Jak nie wolno

•***Dieta M_ok
4/2/10
1:47
Page 43
zdj.: Iconica, Getty Images/Flash Press Media
przeciw starzeniu si ´
Jak nie wolno
si´ odchudzaç?
O
Medycyna Estetyczna i Anti-Aging NR 1/2010
Obiecywane rewelacyjne efekty, osiàgane w krótkim czasie,
trwale, bez wysi∏ku i uczucia
g∏odu, sà oszustwem. OczywiÊcie niektóre z „cudownych
Êrodków” zadzia∏ajà na zasadzie placebo lub jeÊli przypadkowo „trafià” w przyczyn´ oty∏oÊci – np. u osoby spo˝ywajàcej du˝o s∏odyczy chrom zahamuje apetyt.
Najcz´Êciej
pope∏niane b∏´dy
W ciàgu paru lat pracy z pacjentami oty∏ymi pozna∏am najcz´stsze b∏´dy, jakie pope∏niajà podczas wielokrotnych prób
lek. med.
Dorota Mieszczak-Woszczyna
spec. medycyny
rodzinnej
praktyka prywatna,
Ostrów Wielkopolski
■
▲
dchudzanie jest tematem bardzo modnym
i popularnym.
W okresie wiosennym nawet
osoby z lekkà nadwagà decydujà si´ na kuracje odchudzajàce, a krótkotrwa∏e diety
dajà u nich efekt utraty kilku kilogramów – utwierdzajàc osoby oty∏e w przekonaniu o skutecznoÊci takiej diety w zbijaniu
wagi.
W zwiàzku z powszechnoÊcià
odchudzania, bardzo cz´sto
korzystamy np. z rad kole˝anek
z pracy i niesprawdzonych porad z pism kobiecych, reklamujàcych „cudowne Êrodki”.
43
•***Dieta M_ok
4/2/10
1:47
Page 44
p rzeciw starzeniu si´
samodzielnego odchudzania.
Najcz´stszym z nich jest
stosowanie diet restrykcyjnych
o bardzo niskiej wartoÊci kalorycznej, np.1000 kcal. Przyk∏adem mo˝e tu byç dieta kopenhaska czy hollywoodzka.
Sà one przeznaczone tylko dla
osób zdrowych i mo˝liwe do
stosowania przez krótki czas.
Stosowanie takich diet d∏u˝ej
ni˝ trzy dni powoduje znaczne
spowolnienie metabolizmu
i w efekcie efekt „jo-jo”, z przyrostem tkanki t∏uszczowej. Odchudzanie po takich dietach
jest du˝o trudniejsze, gdy˝
w ich wyniku dosz∏o do rozregulowania metabolizmu
i znacznych niedoborów ˝ywieniowych, bowiem trudno
w nich zapewniç dostarczenie
wszystkich niezb´dnych sk∏adników od˝ywczych. Brak witamin, minera∏ów i mikroelementów mo˝e byç przyczynà wielu
chorób. Poza tym organizm
chcàc zapewniç uzupe∏nienie
brakujàcej substancji b´dzie
lub jej polska odmiana – dieta
KwaÊniewskiego. Polegajà one
na prawie ca∏kowitym usuni´ciu
w´glowodanów z diety (dopuszcza si´ spo˝ycie do.30 g
na dob´). G∏ównym êród∏em
energii stajà si´ t∏uszcze.
W takiej diecie dochodzi do
silnej kwasicy i wytworzenia
zwiàzków ketonowych, co
mo˝na sprawdziç za pomocà
pasków do badania moczu,
które wyka˝à obecnoÊç ketonów. Tak dzia∏a mechanizm
obronny, wykorzystywany
w okresach g∏odu. WejÊcie
w ketoz´ to stan, w którym organizm u˝ywa w∏asnych t∏uszczy zapasowych jako êród∏a
energii. Zwiàzki ketonowe, wykorzystywane przez mózg zamiast glukozy, powodujà zahamowanie oÊrodka g∏odu i cz´sto dobre samopoczucie. Ten
mechanizm powoduje, ˝e dieta
wysokot∏uszczowa wbrew pozorom jest w efekcie dietà niskokalorycznà. Jednak jest to
dieta niebezpieczna i dlate-
Proces odchudzania powinien polegaç na wykszta∏ceniu zdrowych nawyków ˝ywieniowych.
domaga∏ si´ wi´kszej iloÊci po˝ywienia. Dlatego podstawà
màdrego odchudzania musi
byç zbilansowana dieta, dostarczajàca jak najwi´cej wartoÊci od˝ywczych w niskoenergetycznym po˝ywieniu.
