Konferencja otwierająca konsultacje społeczne Kujawsko
Transkrypt
Konferencja otwierająca konsultacje społeczne Kujawsko
Konferencja otwierająca konsultacje społeczne Kujawsko-Pomorskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 Włocławek, 7.11.2013 Szanowni Państwo, w pierwszej kolejności chciałbym serdecznie podziękować za zaproszenie do udziału w tej niezwykle istotnej z punktu widzenia naszego regionu konferencji. Mam na myśli nie tylko samą tematykę debaty, ale również jej moment. Jesteśmy w przededniu ostatecznego zatwierdzenia przez Parlament Europejski i Radę Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2014- 2020 i oczywiście najważniejszego z punktu widzenia Polski pakietu polityki spójności. W tym kontekście nie będzie przesadą stwierdzenie, że prace nad projektem Regionalnego Programu Operacyjnego i konsultacje społeczne z nim związane są najwyższym priorytetem zarówno dla władz naszego regionu, jak i dla wszystkich zainteresowanych podmiotów zamierzających korzystać ze wsparcia unijnego w ciągu najbliższych siedmiu lat. Mając na uwadze fakt, że są dziś z nami eksperci- praktycy zajmujący się tematyką programowania środków unijnych, którzy z pewnością przedstawią szczegółowo plany i priorytety dla naszego województwa, ja postaram się przybliżyć Państwu nieco perspektywę Brukseli. W latach 2014-2020 na politykę regionalną UE przeznaczone zostanie 325 mld euro, co stanowi blisko jedną trzecią unijnego budżetu. Polska, której przyznane zostało aż 72,9 mld euro, będzie największym beneficjentem tych środków. Zarówno sama kwota, jak i zapotrzebowanie na te środki są ogromne. Z drugiej strony sytuacja ekonomiczna w jakiej znajdują się obecnie państwa członkowskie, w tym przede wszystkim płatnicy netto, od których w dużej mierze zależy wysokość wsparcia dla krajów wciąż nadrabiających różnice rozwojowe, jest bardzo trudna. Można zatem łatwo wyobrazić sobie, jak trudne i żmudne były negocjacje pakietu legislacyjnego składającego się na kształt polityki spójności w najnowszych ramach finansowych. Jak zapewne Państwo wiedzą, treść rozporządzeń szczegółowych dotyczących poszczególnych funduszy sektorowych (t.j. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej) udało się uzgodnić już w lipcu br. Jednak warunkiem ostatecznego zakończenia negocjacji nad pakietem polityki spójności było dojście do kompromisu w sprawie rozporządzenia głównego - czyli ram prawnych dla wszystkich europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014-2020. Szczęśliwie, dwa tygodnie temu, po ponad 70 rundach trudnych negocjacji, udało się osiągnąć porozumienie w tej sprawie. Jest to przede wszystkim dobra wiadomość dla polskiej polityki regionalnej. Nowe założenia wprowadzają sporo zmian, które pomogą nam lepiej programować i wydawać środki, tak, 1 aby pieniądze unijne bezpośrednio przyczyniały się do wzrostu konkurencyjności naszej gospodarki i tworzenia nowych miejsc pracy. Oto najważniejsze kwestie, na które nowe ramy kładą duży nacisk. Po pierwsze pakiet rozporządzeń na lata 2014-2020 zmienia logikę interwencji w ramach polityki spójności. Zamiast definiowania sposobu, w jaki należy wydawać pieniądze, w pierwszej kolejności definiuje się cele, które należy zrealizować. Z jednej strony ma to zapewnić większą elastyczność, gdyby w trakcie programowania zidentyfikowano inne, skuteczniejsze operacje służące realizacji celu – zwłaszcza w przypadku szybko rozwijających się obszarów. Z drugiej strony wymaga to większej precyzji na etapie definiowania celów, a następnie sformułowania adekwatnych kryteriów wyboru projektów i skutecznych sposobów ich wykonania. Wzmocnieniu ulega zatem wymiar strategiczny polityki regionalnej, która nastawiona będzie na realizację długoterminowych celów korespondujących z założeniami strategii „Europa 2020”. Konsekwencją tej zmiany w podejściu jest tzw. obowiązkowa koncentracja tematyczna na konkretnych celach inwestycyjnych. Spośród 11 wskazanych w rozporządzeniu ogólnym priorytetów inwestycyjnych, najważniejsze dla Polski jest planowanie wydatków w czterech obszarach: 1. badania, rozwój i innowacja; 2. technologie informacyjno-komunikacyjne; 3. pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom; 4. przejście na gospodarkę niskoemisyjną. (Do Wiadomości: Pozostałe cele to: 5. promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem; 6. zachowanie oraz ochrona środowiska i promowanie efektywnego gospodarowania zasobami; 7. promowanie transportu zorganizowanego z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju i usuwanie niedoborów przepustowości w najważniejszych infrastrukturach sieciowych; 8. promowanie trwałego zatrudnienia wysokiej jakości i wspieranie mobilności pracowników; 9. promowanie włączenia społecznego i walka z ubóstwem oraz wszelką dyskryminacją; 10. inwestycje w edukację, szkolenia i szkolenia zawodowe w celu nabycia umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej; 11. większanie zdolności instytucjonalnej organów publicznych oraz zainteresowanych stron i skuteczności administracji publicznej poprzez wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej oraz służb publicznych.) 