metodologia badań politologicznych

Zakład Socjologii i Psychologii Polityki
Instytut Nauk Politycznych
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytet Warszawski
METODOLOGIA BADAŃ POLITOLOGICZNYCH
Program i literatura przedmiotu
Zaoczne Magisterskie Studium Nauk Politycznych – III rok
Rok akademicki 2007/2008
Zajęcia prowadzi: dr Robert Staniszewski
PROGRAM WYKŁADU
I.
Wpływ teorii naukowej na kształtowanie metodologii badań
politologicznych. Politologia jako nauka empiryczna.
• Co to jest teoria?
• Czym teoria naukowa róŜni się od interpretacji ex post factum i
generalizacji empirycznych?
• Warunki konieczne prawa nauki.
• Specyfika oddziaływania teorii naukowej na kształt przyjmowanych
rozwiązań metodologicznych.
• Przedmiot badań politologicznych.
• Funkcje politologii.
• Status metodologiczny politologii.
• Teoria wiedzy źródłowej i pozaźródłowej.
• Źródła w badaniach politologicznych.
• Pojęcie metoda badawcza.
• Typologia metod badawczych.
• Analizy:
systemowa, instytucjonalno-prawna, porównawcza.
• Metody: historyczna, behawioralna, symulacyjna, decyzyjna.
Literatura:
• R. K. Merton, O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych, w:
Metody analizy socjologicznej. Wybór tekstów pod red. A. Sułka,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1986, s. 11-28 lub w: R. K.
Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982,
s. 153-168.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, rozdz. I Nauka, jej cele i zadania,
pkt. 1. Pojęcie nauki, 2. Podział nauki, 3. Cele i zadania nauki, s. 14–23;
rozdz. II Politologia, pkt. 1 Istota politologii, rozdz. VI Techniki zbierania
materiałów źródłowych, rozdz. VII Wiedza źródłowa, s. 31-34, 93-113;
rozdz. VIII Metody badawcze, s. 114-133.
• J. Horgan, Koniec Nauki, Prószyski i S-ka, Warszawa 2003, s. 11-21.
• B. Krauz-Mozer, Teorie polityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005, rozdz. II Politologia jako nauka empiryczna, s. 33-51.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2004,
rozdz. I Wiedza polityczna – problemy jej tworzenia i przekazu, pkt.
Metodologiczne stanowiska w badaniach politologicznych, Źródła wiedzy
politycznej, s. 45-51; rozdz. I Wiedza polityczna – problemy jej tworzenia i
przekazu, pkt. Metody badań politologicznych, s. 51-57.
II.
Weryfikacja hipotez naukowych. Definiowanie pojęć i dobór
wskaźników w badaniach.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Indukcjonizm vs. dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki.
Indukcja enumeracyjna niezupełna. Indukcja eliminacyjna.
Kanony indukcji eliminacyjnej J. S. Milla.
Dedukcjonizm (hipotetyzm).
Cykle metody naukowej.
Historiograficzna rewolucja w badaniach nad rozwojem nauki.
Nauka bez definicji?
Funkcje języka nauki.
Sens empiryczny pojęć.
Objaśnienia terminów: nazwa, pojęcie, desygnat, denotacja, zakres,
konotacja, treść pełna, charakterystyczna, konstytutywna.
Definicje realne i nominalne.
Błędy w rozumowaniu.
Perspektywa obserwacyjna a perspektywa rozumiejąca.
Dwuznaczność terminu rozumieć.
Zmienna.
Typy zmiennych.
Klasyfikacje i typologie.
Problemy definiowania pojęć i dobór wskaźników w badaniach.
Typy wskaźników.
Hermeneutyka – swoista teoria interpretacji.
Literatura:
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, pkt. 8, 9,
10, 11; s. 311-346 lub w: J. S. Mill, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej,
PWN, Warszawa 1962, t. I, O czterech metodach badania
eksperymentalnego (Kanony Milla), s. 600 – 621.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
2
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 36 – 40
(od: Teorii zamiast filozofii... do: Język zmiennych), s. 45 – 50 (od:
Wyjaśnianie idiograficzne... do: Etyka w badaniach), s. 66 – 81 (od:
Elementy teorii... do: Główne zagadnienia), s. 146 – 153 (od: Definicje
realne... do: Zakres zmienności).
