Metodologia badań politologicznych

Zakład Socjologii i Psychologii Polityki
Instytut Nauk Politycznych
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytet Warszawski
METODOLOGIA BADAŃ POLITOLOGICZNYCH
Program i literatura przedmiotu
Magisterskie Dzienne Studium Nauk Politycznych – III rok
Rok akademicki 2006/2007
Zajęcia prowadzą: prof. UW dr hab. Jan Garlicki
dr Robert Staniszewski
mgr Adrianna Chibowska
I.
Wpływ teorii naukowej na kształtowanie metodologii badań
politologicznych.
Co to jest teoria? Czym teoria naukowa róŜni się od interpretacji ex post
factum i generalizacji empirycznych? Warunki konieczne prawa nauki.
Specyfika oddziaływania teorii naukowej na kształt przyjmowanych
rozwiązań metodologicznych.
• R. K. Merton, O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych, w:
Metody analizy socjologicznej. Wybór tekstów pod red. A. Sułka,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1986, s. 11-28 lub w: R. K.
Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982,
s. 153-168.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, rozdz. I Nauka, jej cele i zadania,
pkt. 1. Pojęcie nauki, 2. Podział nauki, 3. Cele i zadania nauki, s. 14–23.
II.
Politologia jako nauka empiryczna.
Pojęcie politologia, przedmiot badań politologicznych, funkcje politologii,
status
metodologiczny
politologii,
teoria
wiedzy
źródłowej
i
pozaźródłowej, źródła w badaniach politologicznych.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004, rozdz. II Politologia, pkt. 1 Istota
politologii, rozdz. VI Techniki zbierania materiałów źródłowych, rozdz. VII
Wiedza źródłowa, s. 31-34, 93-113.
• B. Krauz-Mozer, Teorie polityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005, rozdz. II Politologia jako nauka empiryczna, s. 33-51.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2004,
rozdz. I Wiedza polityczna – problemy jej tworzenia i przekazu, pkt.
Metodologiczne stanowiska w badaniach politologicznych, Źródła wiedzy
politycznej, s. 45-51.
III. Wybrane rodzaje analizy politologicznej.
Pojęcie metoda badawcza. Typologia metod badawczych. Analiza
systemowa, analiza instytucjonalno-prawna, analiza porównawcza
Metody: historyczna, behawioralna, symulacyjna, decyzyjna.
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004,
114-133.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo
rozdz. I Wiedza polityczna – problemy
Metody badań politologicznych, s. 51-57.
politologicznych, Wydawnictwo
rozdz. VIII Metody badawcze, s.
Naukowe Śląsk, Katowice 2004,
jej tworzenia i przekazu, pkt.
IV. Weryfikacja hipotez naukowych.
Indukcjonizm vs. dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki.
Indukcja enumeracyjna niezupełna. Indukcja eliminacyjna. Kanony
indukcji eliminacyjnej J. S. Milla. Dedukcjonizm (hipotetyzm). Cykle
metody naukowej. Historiograficzna rewolucja w badaniach nad rozwojem
nauki.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, pkt. 8, 9,
10, 11; s. 311-346 lub w: J. S. Mill, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej,
PWN, Warszawa 1962, t. I, O czterech metodach badania
eksperymentalnego (Kanony Milla), s. 600 – 621.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 36 – 40
(od: Teorii zamiast filozofii... do: Język zmiennych), s. 45 – 50 (od:
Wyjaśnianie idiograficzne... do: Etyka w badaniach) oraz s. 66 – 81 (od:
Elementy teorii... do: Główne zagadnienia).
• T. S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968, s. 87-100
oraz 167–236.
• J. G. Kemeny, Nauka w oczach filozofa, PWN, Warszawa 1967, cz. II Nauka,
rozdz. 5 Metoda.
• H. Buczyńska – Garewicz, Koło wiedeńskie, Comer, Toruń 1993.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
2
V.
Rola definicji w metodologii badań politologicznych.
Nauka bez definicji? Funkcje języka nauki. Sens empiryczny pojęć.
Objaśnienia terminów: nazwa, pojęcie, desygnat, denotacja, zakres,
konotacja, treść pełna, charakterystyczna, konstytutywna. Definicje
realne i nominalne. Błędy w rozumowaniu.
•
K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN 1965, rozdz. IIIA Zakres nazw,
rozdz. IIIB Treść nazw, rozdz. IV Wieloznaczność wyraŜeń i wadliwość
znaczeń, rozdz. V Definicja.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 146 –
153 (od: Definicje realne... do: Zakres zmienności).
• S. Ossowski, Dzieła tom IV, PWN 1967, r. Postulaty odpowiedzialności
naukowej, rozdz. Język nauk społecznych na tle zagadnień kultury.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. I, par.1-3, s. 11 - 29.