2 Podczas prowadzonych między Parlamentem Europejskim i Radą negocjacji udało się przede wszystkim zwiększyć elastyczność w tym zakresie, m.in. włączając pewne typy inwestycji, których wcześniej KE nie przewidziała. W pierwotnym projekcie KE wyznaczyła 3 cele, które były obowiązkowe. W procesie negocjacji udało się ten mechanizm uelastycznić dodając cel nr 2 (ICT) i wprowadzając zasadę wyboru minimum dwóch spośród tych czterech - w zależności od potrzeb danego regionu. Mechanizm koncentracji wymagał będzie od każdego regionu wyboru, co najmniej dwóch spośród tych czterech celów i przeznaczenia na niego minimum 50% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Należy w tym momencie podkreślić, że przejście na gospodarkę niskoemisyjną traktowane będzie jako cel obowiązkowy. Innym przykładem może być uwzględnienie mobilności miejskiej przy realizacji celu czwartego, czyli w ramach obowiązkowego przechodzenia na gospodarkę bardziej przyjazną środowisku. W praktyce oznacza to, że władze miejskie realizując cel obowiązkowy będą mogły zaplanować kupno niskoemisyjnych autobusów lub modernizacje linii tramwajowych. Innym przykładowym typem inwestycji w ramach tego priorytetu jest wprowadzone przez PE wspieranie efektywności energetycznej także w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym, czy też prowadzenie badań w zakresie technologii niskoemisyjnych i eko-innowacji. Również dzięki pracy naszych kolegów, programem efektywności energetycznej udało się objąć wszystkie przedsiębiorstwa, nie tylko małe i średnie, jak pierwotnie przewidywał projekt. W zakresie innowacji dużą rolę odegra z pewnością współpraca pomiędzy ośrodkami naukowymi i przemysłem, tak aby rezultaty badań miały jak najbardziej bezpośrednie zastosowanie w gospodarce. Pomóc tutaj mogą na pewno takie rozwiązania jak rozwój inkubatorów przedsiębiorczości oraz praca nad łatwym i szybkim transferem technologii, aby ułatwić i skrócić drogę wynalazku na rynek. W tym celu wprowadzono specjalne przepisy dostosowane do specyfiki projektów realizowanych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Możliwe będzie m.in. traktowanie prywatnego operatora jak beneficjenta i zatwierdzenie projektu przed jego wyborem (projektu), co zapewni większą przejrzystość przy negocjacji warunków kontraktu. Kolejna istotna nowość to tzw. wymiar miejski polityki spójności. Co najmniej 5% środków przyznanych Polsce z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczone zostanie na zrównoważony rozwój obszarów miejskich. Inwestycje te mają być zintegrowane, co oznacza, że projekty tego typu będą musiały być nastawione na ścisłą współpracę w ramach konkretnego obszaru terytorialnego. Może to być miasto, dzielnica lub obszar podmiejski, ważne aby projekt uwzględniał horyzontalnie potrzeby danego obszaru. Dzięki podejściu do projektów, jakiego wymagają Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, na znaczeniu zyskuje zatem także strategia rozwoju miast. Z punktu widzenia inwestycji realizowanych przez ośrodki miejskie, również udało się wprowadzić sporo korzystnych zmian w stosunku do pierwotnej propozycji KE. Przytoczyć można chociażby włączenie do 3 obowiązkowych celów inwestycji skierowanych na rewitalizację miast i działanie na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza na obszarach miejskich, czy wspieranie dostępu do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych. Wszystkie zainteresowane miasta będą mogły wymieniać doświadczenia i poglądy dzięki specjalnie utworzonej w tym celu sieci. Należy tutaj wspomnieć, że propozycja utworzenia listy zamkniętej ok. 300 miast europejskich, została w procesie negocjacji znacznie uelastyczniona. W aktualnej propozycji to państwa członkowskie w swoich umowach partnerskich określą kryteria wyboru miast i obszarów miejskich