Dobra odmiana kukurydzy

Nr 03/2010 (66)
www.wrp.pl
Prof. dr hab. Tadeusz Michalski
Prezes Polskiego Związku
Producentów Kukurydzy (PZPK)
Strona 39
Z kukurydzy można wyprodukować zarówno pasze typowo objętościowe, uzyskiwane z całych roślin kukurydzy
uprawianej w technologii kiszonkowej, albo pasze skoncentrowane, produkowane z kolb lub ziarna kukurydzy
uprawianej w technologii ziarnowej. Ważne jest by tak dobrać odmianę i metodę zbioru, aby dopasować paszę
do potrzeb posiadanych zwierząt, możliwości przechowywania i sposobu żywienia.
Dobra odmiana kukurydzy
N
a kiszonkę najlepiej nadają się odmiany zaliczane do
grupy kiszonkowej, o dużych
plonach masy suchej, ale też
wysokim (powyżej 45–50%)
udziałem kolb. Są to odmiany
długo zielone, często o poprawionej strawności. Mniej
przydatne są odmiany uniwersalne, a zwłaszcza typu ziarnowego, które mają krótszy
okres przydatności do kiszenia, a przez to często gorzej
się kiszą. Odmiany typu ziarnowego są z kolei przystosowane do zbioru na ziarno lub
kolby.
Omłot kukurydzy jest metodą szybką, ale w trudnych
warunkach pogodowych,
zwłaszcza w północnej części kraju, mogą wystąpić kłopoty z dojrzewaniem. Dla
hodowców często lepszą niż
zbiór ziarna jest produkcja
kiszonki z kolb, tzw. CCM
(corn-cob-mix). Przy różnych
wariantach zbioru uzyskuje się
różny udział ziarna, rdzeni i
liści okrywowych w plonie.
Dodatek bogatych we włókno
rdzeni i liści jest korzystny dla
bydła, bo wzrastają plony biomasy i jednostek pokarmowych. Dla bardziej wymagających zwierząt (drób, młode
tuczniki) przydatność jednak
maleje, głownie ze względu na
zbyt wysoką zawartość włókna
(tab. 1). Pasza produkowana
z kolb kukurydzy jest jakościowo zbliżona jakościowo
do ziarna zbóż jarych: CCM i
CCM-II do ziarna jęczmienia,
zaś CCM-III do ziarna owsa.
W porównaniu natomiast do
produkcji ziarna tych zbóż, z
jednego hektara kukurydzy
można zebrać około dwukrotnie więcej jednostek energetycznych dla świń, niż z nieźle plonujących plantacji jęczmienia czy owsa.
pokarmowych dostarczanych
do koryta jest produkcja kiszonki z całych roślin kukurydzy (tab. 1). Do tego celu należy używać odmian kiszonkowych, o dużej produkcji biomasy, ale też wydajnych pod
względem najbardziej energetycznej części – kolb. Dużą
wydajność z hektara można
Zbiór kolb odkoszulkowanych (CCM-II) można dokonać przyczepianymi lub
zawieszanymi na ciągniku
pikerami (w Polsce jeszcze
mało rozpowszechnione) lub
też kolby zebrać ręcznie. Zebrane kolby zawierają 6–10%
włókna, w zależności od zaziarnienia i stopnia oczyszczenia z liści. Ważną rolę
odgrywa tu odmiana. Mieszańce o delikatnym cienkim rdzeniu mają zawartość włókna w kolbie poniżej 7%, co pozwala praktycznie bez ograniczeń skarmiać
zarówno bydłem jak i świniami. U innych odmian o
grubym rdzeniu, kolby nawet w pełni dojrzałe i całe
zaziarnione zawierają 8–9%
włókna, przez co należy je
raczej przeznaczać, jako paszę treściwą dla bydła.
Kolby z liśćmi okrywowymi
(CCM-III) najłatwiej zebrać
silosokombajnem z zamontowanym adapterem do zbioru
kolb. Kiszonka zawiera 10–
15% włókna i najlepiej wykorzystać ją jako paszę treściwą
dla bydła opasowego i wysokomlecznego, ewentualnie
jako paszę uzupełniającą dla
starszych tuczników i macior.
Najbardziej wydajną pod
względem zbiorów jednostek
dużo paszy, którą można doskonale wykorzystać w żywieniu bydła – dziś jest coraz rzadziej stosowana, ze względu na
wysokie koszty suszenia.
dojrzewania, decyduje też w
pewien sposób o poziomie
plonu. Mianowicie, odmiany
późniejsze, o dłuższej wegetacji mają możliwości większego
plonowania. Istnieje więc negatywna korelacja wczesności
i plonowania, która jednak z
roku na rok jest coraz słabsza.
