Kliknij tutaj - Łupki polskie

Transkrypt

Odpowiedzi na pytania i oczekiwania przedstawicieli
organizacji pozarządowych, przedstawione na
spotkaniu w Muzeum Gazownictwa 19 grudnia 2012r.
Odpowiedzi na pytania i oczekiwania NGO
Spis treści
Spis treści......................................................................................................................... ..2
Omawiane kwestie oraz oczekiwania zgłoszone przez interesariuszy……………………...3
Strategia
w
procesie
poszukiwania
i
wydobywania
gazu
ze
złóŜ
niekonwencjonalnych……………………………………………………………………………..3
Pytania……………………………………………………………………………………………...3
Oczekiwania przedstawione PGNiG SA, a dotyczące działalności poszukiwawczowydobywczej firm w branŜy………………………………………………………………………6
Monitoring środowiska oraz dostęp do informacji……………………………………………..7
Pytania……………………………………………………………………………………….……..7
Oczekiwania przedstawione PGNiG SA, a dotyczące działalności poszukiwawczowydobywczej firm w branŜy………………………………………………………………………7
Procedura oceny oddziaływania na środowisko oraz analizy środowiskowe………….….10
Pytania…………………………………………………………………………………………....10
Oczekiwania przedstawione PGNiG SA, a dotyczące działalności poszukiwawczowydobywczej firm w branŜy…………………………………………………………………….11
Zarządzanie ryzykiem środowiskowym………………………………………………………..16
Pytania…………………………………………………………………………………………….16
Wewnętrzne
standardy
dotyczące
postępowania
w
czasie
poszukiwania
i wydobywania gazu ze złóŜ niekonwencjonalnych………………………………………….17
Pytania…………………………………………………………………………………………….17
Proponowane zmiany w obowiązujących uwarunkowaniach prawnych…………………...23
Pytania…………………………………………………………………………………………….23
2
Omawiane kwestie
interesariuszy
oraz
oczekiwania
zgłoszone
przez
W czasie spotkania przedstawiciele organizacji pozarządowych zaprezentowali swoje
oczekiwania względem PGNiG SA oraz zgłaszali pytania dotyczące procesu
poszukiwania i wydobywania gazu ze złóŜ niekonwencjonalnych. Wszystkie poruszone
podczas spotkania zagadnienia i pytania pogrupowane w kategorie tematyczne wraz
z odpowiedziami PGNiG zostały przedstawione poniŜej. Dodatkowo, w czasie sesji
dialogowej przekazano pisemne stanowiska Koalicji Klimatycznej, Client Earth oraz
rekomendacje Stowarzyszenia Eko–Unia, Fundacji Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004.
Strategia w procesie poszukiwania i wydobywania gazu ze
złóŜ niekonwencjonalnych
Pytania
- Jaka jest rola wydobywania gazu z łupków w strategii długoterminowej Spółki? Czy jest
to rozwiązanie docelowe czy przejściowe? (Monika Marks, WWF, Andrzej Kassenberg,
Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
ZłoŜa gazu konwencjonalnego w Polsce wyczerpują się i nie naleŜy spodziewać się
znaczących odkryć nowych zasobów. Aby, w perspektywie kolejnych lat, utrzymać
wydobycie krajowe na niezmienionym poziomie, naleŜy sięgać po złoŜa w trudniej
dostępnych miejscach. Doświadczenia z rynku amerykańskiego pokazują, Ŝe gaz
uwięziony w łupkach moŜe stanowić istotne uzupełnienie dla gazu ze złóŜ
konwencjonalnych, a z czasem w pełni je zastąpić.
Z racji wielkości nakładów finansowych, poszukiwania i zagospodarowanie nowych złóŜ
traktuje się jako inwestycje długoterminowe.
- Czy PGNiG SA ma opracowaną politykę postępowania na wypadek konfliktu
zapotrzebowania na wodę do procesów poszukiwania gazu z łupków z potrzebą
wykorzystania wody przez okolicznych mieszkańców, w tym na potrzeby rolnictwa? (Ewa
Sufin-Jacquemart, Eko–Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Przepisy prawne regulujące korzystanie z wód przyznają ludności (w tym na potrzeby
rolnictwa) bezwzględne pierwszeństwo nad potrzebami działalności przemysłowej. Tym
samym wykluczają taki konflikt. PGNiG nigdy nie naruszył tych uprawnień mieszkańców.
Zgodnie z art. 32 ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (t.j. Dz.U. Nr 2012, poz.
145 z późn. zm.), wody podziemne wykorzystuje się przede wszystkim:
1)
do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia oraz na cele socjalnobytowe
2)
na potrzeby produkcji artykułów Ŝywnościowych oraz farmaceutycznych.
Zgodnie z art. 123 ust. 1 ww. ustawy, jeŜeli o wydanie pozwolenia wodnoprawnego
ubiega się kilka zakładów, których działalność wzajemnie się wyklucza z powodu stanu
zasobów wodnych, pierwszeństwo w uzyskaniu pozwolenia wodnoprawnego mają
zakłady, które będą pobierać wodę w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną
do spoŜycia, następnie - zakłady, których korzystanie z wód przyczyni się do zwiększenia
naturalnej lub sztucznej retencji wód lub poprawy stosunków biologicznych w środowisku
3
wodnym, a w dalszej kolejności właściciele oraz posiadacze samoistni i zaleŜni innych
obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej.
Warto zauwaŜyć, iŜ woda powierzchniowa lub podziemna o jakości wody przeznaczonej
do spoŜycia przez ludzi nie jest jedynym (i na pewno nie pierwszym branym pod uwagę)
potencjalnym źródłem pozyskania wody potrzebnej do procesu wiercenia otworu i/lub do
zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Innymi moŜliwymi źródłami zaopatrzenia w wodę
do ww. celów produkcyjnych mogą być takŜe:
•
nieuŜytkowe wody powierzchniowe lub nieuŜytkowe płytko występujące wody
podziemne
•
wody opadowe
•
oczyszczone ścieki z oczyszczalni
•
wody z odwodnień górniczych
•
wody odzyskane z oczyszczonego płynu zwrotnego po zabiegu szczelinowania.
- Czy jest moŜliwość stworzenia przez Firmę funduszu promującego walory turystyczne
obszaru, gdzie prowadzone były prace poszukiwawcze, przez co nastąpiło czasowe
pogorszenie jakości krajobrazu? (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
Wpływ poszukiwań i/lub wydobycia gazu z łupków na krajobraz ma charakter czasowy
i jest w pełni odwracalny. Niemniej, pomysł utworzenia takiego Funduszu jest bardzo
ciekawy jako innowacyjny pomysł na współpracę z lokalną społecznością i wspieranie
waŜnych dla niej inicjatyw. PGNiG zaleŜy na budowaniu dobrych relacji ze
społecznościami lokalnymi, tak działa wszędzie tam, gdzie jest obecny biznesowo, W
grudniu 2012 roku, we współpracy z władzami samorządowymi Gminy Krokowa,
powołana została Gminna Rada Konsultacyjna złoŜona z mieszkańców Gminy,
przedstawicieli mediów, organizacji społecznych i władz samorządowych, której celem
jest dialog i bieŜąca współpraca ze Spółką. ZaangaŜowanie Spółki w Ŝycie społeczności
lokalnej to takŜe udział w kosztach waŜnych dla nich przedsięwzięć infrastrukturalnych,
kulturalnych, oświatowych. Być moŜe część środków powinna być przeznaczona na
promocję walorów turystycznych gminy, jednak o tym powinni zadecydować
przedstawiciele mieszkańców. Trzeba teŜ pamiętać, Ŝe ewentualne uruchomienie
funduszu „turystycznego” powinno być powiązane z czasem realizacji naszych prac na
danym terenie. Wówczas, jeśli mieszkańcy uznają to za potrzebną im inicjatywę,
rozwaŜymy załoŜenie funduszu turystycznego dla gminy.
- Kto będzie odpowiadał za długoterminowe (w perspektywie 10, 20, 50 lat) skutki działań
związanych z poszukiwaniem i wydobywaniem gazu z łupków? (Ewa Sufin-Jacquemart,
Eko–Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Pytanie ma charakter postulatu/wniosku legislacyjnego, którego skuteczne spełnienie
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownych przepisów prawnych. W związku
z powyŜszym, powinno ono zostać skierowane i ewentualnie rozpatrzone przez
odpowiednie organy administracji rządowej – np. przez Ministra Środowiska jako ministra
właściwego do spraw geologii i gospodarki zasobami naturalnymi.
- Ile wody potrzeba do wydobycia 1 mld m³ gazu na rok w Polsce? Czy biorąc pod uwagę
zakładany potencjał gazu w Polsce wystarczy wody do jego wydobycia? Czy woda moŜe
być czynnikiem limitującym poszukiwanie i wydobywanie gazu z łupków w Polsce?
(Ryszard Kapuściński – Liga Ochrony Przyrody)
Według OSR (Oceny Skutków Regulacji) projektu ustawy z dnia .….. o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, które dnia 15 lutego 2013 r.
4
Ministerstwo Środowiska przedstawiło do konsultacji społecznych (projekt zakłada zmiany
legislacyjne w sektorze górnictwa naftowo-gazowego w związku z nowymi wyzwaniami
w obszarze niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów i rozwojem technologii
wydobywczych), ilość gazu ziemnego moŜliwa do uzyskania z 1 odwiertu (przy jednym
szczelinowaniu na cykl Ŝycia odwiertu) to około 90 mln m³ przez cały około 30-letni cykl
Ŝycia odwiertu (strona 7 dokumentu OSR).
Na ww. podstawie moŜna by wnioskować, iŜ do wydobycia 1 mld m³ gazu na rok
w Polsce potrzebne będzie funkcjonowanie około 333 odwiertów produkcyjnych
(wydobywczych), co wiązać się będzie ze zuŜyciem wody w ilościach podanych w tabeli
poniŜej (przy załoŜeniach własnych co do wielkości zuŜycia wody na potrzeby samego
procesu wiercenia, zabiegu hydraulicznego szczelinowania w odcinku pionowym
i zabiegu w odcinku poziomym odwiertu):
Rodzaj procesu
wiercenie
otworu
(20-30
3
m /dobę, 120 dni wiercenia)
zabieg
szczelinowania
w
odcinku pionowym odwiertu
(zabieg wykonywany tylko w
jednym odwiercie na 6otworowym klastrze)
zabieg
szczelinowania
w
odcinku poziomym odwiertu
(10 sekcji)
ZAPOTRZEBOWANIE
NA
WODĘ OGÓŁEM (333 otwory)
Pojedynczy otwór
2400 – 3600 m3
333 otwory
799 200 – 1 198 800 m3
1 500 m3
84 000 m3
(w 56 odwiertach)
10 000 – 20 000 m3
3 330 000 – 6 660 000 m3
4 213 200 – 7 942 800 m3
Czy tak oszacowana ilość wody moŜe być, z punktu widzenia dostępnych zasobów
wodnych Polski, czynnikiem limitującym poszukiwanie i wydobywanie gazu z łupków
w Polsce? OtóŜ, zakładając nawet najmniej prawdopodobny scenariusz, iŜ wszystkie 333
odwierty zostałyby wykonane i poddane zabiegowi szczelinowania w jednym roku
(w praktyce przedsięwzięcia te rozłoŜone będą na wiele lat – np. obecnie, jak informuje
Ministerstwo Środowisko, do roku 2021 w Polsce planuje się wykonanie 309 otworów
poszukiwawczych), to zuŜycie wody z tym związane (4 213 200 – 7 942 800 m³)
stanowiłoby:
•
zaledwie 0,0004 – 0,0007% całkowitego poboru wody (powierzchniowej
i podziemnej) na potrzeby gospodarki narodowej i ludności (11,15 km³ w 2011 r.
wg GUS)
•
zaledwie 0,003 – 0,005% całkowitego poboru wody (powierzchniowej
i podziemnej) na cele produkcyjne (poza rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem
i rybactwem) – 8,01 km³ w 2011 r. wg GUS).
Jak widać byłyby to ilości wody całkowicie nieznaczące w całkowitym poborze krajowym,
niezagraŜające bilansowi zasobów wodnych Polski ani nie limitujące rozwoju
poszukiwania i wydobywania gazu z łupków w Polsce.
