Prawomocne skazanie a zakaz pełnienia funkcji w spółce

echo
www.roedl.pl
Rzeczpospolita z 4.12.2015
Prawomocne skazanie a zakaz pełnienia funkcji w spółce
Zatarcie skazania nie ma wpływu na przewidziany w art. 18 § 2 k.s.h. zakaz pełnienia funkcji, nie można bowiem
przyjąć w przypadku tej instytucji fikcji, że wyrok skazujący w ogóle nie zapadł. Uchylenie natomiast – w wyniku
wznowienia postępowania – prawomocnego wyroku skazującego za popełnienie jednego z przestępstw z art. 18 § 2
k.s.h. powoduje także zniweczenie ex tunc skutków skazania przewidzianych w tym przepisie.
Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 28 maja 2015 r., III CSK 283/14.
Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników spółki podjęło uchwały o zmianie umowy spółki w zakresie kapitału
zakładowego i udziałów. W wyniku tych uchwał udział A.K. (wspólnika i zarazem prezesa zarządu spółki) w kapitale
zakładowym obniżył się z 74 proc. do 18 proc. Powód, będący wierzycielem A.K., wniósł o stwierdzenie nieważności
tych uchwał.
Zdaniem sądów I i II instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie, gdyż uchwały stanowiły zagrożenie dla
możliwości uzyskania przez powoda zaspokojenia jego wierzytelności. Sąd apelacyjny uznał, że nieuzasadniony jest
zarzut nieważności postępowania z uwagi na skazanie A.K. w 2008 r. prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z art.
301 § 1 k.k., co z mocy art. 18 § 2 k.s.h. spowodowało, że przestał on być członkiem zarządu spółki, a zatem nie mógł jej
reprezentować w sprawie ani udzielić w jej imieniu pełnomocnictwa procesowego radcy prawnemu. Sąd ustalił, że
postępowanie w sprawie karnej zostało wznowione w 2013 r., a wyrok skazujący A.K. uchylony i sprawa przekazana do
ponownego rozpoznania. W ocenie sądu z chwilą wznowienia postępowania karnego upadły ex tunc wszystkie skutki
wyroku skazującego, a zatem A.K. był uprawniony do reprezentowania spółki.
Spółka wniosła skargę kasacyjną, w której zarzuciła m.in. naruszenie art. 18 § 2 k.s.h. wobec przyjęcia, że uchylenie, w
wyniku wznowienia postępowania, prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo z art. 301 § 1 k.k. i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania powoduje upadek ex tunc wszystkich skutków wyroku i przywrócenie z mocą
wsteczną uprawnienia do reprezentacji spółki.
Sąd Najwyższy nie uznał tego zarzutu za zasadny. Potwierdził, że od chwili wznowienia postępowania karnego i
uchylenia wyroku skazującego nie istnieje ex tunc podstawa do przyjęcia wygaśnięcia mandatu członka zarządu w
oparciu o art. 18 § 2 k.s.h., a w konsekwencji następuje uchylenie ex tunc skutków skazania, co prowadzi do konwalidacji
czynności podjętych przez niego w imieniu spółki w okresie, gdy wyrok skazujący istniał.
Komentarz eksperta
Sylwia Dąbrowska- Pacan, adwokat Warszawa Rödl & Partner
Zgodnie z art. 18 § 2 k.s.h. członkiem zarządu nie może być osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem m.in.
za określone w tym przepisie przestępstwa, w tym za przestępstwo przewidziane w art. 301 § 1 k.k. Skutkiem takiego
skazania, niebędącym jednocześnie sankcją karną, jest niemożność pełnienia funkcji członka zarządu i funkcji w innych
organach spółki. Zakaz trwa przez pięć lat od uprawomocnienia się wyroku karnego, a jednocześnie nie może się
zakończyć wcześniej niż przed upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary.
Choć wykładnia językowa art. 18 § 2 k.s.h. na to nie wskazuje, to w doktrynie i w orzecznictwie przyjmuje się, iż
wygaśnięcie mandatu członka zarządu następuje z mocy prawa i nie wymaga podejmowania żadnych czynności.