biorących udział w Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych. Dodam tylko, że nasze Ministerstwo Rozwoju Regionalnego podjęło w tym wypadku słuszną według mnie decyzję o objęciu programem wszystkich miast wojewódzkich. W przypadku województwa kujawsko-pomorskiego będzie to obszar Bydgoszczy i Torunia. Warto pamiętać, że nowa polityka spójności nastawiona jest na zmniejszenie niepotrzebnych procedur biurokratycznych i obciążeń administracyjnych. Wprowadzone zostaną bardziej precyzyjne określenia wymagań, aby docelowo zmniejszyć ryzyko błędów i nieprawidłowości. Duży nacisk położony zostanie także na upowszechnianie wiedzy o dostępności unijnych funduszy. W tym celu zostanie m.in. uruchomiona strona internetowa zawierająca wszystkie podstawowe informacje na temat programów operacyjnych. Wszystkie te zmiany mają jeden podstawowy cel – zmianę podejścia do roli jaką w Unii Europejskiej mają do odegrania regiony. Zdecydowana decentralizacja programowania, zasada partnerstwa z władzami regionalnymi i lokalnymi, partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, ma zagwarantować większe wsparcie dla inicjatyw wychodzących od lokalnych społeczności i projektów uwzględniających potrzeby rozwojowe na poziomie regionalnym i lokalnym. Zmiana ta niesie ze sobą ogromne korzyści dla samorządów, ale pociąga za sobą wielką odpowiedzialność. Po raz pierwszy województwa są tak intensywnie włączone w negocjowanie dokumentów, których treść będzie miała bezpośredni wpływ na kierunki ich rozwoju w najbliższych latach. Pamiętać należy, że przecież założenia Umowy Partnerskiej, określającej kierunek polskich przygotowań do perspektywy finansowej 2014-2020, były konsultowane z każdym województwem. W założeniach Umowy wskazano nie tylko rodzaje inwestycji, które będą mogły liczyć na dofinansowanie, zaproponowano również układ programów operacyjnych, zarys systemu ich wdrażania oraz podział odpowiedzialności za zarządzanie Funduszami Europejskimi pomiędzy władze krajowe i regionalne. Za przygotowanie samych regionalnych programów operacyjnych, jak również przeprowadzenie wszystkich niezbędnych procedur, takich jak ewaluacja ex-ante, strategiczna ocena oddziaływania na środowisko oraz konsultacje społeczne, odpowiedzialne są już zarządy województw. To one muszą zadbać o to, by projekty inwestycyjne zostały ostatecznie zatwierdzone przez Komisję Europejską. Pracując nad programem regionalnym musimy pamiętać, że konkretne projekty, na które będą w przyszłości przeznaczane środki, mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców i zwiększenie konkurencyjności regionu. Wspieranie przedsiębiorczości, 4 rozwój technologii informacyjno- komunikacyjnych, infrastruktury ochrony środowiska, energetyki czy transportu, prowadzić ma przede wszystkim do tworzenia nowych miejsc pracy i wykorzystania potencjału województwa kujawskopomorskiego. Środki unijne muszą zatem być inwestowane w taki sposób, aby projekty przynosiły konkretne, długoterminowe zyski. Należy powiedzieć wyraźnie, że czasy projektów generujących wyłącznie koszty już skończyły. Akceptacja regionalnych programów operacyjnych przez Radę Ministrów planowana jest na grudzień tego roku. W trakcie prac nad programami operacyjnymi będzie dokonywana analiza ich zgodności z przygotowywanym projektem Umowy Partnerstwa. Po ich przyjęciu, dokumenty zostaną niezwłocznie przekazane Komisji Europejskiej. Czasu mamy zatem niewiele, dlatego apeluję dziś, aby wszystkie zainteresowane podmioty wzięły aktywny udział w rozpoczynających się dzisiaj konsultacjach społecznych. Są one przecież najlepszym narzędziem bezpośredniego wpływu na kształt inwestycji w naszym regionie. Na nas w Brukseli również spoczywa ogromna odpowiedzialność. Jak wspomniałem na początku, znajdujemy się bowiem w decydującym momencie. Wynegocjowany już pakiet regulujący politykę spójności wymaga przecież wciąż ostatecznego zatwierdzenia przez państwa członkowskie i Parlament Europejski. Pełen sukces i dostępność środków od początku 2014 roku zależy jednak przede wszystkim od ostatecznego przyjęcia porozumienia w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych, na które wszyscy czekamy i które mam nadzieję nastąpi ostatecznie na sesji plenarnej w listopadzie. Będzie to jedna z najbardziej ekscytujących sesji plenarnych. Parlament Europejski zagłosuje nad nowelizacją budżetu na 2013 rok, nad wieloletnim budżetem 2014-2020 oraz nad wszystkim rozporządzeniami regulującymi politykę spójności. 5