Warto pamiętać, Ŝe woda powierzchniowa lub podziemna o jakości odpowiadającej
wodzie przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi, nie jest jedynym (i na pewno nie
pierwszym branym pod uwagę) potencjalnym źródłem pozyskania wody potrzebnej do
5
procesu wiercenia otworu i/lub do zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Innymi
moŜliwymi źródłami zaopatrzenia w wodę do ww. celów produkcyjnych mogą być takŜe:
•
podziemne
•
wody opadowe
•
•
•
wody odzyskane z oczyszczonego płynu zwrotnego po zabiegu szczelinowania
- Jakie paliwa ma zastąpić gaz z łupków? Węgiel czy paliwa odnawialne? (Monika Marks,
WWF)
Pytanie ma charakter postulatu/wniosku legislacyjnego, którego skuteczne spełnienie
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownych przepisów prawnych. W związku
z powyŜszym, powinno ono zostać skierowane i ewentualnie rozpatrzone przez
odpowiednie organy administracji rządowej – np. przez Ministra Środowiska jako ministra
właściwego do spraw geologii i gospodarki zasobami naturalnymi lub inny organ.
- Czy firma ma w planach minimalizację wysokoemisyjnego ruchu kołowego
wykorzystywanego
w
procesie
dostarczania
surowców
podczas
wydobywania/poszukiwania gazu oraz w transporcie wydobytego gazu? W przypadku
transportu gazu, czy firma będzie wykorzystywała gazociągi (najlepiej podziemne)? (Ewa
Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Urządzenia wiertnicze napędzane są silnikami spalinowymi lub w przypadku, gdy jest
dostęp do sieci energetycznych, silnikami elektrycznymi. Transport kołowy
wykorzystywany jest jedynie przy dostarczeniu urządzeń wiertniczych, substancji do
szczelinowania i zaopatrzenia załogi. Na początkowym etapie poszukiwań gazu z łupków,
kiedy odwierty poszukiwawcze mają charakter tymczasowy, transport kołowy jest
rozwiązaniem znacznie bardziej przyjaznym środowiskowo niŜ budowa infrastruktury do
transportu tych substancji lub transport przy pomocy rurociągów. Transport wydobytego
gazu z łupków będzie odbywał się, podobnie jak w przypadku gazu ze złóŜ
konwencjonalnych, podziemnymi gazociągami.
Oczekiwania przedstawione PGNiG SA, a dotyczące działalności
poszukiwawczo-wydobywczej firm w branŜy
- Gwarancja, Ŝe gaz z łupków będzie zastępował paliwa o wyŜszym wskaźniku emisyjnym
(Monika Marks, WWF)
- Traktowanie gazu z łupków jako paliwa przejściowego, a nie rozwiązania docelowego
(Monika Marks, WWF)
Stworzenie
systemów
wykorzystujących
gaz
lokalnie,
stworzenie
np.
samowystarczalnych energetycznie powiatów (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz
Ekorozwoju)
Oczekiwania te mają charakter postulatów/wniosków legislacyjnych, których skuteczne
spełnienie wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownych przepisów prawnych.
W związku z powyŜszym, powinny zostać one skierowane i ewentualnie rozpatrzone
przez odpowiednie organy administracji rządowej – np. przez Ministra Środowiska jako
ministra właściwego do spraw geologii i gospodarki zasobami naturalnymi.
6
Monitoring środowiska oraz dostęp do informacji
Pytania
- Czy jest moŜliwość stworzenia na stronie internetowej opracowanej przez PGNiG SA
dotyczącej gazu z łupków podstrony prezentującej stanowisko organizacji
pozarządowych? (Ewa Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Jest to moŜliwe technicznie. Musielibyśmy się natomiast zastanowić - wspólnie - jaki
miałby być cel takiego działania, a takŜe jakiego rodzaju stanowiska miałyby prezentować
organizacje - dotyczące kwestii ogólnie czy zagadnień związanych konkretnie
z poszukiwaniem lub wydobywaniem lub szczelinowaniem, itp.
- Opracowanie publicznie dostępnego (Internet) narzędzia zawierającego spis odwiertów
oraz opis substancji wykorzystywanej do szczelinowania w danym odwiercie wraz ze
szczegółową informacją na temat składu płynu oraz stęŜenia substancji (Ewa SufinJacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni, stanowisko Client Earth)
Na stronie internetowej www.lupkipolskie.pl znajduje się animacja pokazująca proces
poszukiwania gazu z łupków. Pokazuje ona takŜe skład i sposób działania płynu
wykorzystywanego do szczelinowania. Dodatki chemiczne to zaledwie 0,5 % składu płynu
szczelinującego. Są to substancje powszechnie uŜywane w produktach spoŜywczych,
kosmetykach, środkach przeciwbólowych, itp. Dobór składu płynu szczelinującego musi
być dostosowany do budowy geologicznej w przypadku danego odwiertu.
Na stronie znajdują się takŜe sekcje z zestawem informacji o danej koncesji i odwiercie.
- Zapewnienie społeczeństwu, zwłaszcza lokalnemu, pełnego dostępu do informacji
związanych z kaŜdym etapem procesu wydobycia gazu z łupków, włączając dostęp do
pełnej informacji nt. składu i ilości substancji wykorzystywanych do szczelinowania
(stanowisko Koalicji Klimatycznej)
Odpowiedź jak wyŜej.
- W związku z ryzykiem niekontrolowanego wycieku płynu do szczelinowania
ustanowienie restrykcyjnych standardów i objęcie monitoringiem gleb oraz wód
powierzchniowych i gruntowych w obszarze wydobycia (stanowisko Koalicji Klimatycznej)
PoniewaŜ postulat ma charakter wniosku/dezyderatu legislacyjnego, którego skuteczne
spełnienie wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego,
właściwym adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, a postulat ten
winien być skierowany i rozpatrzony przez odpowiednie organy administracji rządowej w tym wypadku przez Ministra Środowiska jako ministra właściwego do spraw geologii
i gospodarki zasobami naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od
powyŜszych wyjaśnień, warto zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym funkcjonują akty
prawne ustanawiające zarówno restrykcyjne standardy stosowania substancji
chemicznych, jak równieŜ standardy jakości dla takich elementów środowiska jak gleby,
wartości graniczne wskaźników jakości dla wód powierzchniowych i wód podziemnych
oraz przepisy wprowadzające obowiązek monitoringu środowiska w związku
z potencjalnym ryzykiem niekontrolowanego wycieku płynu szczelinującego do
środowiska.
Te pierwsze, dotyczące substancji chemicznych, jako dodatków do płynów do
szczelinowania, wynikają przede wszystkim z przepisów:
7
•
ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach
(Dz.U. Nr 63, poz. 322)
•
rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18
grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych
ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji
Chemikaliów ….
•
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16
grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji (CLP), oznakowania i pakowania substancji
i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz
zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006.
Te drugie, dotyczące jakości elementów środowiska, wynikają przede wszystkim
z przepisów:
•
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie
standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. z 2002 r. Nr 165,
poz.1359)
•
ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.)
oraz kilku wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych (rozporządzeń).
Te ostatnie, związane z obowiązkiem monitorowania środowiska, omówiono bliŜej przy
okazji odpowiedzi na jeden z postulatów w Dziale „PROCEDURA OCENY
ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ORAZ ANALIZY ŚRODOWISKOWE”.
- Stworzenie mechanizmu umoŜliwiającego mieszkańcom terenów sąsiadujących
z odwiertem i organizacjom ekologicznym monitoring realizowanych prac związanych
z wykorzystaniem wody w procesie szczelinowania pod kątem przestrzegania zapisów
koncesji (pełen dostęp do informacji o warunkach i źródłach poboru wody) (stanowisko
Koalicji Klimatycznej)
Po uzyskaniu pozwolenia od odpowiednich organów, a przed rozpoczęciem prac w danej
gminie informujemy mieszkańców o źródle, z którego będziemy pobierali wodę.
Informacje przekazujemy do zamieszczenia na stronie Urzędu Gminy. Mówimy o tym
takŜe podczas spotkań z mieszkańcami, piszemy w ulotkach przesyłanych mieszkańcom.
Odpowiednie organy wydają pozwolenia na podstawie konkretnych przesłanek, które je
do tego uprawniają. Nie mamy zatem moŜliwości pobierania wody niezgodnie
z uzyskanym pozwoleniem. Pozostaje pytanie, jak taki monitoring miałby wyglądać i czy
byłby komuś potrzebny?
By bardziej szczegółowo odnieść się do pytania - mechanizm dostępu mieszkańców
(i wszystkich innych zainteresowanych) do informacji o warunkach i źródłach poboru
wody do procesu szczelinowania juŜ istnieje w ramach obowiązujących przepisów
prawnych. RóŜni się, w zaleŜności od tego czy woda do zabiegu szczelinowania
pobierana jest z własnego ujęcia (wód powierzchniowych lub podziemnych) czy jej pobór
odbywa się z sieci wodociągowej lokalnego ujęcia gminnego/miejskiego na podstawie
umowy cywilno-prawnej zawartej z właścicielem/zarządzającym siecią i ujęciem.
W przypadku poboru wody z własnego ujęcia - odbywa się na podstawie pozwolenia
wodnoprawnego, tj. decyzji administracyjnej wydanej przez właściwy rzeczowo
i miejscowo organ administracji (przewaŜnie Starostę, w pewnych przypadkach
Marszałka lub Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska). Dane o tej decyzji (a takŜe
wniosku o jej wydanie) muszą być zamieszczone w publicznie dostępnych wykazach (art.
21 ust. 2 pkt. 28 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
8
o ocenach oddziaływania na środowisko; Dz.U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Co istotne,
zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 3 października 2008 r. , od podmiotu Ŝądającego tego
typu danych (jako informacji o środowisku i jego ochronie w rozumieniu przepisów tej
ustawy) nie wymaga się wykazania interesu prawnego lub faktycznego.
W publicznie dostępnych wykazach prowadzonych przez właściwego miejscowo
Marszałka Województwa zamieszczane są takŜe (art. 21 ust. 2 pkt. 23 lit. q ustawy z dnia
3 października 2008 r.) informacje i dane z ewidencji ilości i jakości pobranej wody
powierzchniowej lub podziemnej, wykorzystane do ustalenia – na podstawie przepisów
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150 ze zm.) - wysokości opłat za korzystanie ze środowiska z tytułu poboru wody
oraz wysokość tych opłat.
Natomiast, w przypadku, gdy pobór wody przez przedsiębiorcę do procesu
szczelinowania nie odbywa się z własnego ujęcia, ale z sieci wodociągowej lokalnego
ujęcia gminnego/miejskiego na podstawie umowy cywilno-prawnej zawartej
z właścicielem/zarządzającym sieci i ujęcia, dostęp przez mieszkańców (i wszystkich
innych zainteresowanych) do informacji o warunkach takiego poboru zaleŜy przede
wszystkim od właściciela/zarządzającego siecią i ujęciem oraz od treści klauzul
umownych.
- Przesyłanie Newslettera opracowanego przez PGNiG SA do organizacji pozarządowych
uczestniczących w debacie (Ilona Jędrasik, Koalicja Klimatyczna)
Przedstawiciele organizacji pozarządowych obecni na spotkaniu zostali dopisani do listy
mailingowej newslettera łupkowego.
- Tworzenie kolejnych Gminnych Rad Konsultacyjnych na wzór tej z gminy Krokowa, jako
dobrej praktyki, sprzyjającej angaŜowaniu społeczności lokalnych(Andrzej Kassenberg,
Gminna Rada Konsultacyjna ma na celu ułatwienie trwałego dialogu PGNiG SA
z mieszkańcami na temat istotnych kwestii dotyczących poszukiwania gazu ze złóŜ
niekonwencjonalnych. Mamy w planach tworzenie kolejnych Gminnych Rad
Konsultacyjnych, co związane będzie bezpośrednio z postępami prac na nowych
odwiertach.
- Obowiązkowe pobieranie próbek wody z ujęć wody w promieniu 5 km od miejsca
prowadzonych prac geologicznych lub górniczych w co najmniej trzech momentach:
przed rozpoczęciem prac, w trakcie ich prowadzenia oraz po ich zakończeniu (stanowisko
Client Earth)
- Obowiązkowe pobieranie próbek płynu po szczelinowaniu z kaŜdego odwiertu
i przekazywanie ich odpowiednim władzom lub lokalnym samorządom (w wypadku
ewentualnego zanieczyszczenia środowiska płynem, pomoŜe to w ustaleniu winnego)
(rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
PowyŜsze 2 oczekiwania mają charakter postulatów/wniosków legislacyjnych, których
skuteczne spełnienie wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownych przepisów
prawnych. W związku z powyŜszym, powinny zostać one skierowane i ewentualnie
rozpatrzone przez odpowiednie organy administracji rządowej – np. przez Ministra
Środowiska jako ministra właściwego do spraw geologii i gospodarki zasobami
naturalnymi.
