przedsiębiorczość a współczesne wyzwania cywilizacyjne

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE
Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej
Instytut Geografii
Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowie
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – EDUKACJA
NR 1
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE
pod redakcją
Zbigniewa Zioło i Tomasza Rachwała
KRAKÓW 2005
RECENZENT: Prof. dr hab. Antoni Fajferek
PRZYGOTOWANIE DO DRUKU: Maria i Tomasz Rachwał
PROJEKT OKŁADKI: Tomasz
Rachwał
REDAKCJA JĘZYKOWA: Maria
Rachwał
ISBN 83-915753-6-5
© Copyright by Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej IG AP w Krakowie
& Autorzy
RADA REDAKCYJNA:
Monika Borowiec, Roman Fedan, Zbigniew Makieła, Paweł Pocheć,
Tomasz Rachwał (sekretarz), Zbigniew Zioło (przewodniczący)
WYDAWCA:
Wydawnictwo "MiWa", Kraków
e-mail: [email protected]
tel. +48 503 155 047
Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej
Instytutu Geografii
Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków
www.ap.krakow.pl/geo/przed.html
e-mail: [email protected]
Publikacja wydana dzięki dofinansowaniu WYDAWNICTWA NOWA ERA
DRUK I OPRAWA: Druk-Intro
S.A., Inowrocław
Wprowadzenie
W procesie zmian systemu gospodarowania przejawiającego się we wdrażaniu reguł
gospodarki rynkowej ważnym zagadnieniem jest nie tylko dokonanie zmian w zakresie instrumentów ekonomicznych i prawnych, ale także przygotowanie odpowiednich kadr i społeczeństwa do nowych zadań w globalizującym się świecie. Należy przyjąć, iż wdrażane
reguły gospodarowania opierają się głównie o zasady konkurencyjnego zachowania przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, instytucji, władz samorządowych układów lokalnych, regionalnych a także społeczeństwa i jednostek ludzkich, które rozumieć będą współczesne kierunki i mechanizmy przemian społecznych, gospodarczych i kulturowych, prowadzące do fazy informacyjnego rozwoju. W celu prawidłowej realizacji nowych zadań muszą
być więc przygotowane nie tylko kadry, ale i całe społeczeństwo, które w oparciu o reguły
konkurencji intelektualnej i przy poszanowaniu zasad demokratycznych dokonuje wyboru
odpowiednich przedstawicieli władzy. Należy przyjąć, iż bez uruchomienia mechanizmów
konkurencji intelektualnej opartej o zasady wiedzy, zastosowane reguły demokratycznych
wyborów nie spełnią swoich funkcji i nie wpłyną na dokonanie wyborów najbardziej przygotowanych i odpowiedzialnych moralnie przedstawicieli do sprawowania funkcji publicznych.
Wiodąca rolę w tym zakresie odgrywa społeczeństwo wychowane w duchu umiejętności zachowań konkurencyjnych i przedsiębiorczych. O roli kształtowania przedsiębiorczości świadczy fakt, iż przedsiębiorczość jest jednym z dziesięciu priorytetów zawartych
w Narodowym Planie Rozwoju – wstępnym projekcie na lata 2007-2013, przyjętym przez
Radę Ministrów w dniu 11 stycznia 2005 r., który traktuje przedsiębiorczość jako tworzenie
nowych obszarów aktywności gospodarczej oraz dążenie do zwiększenie efektywności
i produktywności istniejących form gospodarowania. W tym celu jako niezbędne przyjęto
konieczność rozwijania postaw przedsiębiorczych, przejawiających się w samozaradności,
innowacji, odpowiedzialności za los własny i układów samorządowych a także poprawianie
otoczenia prawno-administracyjnego i prawno-finansowego przedsiębiorstw, rozwijanie
rynku kapitałowego i ułatwianie przedsiębiorcom dostępu do różnych form kapitału finansowego, w tym mechanizmów mikropożyczkowych.
Dlatego też obok dbałości o podniesienie poziomu edukacyjnego społeczeństwa
w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, za bardzo trafną decyzję należy uznać
wprowadzenie do nauczania w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej nowych treści
z zakresu podstaw przedsiębiorczości. Warunkiem realizacji tych nowych zadań na polu
edukacyjnym jest odpowiednie przygotowanie nauczycieli do nauczania tego nowego
przedmiotu. Zadanie to podjęto w Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowie, w powołanym 1 stycznia 2001 r. Zakładzie Przedsiębiorczości i Gospodarki
Przestrzennej w strukturze Instytutu Geografii. W roku akademickim 1999/2000 w ramach
studiów geograficznych uruchomiono nową specjalność „geografia z przedsiębiorczością
i gospodarką przestrzenną”, której głównym celem jest przygotowanie absolwenta do nauczania przedsiębiorczości, jego funkcjonowania w samorządowych władzach lokalnych
i regionalnych oraz opanowanie umiejętności prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Wydaje nam się, że ważną funkcję w zakresie kształcenia, dokształcania i doskonalenia w zakresie przedsiębiorczości odgrywać będzie proponowane seria „Przedsiębiorczość –
Edukacja”, która poświęcona będzie współczesnej problematyce kształtowania się społeczeństwa informacyjnego, rozwoju działalności gospodarczej i funkcjonowania instytucji,
6
WPROWADZENIE
nowym treściom i metodom wdrażanym do edukacji szkolnej problematyki przedsiębiorczości oraz prezentowaniu doświadczeń z zakresu rozwoju działalności gospodarczej i warsztatu
dydaktycznego nauczyciela przedsiębiorczości.