Przemawia za tym także wykładnia funkcjonalna. Tak uznał także Sąd Najwyższy w wyroku z 10 stycznia 2008 r., IV
CSK 356/07, wskazując przy tym, że jeżeli wskutek wyroku skazującego mandat utracił członek jednoosobowego
zarządu, to nie mógł on ustanowić pełnomocnika procesowego dla spółki ani potwierdzić czynności dokonanych przez
takiego pełnomocnika. Występujący zatem w imieniu spółki radca prawny, ustanowiony przez takiego członka zarządu,
działałby bez umocowania, a więc doszłoby do nieważności postępowania (także uchwała SN z 28 lipca 2004 r., III CZP
32/04).
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]
Przewidziany w art. 18 § 2 k.s.h. zakaz pełnienia funkcji członka zarządu nie jest środkiem karnym czy inną sankcją
karną, lecz skutkiem prawomocnego skazania za określone przestępstwo występującym w ramach prawa handlowego.
Regulacja ta ma charakter autonomiczny, a celem jej jest zabezpieczenie interesu publicznego.
W przypadku zatarcia skazania zakaz pełnienia funkcji nie ustaje. Wyrok skazujący nadal istnieje, zatem zatarcie
skazania nie anuluje skutków wyroku skazującego w ramach prawa handlowego. Wobec tego zatarcie skazania, czyli
uznanie go za niebyłe i usunięcie z rejestru karnego wpisu go dotyczącego, nie uchyla zakazu z art. 18 § 2 k.s.h., który
trwa nadal. Zakaz ten należy do pozaprawnokarnych skutków skazania, a przez to wychodzi poza obręb następstw
zatarcia skazania (postanowienie SN z 4 stycznia 2011 r., SDI 32/10). Zatarcie skazania nie oznacza zatem anulowania
treści wyroku, tj. wyeliminowania go z mocą wsteczną z porządku prawnego, jako w ogóle niewydanego i nie niweluje
też wszystkich skutków skazania. Skazany nie odzyskuje wszystkich utraconych praw, np. orderów, urzędów itp.
Inaczej jest natomiast w przypadku wznowienia postępowania. Uchylenie w jego wyniku prawomocnego wyroku stanowi
jego pełne unicestwienie, a tym samym powrót do stadium, w jakim postępowanie sądowe, zainicjowane wniesieniem
aktu oskarżenia, znajdowało się na samym początku. Jeżeli po wznowieniu postępowania zapadnie wyrok
uniewinniający, to skutek jest również taki, jakby w ogóle nie było wyroku skazującego. Jeżeli po wznowieniu
postępowania nastąpi uchylenie wyroku skazującego oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, dochodzi do
konwalidacji z mocą wsteczną sytuacji prawnej członka zarządu i spółki. Skoro wyrok skazujący przestaje istnieć z mocą
wsteczną i sytuacja wraca do chwili wniesienia aktu oskarżenia, przestają również istnieć, i to z mocą wsteczną,
przewidziane w art. 18 § 2 k.s.h. skutki takiego wyroku. Z mocą wsteczną przestaje też istnieć podstawa do uznania, że w
okresie obowiązywania wyroku skazującego osoba skazana nie mogła pełnić funkcji członka zarządu.
Należy zatem podkreślić, iż różnica w skutkach dla zakazu pełnienia funkcji przewidzianego w art. 18 § 2 k.s.h. przy ww.
instytucjach prawa: karnego (zatarcie skazania) i procesowego (wznowienie postępowania) wynika z tego, że w wyniku
pierwszej skazanie uznaje się za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru, ale wyrok skazujący nadal istnieje, a w
wyniku wznowienia postępowania i uchylenia prawomocnego wyroku, wyrok skazujący przestaje istnieć i to z mocą
wsteczną aż do chwili wniesienia aktu oskarżenia, gdyż następuje powrót do stadium sprawy, w jakim była na początku.
Źródło: http://archiwum.rp.pl/artykul/1293946-Prawomocne-skazanie-a-zakaz-pelnienia-funkcji-wspolce.html#.V2z9D_5f3Dc
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]