Stanowisko FZZ - Forum Związków Zawodowych

FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
Warszawa, 27 grudnia 2012 r.
L. Dz. FZZ/WAW/305/27/12/12
Szanowny Pan
Władysław Kosiniak-Kamysz
MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
PRZEWODNICZĄCY
TRÓJSTRONNEJ KOMISJI DO SPRAW
SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH
Dotyczy: projektu z dnia 8 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
Forum Związków Zawodowych, co do zasady, popiera działania zmierzające do
poprawy sytuacji demograficznej państwa, ułatwiające start ludziom młodym, których
aktywizacja zawodowa, ale także życie rodzinne powinny być przedmiotem troski
Państwa. Są one także przedmiotem zainteresowania i troski związków zawodowych.
Jednakże projekt założeń ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa (dalej „projekt ustawy”), w zaproponowanym kształcie, w opinii
Forum Związków Zawodowych nie stanowi odpowiedniej reakcji na problemy w tym
zakresie i wymaga przede wszystkim dodatkowych konsultacji społecznych, w tym
w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych.
Forum Związków Zawodowych zauważa, że projekt zbudowany jest na założeniu, w ramach
którego remedium na katastrofalną sytuację demograficzną – a w konsekwencji stale
pogarszającą się sytuację ubezpieczeń społecznych, są przypadkowo dobierane instytucje
prawa, które - mimo braków - są przyjmowane i realizowane dlatego, że opierają się
instytucjach łatwych do wykorzystania w sterowaniu emocjami społecznymi.
Na takiej właśnie intuicji opiera się opiniowany projekt. Autorzy przyjmują, że dłuższy
urlop macierzyński będzie dobrze przyjęty z uwagi na słuszny i powszechnie akceptowany
pogląd o zbawiennym wpływie przebywania matki z dzieckiem w procesie jego
wychowania przez jak najdłuższy czas. Na tej bazie przyjmowany jest wniosek, że kobieta,
której zostanie zagwarantowany dłuższy urlop macierzyński, chętniej zdecyduje się na
kolejne dziecko. Tymczasem skoncentrowanie się na jednym, wyrwanym z kontekstu
elemencie egzystencji, spowoduje, że skutki takiego posunięcia będą odwrotne od
założonych.
Przede wszystkim projekt ten zdaje się nie brać pod uwagę panujących obecnie warunków
na rynku pracy. Abstrahuje też od kryzysu gospodarczego, którego skutki już zaczynamy
85-069 BYDGOSZCZ
Plac Teatralny 4
POLAND
tel. +48 52/371 83 33
fax. +48 52/342 18 71
http://www.fzz.org.pl
e-mail: [email protected]
KRS: 0000087470
REGON: 093043340
NIP: 554-24-77-994
KREDYT BANK S.A.
Oddział Bydgoszcz
Nr: 47 1500 1360 1213 6005
1090 0000
FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
odczuwać, a które w najbliższym czasie mogą się wyraźnie pogłębić.
Jeżeli jest tak, że rodziny decydują się na dzieci wtedy, gdy ich status materialny jest
ustabilizowany, a sytuacja zewnętrzna nie wpływa na osłabienie nadziei, to projektowane
rozwiązanie nie tylko nie poprawi sytuacji młodych kobiet, ale wręcz ją pogorszy.
W sytuacji, gdy ok. 27 proc. Polaków pracuje w tzw. formach atypowych (innych niż tradycyjna
umowa o pracę), zaś wśród ludzi młodych, do 25. roku życia, odsetek ten wynosi prawie 70
proc., trudno będzie młodej kobiecie decydować się na dziecko dlatego, że będzie mogła dłużej
przebywać z nim w domu. Będzie raczej myślała, że przy ok. 13-procentowej stopie bezrobocia,
a na rok 2013
przewidywanego przez ekspertów na 15-16 proc., zbyt wiele ryzykuje
wyłączając się na wiele miesięcy z pracy. Nie do pozazdroszczenia będzie też sytuacja młodych
kobiet, które dopiero chcą podjąć pracę zawodową i, z założenia, będą postrzegane przez
pracodawców jako te, które w niedługim czasie mogą odejść na długi urlop macierzyński, który
może zostać jeszcze wydłużony o zwolnienie lekarskie.
Jak już zapowiadają przedstawiciele niektórych organizacji pracodawców, młode kobiety będą
mogły liczyć co najwyżej na zatrudnienie terminowe, zlecenie czy umowę cywilnoprawną, jako
że firmie trudno będzie świadomie zdecydować się - szczególnie w okresie kryzysu
gospodarczego - na ewentualne zwiększenie kosztów pracowniczych (zastępstwo za kobietę na
zwolnieniu lub urlopie, przyuczenie nowego pracownika). Można też założyć, że pracodawca nie
będzie inwestował w młode kobiety, gdyż nie będzie wiązał z nimi przyszłości ze względu na ich
potencjalną dłuższą nieobecność w pracy.