9
Procedura oceny oddziaływania na środowisko oraz analizy
środowiskowe
Pytania
- Jakie jest oddziaływanie na ludzi związane z poszukiwaniem gazu z łupków? (Andrzej
Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
Poszukiwanie gazu, podobnie jak kaŜda działalność człowieka stanowi ingerencję
w środowisko. Niemniej jednak, skala ingerencji jest ograniczona do niezbędnego
minimum, a zasady prowadzenia tej działalności regulują szczegółowo przepisy. PGNiG
przywiązuje duŜą wagę do przestrzegania wszystkich reguł sztuki, takŜe tych nie
wynikających bezpośrednio z przepisów. Szeroki wpływ inwestycji związanej
z poszukiwaniem i wydobyciem gazu z łupków na całe środowisko jest analizowany np.
w raporcie OOŚ. Nasza firma wykonuje szereg badań poszczególnych elementów
środowiska, w tym takich które mogą mieć bezpośredni wpływ na człowieka. Jak pokazał
raport sporządzony przez Państwowy Instytut Geologiczny pt. „Ocena zgodności
z wymaganiami prawa oraz ocena wpływu na środowisko działań przeprowadzonych
w związku z wykonaniem otworu badawczego Markowola – I na potrzeby poszukiwania
i rozpoznawania złóŜ ropy naftowej i gazu ziemnego, w tym działań słuŜących zbadaniu
moŜliwości występowania gazu ziemnego w złoŜach niekonwencjonalnych” prowadzone
prace nie miały wpływu na stan ocenianych elementów środowiska naturalnego, nie
odnotowano istotnych zmian przed i po przeprowadzeniu prac.
Natomiast w sprawie ewentualnych doświadczeń innych firm proszę kierować pytania do
Ministerstwa Środowiska, szczególnie jeśli mówimy o prognozach długofalowych
i regionalnych.
- Jakie jest zagroŜenie związane z emisją hałasu związanego z poszukiwaniem
i wydobywaniem gazu z łupków? (Ryszard Kapuściński, Liga Ochrony Przyrody)
Źródłami hałasu generowanego na terenie wiertni są: silniki spalinowe, agregaty
prądotwórcze, wyciąg wiertniczy, stół wiertniczy, pompy tłokowe, pompy płuczkowe,
system oczyszczania płuczki, wentylatory, generatory, spręŜarki powietrza i inne
podzespoły wchodzące w skład urządzenia wiertniczego. Prace wiertnicze prowadzone
są w systemie ciągłym, w związku z tym urządzenia technologiczne emitują hałas
o ustalonym poziomie dźwięku w sposób przewaŜnie równomierny w ciągu całej doby. Na
potrzeby lokalizacji wierceń wykonuje się symulacje komputerową rozprzestrzeniania się
hałasu (w dwóch etapach: wiercenia otworu i szczelinowania hydraulicznego).
Dopuszczalny poziom hałasu dla stref chronionych jest uregulowany przez
rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku. I tak np. dla zabudowań mieszkaniowych wielorodzinnych poziom ten nie
moŜe przekraczać odpowiednio 55 dB w porze dziennej i 45 dB w porze nocnej. JeŜeli
inwestycja jest ulokowana tak, Ŝe hałas dociera do takiej strefy, dodatkowo bada się jego
poziom po zainstalowaniu urządzeń. JeŜeli przekracza on poziom dopuszczalny, stosuje
się dodatkowe ograniczenia hałasu, takie jak np. ekrany akustyczne.
- Jaka jest emisja metanu związana z procesem? (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz
Ekorozwoju)
Dotychczas na zlecenie naszej firmy zostały wykonane inwentaryzacje emisji metanu na
róŜnych etapach naszej działalności tj. magazynowania, przesyłu i eksploatacji. Badania
te dotyczyły jednak wydobycia gazu ze złóŜ konwencjonalnych. W tej chwili badamy
zawartość metanu w płynach zwrotnych. W niedalekiej przyszłości, kiedy rozpoczniemy
wydobycie gazu z łupków, równieŜ taka analiza zostanie przeprowadzona.
10
- Czy poszukiwanie lub wydobywanie gazu z łupków moŜe powodować mikrowstrząsy
sejsmiczne? (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
W polskich warunkach nie ma dotychczas takiego przypadku, w którym dałoby się
powiązać proces pozyskiwania i wydobycia gazu z łupków z
mikrowstrząsami
sejsmicznymi. Potwierdzają to niezaleŜne badania PIG. Dotyczą one koncesji nie
naleŜących do PGNiG, natomiast nasza firma, we współpracy z Głównym Instytutem
Górnictwa, na terenie dwóch naszych lokalizacji poszukiwawczych, prowadzi stały
monitoring sytuacji sejsmicznej.
Szczegółowych informacji w tym zakresie mogą udzielić Ministerstwo Środowiska i/lub
Państwowy Instytutu Geologiczny.
- Jakie jest zagroŜenie związane z ilością i składem chemicznym ścieków (w tym płynów
po szczelinowaniu) oraz sposoby minimalizacji tego zagroŜenia? (Andrzej Kassenberg,
Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Ryszard Kapuściński, Liga Ochrony Przyrody)
JeŜeli cały proces technologiczny, a potem transport i zagospodarowanie w oczyszczalni
odbywa się zgodnie z przepisami, wg. przyjętych standardów takie zagroŜenie jest
minimalne. Stosowne zabezpieczenia stosuje się juŜ na etapie przygotowania placu pod
wiertnię, a kolejno podczas transportu i na instalacjach firm uprawnionych do odbierania
ścieków.
- Czy wiadomo, jakie będą skutki środowiskowe prowadzonej działalności za 10, 20, 50
lat? (Ewa Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
- Czy wiadomo, jaki moŜe być wpływ prowadzonej działalności na wartość turystyczną
i rolniczą terenu, szczególnie w przypadku maksymalnego rozwoju wydobycia gazu
w Polsce? (Ewa Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Dwa powyŜsze pytania mają charakter postulatów/wniosków legislacyjnych, których
naturalnymi.
- Obowiązkowa procedura oceny oddziaływania na środowisko zawsze w przypadku
przedsięwzięć związanych z wykonywaniem prac w zakresie poszukiwania,
rozpoznawania i wydobywania gazu ze złóŜ niekonwencjonalnych (ew. skrócenie czasu
jej przebiegu do 2 miesięcy, ale nie kosztem czasu przeznaczonego na udział
społeczeństwa w procedurze) (Urszula Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna, stanowisko
Client Earth)
Postulat ma charakter wniosku/dezyderatu legislacyjnego, którego skuteczne spełnienie
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego, właściwym
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, a postulat ten winien być
skierowany i rozpatrzony przez odpowiednie organy administracji rządowej - w tym
wypadku przez Ministra Środowiska jako ministra właściwego do spraw geologii
i gospodarki zasobami naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od
powyŜszych wyjaśnień, warto zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym, zgodnie z aktem
wykonawczym do ww. ustawy z dnia 3 października 2008 r. …, tj. rozporządzeniem
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie określenia rodzajów
11
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz.
1397):
•
poszukiwanie i rozpoznawanie złóŜ gazu ziemnego (w tym takŜe złóŜ
niekonwencjonalnych, jak np. łupki gazonośne), połączone z robotami geologicznymi
wykonywanymi przy uŜyciu materiałów wybuchowych i wykonywane metodą otworów
wiertniczych o głębokości większej niŜ 1 000 m
oraz
•
wydobywanie gazu ziemnego ze złóŜ (w tym takŜe ze złóŜ niekonwencjonalnych,
jak np. łupki gazonośne) w ilości nie większej niŜ 500 000 m³ gazu ziemnego na dobę
zaliczane jest do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na
środowisko (odpowiednio § 3 ust. 1 pkt. 43 oraz § 3 ust. 1 pkt. 41 lit. a rozporządzenia),
a
•
wydobywanie gazu ziemnego ze złóŜ (w tym takŜe ze złóŜ niekonwencjonalnych,
jak np. łupki gazonośne) w ilości większej niŜ 500 000 m³ gazu ziemnego na dobę
zaliczane jest do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko
(§ 2 ust. 1 pkt. 24).
Taka kwalifikacja ww. przedsięwzięć jest zgodna z kwalifikacją tych przedsięwzięć
określoną przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13
grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia
publiczne i prywatne na środowisko (Dz. Urz. UE L 26 z 28.01.2012, str. 1) i oznacza, iŜ –
tak jak nakazują to przepisy dyrektywy UE – dla obu rodzajów (grup) tych przedsięwzięć
przeprowadzane jest postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
planowanego przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności:
•
weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko
•
uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień
•
zapewnienie moŜliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu
z tym, Ŝe obligatoryjnie dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko (tzw. grupa I) a fakultatywnie dla przedsięwzięć mogących potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko (tzw. grupa II), tj. tylko w przypadkach gdy taką
potrzebę stwierdzi, w drodze postanowienia, organ właściwy do wydania decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach.
Jak dowodzi dotychczasowa praktyka administracyjna, we wszystkich znanych nam
postępowaniach dotyczących poszukiwania i rozpoznawania niekonwencjonalnych złóŜ
gazu ziemnego (jak np. łupki gazonośne), organy administracji stwierdzały dla tych
przedsięwzięć obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko. Natomiast, na terenie Polski nie prowadzi się jeszcze postępowań w sprawie
oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć polegających na
wydobyciu węglowodorów ze złóŜ niekonwencjonalnych.
- W ocenach oddziaływania na środowisko, oceniając wpływ związany z planowanym
zuŜyciem wody, powinno się odnosić do danych z IMGW dotyczących roku suszy
(Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
W ocenach oddziaływania na środowisko, oceniając wpływ związany z planowanym
zuŜyciem wody, uwzględnia się takŜe dane hydrologiczne z IMGW dotyczące okresów
(lat) posusznych, gdyŜ planowany pobór wody odnosi się do tzw. zasobów dostępnych do
zagospodarowania w danym obszarze bilansowym (np. zlewni), które stanowią część
12
średniej z reprezentatywnego okresu wielolecia – a więc takŜe z lat posusznych wielkości całkowitego zasilania tych wód (zasobów odnawialnych).
- Poprzedzenie kaŜdej operacji szczelinowania hydraulicznego szczegółowym badaniem
oddziaływania na środowisko lokalne wraz z opracowaniem szczegółowej kartografii
hydrologicznej (jeśli takie dane nie są dostępne) (rekomendacje stowarzyszenia EkoUnia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
Operacje szczelinowania hydraulicznego jako zabieg wykonywany w ramach prac
poszukiwawczo-rozpoznawczych niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów (wydobycia
węglowodorów ze złóŜ niekonwencjonalnych na terenie Polski jeszcze się nie prowadzi),
które w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; Dz.U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.) stanowią
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, są obligatoryjnie
poddawane ocenie ich przewidywanego oddziaływania na środowisko przed wydaniem
przez właściwy organ administracji (Dyrektora RDOŚ lub Wójta Gminy) decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach, niezbędnej dla uzyskania koncesji na prowadzenie
tego rodzaju działalności.
Ponadto, rzeczywiste oddziaływanie zabiegu szczelinowania na środowisko lokalne
w rejonie testowanego otworu wiertniczego jest obserwowane (zarówno przed, w trakcie,
jak i po zakończeniu tych prac) w związku z wymogami prawnymi wynikającymi z:
•
przepisów wykonawczych do Prawa geologicznego i górniczego – rozporządzenia
Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego
w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U. z 2002 r.
Nr 109, poz. 961 ze zm.), które nakazuje prowadzić obserwacje i pomiary wpływu robót
górniczych na powierzchnię, na stosunki wodne i na tzw. tło gazowe w glebie (§ 171
i 172)
•
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w której wydający ją organ
administracji ma prawo nałoŜyć obowiązek monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia
na środowisko.
