Kilka uwag o ortografii

Kilka uwag o ortografii.
1. W nauczaniu ortografii napotykamy różne trudności. Przyczyn tego stanu
jest wiele:
 Brak planowości i systematyczności.
 Poświęcamy na ćwiczenia zbywający czas
 Brak w programach wyraźnie sprecyzowanych wymagań w zakresie
stosowania ćwiczeń ortograficznych
 Niekontrolowane pisanie doprowadza do utrwalania błędów
 Fałszywe przekonanie, że złożony system polskiej ortografii nie pozwala
go poprawnie opanować
 W wielu podręcznikach brak jest koncepcji metodycznej na uczenie
ortografii
 Zbyt małe oczytanie uczniów
2. Praca nad kształtowanie umiejętności poprawnego pisania może
przebiegać wg. następującego planu:
 Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem ortograficznym
 Utrwalanie tego materiału drogą różnorodnych ćwiczeń przy najwyższej
aktywności uczniów
 Sprawdzenie stopnia opanowania danego materiału
 Ćwiczenia poprawkowe dla tych uczniów, którzy jeszcze nie opanowali
danego materiału
3. Należy więc pamiętać, że wszelki materiał ortograficzny powinien:
 Być ukazany uczniom kilka razy w przepisywaniu
 Wystąpić raz lub kilka razy w pisaniu z pamięci
 Znaleźć zastosowanie w pisaniu ze słuchu pojętym jako ćwiczenie
utrwalające
 Wystąpić w pisaniu ze słuchu jako sprawdzian
4. Rodzaje ćwiczeń ortograficznych:
przepisywanie – (polega na wzrokowym ujęciu wyrazu jako całości
i reprodukowaniu go w poprawnej postaci, występuje tu połączenie
czynności ruchowej z pamięcią wzrokową czyli zapamiętywanie obrazu
graficznego wyrazu)
pisanie z pamięci – forma pośrednia pomiędzy przepisywaniem a pisaniem
ze słuchu, polega na obserwowaniu wyrazu lub zdania, a następnie zapisaniu
go z pamięci (rozwija to spostrzegawczość, uwagę i świadomość
ortograficzną).
Przy pisaniu z pamięci wyróżniamy dwa etapy:
- odczytanie i wyjaśnienie, omówienie występujących problemów
ortograficznych
- zapisanie przez uczniów zapamiętanego tekstu, sprawdzenie
poprawności i ewentualna korekta
pisanie ze słuchu, to:
- dyktando wprowadzające
- dyktando utrwalające
- dyktando sprawdzające
pisanie z komentowaniem, polega na dyktowaniu tekstu przez nauczyciela z
równoczesną
analizą
ortograficzną
dokonywaną
głośno
przez
poszczególnych uczniów
dyktando twórcze polega na łączeniu nauczania ortografii z ćwiczeniami
stylistycznymi. Ten rodzaj ćwiczeń jest szczególnie przydatny w pisaniu
samodzielnych prac, wypracowań.
Przykłady ćwiczeń ortograficznych przy aktywnej pracy dzieci:
1. Uczniowie siedzą w kole. Na środku leżą kartki z wyrazami, z konkretną
trudnością ortograficzną. Wyrazów jest tyle, ile dzieci.
– dzieci losują wyrazy
- każdy uczeń głośno odczytuje swoje „nowe imię”
- w środku kręgu jest wolne krzesełko. Uczeń mówi: po mojej
prawej stronie jest wolne krzesło, zapraszam do siebie „Różę”
- Ćwiczymy stronność, pamięć. Dzieci zapamiętują pisownię
wyrazów. W początkowej fazie trzymane wyrazy są widoczne
dla wszystkich dzieci
- Po skończonej zabawie, dzieci zapisują wyrazy do zeszytu
- Układają z tymi wyrazami dowolne zdania
- W domu piszą twórcze opowiadanie z użyciem jak największej
ilości zapamiętanych wyrazów
- Dzieci , mające trudności z samodzielnym pisaniem
opowiadania, mogą zilustrować te wyrazy w swoim słowniczku
2. To wyjątkowo proste ćwiczenie służące do błyskawicznego zapamiętania
pisowni trudnych wyrazów.
Technika polega na systematycznym przeglądaniu kart. Na każdą kartę
należy spoglądać około 1 sekundy oraz głośno przeczytać wyraz.
Technika ta może być również wykorzystywana do pracy rodzica
z dzieckiem, wówczas rodzic głośno odczytuje wyraz, jednocześnie
pokazując kartę dziecku.
3. Ciekawa gra do ortografii składa się z 36 kart dwustronnych z wyrazami,
na odwrocie których wypisano reguły ortograficzne odpowiadające za ich
poprawną pisownię oraz z 18 kart z samymi regułami ortograficznymi.
Gra polega na dobieraniu do zasady ortograficznej odpowiedniego
wyrazu. Wygrywa osoba, która zebrała najwięcej wyrazów.
4.Kalambury ortograficzne
Uczniowie dzielą się na dwie lub więcej drużyn. Każda drużyna otrzymuje
zapisane na kartce hasło, które należy odgadnąć. Hasła można pokazywać
gestami lub rysować na tablicy. Wygrywa drużyna, która odgadnie więcej
haseł w określonym czasie.
Np.:
budzik z kukułką
kulista chmura
pakunek zucha
burza w butelce
chór przepiórek
różdżka wróżki
wózek z wiórami
góra płótna
4. Ruchome dyktando
Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy, a następnie podaje wyrazy (np. z "h" i
"ch"). Kiedy wyraz zawiera "h" wstaje pierwsza grupa, a kiedy "ch" druga
grupa. Kto z grupy popełni błąd, zapisuje wyraz na tablicy i układa z nim
zdanie.
Przykładowy zestaw wyrazów:
chata, kożuch, wachlarz, szachy, samochód, łańcuch, choinka, hodowla,
bohater, chwasty, harcerz, huta, hejnał, hale, druh, hamulec, higiena, herb,
hełm, hamak, humor.
Nauka ortografii stanie się przyjemna (a tym samym i skuteczna), jeśli
będziemy stosować odpowiednie techniki uczenia - zabawę, rymowanie,
skojarzenia.
Są to przykładowe ćwiczenia, które mogą stanowić bazę i inspirację dla
twórczego nauczyciela, który zechce je rozbudować odpowiednim
materiałem słownikowym i dostosować do potrzeb własnej klasy.
Eugenia Mathea,
opracowanie na podstawie książki Marii Kalety-Sawickiej, Ireny Skalskiej „Vademecum
ortografii w klasach początkowych”, Wyd. MAC
nauczania