Cywilizacja minojska

Cywilizacja minojska
Kreta
W okresie 2000-1450 p.n.e. rozwijała się tu pierwsza cywilizacja w rejonie Morza Egejskiego, zwana
minojską od mitycznego króla Krety, Minosa. Odkrywcą kultury minojskiej był angielski archeolog
Arthur Evans. Prace wykopaliskowe na Krecie rozpoczął w roku 1899, znajdując pozostałości pałacu
w Knossos oraz ruiny pałacu w Kato Zakros, który składał się z 250 komnat.
Rola pałaców
Szczególną rolę na Krecie pełniły pałace. Były one ośrodkami władzy, miejscami kultu religijnego, ale
również centrami życia gospodarczego na podległych im obszarach. Magazynowano w nich zboże,
oliwę, wino, wełnę, metale. Największy pałac znajdował się w stolicy Krety, Knossos.
Architektura pałaców kreteńskich charakteryzowała się dużą liczbą korytarzy i zaułków. Fakt ten
znalazł później odbicie w greckim micie o Labiryncie, w którym był więziony potwór Minotaur.
Budowle te były z kamienia i drewna, składały się z wielu pomieszczeń reprezentacyjnych,
mieszkalnych, gospodarczych i sakralnych.
Monarchia biurokratyczna
Ustrój panujący na Krecie można określić jako monarchię biurokratyczną. Władca rezydujący w
Knossos posiadał władzę absolutną, opartą na rozbudowanej administracji. Kontrolowała ona
wszystkie dziedziny życia gospodarczego: produkcję rolną i rzemieślniczą, handel morski.
Pozycja kobiet
Kobiety cieszyły się wysoką pozycją społeczną, traktowane były jako równe mężczyznom. Nie
istniały zawody, których nie mogłyby wykonywać ani rodzaje aktywności publicznej, w których nie
mogłyby uczestniczyć. Uprawiały takie sporty, jak walka z bykiem i boks. Kobiety z wyższych
warstw dużo uwagi poświęcały modzie.
Osiągnięcia cywilizacyjne Kreteńczyków
Kreteńczycy znali wodociągi i kanalizację, a ich łazienki pozostały niedoścignione do XIX wieku.
Jako pierwsi stosowali spłukiwane toalety; budowano kamienne drogi ponadtrzymetrowej szerokości,
a także kamienne teatry, w których odbywały się ceremonie religijne i występy muzyczne.
Stosowali pismo obrazkowe, a następnie sylabiczne – nazwane przez Arthura Evansa pismem
linearnym A. Powstało ono ok. roku 1800 p.n.e., używano go głównie do prowadzenia biurokracji
pałacowej. Pisma tego nie udało się do dzisiaj odczytać, w związku z czym nie wiadomo, jakim
językiem mówili twórcy kultury minojskiej.
Religia mieszkańców Krety miała charakter matriarchalny: najwyższym bóstwem była bogini
Wszechświata, jedynym bóstwem męskim był jej syn. Czczono byka i węże, o czym świadczą
zachowane rysunki. Do wprowadzania się w ekstazę religijną prawdopodobnie stosowano opium, na
co może wskazywać znajdowany w świątyniach wizerunek bogini z nasionami maku.
W jedynej z ruin odkrytych w Knossos archeolodzy znaleźli mnóstwo dziecięcych kości, co
zrodziło podejrzenie, iż Minojczycy składali ofiary z dzieci. W górskiej świątyni odkrytej w
Anemospelia znaleziono z kolei skrępowane ciało młodego człowieka, umieszczone na ołtarzu
ofiarnym.
Zasięg kultury minojskiej
Wymiana handlowa z Bliskim Wschodem
Kreta utrzymywała kontakty gospodarcze z Egiptem i Bliskim Wschodem. Importowano surowce:
obsydian, miedź, cynę, metale szlachetne. Głównymi towarami eksportowymi były oliwa, wyroby
rzemieślnicze oraz wełna.
Talassokracja
Państwo kreteńskie opanowało wyspy na Morzu Śródziemnym – Rodos, Karpathos, Therę, Melos,
Kytherę i kilkadziesiąt mniejszych. Prawdopodobnie Kreteńczycy dysponowali flotą wojenną, która
kontrolowała cały rejon Morza Egejskiego i skutecznie zwalczała piractwo. Tradycja grecka
przekazała informację o talassokracji, czyli panowaniu na morzu Kreteńczyków.
Ludność spokrewniona z mieszkańcami Krety zamieszkiwała przed przybyciem plemion greckich
cały obszar Grecji. Stworzyła wiele ośrodków miejskich, m.in. Ateny, Argos, Korynt.
Upadek kultury minojskiej
Wybuch wulkanu na Therze
Ok. r. 1700 p.n.e. i następnie ok. r. 1600 p.n.e. zniszczony został pałac w Knossos i większość
zabudowań na Krecie. Prawdopodobnie był to rezultat trzęsienia ziemi, które z kolei zostało wywołane
wybuchem wulkanu na wyspie Thera, oddalonej od Krety o ok. 100 km. Na Knossos i inne ośrodki
miejskie na Krecie spadł popiół wulkaniczny, wywołując liczne pożary. Po tym kataklizmie mogło
dojść na wyspie do chaosu i walk wewnętrznych.
Najazdy Achajów i Dorów
Zrujnowaną Kretę opanowali ok. r. 1450 p.n.e. greccy najeźdźcy z północy – Achajowie.
Zaadaptowali oni dla swoich potrzeb pismo kreteńskie, tworząc tzw. pismo linearne B. W r. 1952
trzydziestoletni angielski naukowiec Michael Ventris odczytał pismo linearne B, udowadniając, iż
jego twórcami byli Grecy epoki archaicznej.
Ok. r. 1380 p.n.e. mieszkańcy Krety zbuntowali się przeciwko Achajom. Przez następne dwa wieki
nie było śladów obecności Greków na wyspie.
Ok. r. 1200 p.n.e. większość obszaru Krety podbili greccy Dorowie, całkowicie niszcząc resztki
kultury minojskiej.