- Dokonywanie systematycznej, kompleksowej diagnozy stanu środowiska i wartości
danego terenu (np. ceny nieruchomości, ruch turystyczny, produkcja rolna, liczba
zachorowań, liczba zgonów wg. przyczyn itp.), aby w razie zanieczyszczenia środowiska
moŜna było ustalić odpowiedzialność (lub brak odpowiedzialności) operatora
dokonującego wierceń i szczelinowania (rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia,
Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
Nasz firma na poszczególnych etapach swoich prac prowadzi monitoring wybranych
elementów środowiska (np. badania jakościowe gruntów, badania zanieczyszczenia
gleby, badania stanu wód powierzchniowych i podziemnych itp.). Część tych badań jest
wymagana zapisami decyzji środowiskowych określających warunki wykonywania przez
naszą firmę prac, część stanowi element dobrych praktyk PGNiG. Obecnie, ze względu
na fakt, Ŝe jest to początkowy etap poszukiwań gazu z łupków w Polsce, zakres
zlecanych przez nas badań jest bardzo szeroki. Naszym zamierzeniem jest
wyodrębnienie charakterystycznych czynników i ostatecznie ustalenie optymalnego
zakresu monitoringu.
Wiele elementów diagnozy stanu środowiska i ewentualny wpływ przedsięwzięcia są
opisywane w sporządzanych raportach OOŚ. Nie ma wśród nich takich aspektów jak
ocena wartości terenów, we wskazanym w pytaniu kontekście. Najprawdopodobniej
13
badania, o których mowa w pytaniu musiałyby obejmować czas wielokrotnie dłuŜszy niŜ
względnie ograniczony okres inwestycji poszukiwawczej. Natomiast kwestia monitoringu
zachorowalności znajduje się w gestii instytucji związanych z Ministerstwem Zdrowia.
- Dla kaŜdego regionu wiertniczego dokonywanie oceny maksymalnej ilości odwiertów
moŜliwych do zasilenia wodą z lokalnych ujęć (rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia,
Analiza, o którą chodzi w przedmiotowym postulacie, tj. dotyczącą rezerw wodnych
lokalnych ujęć wody (rozumianych jako róŜnica w ilości wody moŜliwej do pobrania
zgodnie z posiadanym pozwoleniem wodno-prawnym dla danego ujęcia wód
a rzeczywistym poborem wód z tego ujęcia) jest de facto wykonywana dla całego obszaru
koncesyjnego kaŜdorazowo na etapie sporządzania raportu z oceny oddziaływania na
środowisko przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu
niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów (wydobycia węglowodorów ze złóŜ
niekonwencjonalnych na terenie Polski jeszcze się nie prowadzi).
Negatywny wynik wyŜej opisanej analizy porównawczej (brak dostatecznej ilości rezerw
wodnych w lokalnych ujęciach wody) obliguje ponadto do dokonania, na gruncie tego
samego raportu z oceny oddziaływania na środowisko, takŜe oceny stopnia
wykorzystania przez istniejące lokalne ujęcia dostępnych zasobów wodnych całego
obszaru koncesyjnego (w granicach obszarów bilansowych objętych koncesją) z punktu
widzenia moŜliwości budowy własnego ujęcia wód do zaopatrzenia w wodę. Dotyczy to
zarówno samego procesu wiercenia zaplanowanych do wykonania odwiertów (około 2030 m³/dobę), jak i przede wszystkim przewidywanych w tych odwiertach zabiegów
hydraulicznego szczelinowania (około 1500 m³/zabieg w odcinku pionowym oraz ew.
około 15000 – 20000 m³/zabieg w odcinku poziomym).
Istnienie na danym obszarze/regionie wierceń rezerw zasobów wodnych większych niŜ
potrzeby przedsięwzięcia nie jest wystarczającą przesłanką do zwiększania liczby
planowanych do wykonania otworów wiertniczych i zabiegów hydraulicznego
szczelinowania. O ich liczbie decydują całkowicie inne czynniki – geologiczne, związane z
koniecznością naleŜytego rozpoznania i udokumentowania niekonwencjonalnego złoŜa
węglowodorów (w stopniu umoŜliwiającym uzyskanie decyzji zatwierdzającej
dokumentację geologiczną tego złoŜa oraz sporządzenie na jej podstawie projektu
zagospodarowania złoŜa).
Warto ponadto zauwaŜyć, iŜ woda powierzchniowa lub podziemna o jakości wody
przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi nie jest jedynym (i na pewno nie pierwszym
branym pod uwagę) potencjalnym źródłem pozyskania wody potrzebnej do procesu
wiercenia otworu i/lub do zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Innymi moŜliwymi
źródłami zaopatrzenia w wodę do ww. celów produkcyjnych mogą być takŜe:
•
podziemne
•
wody opadowe
•
•
•
- Prowadzenie systematycznej analizy poziomu wód gruntowych (z uwzględnieniem
danych z ostatnich lat) wraz z określeniem potencjalnych konfliktów wykorzystania wody
14
przez operatora oraz mieszkańców (rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja
Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004).
Systematyczne analizy poziomu wód gruntowych (podziemnych) są prowadzone
obowiązkowo przez Wykonawcę robót wiertniczych (w tym takich zabiegów w otworze,
jak szczelinowanie hydrauliczne) zarówno przed, w trakcie, jak i po zakończeniu tych
prac, na zasadach opisanych przy okazji odpowiedzi na jedno z pytań.
Zagadnienie potencjalnych konfliktów wykorzystania wody przez operatora oraz
mieszkańców omówiono szczegółowo przy okazji odpowiedzi na jedno z pytań w dziale
tematycznym „STRATEGIA W PROCESIE POSZUKIWANIA I WYDOBYWANIA GAZU
ZE ZŁÓś NIEKONWENCJONALNYCH”.
- Wykonanie oceny ryzyka o charakterze kumulacyjnym obejmującej:
a) ocenę wpływu poboru wody w skali potrzebnej do poszukiwania i wydobywania gazu
z łupków na środowisko i na zapotrzebowanie mieszkańców gmin objętych działalnością
wydobywczą;
W duŜym stopniu rolę oceny, o której mowa w pytaniu, spełnia w obecnym stanie
prawnym raport z oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia polegającego na
poszukiwaniu i rozpoznawaniu niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów (wydobycia
węglowodorów ze złóŜ niekonwencjonalnych na terenie Polski jeszcze się nie prowadzi).
Jest on sporządzany dla całego obszaru koncesyjnego o powierzchni, która zgodnie z art.
31 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163,
poz. 981 ze zm.) moŜe wynosić do 1200 km².
Ponadto, taki raport z oceny oddziaływania na środowisko - zgodnie z ustawą z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko;
Dz.U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.) – powinien w szczególności zawierać opis
przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko,
obejmujący takŜe skumulowane (oprócz bezpośrednich, pośrednich, wtórnych, krótko-,
średnio- i długoterminowych, stałych i chwilowych) oddziaływania na środowisko
wynikające z wykorzystywania zasobów środowiska (art. 66 ust. 1 pkt. 8 lit. b).
b) zapis o odłączeniu firm wydobywczych od źródeł wody jako pierwszych w kolejności
w sytuacji spadku jej zasobów (np. susza) (stanowisko Koalicji Klimatycznej).
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego, właściwym
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, więc winien być
i gospodarki zasobami naturalnymi (w ramach działu „środowisko”).
NiezaleŜnie od powyŜszych wyjaśnień, warto zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym
funkcjonują juŜ przepisy prawne regulujące korzystanie z wód, które wykluczają
zaistnienie konfliktu zapotrzebowania na wodę do procesów poszukiwania gazu z łupków
z potrzebą wykorzystania wody przez okolicznych mieszkańców, w tym na potrzeby
rolnictwa. Przyznają one ludności bezwzględne pierwszeństwo nad potrzebami
działalności przemysłowej - omówiono je bliŜej przy okazji odpowiedzi na jedno z pytań w
dziale tematycznym „STRATEGIA W PROCESIE POSZUKIWANIA I WYDOBYWANIA
GAZU ZE ZŁÓś NIEKONWENCJONALNYCH”.
Ponadto, warto zauwaŜyć, iŜ obecne przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo
wodne (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.), w wypadku spadku zasobów wodnych,
15
przewidują moŜliwość cofnięcia lub ograniczenia bez odszkodowania przez właściwy
organ administracji udzielonego pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód (art. 136 ust.
1 pkt. 4 i ust. 2 ustawy).
JeŜeli jest to uzasadnione interesem społecznym albo waŜnymi względami
gospodarczymi, ten sam organ moŜe równieŜ cofnąć lub ograniczyć to pozwolenie
wodnoprawne za odszkodowaniem (art. 137 ustawy).
Warto zauwaŜyć, iŜ woda powierzchniowa lub podziemna o jakości wody przeznaczonej
do spoŜycia przez ludzi nie jest jedynym (i na pewno nie pierwszym branym pod uwagę)
potencjalnym źródłem pozyskania wody potrzebnej do procesu wiercenia otworu i/lub do
zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Innymi moŜliwymi źródłami zaopatrzenia w wodę
do ww. celów produkcyjnych mogą być takŜe:
•
podziemne
•
•
•
Zarządzanie ryzykiem środowiskowym
Pytania
- Czy jest moŜliwość stworzenia w firmie funduszu ryzyk, którego środki przeznaczone
będą na monitoring zamkniętych odwiertów lub minimalizację skutków ew. katastrof?
(Urszula Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna)
W Polsce istnieje juŜ tzw. fundusz likwidacji zakładu górniczego (Art. 128 ustawy prawo
geologiczne i górnicze), który moŜe spełniać takie funkcje. NaleŜy teŜ pamiętać, Ŝe
zgodnie z prawem, za wyrządzone szkody ponosi odpowiedzialność przedsiębiorca, jego
następca prawny lub w przypadku braku następcy prawnego, Skarb Państwa
reprezentowany przez właściwy miejscu organ nadzoru górniczego. W naszej firmie
tworzone są odpowiednie rezerwy na zobowiązania, w tym takŜe środowiskowe. Dla
przykładu w tegorocznym planie finansowym, jak co roku zresztą, zostały zaplanowane
środki na ewentualne awarie.
- Zdefiniowanie i odpowiednie zarządzanie ryzykami społecznymi i środowiskowymi na
etapie poszukiwania i wydobywania gazu ze złóŜ niekonwencjonalnych:
- Określenie ryzyk i ich wpływu na środowisko
- Zdefiniowanie, na jakich etapach mogą wystąpić
- Określenie działań podejmowanych przez operatora w wypadu wystąpienia ryzyka
- Uwzględnianie społeczeństwa w zarządzaniu ryzykiem (informowanie społeczeństwa
o moŜliwych ryzykach oraz o sposobie postępowania w wypadku ich wystąpienia)
- Określenie, jak firma jest przygotowana na wystąpienie ryzyk oraz przeciwdziałania ich
skutkom (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
Realizujemy przyjętą przez Zarząd spółki strategię w zakresie poszukiwań gazu
niekonwencjonalnego oraz prowadzenia debaty publicznej dotyczącej tego zagadnienia,
16
w zgodzie ze standardem AA1000. W jej ramach przygotowaliśmy listę wymienionych
w pytaniu ryzyk, którymi zarządzamy poprzez stosowanie odpowiednich narzędzi,
wypracowanych zarówno przed przystąpieniem do realizacji strategii, jak i na bieŜąco
rozszerzanych.
Ponadto, w większości oddziałów i spółek PGNiG wdroŜyło system zarządzania
środowiskowego, często zintegrowany z innymi systemami zarządzania. Dodatkowo,
wiele spółek GK PGNiG posiada system HSE, istnieją takŜe wytyczne HSE dla całej
firmy. PGNiG identyfikuje wszelkie moŜliwe aspekty środowiskowe na kaŜdym etapie
swojej działalności. Oceniamy poziom moŜliwych zagroŜeń, oceniamy ryzyka, w tym
takŜe środowiskowe. Definiujemy środki kontroli i zarządzania ryzykiem, minimalizujemy
ryzyka takŜe poprzez wdroŜenie adekwatnych środków kontroli. Dokumentujemy oceny
ryzyka i udostępniamy wyniki pracownikom i stronom zainteresowanym. NiezaleŜnie od
stałego monitoringu, na bieŜąco, w momencie zmian w prowadzonej działalności, równieŜ
aktualizujemy oceny ryzyka.
- Zarządzanie ryzykiem powinno być stale doskonalone, zaś plany zarządzania ryzykiem
na bieŜąco weryfikowane (naleŜy określić, w jakim okresie czasu będzie następowała ich
weryfikacja) (Urszula Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna)
Odpowiedź jak wyŜej.
Ponadto, stałe doskonalenie zarządzania ryzykami wynika z istoty systemów (SZŚ
i HSE). Standardy, zgodnie, z którymi działamy, przewidują stosowną weryfikację.
Weryfikacja ryzyk związana jest ze zmianami zachodzącymi w technologii prowadzonych
prac.