• Dyspozycja etyczna w badaniach socjologicznych, w: Folia Sociologica 26:
Namysł nad metodą, AUL, Łódź 1997, s. 103-118.
VI. Język badacza i język badania.
Perspektywa obserwacyjna a perspektywa rozumiejąca. Dwuznaczność
terminu rozumieć. Zmienna. Typy zmiennych. Klasyfikacje i typologie.
Problemy definiowania pojęć i dobór wskaźników w badaniach. Typy
wskaźników. Hermeneutyka – swoista teoria interpretacji.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, rozdz. II
Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia, pkt. 1, 2, 3, 4, s. 62-80,
rozdz. III Definiowanie pojęć i dobór wskaźników w badaniach, pkt. 9, 10,
11, 12, s. 152-177.
• P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja, PIW, Warszawa 1989, s. 5–59 oraz
191–222.
VII. –VIII. Metody badań empirycznych.
Badania pierwotne i wtórne. Badania jakościowe i ilościowe. Ankiety i
wywiady kwestionariuszowe. Etapy postępowania badawczego. Tworzenie
narzędzia badawczego. Reguły poprawnego formułowania pytań
kwestionariuszowych.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 87-103.
• G. Babiński, Etapy procesu badawczego, w: Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów, opr. M. Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn,
Tyczyn 1997, T. 1, s. 300-314.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
3
• K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy, Wrocław 1984, r. Przygotowanie i
sprawdzanie narzędzia badawczego, s. 133-155.
• J. Koniarek, Reguły poprawnego formułowania pytań kwestionariuszowych,
w: Wywiad kwestionariuszowy. Analizy teoretyczne i badania empiryczne,
(red.) K. Lutyńska, A. P. Wejland, Ossolineum, Wrocław 1983, s. 147-163.
IX. Pomiar w nauce i typy skal.
Wskaźnikowanie. Postawy, skale do badania postaw /Guttmana, Likerta,
Thurstone΄a, szacunkowe, rangowe, dyferencjał semantyczny, drabinka
Cantrila, skala dystansu Bogardusa/.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. II Pomiar, s. 42 – 86
lub A. N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wyd.
Zysk i S-ka, Poznań 2004, s. 203 – 239.
• S. Mika, Psychologia społeczna, PWN 1981, r. III Postawy.
• G. Babiński, Pomiar w naukach społecznych. Problemy ogólne i zasady
budowy skal, w: Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów, opr. M.
Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn, Tyczyn 1997, T. 1, s. 273-300.
X.
Metody doboru prób w badaniach empirycznych.
Zbiorowość generalna /populacja/ a zbiorowość badana /próba/. Dobór
prób: probabilistyczny i nieprobabilistyczny. Metody losowania: proste,
systematyczne, warstwowe, grupowe. Dobór warstwowy proporcjonalny,
równoliczny i optymalny. Inne metody doboru: celowe, kwotowe.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, r. III, s. 87-110.
• H. Blalock, Statystyka dla socjologów, Warszawa 1971, rozdz. 22, s. 440 462.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 104-111.
XI. Uogólnienie
wyników
badań
reprezentatywności badań.
społecznych
i
problem
Zdania eliptyczne, tautologie, tezy wartościujące a twierdzenia
empiryczne, uogólnianie, wnioskowanie statystyczne. RóŜne rozumienie
pojęcia reprezentatywności.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
4
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, r. IV
Rodzaje twierdzeń, pkt. 14, 15, 16, s. 265-275, r. V Empiryczna weryfikacja
hipotez, pkt. 5, 6, 7, s. 293-310.
• R. Taylor, Wstęp do analizy błędu pomiarowego, PWN, Warszawa 1995.
XII. Zakłócenia procesu poznawczego. Etyka i polityka w badaniach.
Błędy i stronniczość w badaniach empirycznych.
Kwestia świadomości metodologicznej badacza. Komunikacja badacza z
badanymi i zniekształcenia przekazu. Wartościowanie a obiektywność.
Stronniczy
wpływ:
badaczy,
zleceniodawców,
kwestionariusza,
ankieterów. Konformizujący wpływ wartości i opinii dominujących.
• A. Sułek, Socjologia ankietowa wobec nowych doświadczeń w: Materiały
konferencji „Poza granicami socjologii ankietowej”, Warszawa 1988.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 527 –
534 (od: Polityczne aspekty badań...)
• A. Sułek, O rzetelności i nierzetelności badań sondaŜowych w Polsce. Próba
analizy empirycznej w: „Kultura i społeczeństwo”, nr 1, 1980.
XIII. Problem określania poglądów politycznych na potrzeby badań
empirycznych.
Autoidentyfikacja
i
typologia
poglądów
politycznych – test IDEALOG.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
5