Bardzo popularne sà równie˝
diety wysokot∏uszczowe (ketogeniczne), sprzeczne z naukowymi zasadami zdrowego ˝ywienia, takie jak dieta Atkinsa
44
go ostro krytykowana przez
specjalistów ˝ywienia. Nie dostarcza bowiem podstawowych
sk∏adników mineralnych i witamin. Wzrost st´˝enia zwiàzków ketonowych we krwi mo˝e
byç niebezpieczny, maskujàc
objawy hipoglikemii (obni˝enia
st´˝enia cukru we krwi) i doprowadzajàc do silnego zakwaszenia. Na poczàtku stosowania tej diety szybko traci si´ na
wadze. Efekt ten spowodowany jest moczop´dnym skutkiem
ograniczenia poda˝y w´glowodanów, ale w∏aÊciwe odchudzanie, bez efektu “jo-jo”, to
utrata tkanki t∏uszczowej, a nie
wody. Osoby oty∏e cz´sto sà
odwodnione, poniewa˝ t∏uszcz
wypycha wod´ z komórek.
Efekt odwadniajàcy takiej diety
lub leków moczop´dnych (te˝
czasem stosowanych w odchudzaniu) dodatkowo pog∏´bia
zaburzenia metaboliczne u osoby oty∏ej.
Proces odchudzania powinien
polegaç na wykszta∏ceniu zdrowych nawyków ˝ywieniowych.
Stosowanie diet wysokot∏uszczowych powoduje natomiast
utrwalenie nawyków ˝ywieniowych mia˝d˝ycorodnych.
Cz´sto w odchudzaniu stosuje
si´ gad˝ety „odchudzajàce”,
które dzia∏ajà na zasadzie termogenezy, takie jak pas neoprenowy, spodenki odchudzajàce lub dres-sauna. Przedmioty
te powodujà miejscowe nadmierne pocenie si´. Pot to woda i elektrolity, a nie t∏uszcz,
który chcemy straciç odchudzajàc si´. Takie metody sà szkodliwe szczególnie u osób chorych na serce (utrata potasu
w pocie), na choroby uk∏adu
moczowego bàdê cukrzyc´.
Ponadto miejscowe przegrzanie narzàdów p∏ciowych mo˝e
nasiliç krwawienie miesi´czne
u kobiet i spowodowaç zaburzenia czynnoÊci jàder u m´˝czyzn.
Popularne sà równie˝ stymulatory mi´Êni, na przyk∏ad pasy
Medycyna Estetyczna i Anti-Aging NR 1/2010
•***Dieta M_ok
4/2/10
1:47
Page 45
przeciw starzeniu si ´
Najważniejsze wskazówki
Medycyna Estetyczna i Anti-Aging NR 1/2010
▲
• Nieodpowiednie kuracje stajà si´ zagro˝eniem dla zdrowia
i utrudniajà dalsze leczenie nadwagi przy zastosowaniu w∏aÊciwych nawyków ˝ywieniowych.
• Odchudzanie z za∏o˝eniem, ˝e potrwa do momentu osiàgni´cia wymarzonej wagi, kiedy to b´dziemy mogli wróciç
do ulubionej diety (dotychczasowej) – jest z góry skazany na
niepowodzenie.
• Za∏o˝enie, ˝e stosowanie si´ do zaleceƒ diety i bycie osobà
szczup∏à spowoduje wzrost poczucia w∏asnej wartoÊci wskazuje na problemy natury psychologicznej, cz´sto spotykane
u osób majàcych k∏opot z oty∏oÊcià od wczesnego dzieciƒstwa. Odczuwany brak akceptacji we wczesnym okresie ˝ycia nie pozwoli∏ im na wykszta∏cenie pozytywnego obrazu
w∏asnej osoby. W takich przypadkach bardzo pomocna jest
praca z psychologiem.