Obecnie prezentujemy pierwszy tom planowanej serii nt. „Przedsiębiorczość a współczesne wyzwania cywilizacyjne”. Zawarte w nim prace zestawione zostały w 7 części poświęconych: 1) zagadnieniom przedsiębiorczości w układzie globalnym, 2) administracyjnoprawnym uwarunkowaniom rozwoju przedsiębiorczości, 3) roli przedsiębiorczości w rozwoju układów przestrzennych i firm, 4) kształtowaniu postaw przedsiębiorczości, 5) kształceniu
nauczycieli przedsiębiorczości, 6) wybranej problematyce nauczania przedsiębiorczości
w szkole ponadgimnazjalnej oraz 7) prezentację propozycji w zakresie funkcjonowania szkoły i zajęć dydaktycznych z przedsiębiorczości. Autorami artykułów są pracownicy wyższych
uczelni, doradcy metodyczni oraz nauczyciele przedsiębiorczości, a nadto właściciele firm
i przedstawiciele instytucji samorządowych i centralnych. Stąd prace mają zarówno charakter artykułów naukowych i popularno-naukowych, jak i prac dydaktycznych oraz notatek.
Prezentują one treści związane z uwarunkowaniami rozwoju i nauczania przedsiębiorczości,
kształcenia nauczycieli przedsiębiorczości i przekazywanych treści w nauczaniu przedsiębiorczości oraz doświadczenia z pracy dydaktycznej z zakresu przedsiębiorczości.
Mając na uwadze podnoszenie zasobów wiedzy i umiejętności społeczeństwa składamy niniejszym propozycję współpracy z nami przedsiębiorców, przedstawicieli kadry
zarządzającej oraz władz samorządowych, nadzoru pedagogicznego i nauczycieli zajmujących się problematyką kształcenia, dokształcania i doskonalenia w zakresie przedsiębiorczości. Oddając do rąk czytelników niniejszy tom wdzięczni będziemy za wszelkie uwagi
i propozycje, które służyć będą doskonaleniu rozpoczętej serii.
Zbigniew Zioło i Tomasz Rachwał
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ........................................................................................................................ 5
Część I Przedsiębiorczość a globalizacja............................................................................. 7
ZBIGNIEW ZIOŁO, Światowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości ........................ 9
PIOTR MAŚLOCH, Globalizacja i jej wpływ na rozwój współczesnej cywilizacji ............. 17
JACEK STROJNY, Zarządzanie przedsiębiorcze w dobie globalizacji
– perspektywa kulturowa ............................................................................................ 27
STANISŁAW SALA, Rozwój korporacji transnarodowych w gospodarce światowej ......... 33
WOJCIECH BŁAŻEJEWSKI, Funkcjonowanie systemu oświaty w okresie cywilizacji
informacyjnej.............................................................................................................. 45
Część II Administracyjno-prawne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości ......... 61
NORBERT TOMKIEWICZ, Perspektywy rozwoju przedsiębiorczości w kontekście
funduszy strukturalnych Unii Europejskiej................................................................. 63
KATARZYNA POCHEĆ, SOLVIT – skuteczna pomoc dla przedsiębiorcy
w Unii Europejskiej .................................................................................................... 77
PIOTR KASPRZYK, Stosunki majątkowe między małżonkami a prowadzenie działalności
gospodarczej przez małżonków – zagadnienia wybrane............................................. 83
WOJCIECH POCHEĆ, Prokura. Istotna instytucja dla przedsiębiorcy rejestrowego ........... 95
Część III Przedsiębiorczość w rozwoju układów lokalnych i krajowych oraz firm .... 101
ROMAN FEDAN, Rola przedsiębiorczości w aktywizacji ośrodków ponadlokalnych
(na przykładzie Jarosławia) ...................................................................................... 103
JAN SZCZEPANKIEWICZ, Szczególna rola polskiej przedsiębiorczości w okresie
przeobrażeń cywilizacyjnych współczesnego świata................................................ 109
JERZY JANCZEWSKI, Kryteria i miary przedsiębiorczości w małej firmie ..................... 115
Część IV Postawa przedsiębiorcza................................................................................... 121
LONGINA STRUMSKA- CYLWIK, Rozważania nad zagadnieniem przedsiębiorczości
w kontekście otwartości człowieka na świat............................................................. 123
TOMASZ RACHWAŁ, Kształtowanie postaw uczniów na lekcjach podstaw