Istotnym problemem pozostanie też powrót do pracy po długim urlopie, w okresie które wiele
z ich kompetencji zostanie uznanych przez pracodawcę za przeterminowane.
Należy także przy tej okazji zwrócić uwagę na fakt, że jednym z najważniejszych paradygmatów
przemian polskiego państwa i jego systemu ekonomicznego jest pogląd, w myśl którego Polska
jest krajem, który posiada tylko jedną drogę rozwoju, a jest nią obcy kapitał nomadyczny oraz
jego inwestycje. Jednocześnie dominuje przekonanie, że jedynym, co zachęcić może obcy kapitał
do inwestowania w naszym kraju są niskie koszty pracy.
Pogląd ten obarczony jest dwoma, bardzo poważnymi, wadami. Po pierwsze kapitał nomadyczny
pozostanie w kraju „goszczącym” tylko tak długo, jak długo nie uzyska lepszych warunków
zwrotu zaangażowanego kapitału w innym miejscu oraz to, że jego obecność silnie hamuje
wzrost kapitału rodzimego, stanowiącego jedyną nadzieję na utrzymanie dobrej sytuacji
gospodarczej, gdy kapitał nomadyczny zostanie wycofany (casus Fiata).
W tych warunkach, rynek pracy jest permanentnie rykiem pracodawcy. W rezultacie Polska jest
krajem bardzo niskich dochodów, co skłania dużą część młodych ludzi do emigracji z przyczyn
ekonomicznych, a także krajem o najwyższym poziomie zatrudnienia na bazie umów
balansujących na skraju ich zgodności z obowiązującym prawem.
Obecnie tzw. przeciętny młody Polak najczęściej nie jest zatrudniony w ramach umowy o pracę,
85-069 BYDGOSZCZ
Plac Teatralny 4
POLAND
tel. +48 52/371 83 33
fax. +48 52/342 18 71
http://www.fzz.org.pl
e-mail: [email protected]
KRS: 0000087470
REGON: 093043340
NIP: 554-24-77-994
KREDYT BANK S.A.
Oddział Bydgoszcz
Nr: 47 1500 1360 1213 6005
1090 0000
FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
która gwarantuje mu m.in. możliwość korzystania z urlopu macierzyńskiego. Tym samym
opiniowany projekt dedykowany jest do stosunkowo małej i stale kurczącej się liczby młodych
ludzi będących w stosunku zatrudnienia chronionego przepisami Kodeksu pracy. Stopniowo staje
się ono zresztą nie - przewidzianą prawem - normą, lecz przywilejem. W tych okolicznościach
ciąża i urlop wychowawczy są zagrożeniem, co potwierdza fakt, iż jednym z pytań stawianych
w procesie rekrutacyjnym jest pytanie o to, czy kandydatka ma dzieci, a jeśli nie, to czy zamierza
je w najbliższym czasie urodzić.
Forum Związków Zawodowych pragnie podkreślić, że w takiej sytuacji Rząd powinien walczyć
z patologiami na rynku pracy zmuszającymi ludzi do zatrudniania się w formach atypowych
(popularnie zwanych śmieciowymi), zamiast wprowadzać oderwane od realiów rynkowych
rozwiązania (bez dodatkowych osłon dla kobiet czy tworzenia form opieki nad dziećmi), których
efektem może być jedynie zwiększenie owego prekaryjnego zatrudnienia wśród kobiet.
Należy też zauważyć, że rozbudzanie przez Państwo nadziei na wysoką konsumpcję, przy
jednoczesnym utrzymywaniu niskiego statusu majątkowego przeciętnej polskiej rodziny, zmusza
kobiety do podejmowania pracy zawodowej, a przy niechęci właścicieli środków pracy do ich
zatrudniania, do przyjmowania tej pracy nawet na bardzo złych warunkach.
Odnosząc się do konkretnych rozwiązań zaproponowanych w projekcie, Forum Związków
Zawodowych proponuje, by w art. 1 pkt 1 dotyczącym art. 1794 § 2 Kodeksu pracy, w przypadku
rezygnacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z urlopu rodzicielskiego, albo z części
takich urlopów, umożliwić pracownikowi – ojcu rezygnację w terminie krótszym niż 3 dni
w miejsce 7 dni.
W sytuacji, gdy matka zrezygnuje z dodatkowego urlopu macierzyńskiego na 7 dni przed
ewentualnym rozpoczęciem tego urlopu, ojciec zgłaszając wniosek, na co najmniej 7 dni przed
ewentualnym rozpoczęciem tego urlopu nie będzie bowiem wstanie z niego zrezygnować
najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Wszystkie trzy wnioski musiałyby być
złożone w tym samym dniu.