Wewnętrzne standardy dotyczące postępowania w czasie
poszukiwania
i
wydobywania
gazu
ze
złóŜ
niekonwencjonalnych
Pytania
- Z jakich źródeł czerpana jest energia wykorzystywana w procesie poszukiwania
i wydobywania gazu z łupków przez PGNiG SA? (Urszula Stefanowicz, Koalicja
Klimatyczna)
W procesie poszukiwania i wydobycia gazu jednostki wiercące i pompowe (szczelinujące)
zasilane są olejem napędowym (silniki spalinowe) i energią elektryczną (silniki
elektryczne). Jeśli tylko jest to moŜliwe, energia elektryczna jest pozyskiwana z istniejącej
sieci. Jeśli nie – produkują ją spalinowe generatory.
- Jak często przeprowadza się szczelinowanie? Kiedy ten proces trzeba ponowić? (Ewa
Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
W przypadku otworu poziomego, gdzie szczelinowanie hydrauliczne, przeprowadzone
w skale o niskiej przepuszczalności (w tym m.in. w łupkach), ma wywołać przypływ
węglowodorów, zabieg ten stosuje się raz. Tak jest na etapie eksploatacji. Natomiast
moŜe się zdarzyć, Ŝe szczelinowanie, które miało słuŜyć rozpoznaniu złoŜa np. w otworze
pionowym, jest powtarzane w róŜnych strukturach geologicznych. Takie zabiegi
wykonano na otworze Lubocino – 1, na koncesji PGNiG na poszukiwanie
i rozpoznawanie złóŜ węglowodorów. Na potrzeby eksploatacji w zasadzie nie ponawia
się takiego procesu w tym samym otworze. Trzeba jednak pamiętać, Ŝe polskie
doświadczenia dotyczą przede wszystkim wykorzystania szczelinowania w złoŜach
konwencjonalnych (szczelinowanie umoŜliwia szybsze szczerpanie złoŜa, zwiększenie
17
wydajności odwiertu, skrócenie czasu eksploatacji). W odniesieniu do złóŜ gazu
w łupkach to dotychczas pojedyncze zabiegi.
- Jaki jest sposób postępowania z płynem po szczelinowaniu oraz z odpadami powstałymi
w procesie poszukiwania gazu z łupków? Czy podlegają one recyclingowi?(Ewa SufinJacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni)
Zgodnie z obowiązującym prawem, wytwarzane przez nas odpady i ścieki są
zagospodarowywane poza terenem wiertni. Na podstawie stosownych umów,
przekazujemy je firmom, które posiadają przewidziane prawem uprawnienia i pozwolenia.
Firmy te posiadają odpowiednie instalacje, które umoŜliwiają dalsze przetwarzanie
odebranych odpadów czy ścieków. Odpady niebezpieczne są składowane
w przystosowanych do tego celu składowiskach.
Oczywiście jest moŜliwe ponowne wykorzystanie części wody. Tak się dzieje
w przypadku płuczki wiertniczej oraz płynu wykorzystanego w szczelinowaniu, po
wcześniejszym jego podczyszczeniu.
- Wypracowanie wewnętrznych standardów firmy dotyczących oddziaływania na
środowisko, przykładowo:
- Określenie minimalnej odległości odwiertów od zabudowy (minimalna odległość
obiektów budowlanych zakładów górniczych od budynków mieszkalnych i budynków
uŜyteczności publicznej, ok. 500 m lub około 100 m w przypadku uzyskania zgody
właściciela budynku – stanowisko Client Earth)
- W przypadku realizacji kilku odwiertów transport wody, ścieków i gazu prowadzony
podziemnymi rurociągami, co zmniejszy oddziaływania związane z transportem
samochodami cięŜarowymi, w tym ryzyko wypadku i przedostania się substancji
szkodliwych (ścieki, gaz) do środowiska (Ewa Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja
Strefa Zieleni)
Nasza firma stosuje wewnętrzne standardy i procedury związane z bezpieczeństwem
i ograniczaniem wpływu na środowisko. Natomiast kwestie takie, jak odległości odwiertów
od zabudowań, osiedli ludzkich, czy obiektów objętych jakąkolwiek ochroną są
regulowane przez prawo. Począwszy od przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze,
którego art. 108 nakłada na przedsiębiorcę obowiązek sporządzenia planu ruchu zakładu
górniczego. Plan ruchu, zatwierdzany przez właściwy organ nadzoru górniczego, określa
wiele kwestii związanych z bezpieczeństwem, ochroną środowiska, budynków i ludzi.
Dopuszczalne poziomy hałasu zawarte zostały np. w stosownym rozporządzeniu Ministra
Środowiska. W naszych pracach przestrzegamy regulacji wskazanych przez prawo oraz
zaleceń zapisanych w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia.
Wykorzystujemy równieŜ środki minimalizujące ryzyko wypadków związanych
z transportem drogowym. Jest on, zwłaszcza na początkowym etapie poszukiwań gazu
z łupków, kiedy odwierty poszukiwawcze mają charakter tymczasowy, rozwiązaniem
znacznie bardziej przyjaznym środowiskowo niŜ budowa infrastruktury do transportu tych
substancji lub transport przy pomocy rurociągów.
- W jaki sposób będzie transportowany wydobywany gaz z łupków? (Andrzej Kassenberg,
Gaz będzie transportowany rurociągami. We ten sposób transportuje się obecnie gaz
wydobywany ze złóŜ konwencjonalnych. Wszelkie instalacje, które powstaną na potrzeby
eksploatacji gazu łupków, będą analogiczne, jak w przypadku gazu ze złóŜ
konwencjonalnych.
18
- Jakie działania mogą być/są podejmowane w celu ograniczenia ryzyka wycieku paliwa
wykorzystywanego w procesie poszukiwania i wydobywania gazu z łupków? (Urszula
Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna)
Na placach, gdzie prowadzimy prace buduje się tzw. strefy brudne odpowiednio
zabezpieczone nieprzepuszczalną membraną, chroniącą przed przedostaniem się do
gruntu jakichkolwiek substancji (w tym takŜe paliwa). Dodatkowym zabezpieczeniem jest
teŜ specjalny system drenaŜy pod placem, który pozwala na zebranie substancji, które
ewentualnie mogłyby wyciec. Powierzchnia placu oczyszczana jest przez zastosowanie
absorbentów i odpowiednich mat zabezpieczających. Zapobieganiu wyciekom czy
uszkodzeniom słuŜą teŜ stałe kontrole urządzeń i instalacji, wykorzystywanie wyłącznie
atestowanych węŜy paliwowych. Zbiorniki paliwowe umieszczane są nad
zabezpieczonym folią zbiornikiem, o pojemności min.1,5 objętości zbiornika na paliwo
(aby w razie wycieku nie doszło do przedostatnia się paliwa do gruntu). Pod większością
urządzeń są stosowane leŜnie i misy, dzięki czemu w razie wycieku oleju czy paliwa nie
przedostaną się one do gruntu i moŜna je w prosty sposób usunąć. Na wiertniach
znajduje się takŜe środek do neutralizacji plam olejowych, głównie Diatomit. Odbiór
paliwa jest zawsze nadzorowany przez pracownika dozoru ruchu, który ma obowiązek
sprawdzić wszystkie połączenia, uziemienie i stan paliwa.
- Jaka jest moŜliwość ograniczenia zuŜycia energii w procesie poszukiwania
i wydobywania gazu z łupków? (Urszula Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna)
Stosujemy nowoczesny sprzęt i urządzenia, np. silniki i agregaty, optymalizujemy cały
proces wiercenia i inne zabiegi związane z poszukiwaniem i wydobywaniem
węglowodorów. Podobnie działają nasi podwykonawcy. Wynika to zarówno z dbałości
o środowisko naturalne, jak i dąŜenia do ograniczania nakładów, w tym kosztów
zuŜywanej w całym procesie technologicznym energii.
- Czy jest moŜliwe pozyskiwanie/odzyskiwanie energii płynów zwrotnych z procesu
szczelinowania? (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
Na obecnym etapie rozwoju technologii, nie wydaje się Ŝeby moŜliwe było
pozyskiwanie/odzyskiwanie energii z płynów zwrotnych. Istnieją juŜ natomiast przykłady
wykorzystania energii powstającej na instalacjach podczas wydobycia i magazynowania
gazu ze złóŜ konwencjonalnych. Takim przykładem są turboekspandery. W instalacji
odazotowania gazu zwrotna energia pochodząca z rozpręŜenia gazu ziemnego
dostarczanego pod naturalnym ciśnieniem ze złoŜa zamieniana jest na energię
elektryczną. Ta oddawana jest do sieci zakładowej i słuŜy wspomaganiu zapotrzebowania
na ciepło technologiczne. Takie właśnie rozwiązanie funkcjonuje z powodzeniem od kilku
lat w Oddziale PGNiG w Odolanowie.
- Czy jest moŜliwe w polskich warunkach szczelinowanie bez wykorzystania wody lub ze
znacznym ograniczeniem jej wykorzystania (np. przy pomocy dwutlenku węgla, propanu,
fali dźwiękowej)? (Andrzej Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju)
W zabiegach szczelinowania moŜliwe jest równieŜ wykorzystanie innych niŜ woda
nośników materiału podsadzkowego (propantu) w głąb niekonwencjonalnego złoŜa gazu
lub ropy, takich jak piany czy płyny na bazie ropy. Na świecie i w Polsce (np. program
„Blue Gas - Polski Gaz Łupkowy. Wsparcie rozwoju technologii związanych
z wydobyciem gazu łupkowego” Narodowego Centrum Badań i Rozwoju) trwają teŜ prace
naukowo-badawcze nad opracowaniem nowych, efektywnych sposobów szczelinowania
z uŜyciem ciekłych gazów, np. dwutlenku węgla czy azotu. Tym niemniej, obecnie
najbardziej efektywnym i powszechnie stosowanym jest szczelinowanie z uŜyciem wody.
19
Nie oznacza to jednak, iŜ jedynym i pierwszym branym pod uwagę potencjalnym źródłem
pozyskania wody potrzebnej do zabiegu szczelinowania hydraulicznego jest woda
powierzchniowa lub podziemna o jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi.
Innymi moŜliwymi źródłami zaopatrzenia w wodę do ww. celów produkcyjnych mogą być
takŜe:
•
podziemne
•
•
•
- Czy jest moŜliwe ponowne wykorzystanie wody po procesie szczelinowania? (Ilona
Jędrasik, Koalicja Klimatyczna)
Ponowne wykorzystanie wody po procesie szczelinowania jest nie tylko moŜliwą, ale
takŜe coraz powszechniej stosowaną praktyką, wynikającą zarówno z wymagań ochrony
środowiska (ochrona zasobów wodnych), jak i przesłanek ekonomicznych (za kaŜdy 1 m³
„świeŜej” wody do zabiegu szczelinowania operator ponosi opłatę).
Z około 40% objętości wtłoczonego płynu szczelinującego, która po zakończonym
zabiegu szczelinowania powraca z odwiertu na powierzchnię ziemi, ogromna większość
(aŜ do 98%) moŜe być – po oczyszczeniu - ponownie wykorzystania w kolejnych
zabiegach.
- Czy jest moŜliwe wykorzystywanie w procesie szczelinowania wody znajdującej się
poniŜej poziomu występowania gazu z łupków? (Urszula Stefanowicz, Koalicja
Klimatyczna)
Wykorzystywanie w procesie szczelinowania wody znajdującej się poniŜej poziomu
występowania gazu z łupków, jest praktycznie niemoŜliwe, gdyŜ wody, jakie mogą
występować na tych głębokościach (w warunkach polskich około 3 km ppt.) to przewaŜnie
tzw. wody reliktowe (powstałe w dawnych epokach geologicznych, uwięzione w skałach
i całkowicie izolowane od wpływu czynników zewnętrznych), o braku odnawialności
(wskutek braku zasilania spowodowanego izolacją od nadległych poziomów
wodonośnych i powierzchni ziemi) i o wysokiej mineralizacji (solanki), co dyskwalifikuje
ich uŜycie.