• Cz´sto po wielokrotnych próbach odchudzania pacjent dochodzi do wniosku, ˝e oty∏oÊç jest od niego niezale˝na.
Znajduje winowajc´: stres, hormony, geny, delegacje itp.
W takim przypadku praca psychologa polega na utwierdzeniu pacjenta w przekonaniu, ˝e ma wp∏yw na to, ile wa˝y
i jak wyglàda. Badania wykaza∏y bowiem, ˝e za 95% oty∏oÊci odpowiada z∏y styl ˝ycia. W genach zapisane sà
jedynie predyspozycje.
• Z psychologicznego punktu widzenia wa˝na jest zmiana nastawienia z „walcz´ z nadwagà” na „troszcz´ si´ o siebie”.
Nale˝y podjàç postanowienie o zmianie stylu ˝ycia na
zdrowszy, co powinno wynikaç z akceptacji w∏asnej osoby,
a nie braku tej akceptacji. Bardzo wa˝ne jest, aby osoba
oty∏a zda∏a sobie spraw´ z tych mechanizmów i poszuka∏a
pomocy psychologa w razie kilkakrotnych niepowodzeƒ.
• Nale˝y pami´taç, ˝e odchudzanie jest d∏ugotrwa∏ym procesem, majàcym na celu zmian´ z∏ych nawyków ˝ywieniowych. Tylko systematyczna praca, silna wola, poprawnie
skomponowana dieta i indywidualnie dobrana aktywnoÊç
fizyczna mogà doprowadziç do zadowalajàcych wyników.
Bez wysi∏ku, systematycznoÊci i planowego dzia∏ania
nie ma efektów.
wibracyjne. Miejscowa stymulacja powoduje wzmocnienie
mi´Êni, a nie spalanie tkanki
t∏uszczowej – które zaczyna si´
dopiero po pó∏ godzinie ciàg∏ego wysi∏ku fizycznego.
Zarazem mikrowstrzàsy sà przeciwwskazane w osteoporozie
i chorobach kr´gos∏upa.
Plastry wyszczuplajàce dzia∏ajà poprzez wp∏yw kofeiny,
L-karnityny i zielonej herbaty,
zwi´kszajàc termogenez´ (produkcj´ energii cieplnej), jednak
dzia∏ajà s∏abiej ni˝ te same
substancje podawane w tabletkach, gdy˝ skóra jest barierà
zmniejszajàcà wch∏anianie
o oko∏o 30% w porównaniu
ze Êluzówkà przewodu pokarmowego.
Problemem u osób od lat walczàcych z oty∏oÊcià sà te˝ cz´sto wygórowane oczekiwania.
Taka osoba podejmujàc „walk´
z nadwagà”, postanawia straciç jak najwi´cej kilogramów
w krótkim czasie. Stosuje wi´c
rygorystycznà diet´, na d∏u˝szà met´ trudnà do utrzymania,
i poddaje si´ przy pierwszym
niepowodzeniu.
Kolejny b∏àd to nierealne postanowienia ca∏kowitej rezygnacji ze s∏odyczy, z piwa,
z póênych posi∏ków itp. Postanowienia zawierajàce okreÊlenia „nigdy”, „zawsze” z góry
skazane sà na niepowodzenie.
Bardzo cz´stà metodà odchudzania jest po prostu omijanie
posi∏ków, najcz´Êciej porannych i przedpo∏udniowych. Takie post´powanie powoduje
spowolnienie przemiany mate-
45
•***Dieta M_ok
4/2/10
13:08
Page 46
p rzeciw starzeniu si´
rii i zmniejszenie zapotrzebowania kalorycznego. Wyg∏odnia∏y i zm´czony ca∏odziennà
pracà cz∏owiek wraca do domu i zjada zwyk∏y, dwudanio-
wy posi∏ek. Nawet jeÊli jego
wartoÊç nie przekracza 1000
kcal, to po paru godzinach g∏odzenia nast´puje magazynowanie energii w postaci tkanki
t∏uszczowej.