W art. 1 pkt 3 i 5 dotyczącym art. 1821a § 3 i art. 1824 § 1 Kodeksu pracy, Forum Związków
Zawodowych proponuje zmniejszenie liczby dni na złożenie przez pracownika wniosku o urlop
rodzicielski z 14. na 7 dni.
Sytuacja życiowa pracownika opiekującego się małym dzieckiem może w wielu wypadkach
uzasadniać podjęcie decyzji w krótszym okresie niż 14 dni i należy im to umożliwić.
Forum Związków Zawodowych opowiada się za tym, by za cały okres urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego wysokość zasiłku wynosiła 100
proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Przy minimalnym wynagrodzeniu na poziomie 1600 zł brutto (od 1 stycznia 2013 r.) kwota
takiego zasiłku dla osoby wychowującej dziecko będzie wynosić netto zaledwie ok. 800 zł. Tak
niska kwota zasiłku będzie przeciwskuteczna jeśli chodzi o poprawę sytuacji demograficznej ze
względu na brak zainteresowania pracowników dłuższym urlopem, przynajmniej jeżeli chodzi
85-069 BYDGOSZCZ
Plac Teatralny 4
POLAND
tel. +48 52/371 83 33
fax. +48 52/342 18 71
http://www.fzz.org.pl
e-mail: [email protected]
KRS: 0000087470
REGON: 093043340
NIP: 554-24-77-994
KREDYT BANK S.A.
Oddział Bydgoszcz
Nr: 47 1500 1360 1213 6005
1090 0000
FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
o rodziny mniej zamożne. Przy tej okazji warto zauważyć, że ok. 1,5 mln polskich pracowników
otrzymuje płacę minimalną.
Forum Związków Zawodowych proponuje również skreślenie warunku uzyskania wyrównania
zasiłku macierzyńskiego dla pracownika – matki, rezygnującej z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego lub urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
w przypadku niewykorzystania tych urlopów przez pracownika – ojca (o czym jest mowa w art.
2 pkt 3 projektu).
Zmiany wysokości zasiłku macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za cały
okres urlopów, zgodnie z założeniami projektodawców, pozwoli wyjść na przeciw oczekiwaniom
uelastycznienia zasad korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem i potrzebie większego
zaangażowania ojca w opiekę nad dzieckiem.
Forum Związków Zawodowych zauważa również, że w uzasadnieniu do projektu ustawy nie ma
mowy o źródłach pozyskania środków na nowe rozwiązania prorodzinne, które w tym wypadku
szacowane są na ponad 860 mln zł w 2013 r. i ponad 2,7 mld zł w 2014 r. W dobie trudnej
sytuacji finansów publicznych nie jest to sprawa bez znaczenia. Jeżeli deficyt sektora finansów
publicznych przekroczy 3,5 proc, a takie zagrożenie staje się realne, to realizacja rozwiązań
zawartych w projekcie w ogóle może okazać się niemożliwa. Będzie to bowiem oznaczało dalsze
poddanie Polski procedurze nadmiernego deficytu, co uczyni nierealnym wprowadzenie
rozwiązań zwiększających wydatki budżetu państwa.
Warto przy tym zauważyć, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych każdego roku zaciągnięcia
kredyty bankowe na wypłaty bieżących świadczeń. Korzysta również ze wsparcia Funduszu
Rezerwy Demograficznej, który z założenia powinien być wykorzystany dopiero w wypadku
głębokiego kryzysu demograficznego, a ten w opinii ekspertów wystąpi dopiero ok. 2030 r.
Podsumowując, na bazie zarówno dotychczasowych doświadczeń, jak i informacji
o zbliżającym się okresie ostrego kryzysu gospodarczego w Polsce i związanego z tym
zwiększenia poziomu bezrobocia, Forum Związków Zawodowych ocenia, że opiniowany
projekt nie poprawi sytuacji młodych kobiet i, co za tym idzie, polskich rodzin. Wdrożenie
go będzie jedynie zabiegiem PR-owskim ze strony Rządu, mającym za zadanie zjednanie
mu młodych wyborców.
Projekt wymaga weryfikacji w debacie z partnerami społecznymi w miejsce pochopnego
forsowania szybkich rozwiązań, bez dostatecznych konsultacji społecznych, jak miało to już
miejsce np. przy wprowadzaniu reformy wydłużającej wiek emerytalny.
Z poważaniem,
PRZEWODNICZĄCY
FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
Tadeusz Chwałka
85-069 BYDGOSZCZ
Plac Teatralny 4
POLAND
tel. +48 52/371 83 33
fax. +48 52/342 18 71
http://www.fzz.org.pl
e-mail: [email protected]
KRS: 0000087470
REGON: 093043340
NIP: 554-24-77-994
KREDYT BANK S.A.
Oddział Bydgoszcz
Nr: 47 1500 1360 1213 6005
1090 0000