- Jaka jest ilość wody potrzebna w procesie poszukiwania gazu z łupków? (Andrzej
Kassenberg, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Ryszard Kapuściński, Liga Ochrony
Przyrody)
Szacunkowe zapotrzebowanie na wodę w procesie poszukiwania gazu z łupków metodą
otworów wiertniczych przedstawia tabela poniŜej:
Rodzaj procesu
wiercenie
otworu
(20-30
m3/dobę, 120 dni wiercenia)
zabieg
szczelinowania
w
odcinku pionowym odwiertu
zabieg
szczelinowania
w
odcinku poziomym odwiertu
(10 sekcji)
Pojedynczy otwór
2400 – 3600 m3
6 otworów (klaster)
14 400 – 21 600 m3
1 500 m3
-
10 000 – 20 000 m3
50 000 – 100 000 m3
20
ZAPOTRZEBOWANIE
NA 65 900 – 123 100 m3
WODĘ OGÓŁEM (6 otworów)
Przedstawione szacunki naleŜy traktować jako orientacyjne i maksymalne
zapotrzebowanie na wodę. Nie uwzględnia ono takich rozwiązań słuŜących ograniczeniu
zuŜycia ilości czystej wody jak np. uzupełnianie jej wodą pochodzącą z oczyszczania
cieczy pozabiegowej (tzw. wypływu zwrotnego „flow back”), którą po zakończeniu zabiegu
odbiera się z otworu (około 20-40% wody zatłoczonej do odwiertu). Recykling zuŜytego
płynu zabiegowego jest sposobem, który ze względów środowiskowych oraz
ekonomicznych stosuje się coraz powszechniej.
- Ile potrzeba wykonać wierceń Ŝeby pozyskać 10 mln m³ gazu? (prof. Maciej Nowicki)
Biorąc pod uwagę nasze dotychczasowe doświadczenia, 10 mln m³ to tylko częściowe
wydobycie z 1 otworu (w przypadku gazu ze źródeł konwencjonalnych). JeŜeli chodzi
o gaz łupkowy, to według modeli ekonomicznych jeden otwór powinien dać ok. 130 mln
m³ gazu.
- Wprowadzenie obowiązku stosowania Reduced Emission Completions lub green
completion (metoda pozwalająca znacznie zminimalizować niekontrolowane wycieki
metanu występujące w okresie po szczelinowaniu) (Ewa Sufin- Jacquemart, Eko-Unia,
Fundacja Strefa Zieleni)
Na obecnym etapie rozwoju poszukiwań gazu z łupków, firma nie rozwaŜa jego
zastosowania, choć wiemy, Ŝe funkcjonuje on w krajach, w których trwa przemysłowa
eksploatacja gazu z łupków.
Natomiast dla jeszcze nie zbadanego pod względem właściwości złoŜa PGNiG na
Lubocinie, w przewidywanych moŜliwościach zagospodarowania, zaprojektowano
ewentualny odzysk gazu i zuŜycie go do produkcji ciepła i energii lub zamianę na LNG
czy transport rurociągami.
- Wprowadzenie minimalnej odległości 2000 m dla otworów wiertniczych zakładów
górniczych wydobywających węglowodory od gminnych ujęć zasobów wody pitnej
(stanowisko Client Earth)
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego, więc właściwym
jego adresatem nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, a powinien być skierowany
i rozpatrzony przez odpowiednie organy administracji rządowej - w tym wypadku przez
Ministra Środowiska jako ministra właściwego do spraw geologii i gospodarki zasobami
naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od powyŜszych wyjaśnień, warto
zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym funkcjonuje akt prawny określający minimalne
odległości otworów wiertniczych oraz obiektów i urządzeń związanych z wydobywaniem
ropy naftowej i gazu ziemnego od innych obiektów (§ 42 i § 167 rozporządzenia Ministra
Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego
w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi; Dz.U. Nr 109,
poz. 961 ze zm.), ale wśród wymienionych w tych przepisach obiektów brak jest „ujęć
zasobów wody pitnej”.
Niewykluczone, iŜ jest to spowodowane tym, iŜ z punktu widzenia ochrony ujęć wód
podziemnych przed zanieczyszczeniem istotne jest nie tyle wyznaczanie minimalnej
odległości potencjalnych ognisk zanieczyszczeń od ujęć (np. minimum 2000 m), ale
21
lokalizacja tych ognisk poza obszarem spływu wód do ujęcia (OSW), w obrębie którego
wszystkie linie prądu (strumienia wód) zbiegają się w ujęciu (studni).
Wielkie zróŜnicowanie zarówno kształtów, jak i obszarów spływu wód do ujęcia dla
róŜnego rodzaju ujęć wód podziemnych na pewno nie będzie ułatwiać wyznaczenia – np.
w postaci normy prawnej – jednej określonej wartości odległości od ujęcia (np. minimum
2000 m). W niektórych przypadkach taka odległość moŜe okazać się zbędnie duŜa (przy
niewielkich obszarach spływu wód do ujęcia), w innych zaś całkowicie niewystarczająca
(przy obszarach spływu wód do ujęcia o znacznych rozmiarach).
Wobec powyŜszego, za skuteczniejszą ochronę wód podziemnych ujęć przed
zanieczyszczeniem naleŜałoby uznać indywidualną ocenę stopnia ich zagroŜenia ze
strony róŜnych potencjalnych ognisk zanieczyszczeń, w tym takich jak np. odwierty
wydobywcze węglowodorów. Jest ona dokonywana na przykład w ramach oceny
oddziaływania na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach, niezbędnej dla uzyskania koncesji na poszukiwanie
i rozpoznawanie złóŜ węglowodorów lub koncesji na wydobywanie węglowodorów ze
złóŜ.
- Podjęcie wszelkich środków zapobiegawczych i kontrolnych przez operatora, aby
upewnić się, Ŝe podmiot, któremu zleca recycling odpadów, działa zgodnie z prawem
(rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
Aby podpisać umowę z firmą odbierającą odpady kaŜdorazowo wymagamy
przedstawienia stosownych dokumentów i pozwoleń. Współpracujemy wyłącznie
z firmami posiadającymi wszelkie niezbędne pozwolenia.
- Zakaz prowadzenia odwiertów na terenie i w pobliŜu złóŜ pierwiastków radioaktywnych,
na obszarach o gęstej sieci hydrologicznej oraz na obszarach aktywnych sejsmicznie
(Ewa Sufin-Jacquemart, Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni
- Wyłączenie prowadzenia działań wydobywczych z obszarów stref przyrodniczo
chronionych i ich otulin, obszarów dziedzictwa światowego UNESCO oraz utrzymanie
odpowiedniej odległości od ww. obszarów (równieŜ, aby szczelinowanie poziome nie
dochodziło do stref znajdujących się pod ww. obszarami) (rekomendacje stowarzyszenia
Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
- Zapewnienie, aby przy kaŜdym otworze wiertniczym znajdował się sprzęt pozwalający
na szybkie zneutralizowanie ewentualnego wycieku płynu szczelinującego do gleby lub
wód (rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni
2004)
- Przechowywanie płynu zwrotnego wyłącznie w zamkniętych zbiornikach (rekomendacje
stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
- Po zakończeniu eksploatacji otworu powinien być on szczegółowo zbadany (pod
względem szczelności) oraz zatkany korkiem betonowym, aby uniemoŜliwić
niekontrolowany wyciek gazu. Operator powinien ponosić odpowiedzialność za nieczynne
instalacje oraz prowadzić ich regularny monitoring. (rekomendacje stowarzyszenia EkoUnia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
PowyŜsze 5 oczekiwań ma charakter postulatów/wniosków legislacyjnych, których
naturalnymi.
22
Proponowane zmiany w obowiązujących uwarunkowaniach
prawnych
Pytania
- Jakie są koszty lobbingu ponoszone przez PGNiG SA? (Ewa Sufin-Jacquemart, EkoUnia, Fundacja Strefa Zieleni)
W budŜecie PGNiG nie ma takiej pozycji budŜetowej. Natomiast realizujemy strategię
dialogu wokół procesu poszukiwania gazu z łupków, na którą składa się szereg
aktywności – począwszy od badań społeczności lokalnych, poprzez fundusze związane
z realizacją inwestycji infrastrukturalnych wspierających dane społeczności np. budowa
dróg czy wsparcie zakupu samochodu dla straŜy poŜarnej, poprzez koszty udziału
w konferencjach, debatach dotyczących tego tematu, czy uruchomienia i utrzymania
strony WWW, wreszcie współpracy z mediami.
- Czy zauwaŜają Państwo jakieś braki lub niekorzystne zapisy w polskich regulacjach
prawnych dotyczących szeroko pojętego wydobycia gazu łupkowego? Jakich regulacji te
braki/zapisy dotyczą? (Ilona Jędrasik, Koalicja Klimatyczna)
Ministerstwo Środowiska uruchomiło w połowie lutego br. proces konsultacji społecznych
dot. nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz 8 innych ustaw. Nasza firma
uczestniczy w tych konsultacjach jako podmiot bezpośrednio zainteresowany regulacjami
dotyczącymi swojej działalności.
- Wprowadzenie do warunków koncesji obowiązku uruchomienia serwisu internetowego
poświęconego danej koncesji, w którym dostępne byłyby wszystkie dokumenty
koncesyjne, opisany stan prowadzonych prac, zakres dokonanych ingerencji
w środowisko, informacje nt. podmiotu odpowiedzialnego za prace oraz informacje nt.
właściwych dla danej koncesji organów nadzoru (stanowisko Client Earth)
Na stronie internetowej www.lupkipolskie.pl są utworzone sekcje dedykowane
poszczególnym lokalizacjom. Tam umieszczane są informacje dotyczące poszczególnych
odwiertów.
PoniewaŜ postulat ma charakter wniosku/dezyderatu legislacyjnego, którego skuteczne
spełnienie wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego,
właściwym adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, a powinien być
rozpatrzony przez odpowiednie organy administracji rządowej - w tym wypadku przez
naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od powyŜszych wyjaśnień,
PGNiG SA pragnie zauwaŜyć, iŜ 15 lutego 2013 r. Ministerstwo Środowiska przedstawiło
do konsultacji społecznych projekt ustawy z dnia .….. o zmianie ustawy - Prawo
geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (projekt zakłada zmiany legislacyjne
w sektorze górnictwa naftowo-gazowego w związku z nowymi wyzwaniami w obszarze
niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów i rozwojem technologii wydobywczych), który
m.in. czyni w zasadzie zadość propozycji zawartej w przedmiotowym postulacie.
Art. 1 pkt. 17 ww. projektu zakłada dodanie w dziale III ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. –
Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz. 981 ze zm.), po rozdziale 2, nowego
rozdziału 2a p.t. „Koncesje na rozpoznawanie złóŜ węglowodorów i wydobywanie
23
węglowodorów ze złóŜ albo wydobywanie węglowodorów ze złóŜ”, w którym nowy przepis
art. 49o ust. 1 pkt. 7 wprowadza w koncesji, o których mowa w tym rozdziale, obowiązek
prowadzenia przez operatora przez cały okres trwania koncesji strony internetowej, która
będzie zapewniać nieodpłatny dostęp do danych teleadresowych stron umowy
o współpracy, do kopii decyzji koncesyjnej, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
decyzji inwestycyjnej, decyzji zatwierdzającej plan ruchu zakładu, projektu robót
geologicznych, dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej. Ponadto strona internetowa
będzie zapewniała dostęp do mapy w skali co najmniej 1:50000 z naniesionym szkicem
granic obszaru koncesji i lokalizacji wierceń prowadzonych w fazie rozpoznawania lub
wydobywania.
- Stworzenie niezaleŜnej komisji czuwającej nad prawidłowym przebiegiem procesu
poszukiwania i wydobywania gazu z łupków w ramach Inspekcji Ochrony Środowiska
(podobne rozwiązanie funkcjonuje w British Columbia) (Andrzej Kassenberg, Instytut na
Rzecz Ekorozwoju). Finansowanie tego zespołu powinno obciąŜać koncesjonariuszy
eksploatacji gazu (stanowisko Koalicji Klimatycznej)
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, a powinien być skierowany
naturalnymi (w ramach działu „środowisko”).
NiezaleŜnie od powyŜszych wyjaśnień, warto zauwaŜyć, iŜ dnia 15 lutego 2013 r.
Ministerstwo Środowiska przedstawiło do konsultacji społecznych projekt ustawy z dnia
.….. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw
(projekt zakłada zmiany legislacyjne w sektorze górnictwa naftowo-gazowego w związku
z nowymi wyzwaniami w obszarze niekonwencjonalnych złóŜ węglowodorów i rozwojem
technologii wydobywczych), który m.in. czyni w zasadzie zadość propozycji zawartej
w przedmiotowym postulacie.
