadnienie …).
Kategorie i dziedziny kompetencji Unii:
• kompetencje wyłączne UE: obejmują dziedziny, w której traktaty przyznają Unii
wyłączność stanowienia prawa oraz przyjmowania aktów prawnie wiążących,
natomiast państwa członkowskie mogą podejmować takie działania wyłącznie z
upoważnienia Unii lub w celu wykonania jej aktów
• kompetencje UE dzielone z państwami członkowskimi: obejmują dziedziny, w
których Unia i jej państwa członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty
wiążące prawnie, przy czym państwa członkowskie wykonują swoją kompetencję w
zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji (art. 2 ust. 2 TFUE).
• kompetencje UE w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania,
koordynowania lub uzupełniania działań państw członkowskich: w takim
przypadku kompetencja Unii nie zastępuje kompetencji państw członkowskich w
odnośnych dziedzinach (art. 4 ust. 5 akapit 1 TFUE).
Kompetencje UE: Rządzone są zasadą przyznania, nie są dzielone według dziedzin,
lecz ograniczone funkcyjnie tym co jest niezbędne do osiągnięcia celów
(proporcjonalność) i wypełnienia zadań, podlegają zasadom subsydiarności
(kompetencje dzielone).

Test subsydiarności !!!! (proszę zwrócić uwagę na to zagadnienie …).
Organy UE, podejmując działania wykonawcze, związane są w ramach kompetencji
dzielonych, zasadą pomocniczości (art. 5 TUE). Protokół dołączony do TUE (w sprawie
stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności) wprowadza dwustopniowy test
subsydiarności. Nakazuje on po pierwsze badanie czy cele UE nie mogą być w
wystarczający sposób osiągnięte przez państwa członkowskie i po drugie czy cele te, ze
względu na skalę lub skutek proponowanego środka, mogą być osiągnięte „lepiej” przez
UE (tzw. komparatywny test skuteczności).

Protokół w spr. stosowania zasady pomocniczości i proporcjonalności:
o Test proporcjonalności (składa się z trzech elementów)
o Elementy zasady proporcjonalności
Zasada ta ma szereg aspektów, m.in. wymaga by podejmowane sankcje były
proporcjonalne do powagi naruszenia (wyrok TSUE w spr. 181/84 R. Intervention Board
for Agricultural Produce, ex parte Man (tzw. sprawa Sugar) w przypadku szerokich
uprawnień dyskrecjonalnych UE, np. w zakresie wspólnej polityki rolnej, środek, aby
skutecznie został podwazony, musi być w oczywisty sposób niewłaściwy w stosunku
do celu (TSUE w spr. C-331/88 Fedesa)
Stosowana jest zgodnie z protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i
proporcjonalności. Zasada ta służy także do oceny środków przyjmowanych przez
państwa członkowskie. W celu wykonania prawa UE (np. TSUE w spr. C-285/98 Tanja
Kreil), w ramach dopuszczalnych derogacji od zasad swobodnego przepływu (np.
120/78 Cassis de Dijon, 36/75 Rutil, 116/81 Adoui and Cornuaille), powinna być
uwzględniana także przy interpretacji środków krajowych (jeśli brzmienie normy
dopuszcza różną interpretację, należy wybrać tę, która jest najmniej uciążliwa dla
jednostki).
Zasady wykonywania kompetencji
 zasada pierwszeństwa prawa UE �jeśli prawo unijne wyczerpująco reguluje
daną dziedzinę, regulacja krajowa jest niedopuszczalna!!!
 doktryna przejęcia (the doctrine of pre-emption): przejęcie następuje poprzez
zajęcie pola (field occupation) – UE wydała akt, pole jest zajęte, państwa
członkowskie nie mogą działać w tym obszarze.
Kompetencje, zgodnie z regulacją traktatów (art. 3-6 TFUE) wyróżnia się kompetencje
wyłączne, dzielone i koordynacyjne. Nie oznacza to jednak, że w ramach kompetencji
wyłącznych podejmowane działania wykonawcze organów UE oparte są o dowolność.
Także kompetencje wyłączne państw członkowskich muszą być wykonywane w
granicach poszanowania prawa UE (zwłaszcza zasady niedyskryminacji,
proporcjonalności, poszanowania swobód rynku wewnętrznego – por. orzeczenie C300/01 Salzmann p. Austrii
Kompetencje państw członkowskich nie są ograniczone jedynie do materii, w których
przekazano prawa zwierzchnie na Unię. Istotny wpływ mają swobody podstawowe
jednolitego rynku wewnętrznego, na obszary, które „właściwie” należą do kompetencji
państw członkowskich.
Stosowanie prawa UE może być ograniczone odwołaniem się do tzw. wyjątku
dotyczącego danej dziedziny. Taki wyjątek przewiduje wobec swobody przepływu
pracowników art. 45 ust.4 TFUE dla administracji publicznej, a w stosunku do swobód
przedsiębiorczości i świadczenia usług art. 51 ust.1 TFUE dla działalności, która w
jednym z państw członkowskich jest związana, choćby przejściowo, z wykonywaniem
władzy publicznej.
Jednakże wyjątki te podlegają zawężającej wykładni, a pojęcia prawa unijnego może
interpretować tylko TSUE.
Cz. II Wstęp do systemu instytucjonalnego UE
• Katalog instytucji UE – traktat wprost formułuje jednolity katalog „instytucji Unii”
Zasady systemu instytucjonalnego UE
I.
zasada jednolitych ram instytucjonalnych: została rozwinięta; w art. 13
ust. 1 TUE - stwierdza się, że zasada ta ma na celu propagowanie wartości
Unii, realizację jej celów, służenie interesom jej i jej obywateli oraz interesom
państw członkowskich, jak również zapewnienie spójności, skuteczności i
ciągłości polityk Unii oraz jej działań,
II.
zasada równowagi instytucjonalnej: w myśl której każda z instytucji działa
w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów, zgodnie z
procedurami, na warunkach i w celach w nich określonych; art. 13 ust. 2 TUE.
Instytucje działają w granicach również „warunków i celów” określonych w
traktatach
III.
zasada lojalnej współpracy między instytucjami: wywodzona obecnie w
orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości z traktatowej zasady lojalności
odnoszącej się do państw członkowskich, została wyraźnie sformułowana w
art. 13 ust. 2 w zdaniu ostatnim – „Instytucje lojalnie ze sobą współpracują”
 Generalny zakaz przekazywania własnych uprawnień innej instytucji
→ ETS w sprawie 9/56, Meroni&Co (tzw. Doktryna Meroni)
W ww. wyroku TSUE po raz pierwszy użył terminu „równowaga władz”, jako cechę
charakterystyczną struktury integracyjne, następnie już konsekwentnie używał pojęcia
„równowaga instytucjonalna”
- obowiązek brania pod uwagę uprawnień innych instytucji w procesie realizacji
własnych zadań → działania jednej instytucji nie mogą być zagrożeniem dla
uprawnień innej, (dot. to roli PE w kształtowaniu prawa)
 sprawa 138/79, SA Roquette Freres p. KE
 sprawa C-70/88, PE vs KE (tzw. sprawa Chernobyl)
przypadku naruszenia kompetencji PE ze względu na wymóg interesu W polegający na
utrzymaniu równowagi instytucjonalnej.