metodologia badań politologicznych

Zakład Socjologii i Psychologii Polityki
Instytut Nauk Politycznych
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytet Warszawski
METODOLOGIA BADAŃ POLITOLOGICZNYCH
Program i literatura przedmiotu
Magisterskie Wieczorowe Studium Nauk Politycznych – III rok
Rok akademicki 2007/2008
Zajęcia prowadzi: dr Robert Staniszewski
I.
Wpływ teorii naukowej na kształtowanie metodologii badań
politologicznych.
Co to jest teoria? Czym teoria naukowa róŜni się od interpretacji ex post
factum i generalizacji empirycznych? Warunki konieczne prawa nauki.
Specyfika oddziaływania teorii naukowej na kształt przyjmowanych
rozwiązań metodologicznych.
• R. K. Merton, O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych, w:
Metody analizy socjologicznej. Wybór tekstów pod red. A. Sułka,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1986, s. 11-28 lub w: R. K.
Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982,
s. 153-168.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, rozdz. I Nauka, jej cele i zadania,
pkt. 1. Pojęcie nauki, 2. Podział nauki, 3. Cele i zadania nauki, s. 14–23.
• J. Horgan, Koniec Nauki, Prószyski i S-ka, Warszawa 2003, s. 11-21.
II.
Politologia jako nauka empiryczna.
Pojęcie politologia, przedmiot badań politologicznych, funkcje politologii,
status
metodologiczny
politologii,
teoria
wiedzy
źródłowej
i
pozaźródłowej, źródła w badaniach politologicznych.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, rozdz. II Politologia, pkt. 1 Istota
politologii, rozdz. VI Techniki zbierania materiałów źródłowych, rozdz. VII
Wiedza źródłowa, s. 31-34, 93-113.
• B. Krauz-Mozer, Teorie polityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005, rozdz. II Politologia jako nauka empiryczna, s. 33-51.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2004,
rozdz. I Wiedza polityczna – problemy jej tworzenia i przekazu, pkt.
Metodologiczne stanowiska w badaniach politologicznych, Źródła wiedzy
politycznej, s. 45-51.
III. Wybrane rodzaje analizy politologicznej.
Pojęcie metoda badawcza. Typologia metod badawczych. Analiza
systemowa, analiza instytucjonalno-prawna, analiza porównawcza
Metody: historyczna, behawioralna, symulacyjna, decyzyjna.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004,
114-133.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo
rozdz. I Wiedza polityczna – problemy
Metody badań politologicznych, s. 51-57.
politologicznych, Wydawnictwo
rozdz. VIII Metody badawcze, s.
Naukowe Śląsk, Katowice 2004,
jej tworzenia i przekazu, pkt.
IV. Weryfikacja hipotez naukowych.
Indukcjonizm vs. dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki.
Indukcja enumeracyjna niezupełna. Indukcja eliminacyjna. Kanony
indukcji eliminacyjnej J. S. Milla. Dedukcjonizm (hipotetyzm). Cykle
metody naukowej. Historiograficzna rewolucja w badaniach nad rozwojem
nauki.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, pkt. 8, 9,
10, 11; s. 311-346 lub w: J. S. Mill, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej,
PWN, Warszawa 1962, t. I, O czterech metodach badania
eksperymentalnego (Kanony Milla), s. 600 – 621.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 36 – 40
(od: Teorii zamiast filozofii... do: Język zmiennych), s. 45 – 50 (od:
Wyjaśnianie idiograficzne... do: Etyka w badaniach) oraz s. 66 – 81 (od:
Elementy teorii... do: Główne zagadnienia).
• T.S. Kuhn, Droga po strukturze, Sic!, Warszawa 2003, rozdziały: 1. Czym są
rewolucje naukowe, 2. Współmierność, porównywalność, komunikowalność,
s. 17 - 56.
• J. G. Kemeny, Nauka w oczach filozofa, PWN, Warszawa 1967, cz. II Nauka,
rozdz. 5 Metoda.
• H. Buczyńska – Garewicz, Koło wiedeńskie, Comer, Toruń 1993.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
2
V.
Rola definicji w metodologii badań politologicznych.
Nauka bez definicji? Funkcje języka nauki. Sens empiryczny pojęć.
Objaśnienia terminów: nazwa, pojęcie, desygnat, denotacja, zakres,
konotacja, treść pełna, charakterystyczna, konstytutywna. Definicje
realne i nominalne. Błędy w rozumowaniu.
•
K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN 1965, rozdz. IIIA Zakres nazw,
rozdz. IIIB Treść nazw, rozdz. IV Wieloznaczność wyraŜeń i wadliwość
znaczeń, rozdz. V Definicja.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 146 –
153 (od: Definicje realne... do: Zakres zmienności).