OtóŜ projekt ten m.in. zakłada (art. 1 pkt. 46 – 52 oraz art. 2 projektu) poszerzenie
zakresu kompetencji dotychczasowego Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (bez
naruszania kompetencji WyŜszego Urzędu Górniczego) o zadania z zakresu nadzoru
geologicznego, czyniąc go równieŜ organem nadzoru geologicznego pod nazwą Główny
Inspektor Ochrony Środowiska i Nadzoru Geologicznego (GIOŚiNG). Zgodnie
z przepisami projektowanej ustawy, do jego nowych zadań naleŜy m.in. kontrola
przestrzegania przepisów o wykonywaniu działalności z zakresu badań geofizycznych
złóŜ węglowodorów, poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania węglowodorów ze
złóŜ, w szczególności w zakresie wykonywania obowiązków wynikających z koncesji,
współpraca z ministrem właściwym ds. środowiska w zakresie udzielania, kontroli
wykonywania oraz cofania koncesji.
Na temat przedmiotowej zmiany w uzasadnieniu do projektu (str. 25-26) moŜemy
przeczytać m.in:
„Obecnie organ koncesyjny nie dysponuje odpowiednią wiedzą ani ukształtowanym
zapleczem organizacyjno-technicznym w zakresie poszukiwania, rozpoznawania
i wydobywania węglowodorów. Wypracowanie know-how na poziomie administracji staje
się kluczowe w celu zapewnienia długotrwałego i zrównowaŜonego rozwoju rynku
poszukiwania i wydobywania gazu ziemnego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem
aspektów środowiskowych i zdrowia publicznego. Pogłębienie wiedzy na temat szeroko
rozumianego przemysłu wydobywczego pozwoli zrealizować szereg celów obejmujących
aspekty kontrolne (kontrola zasobów geologicznych, kontrola wykonania obowiązków
24
z tytułu koncesji, nadzór nad obrotem koncesjami, kontrola finansowa, kontrola przepisów
ochrony środowiska i zdrowia publicznego) oraz koordynacyjne (koordynacja
i prognozowanie wydobycia, koordynacja prac, planowanie rozwoju infrastruktury,
opiniowanie polityki fiskalnej i edukacyjnej).
Podstawowym czynnikiem determinującym potrzebę powołania nadzoru geologicznego
jest obowiązek kontroli zasobów węglowodorów w Polsce oraz obowiązek przestrzegania
procedur, w tym technik i technologii rozpoznawczo-wydobywczych. Stały monitoring
rozpoznawania i wydobywania węglowodorów powiązany z wiedzą na temat
stosowanych technologii umoŜliwi lepsze gospodarowanie złoŜami oraz podniesie
standardy ochrony środowiska. Mając powyŜsze na uwadze zasadne jest utworzenie
w projektowanej ustawie instytucji nadzoru geologicznego.
Włączenie nadzoru geologicznego do obowiązków GIOŚ daje moŜliwości wykorzystania
efektu synergii. Skoncentrowanie w jednym organie dotychczasowych kompetencji
kontrolnych w zakresie spełniania przez podmioty wymagań w zakresie ochrony
środowiska oraz nowych kompetencji w zakresie wykonywania zobowiązań wynikających
z koncesji węglowodorowych powinno spowodować skuteczniejsze ich egzekwowanie.”
- Wprowadzenie uregulowań prawnych zobowiązujących do szczegółowego określenia
źródeł pozyskiwania wody na potrzeby wiercenia i szczelinowania dla kaŜdego odwiertu.
PoniewaŜ wydobycie gazu wiąŜe się ze szczególnym korzystaniem z wód informacje
o źródłach, wody powinny być zawarte w pozwoleniu wodno-prawnym (stanowisko
zauwaŜyć, iŜ juŜ w obecnym stanie prawnym funkcjonują przepisy (ustawa z dnia 18 lipca
2001 r. – Prawo wodne; t.j. Dz.U. z 2012 r. Nr 145 ze zm.) zobowiązujące podmiot
ubiegający się o pozwolenie wodnoprawne na pobór wód, np. na potrzeby wiercenia i/lub
szczelinowania odwiertu, do szczegółowego określenia źródeł pozyskiwania wody.
Wynika to z przepisów o wymaganej zawartości zarówno wniosku o wydanie pozwolenia
wodno prawnego, do którego obligatoryjnie załącza się operat wodnoprawny (art. 131
ustawy), jak i treści wydanego w drodze decyzji pozwolenia wodnoprawnego (art. 128
ustawy). Muszą one zawierać m.in. takie dane jak opis połoŜenia urządzenia wodnego za
pomocą współrzędnych geograficznych oraz charakterystyka wód objętych pozwoleniem
wodno prawnym.
- Wprowadzenie obligatoryjnego ponownego wykorzystania wody z płuczki wiertniczej po
jej oczyszczeniu na miejscu, dzięki czemu zmniejszy się zuŜycie wody oraz
oddziaływanie na środowisko związane z transportem ścieków do oczyszczalni
(stanowisko Client Earth)
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG SA przedsiębiorca, a powinien być skierowany
25
zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym funkcjonują przepisy, które obligują do
ponownego wykorzystania wody z płuczki wiertniczej po jej oczyszczeniu na miejscu. Są
to przede wszystkim ogólnie obowiązujące zasady gospodarowania odpadami wynikające
z zapisów Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 185,
poz. 1243 ze zm.) oraz zasady określone w Ustawie z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach
wydobywczych (Dz. U. z 2008 r. Nr 138, poz. 865 ze zm.), które określają następującą
hierarchię postępowania z odpadami:
1)
Wytwarzanie odpadów uwzględniające ograniczanie liczby źródeł powstawania
odpadów, ilości wytwarzanych odpadów oraz stopnia ich szkodliwości dla
środowiska
2)
Odzysk odpadów
- w miarę moŜliwości - uwzględniający powtórne
wykorzystywanie
3)
Unieszkodliwianie odpadów poprzez składowanie lub zastosowanie innych
procesów bezpiecznej utylizacji (np. termicznego przekształcania).
Realizacji tych zasad, w odniesieniu do płuczek wiertniczych, w praktyce słuŜą:
•
stosowanie do sporządzania płuczek wiertniczych materiałów wywierających jak
najmniej negatywny wpływ na środowisko
•
efektywne operacje oczyszczania płuczki prowadzone na wiertni
•
oszczędna gospodarka płuczką
•
oszczędna gospodarka wodą
•
odrębne składowanie odpadów pochodzących z róŜnych etapów wiercenia
i róŜniących się stopniem szkodliwości.
Ponadto, warto zauwaŜyć, iŜ obecnie stale stosowane w praktyce wiertniczej głębokie
oczyszczanie płuczki wiertniczej na terenie wiertni, ograniczające zuŜycie wody oraz
materiałów płuczkowych, podyktowane jest takŜe – oprócz względów ochrony środowiska
– względami ekonomicznymi. Firmy prowadzące wiercenia dysponują nowoczesnym
sprzętem, takim jak: wysokosprawne sita wibracyjne linearne i piętrowe, odpiaszczacze,
odmulacze, wirówki, degazatory, hydrocyklony, stacje flokulacyjne. UmoŜliwiają one
odzysk znacznej części płuczki wiertniczej i powtórne jej wykorzystanie do wiercenia
kolejnego otworu, jak i zastosowania jej jako osnowy do sporządzania kolejnej partii
płuczki wiertniczej. W wyniku takich działań w odpadach wiertniczych coraz większy
udział mają zwierciny, a ilość odpadów tworzących się na 1 mb wiercenia ulega
zmniejszeniu.
- Przywrócenie (przynajmniej częściowo) opłaty za wodę zuŜywaną w procesie wydobycia
węglowodorów, zwłaszcza podczas zabiegu szczelinowania hydraulicznego (stanowisko
Client Earth).
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG jako przedsiębiorca, powinien być skierowany
przedsiębiorca moŜe pobierać wodę do celów produkcyjnych takich jak poszukiwanie,
rozpoznawanie i/lub wydobycie węglowodorów (w tym takŜe do zabiegu szczelinowania
hydraulicznego) z własnych ujęć wód powierzchniowych i/lub podziemnych tylko na
podstawie pozwolenia wodno-prawnego na szczególne korzystanie z wód (art. 37 pkt.. 1 i
art. 122 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne; t.j. Dz.U. z 2012 r. Nr 145
ze zm.) i za opłatą z tytułu korzystania ze środowiska (art. 273 ust. 1 pkt. 3 i art. 275
26
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska; t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150, z późn. zm.), według stawek za 1 m³ wody obowiązujących w okresie, w którym
pobór wód miał miejsce, określonych przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. Nr 196, poz.
1217 ze zm.).
Na mocy zwolnień ustawowych, przedsiębiorca moŜe bez pozwolenia i bez opłat jedynie
pobierać wodę na potrzeby wykonywania, przy uŜyciu płuczki wodnej, odwiertów lub
otworów strzałowych (zwykle 2-6 m głęb., maks. 20 m) na cele badań sejsmicznych
z uŜyciem materiałów wybuchowych prowadzonych przewaŜnie w miejscach
niedostępnych dla wibratorów (art. 124 pkt.. 10 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo
wodne oraz art. 294 pkt. 4a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska).
Natomiast zakłady górnicze prowadzące działalność związaną z rozpoznaniem i/lub
wydobyciem złóŜ węglowodorów (ropa naftowa, gaz ziemny) nie są objęte ustawowym
uprawnieniem do bezpłatnego korzystania z wody na potrzeby tych zakładów, gdyŜ
zwolnienie to dotyczy tylko wód kopalnianych (art. 20 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. –
Prawo geologiczne i górnicze oraz art. 294 pkt. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. –
Prawo ochrony środowiska), tj. wód z odwodnienia wyrobisk górniczych w celu
udostępnienia złoŜa przy wydobyciu kopaliny metodą podziemną (węgiel kamienny,
miedź, cynk i ołów) lub metodą odkrywkową (węgiel brunatny, surowce skalne).
- Doprecyzowanie przeznaczenia funduszy gromadzonych w Węglowodorowym
Funduszu Pokoleń na inwestycje w gospodarkę niskoemisyjną jako środowiskowy
ekwiwalent wydobywania węglowodorów (stanowisko Client Earth)
adresatem tego postulatu nie jest PGNiG
jako przedsiębiorca, a powinien być
i gospodarki zasobami naturalnymi (w ramach działu „środowisko”).
technologii wydobywczych), który stanowi rozwinięcie (uszczegółowienie) kierunkowych
załoŜeń do tego projektu (podanych do wiadomości publicznej w październiku ub. roku),
przewidujących m.in. powołanie Węglowodorowego Funduszu Pokoleń (w projekcie
ustawy zwanego Funduszem Pokoleń).
Na temat przedmiotowej zmiany (art. 1 pkt. 37 projektu ustawy) w uzasadnieniu do
projektu (str. 23-24) moŜemy przeczytać m.in:
„Projekt ustawy powołuje Fundusz Pokoleń. Fundusz posiada osobowość prawną.
Dochodami Funduszu są części zysku NOKE S.A. (Narodowy Operator Kopalin
Energetycznych). Fundusz realizując cel projektu ustawy - umoŜliwienie powstawania
nowych miejsc pracy w nowym sektorze gospodarki – moŜe być wykorzystywany na
wspieranie innowacyjności, innowacyjnego potencjału gospodarki polskiej poprzez
inwestycje w edukację, szkolnictwo wyŜsze, naukę, badania i rozwój. Mając na uwadze
fakt, iŜ zasoby węglowodorów są nieodnawialne, Fundusz moŜe być równieŜ
wykorzystywany w celu realizacji solidarności wielopokoleniowej poprzez wsparcie
systemu emerytalnego i wsparcia zdrowia publicznego. Statut Funduszu nadaje minister
27
właściwy do spraw finansów publicznych w drodze rozporządzenia. Organami Funduszu
jest Zarząd i Rada Nadzorcza. Wszystkich członków Rady Nadzorczej powołuje minister
właściwy ds. finansów publicznych.
Przepisy o Funduszu wchodzą w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2019 roku.”
Jak z ww. tekstu wynika, autorzy projektu ustawy zakładają inne przeznaczenie środków
z Funduszu Pokoleń niŜ na inwestycje w gospodarkę niskoemisyjną, o czym mowa w
innym postulacie.
- Rozszerzenie katalogu podmiotów, na rzecz których NOKE SA (Narodowy Operator
Kopalin Energetycznych) będzie przekazywać zyski związane z przychodami z koncesji
o samorządy terytorialne kaŜdego szczebla działające na terenie przedmiotowych
koncesji (stanowisko Client Earth)
Postulat ma charakter wniosku/dezyderatu legislacyjnego, więc jego skuteczne spełnienie
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego, dlatego właściwym
technologii wydobywczych), który stanowi rozwinięcie (uszczegółowienie) kierunkowych
załoŜeń do tego projektu (podanych do wiadomości publicznej w październiku ub. roku),
przewidujących m.in. utworzenie strategicznej spółki Skarbu Państwa pn. Narodowy
Operator Kopalin Energetycznych (NOKE S.A.).
