Co grozi firmie w przypadku zamiany zatrudnienia pracowniczego

Co grozi firmie w przypadku zamiany zatrudnienia pracowniczego na tzw.
samozatrudnienie
mec. Sławomir Paruch
Z uwagi na wysokie koszty zatrudnienia pracowniczego przedsiębiorcy często proponują przekształcenie
stosunków pracy w tzw. samozatrudnienie, czyli świadczenie usług na podstawie umowy cywilnoprawnej
wramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Jakie mogą się z tym wiązać zagrożenia? W wielu
przypadkach zmianie formy zatrudnienia nie towarzyszy rzeczywiste przekształcenie relacji między stronami. Tak
jest np. wtedy, gdy między pracodawcą a pracownikiem zmieni się jedynie treść łączącej umowy, przy czym
okoliczności współpracy pozostaną takie same. To typowy przypadek, wktórym pracownik zakłada jednoosobową
firmę i nadal wykonuje tę samą pracę w relacji podporządkowania, w miejscu i czasie wyznaczonym przez drugą
stronę. Niekiedy zdarza się, że zmiany faktycznych relacji mają miejsce, ale są powierzchowne. Wtakich
okolicznościach uznanie samozatrudnienia za fikcję jest bardzo prawdopodobne i rodzi istotne ryzyka. Dotyczą
one w głównej mierze podmiotu będącego pracodawcą, a mającego w zamierzeniu stron osiągnąć status
zleceniodawcy. Zagrożenie zachodzi nie tylko od strony organów administracji, w tym ZUS, który w razie
stwierdzenia fikcyjności samozatrudnienia może domagać się nieopłaconych składek. Również sam
samozatrudniony może żądać przed sądem ustalenia (niejako kontynuacji) istnieniastosunku pracy, a w
konsekwencji zapłaty świadczeń, które otrzymałby, gdyby zachował swój status pracowniczy. Do takich świadczeń
należą np. wynagrodzenie za nadgodziny, premia czy też nagroda jubileuszowa. Warto pamiętać też, że
nieuzasadniona zmiana formy zatrudnienia stanowi wykroczenie i podlega karze grzywny. Zmiana formy
współpracy będzie możliwa do obrony jedynie w nielicznych sytuacjach, np. gdy wskutek istotnej zmiany zakresu
obowiązków status osoby przechodzącej na „samozatrudnienie“ ulega tak dalekiemu przeobrażeniu, że
unicestwieniu ulega element podporządkowania, który stanowi zasadniczą przesłankę stwierdzenia kontynuacji
stosunku pracy. Z perspektywy podatkowej istotne jest również realne przejęcie ryzyka gospodarczego i
odpowiedzialności wobec osób trzech, związanych z wykonywanymi zadaniami. Takie przypadki są w mojej ocenie
jednak dość rzadkie.