• T.S. Kuhn, Droga po strukturze, Sic!, Warszawa 2003, rozdziały: 1. Czym są
rewolucje naukowe, 2. Współmierność, porównywalność, komunikowalność,
s. 17 - 56.
• K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN 1965, rozdz. IIIA Zakres nazw,
rozdz. IIIB Treść nazw, rozdz. IV Wieloznaczność wyraŜeń i wadliwość
znaczeń, rozdz. V Definicja.
• S. Ossowski, Dzieła tom IV, PWN 1967, r. Postulaty odpowiedzialności
naukowej, rozdz. Język nauk społecznych na tle zagadnień kultury.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, rozdz. II
Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia, pkt. 1, 2, 3, 4, s. 62-80;
rozdz. III Definiowanie pojęć i dobór wskaźników w badaniach, pkt. 9, 10,
11, 12, s. 152-177.
• B.L. Whorf, Język, myśl, rzeczywistość, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002,
eseje: Nauka a językoznawstwo, Językoznawstwo jako nauka ścisła, Język i
logika, Język, umysł i rzeczywistość, s. 279 - 361.
III.
Metody badań empirycznych oraz dobór prób.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Badania pierwotne i wtórne.
Badania jakościowe i ilościowe.
Ankiety i wywiady kwestionariuszowe.
Etapy postępowania badawczego.
Tworzenie narzędzia badawczego.
Reguły
poprawnego
formułowania
pytań
kwestionariuszowych.
Wskaźnikowanie.
Postawy, skale do badania postaw /Guttmana, Likerta, Thurstone΄a,
szacunkowe, rangowe, dyferencjał semantyczny, drabinka Cantrila, skala
dystansu Bogardusa/.
Zbiorowość generalna /populacja/ a zbiorowość badana /próba/.
Dobór prób: probabilistyczny i nieprobabilistyczny.
Metody losowania: proste, systematyczne, warstwowe, grupowe.
Dobór warstwowy proporcjonalny, równoliczny i optymalny.
Inne metody doboru: celowe, kwotowe.
Literatura:
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 87-103 oraz s. 104-111.
• G. Babiński, Etapy procesu badawczego, w: Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów, opr. M. Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn,
Tyczyn 1997, T. 1, s. 300-314.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
3
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. II Pomiar, s. 42 – 86 oraz r. III, s. 87-110.
lub A. N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wyd.
Zysk i S-ka, Poznań 2004, s. 203 – 239.
• S. Mika, Psychologia społeczna, PWN 1981, r. III Postawy.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985
• H. Blalock, Statystyka dla socjologów, Warszawa 1971, rozdz. 22, s. 440 462.
IV.
Uogólnienie wyników badań społecznych. Zakłócenia procesu
poznawczego.
• Zdania eliptyczne, tautologie, tezy wartościujące a twierdzenia
empiryczne, uogólnianie, wnioskowanie statystyczne.
• RóŜne rozumienie pojęcia reprezentatywności.
• Kwestia świadomości metodologicznej badacza.
• Komunikacja badacza z badanymi i zniekształcenia przekazu.
• Wartościowanie a obiektywność.
• Stronniczy wpływ: badaczy, zleceniodawców, kwestionariusza, ankieterów.
• Konformizujący wpływ wartości i opinii dominujących.
Literatura:
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, r. IV
Rodzaje twierdzeń, pkt. 14, 15, 16, s. 265-275, r. V Empiryczna weryfikacja
hipotez, pkt. 5, 6, 7, s. 293-310.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 527 –
534 (od: Polityczne aspekty badań ...).
• A. Sułek, SondaŜ polski. Przygarść rozpraw o badaniach ankietowych.
Warszawa 2001, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 119-142.
PROGRAM ĆWICZEŃ
• Case study 1. Weryfikacja postaw politycznych względem analizowanego
obiektu. Tworzenie narzędzia badawczego.
• Case study 1. Weryfikacja postaw politycznych względem analizowanego
obiektu. Prezentacja narzędzia badawczego.
• Case study 2. Weryfikacja postaw politycznych względem analizowanego
obiektu. Tworzenie narzędzia badawczego.
• Case study 2. Weryfikacja postaw politycznych względem analizowanego
obiektu. Prezentacja narzędzia badawczego.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
4