Odchudzanie nie polega na
niejedzeniu – cz´ste posi∏ki
sprzyjajà przyspieszeniu przemiany materii. ❑
PIÂMIENNICTWO dost´pne u Autorki
■ Adres do korespondencji
Dorota Mieszczak-Woszczyna
ul. Wroc∏awska 28, 63-400 Ostrów Wielkopolski
❍ w nauce
❍ w medycynie
❍ na rynku
Życie towarzyskie zwiększa sprawność seniorów!
D
o tej pory niewiele wiedziano o przyczynach – niezwiàzanego z chorobami – spadku si∏y mi´Êniowej i sprawnoÊci u starszych ludzi
i o sposobach opóênienia tego zjawiska. Wyniki
badania naukowców z Rush University Medical
Center w St. Zjednoczonych, opublikowane
w 2009 r. w magazynie „Archives of Internal
Medicine” wskazujà, ˝e im rzadziej seniorzy
uczestniczà w ˝yciu towarzyskim, tym szybciej
nast´puje u nich pogorszenie funkcji motorycznych.
– Nasze wyniki sugerujà, ˝e zaanga˝owanie
w ˝ycie towarzyskie mo˝e chroniç przed utratà
funkcji motorycznych – powiedzia∏ dr Aron Buchman, profesor nauk neurologicznych w Rush University Medical Center.
Obserwowano przez oko∏o 5 lat grup´ 906 starszych osób, mieszkaƒców stanu Illinois. Na poczàtku wype∏nili kwestionariusz, okreÊlajàc swoje
zaanga˝owanie w przeró˝ne aktywnoÊci, wymagajàce interakcji spo∏ecznej: wolontariat, odwiedzanie znajomych, chodzenie do koÊcio∏a lub
na imprezy sportowe. W pi´ciostopniowej skali
„1” oznacza∏o uczestnictwo w okreÊlonej aktywnoÊci raz na rok lub mniej; „2” – kilka razy do
roku; „3” – kilka razy w miesiàcu; „4” – kilka razy w tygodniu, a „5” – ka˝dego lub niemal ka˝dego dnia. Odnotowano dane demograficzne,
46
wzrost i wag´ badanych. Nie wyst´powa∏y
u nich objawy demencji, historia choroby Parkinsona lub udaru mózgu. Naukowcy co roku
sprawdzali podstawowe funkcje motoryczne
uczestników badania: si∏´ mi´Êni ràk i nóg, równowag´ itp. Badanie wykaza∏o, ˝e zanik funkcji
motorycznych by∏ bardziej gwa∏towny u osób
mniej aktywnych towarzysko – obni˝enie aktywnoÊci spo∏ecznej o jeden punkt ∏àczy∏o si´
z szybszym o oko∏o 1/3 zanikiem sprawnoÊci
i odpowiada∏o zestarzeniu si´ o oko∏o pi´ç lat
w stosunku do rozpocz´cia badania.
– Statystycznie taki poziom zmian przek∏ada si´
na ponad 40% wi´ksze ryzyko Êmierci i wi´ksze
o ponad 65% ryzyka wystàpienia niepe∏nosprawnoÊci –- stwierdzi∏ dr Buchman.
Funkcje motoryczne sà powiàzane z takimi dolegliwoÊciami, jak bóle stawów, depresja, niepe∏nosprawnoÊç, choroby uk∏adu kràzenia, jednak
nawet gdy uwzgl´-dniono te czynniki, zwiàzek
mi´dzy aktywnoÊcià spo∏ecznà a zanikiem funkcji motorycznych wy-bija∏ si´ na pierwszy plan.
Badania pokaza∏y, ˝e zwi´kszona aktywnoÊç
poznawcza i spo∏eczna u starszych ∏àczà si´ ze
zdrowym funkcjonowaniem motorycznym, z wi´kszymi szansami na prze˝ycie i mniejszym ryzykiem demencji.
oprac. Anna Bogacka
Medycyna Estetyczna i Anti-Aging NR 1/2010