Camera obscura

Camera obscura
Zanim zbudowano pierwszy aparat fotograficzny, przez wiele stuleci jego namiastką była camera obscura (ciemnia optyczna). Według starych przekazów
korzystał z niej już Ali Al-Hazen w XI wieku. Dzisiaj trudno określić dokładną datę i faktycznego wynalazcę tego urządzenia. Niektóre źródła wskazują na
starożytnych Greków lub Egipcjan, inne na bagdadzki „Dom mądrości” i wiek IX.
Sama kamera to nic innego jak światłoszczelna skrzynka z niewielkim otworem (obiektywem) znajdującym się w jednej ze ścian i matówki (pergaminu) na
ścianie przeciwległej. Promienie wpadające przez otwór ulegają załamaniu i tworzą na matówce pomniejszony i odwrócony obraz obiektu znajdującego się przed
otworem. W średniowieczu camera obscura służyła arabskim astronomom do prowadzenia obserwacji astronomicznych. Była m.in. obiektem zainteresowania
angielskiego fizyka Rogera Bacona, który w końcu XIII wieku opisał, jak z niej korzystał przy obserwacji zaćmienia Słońca; w podobnym celu użył ją Gemma
Frisius w 1544 r. Sam Leonardo da Vinci zajął się jej udoskonaleniem i pełnym opisem, chociaż najwcześniej opublikowaną pracą na ten temat może poszczycić
się jego uczeń – Caesare Caesarino (1521 r.).
Później ciemnia optyczna stała się pomocnym narzędziem w pracowniach malarzy. Korzystali z niej: Vermeer, Canaletto, Reynolds. Bywało jednak i tak, że
występowała w roli jarmarcznej ciekawostki. Swego czasu Włoch Giovanni Batista della Porta zbudował ciemnię wielkości pokoju, w którym na ścianie można
było oglądać rzutowany obraz artystów występujących na zewnątrz. Dla widzów sporym utrudnieniem było to, że obraz „wyświetlany” był do góry nogami.
Pierwsze kamery miały wymiary niewielkiego pomieszczenia, w XVII wieku budowano już mniejsze, przenośne wersje urządzenia. Systematycznie zmierzano do
polepszenia jakości obrazu. Prawdopodobnie malarz Jan van Eyck był pierwszym, który zastosował w otworze ciemni soczewkę (1430 r.). Przyjmuje się jednak,
że zrobił to włoski matematyk Giordano Cardano (ten od wału kardana), a miało to miejsce w 1550 r.
W 1673 r. von Horke skonstruował kamerę ze zwierciadłem (tzw. camera clara) dającym na matówce obraz prosty, który można było łatwo przerysować. Kolejne
udoskonalenia wprowadzone przez weneckiego architekta i arystokratę Daniela Barbaro – zastosowanie lustra, obiektywu i przysłony zamieniło skrzynkę w
prawdziwy instrument. Następnym ulepszeniem było zamontowanie (1685 r.) przez niemieckiego zakonnika Johannesa Zahna zwierciadła umożliwiającego
rzutowanie obrazu na płaszczyznę poziomą i znaczne zmniejszenie wymiarów kamery. Istotną nowością (pod względem fotogrametrycznym) była jednak
dopiero tzw. camera lucida, skonstruowana przez Anglika W.H. Wollastona (1804 r.).
Zbudował on specjalny pryzmat, który pozwalał na przerysowywanie przedmiotów dzięki pozornemu obrazowi rzucanemu na papier. Przy okazji wyeliminował
zjawisko aberracji wywoływane przez soczewkę. Rozwiązanie umożliwiało korzystanie z kamery w świetle dziennym, a wprowadzenie obiektywu z soczewką
wklęsło-wypukłą znacznie poprawiło jakość obrazu.
© 2010 Geodeta Sp. z o.o.
www.geoforum.pl