• S. Ossowski, Dzieła tom IV, PWN 1967, r. Postulaty odpowiedzialności
naukowej, rozdz. Język nauk społecznych na tle zagadnień kultury.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. I, par.1-3, s. 11 - 29.
• Dyspozycja etyczna w badaniach socjologicznych, w: Folia Sociologica 26:
Namysł nad metodą, AUL, Łódź 1997, s. 103-118.
VI. Język badacza i język badania.
Perspektywa obserwacyjna a perspektywa rozumiejąca. Dwuznaczność
terminu rozumieć. Zmienna. Typy zmiennych. Klasyfikacje i typologie.
Problemy definiowania pojęć i dobór wskaźników w badaniach. Typy
wskaźników. Hermeneutyka – swoista teoria interpretacji.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, rozdz. II
Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia, pkt. 1, 2, 3, 4, s. 62-80,
rozdz. III Definiowanie pojęć i dobór wskaźników w badaniach, pkt. 9, 10,
11, 12, s. 152-177.
• B.L. Whorf, Język, myśl, rzeczywistość, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002,
eseje: Nauka a językoznawstwo, Językoznawstwo jako nauka ścisła, Język i
logika, Język, umysł i rzeczywistość, s. 279 - 361.
VII. –VIII. Metody badań empirycznych.
Badania pierwotne i wtórne. Badania jakościowe i ilościowe. Ankiety i
wywiady kwestionariuszowe. Etapy postępowania badawczego. Tworzenie
narzędzia badawczego. Reguły poprawnego formułowania pytań
kwestionariuszowych.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 87-103.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
3
• G. Babiński, Etapy procesu badawczego, w: Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów, opr. M. Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn,
Tyczyn 1997, T. 1, s. 300-314.
• K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy, Wrocław 1984, r. Przygotowanie i
sprawdzanie narzędzia badawczego, s. 133-155.
• J. Koniarek, Reguły poprawnego formułowania pytań kwestionariuszowych,
w: Wywiad kwestionariuszowy. Analizy teoretyczne i badania empiryczne,
(red.) K. Lutyńska, A. P. Wejland, Ossolineum, Wrocław 1983, s. 147-163.
IX. Pomiar w nauce i typy skal.
Wskaźnikowanie. Postawy, skale do badania postaw /Guttmana, Likerta,
Thurstone΄a, szacunkowe, rangowe, dyferencjał semantyczny, drabinka
Cantrila, skala dystansu Bogardusa/.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. II Pomiar, s. 42 – 86
lub A. N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wyd.
Zysk i S-ka, Poznań 2004, s. 203 – 239.
• S. Mika, Psychologia społeczna, PWN 1981, r. III Postawy.
• G. Babiński, Pomiar w naukach społecznych. Problemy ogólne i zasady
budowy skal, w: Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów, opr. M.
Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn, Tyczyn 1997, T. 1, s. 273-300.
X.
Metody doboru prób w badaniach empirycznych.
Zbiorowość generalna /populacja/ a zbiorowość badana /próba/. Dobór
prób: probabilistyczny i nieprobabilistyczny. Metody losowania: proste,
systematyczne, warstwowe, grupowe. Dobór warstwowy proporcjonalny,
równoliczny i optymalny. Inne metody doboru: celowe, kwotowe.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, r. III, s. 87-110.
• H. Blalock, Statystyka dla socjologów, Warszawa 1971, rozdz. 22, s. 440 462.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 104-111.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
4
XI. Uogólnienie
wyników
badań
reprezentatywności badań.
społecznych
i
problem
Zdania eliptyczne, tautologie, tezy wartościujące a twierdzenia
empiryczne, uogólnianie, wnioskowanie statystyczne. RóŜne rozumienie
pojęcia reprezentatywności.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, r. IV
Rodzaje twierdzeń, pkt. 14, 15, 16, s. 265-275, r. V Empiryczna weryfikacja
hipotez, pkt. 5, 6, 7, s. 293-310.
• R. Taylor, Wstęp do analizy błędu pomiarowego, PWN, Warszawa 1995.
XII. Zakłócenia procesu poznawczego. Etyka i polityka w badaniach.
Błędy i stronniczość w badaniach empirycznych.
Kwestia świadomości metodologicznej badacza. Komunikacja badacza z
badanymi i zniekształcenia przekazu. Wartościowanie a obiektywność.
Stronniczy
wpływ:
badaczy,
zleceniodawców,
kwestionariusza,
ankieterów. Konformizujący wpływ wartości i opinii dominujących.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 527 –
534 (od: Polityczne aspekty badań ...).
• A. Sułek, SondaŜ polski. Przygarść rozpraw o badaniach ankietowych.
Warszawa 2001, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 119-142.
XIII. Problem określania poglądów politycznych na potrzeby badań
empirycznych.
Autoidentyfikacja
i
typologia
poglądów
politycznych – test IDEALOG.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
5