Porównanie plonowania grup
Niezależnie od typu odmiany
i sposobu zbioru, trzeba baczną
uwagę zwrócić na wczesność
dojrzewania. Zakres wczesno-
mian średniowczesnych (100),
wczesne plonowały na poziomie 96, a średniopóźne na poziomie 102%. Większe różnice
występować mogą w plonach
zielonki, ale dobry rolnik wie,
że ważny jest plon kolb i ogólny
plon suchej masy, a nie plon
zielonki. Dlatego też trzeba zachować trzeba równowagę w
doborze odmian wczesnych i
późniejszych. Chyba że ktoś
chce wozić dużo wody z pola,
wtedy polecać trzeba odmianę
późną, nawet FAO 350.
Uprawa odmian o różnej
wczesności na kiszonkę ważna
jest też z powodów organizacyjnych. Pełną przydatność kiszonkową dobra odmiana zachowuje przez okres ok. 1 tygodnia, a odmiany starsze, szybko
dojrzewające – wyraźnie krócej.
Gorzej jeszcze jest, kiedy jesień
jest sucha. Dlatego też trzeba tak
dobierać odmiany, aby w większych gospodarstwach ich dojrzewanie rozłożyło się w czasie
– na okres 1 miesiąca. Pozwoli
to lepiej wykorzystać posiadane
maszyny i ludzi.
uzyskać też poprzez produkcję suszu z całych roślin kukurydzy. Do tego celu należy
używać odmian ziarnowych,
na tyle wczesnych aby dobrze
dojrzały. Metoda ta, choć daje
ści uprawianych w Polsce odmian mieści się w granicach
170 do 310 FAO, ale zdecydowana większość to FAO 220–
270. Dla łatwiejszego operowania, odmiany dzielimy je na 4
grupy wczesności:
•wczesne (FAO do 220);
•średniowczesne (FAO 230–
250);
•średniopóźne (FAO 260–
290)
odmian o różnej wczesności
przedstawia rys. 1. Zestawiono
na nim wyniki badań odmianowych PDO z lat 2000–2009
w postaci średniej z 10–18 lokalizacji. Poziom plonów kukurydzy w tych doświadczeniach jest imponujący. Plony
suchej masy kukurydzy kiszonkowej wahają się między
170 a 210 dt/ha. Różnice w plonach suchej masy między grupami wczesności były niewielkie i wynosiły 6–8%. Dla plonu
suchej masy odmian typowo
kiszonkowych różnice wynosiły 6%, tj. w odniesieniu do od-
Sporadycznie uprawiane
są też odmiany późne (FAO
> 300). Podział ten jest o tyle
istotny, że obok wczesności
W przypadku odmian ziarnowych, słupki przedstawiają
plony s.m. CCM-II, albo jak
kto woli: plony ziarna w przeliczeniu na wilgotność 15%. Jeśli przyjmiemy odmiany średniowczesne za 100, to średnio za 10 lat odmiany wczesne plonowały na poziomie 95,
a średniopóźne na poziomie
103% (rys. 1). Jeszcze mniejsze różnice występowały w
plonach kukurydzy ziarnowej.
Odmiany (zwłaszcza kukurydzy ziarnowej) trzeba oceniać
łącznie: na podstawie plonów,
ale też wczesności dojrzewania. Taka ocena jest szczególnie istotna w warunkach gdzie
kukurydza trudniej dojrzewa.
Można wyliczyć, że zmniejszenie wilgotności o 1% ogranicza
koszty suszenia, ci odpowiada
wartościowo różnicy w plonie
średnio o 2 dt/ha. n
Tabela 1. Porównanie plonów i wartości paszowej dla bydła pasz uzyskiwanych z
kukurydzy - na tle ziarna jęczmienia i owsa (Plony kukurydzy przedstawione proporcjonalnie do wydajności ziarna suchego).
dt/ha
2006
2007
2008
2009
2000-2009
2000-2005
2006
2007
2008
2009
2000-2009
Rysunek 1. Plonowanie odmian badanych w doświadczeniach PDO w latach 20002009. Odmiany kiszonkowe – plon suchej masy surowca do kiszenia; odmiany ziarnowe – plon s.m. kolb (CCM).
Średni plon
z 1 ha
Średni plon
s.m. z 1 ha
% włókna
w s.m. paszy
JPM
kg/kg paszy
Plon JPM
dt/ha
ziarno suche
14
55 dt
ziarno suche
14
50 dt
47,3
6
0.92
50.6
43,0
11
0.77
ziarno suche
14
38.5
82 dt
70,5
3
1.10
ziarno wilgotne
90.2
30
100 dt
70,0
3
0.89
89,0
CCM
46
140 dt
75,6
5-6
0.67
93.8
CCM-II*
46
145 dt
78,3
7-9
0.65
94.3
CCM-III**
47
160 dt
84,8
10-12
0.61
97.6
susz – CR***
9
150 dt
140,5
19
0.74
111,0
kiszonka – CR***
32
400 dt
125,0
21
0,30
120,0
Pasza
Jęczmień
Owies
Kukury-dza
2000-2005
Wilgotność
w%
Gatunek
*- CCM-II – pasza z kolb odkoszulkowanych; **- CCM-III – pasza z kolb z liśćmi
okrywowymi; ***- CR – całe rośliny