przedsiębiorczości..................................................................................................... 137
JADWIGA GABAŁA, Kształtowanie postaw przedsiębiorczych uczniów......................... 145
BEATA CIUPIŃSKA, Doskonalenie relacji międzyludzkich wyzwaniem społeczeństwa
XXI wieku ................................................................................................................ 153
Część V Kształcenie nauczycieli przedsiębiorczości....................................................... 159
ZBIGNIEW ZIOŁO, Kształcenie nauczycieli do nauczania przedsiębiorczości na specjalności „geografia z przedsiębiorczością i gospodarką przestrzenną” w Akademii Pedagogicznej w Krakowie .................................................................................................. 161
MONIKA BOROWIEC, Rola praktyk z przedsiębiorczości w kształceniu studentów
geografii na specjalności „przedsiębiorczość z gospodarką przestrzenną”............... 167
Część VI Przedsiębiorczość w szkole ponadgimnazjalnej ............................................. 175
BARBARA MAKIEŁA, ZBIGNIEW MAKIEŁA, Nauczanie podstaw przedsiębiorczości
w liceach ogólnokształcących i liceach profilowanych ............................................ 177
MARTA JUCHNOWICZ, Uwagi dotyczące realizacji przedmiotu podstawy
przedsiębiorczości..................................................................................................... 189
EDYTA OSUCH, WIKTOR OSUCH, Przedmiot podstawy przedsiębiorczości w opinii
uczniów i rodziców na przykładzie wybranych krakowskich szkół ......................... 195
ZYGMUNT KAWECKI, Ranga przedmiotu podstawy przedsiębiorczości w edukacji
szkolnej..................................................................................................................... 203
MARIOLA TRACZ, O niektórych kryteriach doboru treści nauczania do podstawy
programowej i programu nauczania z podstaw przedsiębiorczości .......................... 207
DANUTA PIRÓG, Miejsce i rola edukacji europejskiej w nauczaniu podstaw
przedsiębiorczości w kontekście współczesnych wyzwań cywilizacyjnych............. 213
MARIA RACHWAŁ, TOMASZ RACHWAŁ, Rola kształcenia umiejętności
obsługi klienta na lekcjach podstaw przedsiębiorczości........................................... 221
BARBARA BARAN, Problematyka rynku pracy w edukacji przedsiębiorczości .............. 227
URSZULA BATORSKA, Rodzaje i struktura bezrobocia w Polsce................................... 239
EWA ŁAZOWSKA, Metodyka nauczania podstaw przedsiębiorczości i podstaw
ekonomii ................................................................................................................... 251
MAREK BARTOŃ, Przedsiębiorczość jako przedmiot matury 2008 ................................. 255
PIOTR UCZKIEWICZ, Technologia informacyjna a przedsiębiorczość
w szkole ponadgimnazjalnej ..................................................................................... 259
Część VII Propozycje w zakresie funkcjonowania szkoły i prowadzenia zajęć
z przedsiębiorczości ................................................................................................ 265
JERZY DESPERAK, Czy jest miejsce dla doradcy zawodowego i SZOKu
w ponadgimnazjalnych szkołach ogólnokształcących? ............................................ 267
LUCYNA WOLANOWSKA–KUBIAK, Propozycja zajęć warsztatowych dla nauczycieli
przy opracowaniu wizji szkoły z wykorzystaniem opinii uczniów........................... 271
ELŻBIETA MITURA, DANUTA JAMROZ, Przedsiębiorczy uczeń na rynku pracy........ 277
MARIA RÓŻAŃSKA, Opracowanie i wdrożenie programu pracy z uczniem zdolnym na
lekcjach z podstaw przedsiębiorczości i zajęciach dodatkowych dotyczących poradnictwa zawodowego.................................................................................................. 287
ELŻBIETA ZIEMIANIN-PROFIC, Refleksje na temat udziału i koordynacji akcji „Dzień
Przedsiębiorczości”................................................................................................... 293
MARIA SZCZEPAŃSKA, Scenariusz lekcji „Ochrona konsumenta”................................ 297
MAŁGORZATA KULIKOWSKA, Możliwość wykorzystania komputera na zajęciach
podstaw przedsiębiorczości na przykładzie lekcji nt. podatków pośrednich (scenariusz
lekcji) ........................................................................................................................ 299