Na temat przedmiotowej zmiany (art. 1 pkt. 18 projektu ustawy) w uzasadnieniu do
projektu (str. 21-23) moŜemy przeczytać m.in:
„W celu realizacji uprawnień Skarbu Państwa wynikających z prawa własności do
zasobów węglowodorów (własności górniczej), projektowana ustawa przewiduje
utworzenie spółki akcyjnej działającej pod firmą Narodowy Operator Kopalin
Energetycznych (NOKE S.A.). Nadrzędnym celem NOKE jest zapewnienie długotrwałej,
zrównowaŜonej gospodarki złoŜami węglowodorów. NOKE S.A. jest spółką akcyjną,
gdzie jedynymi akcjonariuszami są Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) i Narodowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Kapitał zakładowy
NOKE S.A. zostanie pokryty ze środków własnych BGK i środków NFOŚiGW lub środków
uzyskanych przez BGK z budŜetu państwa.[…]
Ustawa co do zasady nakłada na zwycięzcę przetargu obowiązek zawiązania z NOKE
S.A. umowy o współpracy, w celu rozpoznawania lub wydobywania węglowodorów na
terytorium Polski. NOKE S.A. jest stroną umowy i wykonuje prawa i obowiązki z niej
wynikające. Przedmiotem działalności NOKE S.A. jest uczestniczenie w działalności
w zakresie rozpoznawania złóŜ węglowodorów lub wydobywania węglowodorów
z przedsiębiorcami na podstawie umowy o współpracy.
Wprowadzenie NOKE do umów o współpracy, gdzie jako strona moŜe wykonywać prawa
z koncesji, pozwala zrealizować szereg celów ukierunkowanych na realizację
nadrzędnego celu strategicznego dotyczącego zapewnienia długotrwałej i zrównowaŜonej
gospodarki zasobami węglowodorów oraz ochrony środowiska, zdrowia publicznego,
generowania korzyści wielopokoleniowych, budowy konkurencyjnego i przejrzystego
28
rynku energii, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, bezpieczeństwa
publicznego i bezpieczeństwa Państwa. […].
Umowa cywilna o współpracy zawierana z NOKE S.A. jest, na gruncie projektu, jedyną
dopuszczalną formą prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rozpoznawania
lub wydobywania węglowodorów. […] Co do zasady NOKE S.A., jest stroną umowy
o współpracy zawartej ze zwycięzcą (zwycięzcami) przetargu. Taki mechanizm daje
NOKE S.A. z jednej strony wszelkie prawa strony umowy, w tym przede wszystkim prawo
do informacji oraz prawo do udziału w zysku, z drugiej strony definiuje poziom
partycypacji NOKE S.A. w kosztach tej działalności.[…]
Udział NOKE S.A. w umowie o współpracy obok roli stricte korporacyjnej spełnia takŜe
rolę redystrybucyjną obejmującą rentę surowcową. NOKE S.A. jako strona umowy
o współpracy będzie mieć prawo do udziału w zysku konsorcjum w wysokości ustalonej
w wyniku postępowania przetargowego i następnie uwzględnionej w umowie
o współpracy….”.
Jak z wynika ww. tekstu, jak równieŜ z odnośnych zapisów projektu ustawy (art. 1 pkt..
18), autorzy projektu ustawy nie zakładają przeznaczenia zysków z działalności NOKE
S.A. na rzecz tych podmiotów, o których mowa w postulacie, tj. dla samorządów
terytorialnych (wszystkich szczebli) działających na terenie przedmiotowych koncesji.
Z projektu ustawy wynika natomiast (art. 1 pkt.. 37), iŜ środki pochodzące z zysku
wygenerowanego przez NOKE S.A. (w części określonej w uchwale Walnego
Zgromadzenia NOKE SA o podziale zysku) wpłacane będą na konto Funduszu Pokoleń,
który będzie mógł przeznaczać te środki na cele, o których była mowa przy okazji
odpowiedzi na wcześniejszy postulat.
- Zakaz poboru wód głębinowych oraz wód w miejscach i okresach dotkniętych
niedoborem wody dla uŜytku domowego i rolnictwa (rekomendacje stowarzyszenia EkoUnia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego, dlatego właściwym
funkcjonują juŜ przepisy prawne regulujące korzystanie z wód, takŜe w przypadku
niedoboru lub spadku zasobów wodnych, a takŜe w razie - wywołanych takim deficytem
wody - konfliktów wykorzystania wody przez operatora oraz mieszkańców.
Sprawy te omówiono bliŜej przy okazji odpowiedzi na:
•
pytanie w Dziale tematycznym „STRATEGIA W PROCESIE POSZUKIWANIA
I WYDOBYWANIA GAZU ZE ZŁÓś NIEKONWENCJONALNYCH”
•
postulaty w Dziale tematycznym „PROCEDURA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA
ŚRODOWISKO ORAZ ANALIZY ŚRODOWISKOWE”.
Warto ponadto zauwaŜyć, iŜ woda powierzchniowa lub podziemna o jakości wody
przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi nie jest jedynym (i na pewno nie pierwszym
branym pod uwagę) potencjalnym źródłem pozyskania wody potrzebnej do procesu
wiercenia otworu i/lub do zabiegu szczelinowania hydraulicznego. Innymi moŜliwymi
źródłami zaopatrzenia w wodę do ww. celów produkcyjnych mogą być takŜe:
•
podziemne
•
wody opadowe
29
•
•
•
- NałoŜenie obowiązku kaŜdorazowego ujawniania składu chemicznego planowanej do
zastosowania płuczki wiertniczej w przedstawianych do zatwierdzenia planach ruchu
zakładu górniczego. Zapewnienie dostępu do tych dokumentów dla zakładu ubezpieczeń,
który objął ochroną ubezpieczeniową danego koncesjonariusza (stanowisko Client Earth)
PoniewaŜ postulat ma charakter wniosku/dezyderatu legislacyjnego, więc jego skuteczne
spełnienie wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego. Dlatego
właściwym adresatem tego postulatu nie jest PGNiG przedsiębiorca, a powinien być
wypadku przez Ministra Środowiska jako ministra właściwego do spraw geologii i
gospodarki zasobami naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od
powyŜszych wyjaśnień, warto zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym juŜ funkcjonują
przepisy, które czynią zadość przedmiotowemu postulatowi.
Konkretnie chodzi o akt wykonawczy wydany na podstawie art. 110 ustawy z dnia 9
czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), tj.
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie planów ruchu
zakładów górniczych (Dz.U. z 2012 r. poz. 372), które - określając szczegółowe
wymagania dotyczące treści planu ruchu dla zakładu górniczego wydobywającego
kopaliny otworami wiertniczymi (Załącznik nr 3 do rozporządzenia) oraz dla zakładu
wykonującego roboty geologiczne niepolegające na badaniach geofizycznych
wymagających uŜycia środków strzałowych (Załącznik nr 6 do rozporządzenia) – wymaga
takŜe informacji na temat płuczki i jej rodzaju (pkt. 11).
- Uregulowanie kwestii odpowiedzialności za zanieczyszczenia wód (likwidacja szkód, w
skrajnych przypadkach utrata koncesji) (stanowisko Koalicji Klimatycznej)
wymagałoby wprowadzenia w Ŝycie stosownego przepisu prawnego. Dlatego właściwym
naturalnymi (w ramach działu „środowisko”). NiezaleŜnie od powyŜszych wyjaśnień,
PGNiG SA pragnie zauwaŜyć, iŜ w obecnym stanie prawnym kwestie, o których mowa
w postulacie nr 15, są juŜ uregulowane.
Np. art. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2008
r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) stanowi, iŜ (w ust. 1 i 2):
1)
Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego
zanieczyszczenia.
2)
Kto moŜe spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania
temu zanieczyszczeniu.
Z kolei art. 37 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr
163, poz. 981 ze zm.) stanowi, iŜ jeŜeli przedsiębiorca narusza wymagania ustawy,
w szczególności dotyczące ochrony środowiska, i nie usuwa tych naruszeń w terminie
i w sposób określony przez organ koncesyjny w drodze decyzji, organ koncesyjny moŜe
temu przedsiębiorcy cofnąć koncesję lub ograniczyć jej zakres, bez odszkodowania.
- Substancje wykorzystywane w procesie szczelinowania powinny być ujęte na liście
dozwolonych produktów i substancji obowiązującej wszystkich operatorów – PGNiG SA
30
powinno przyczynić się do powstania takiej listy (rekomendacje stowarzyszenia Eko-Unia,
Wszystkie substancje i mieszaniny chemiczne wykorzystywane przez naszych
podwykonawców podczas procesu szczelinowanie podlegają ścisłej kontroli. Mieszaniny,
jeŜeli zawierają substancje niebezpieczne, rejestruje się w Polsce w biurze Inspektora ds.
substancji chemicznych, który podlega Ministrowi Zdrowia. Na poziomie Unii Europejskiej,
substancje chemiczne są rejestrowane przez Europejską Agencję Chemikaliów na
podstawie systemu REACH, czyli zintegrowanego systemu rejestracji, oceny, udzielania
zezwoleń oraz stosowanych ograniczeń dla substancji chemicznych.
- Konieczność uregulowania kwestii sposobu postępowania z płynem po szczelinowaniu,
w szczególności kwestii jego transportu, składowania i utylizacji określone w pozwoleniu
wodno-prawnym (płyn ten powinien być zaliczony do kategorii ciekłych odpadów
niebezpiecznych i zgodnie z tą definicją traktowany). Dodatkowo powinny zostać jasno
określone zasady dostępu do informacji, monitoringu i kontroli (w przypadku
nieprawidłowości w postępowaniu podmiot powinien na własny koszt usunąć szkody,
ponosić kary finansowe zaś w skrajnych przypadkach utracić koncesję) (stanowisko
- Przestrzeganie najwyŜszych wymogów dotyczących ocen oddziaływania na środowisko
i ochrony obszarów Natura 2000, w tym zastosowanie BAT – najlepszych dostępnych
technik (z ang. Best Available Technology). W celu zminimalizowania negatywnego
oddziaływania na środowisko (w tym na obszary Natura 2000) działanie na kaŜdej
koncesji powinno wiązać się z koniecznością zastosowania technologii, które zostaną
zweryfikowane przez rząd jako najbezpieczniejsze, tak dla środowiska, jak i dla zdrowia
ludzi. Odpowiednie instytucje rządowe powinny wykazać bezpieczeństwo techniki
szczelinowania (stanowisko Koalicji Klimatycznej)
- Wprowadzenie dla wszystkich prac dotyczących procesu poszukiwania, rozpoznawania
oraz wydobywania gazu ze złóŜ niekonwencjonalnych obowiązkowego ubezpieczenia od
odpowiedzialności cywilnej, które obejmowałoby zarówno szkody wyrządzone osobom
trzecim, jaki i szkody w środowisku naturalnym (stanowisko Client Earth)
- W regionach utrzymujących się z turystyki i rolnictwa naleŜy zagwarantować prawo
mieszkańców do decydowania o dopuszczeniu do wierceń (rekomendacje
stowarzyszenia Eko-Unia, Fundacja Strefa Zieleni i Partii Zieloni 2004)
- Wprowadzenie obowiązkowego monitoringu poziomu emisji gazów cieplarnianych na
etapie poszukiwania i wydobywania gazu z łupków oraz opłat za emisję (stwierdzenie
wycieku metanu z otworu powinno skutkować wstrzymaniem prac, nałoŜeniem
kompensacji lub w skrajnych przypadkach utratą koncesji) (stanowisko Koalicji
Klimatycznej)
Pozostałe 5 zagadnień ma charakter postulatów/wniosków legislacyjnych, których
naturalnymi.
31

Kliknij tutaj - Łupki polskie

Transkrypt

Podobne dokumenty

referat - Nazwa.pl

Opis konkursu filmowego

Elektrowstrząsy 21 Energetyka

Gaz z łupków - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie

Informacje o gazie z łupków (pdf, ok. 300kB)

GASMASTER

Wydobywany gaz zaspokaja ok. 20% krajowego zapotrzebowania

Kto się boi gazu z łupków? W 2015 r. zaczniemy wydobycie