Opieka paliatywna

KARTA PRZEDMIOTU
CECHA
PRZEDMIOTU
Nazwa przedmiotu
Poziom realizacji
przedmiotu
Jednostka realizująca
Kierunek/rok
Punkty ECTS
OPIS
INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIODCIE
OPIEKA PALIATYWNA
Studia pierwszego stopnia stacjonarne
Instytut Nauk o Zdrowiu
Pielęgniarstwo / III
6
teoria – 2pkt., zajęcia praktyczne – 2pkt., praktyka zawodowa – 2pkt.
Rodzaj przedmiotu
Przyporządkowanie do
grupy przedmiotów
Okres (rok
akademicki/semestr/semest
ry)
Typ zajęć/liczba godzin
Terminy i miejsce
odbywania zajęć
Obowiązkowy
Kierunkowy
2013/2014
Rok III
Semestr V i VI
Forma zajęć
Wykłady
Rok/
Semestr
III / V
Liczba
godzin
15
Limit miejsc w
grupach
60
Samokształcenie
III / V
30
indywidualnie
Zajęcia
Praktyczne
III / V
40
8
Praktyka
Zawodowa
III / VI
40
8
Forma zajęć
Miejsce realizacji
Termin
Wykłady
Wojewódzki Szpital
Zespolony ul Medyczna
19, s. 13
Według indywidualnej
decyzji studenta
Wg ustalonego grafiku ZP
Wg ustalonego planu
Samokształcenie
Język wykładowy
Koordynator
Prowadzący
Zajęcia
Praktyczne
Wg ustalonego grafiku PZ
Praktyka
Zawodowa
Polski
Mgr Zofia Wojciechowska
Forma
Nazwisko i imię
prowadzącego
mgr Agnieszka Dynowska
Wykłady
Samokształcenia
indywidualnie
Zajęcia
Praktyczne
mgr Agnieszka Dynowska
indywidualnie
Wg ustalonego grafiku
ZP
Wg ustalonego grafiku
PZ
e-mail
[email protected]
lub
[email protected]
[email protected]
lub
[email protected]
Sposób i forma zaliczenia
Określenie czy przedmiot
może być wielokrotnie
zaliczany
Skrócony opis kursu/ Cel
ogólny przedmiotu
Pełny opis kursu/ Cele
dydaktyczne wynikające z
realizacji przedmiotu
Praktyka
Zawodowa
mgr Agnieszka Dynowska
[email protected]
lub
[email protected]
Przedmiot
Opieka paliatywna
Wykłady
Zaliczenie z oceną
Samokształcenia
Przygotowanie prezentacji multimedialnych
zadanych przez nauczyciela w zakresie treści
objętych programem nauczania
Zaliczenie
Zajęcia
Praktyczne
Zaliczenie
Praktyki
Zawodowe
Student ma prawo do dwukrotnego zaliczenia przedmiotu
CELE PRZEDMIOTU
Celem nauczania przedmiotu jest przekazanie studentom niezbędnej
wiedzy teoretycznej oraz praktycznej z zakresu szeroko pojętej opieki
paliatywnej i opieki terminalnej, zasad leczenia bólu nowotworowego,
wsparcia rodzin chorych na nowotwór.
Student:
C1 wyjaśnia patofizjologię i objawy chorób nowotworowych;
C2. omawia powikłania chorób nowotworowych;
C3. omawia sposób postępowania z ciałem pacjenta po jego
śmierci;
C4 charakteryzuje metody komunikacji z pacjentem chorym
terminalnie i jego rodziną;
WYMAGANIA WSTĘPNE
Wiedza z zakresu podstaw pielęgnowania, psychologii
Wymagania wstępne
i patofizjologii.
Wiedza z zakresu chorób internistycznych, chirurgicznych, onkologii i
farmakologii.
Widza z zakresu procesu pielęgnowania w różnych stanach
chorobowych.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
PRZEDMIOT
Wykaz uzyskanych umiejętności/ Student:
W1. charakteryzuje formy opieki paliatywnej;
efekty uczenia się - WIEDZA
W2. wyjaśnia metody rozpoznawania i rozwiązywania
problemów osoby chorej na chorobę nowotworową;
W3. omawia zasady towarzyszenia choremu i jego rodzinie
w okresie choroby, umierania i śmierci;
W4. omawia postępowanie terapeutyczne i pielęgnacyjne
w powikłaniach procesu nowotworowego ze strony
poszczególnych układów;
W5. definiuje zespól kacheksja – anoreksja oraz zasady
odżywiania w stanie terminalnym;
W6.charakteryzuje metody i zasady terapii bólu
nowotworowego;
W7. wyjaśnia psychologiczne problemy w opiece terminalnej;
W8. charakteryzuje rodzaje zespołów bólowych oraz zasady
terapii bólu nowotworowego.
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się UMIEJĘTNOŚCI
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - POSTAWA
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - WIEDZA
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się UMIEJĘTNOŚCI
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - POSTAWA
Student:
U1. organizuje środowisko terapeutyczne dla pacjenta
z zaawansowanym procesem nowotworowym;
U2. realizuje działania niwelujące objawy chorobowe
i objawy bólu nowotworowego;
U3. planuje sposób jak można dzielić rodzinie wsparcia
w okresie choroby i żałoby;
U4. stosuje czynności terapeutyczne niwelujące objawy
powikłań skórnych u pacjentów długo przebywających
w łóżku;
U5. wdraża proces pielęgnowania z uwzględnieniem
standardów opieki terminalnej;
U6. wdraża czynności terapeutyczne w przypadku powikłań ze
strony poszczególnych układów organizmu człowieka.
Student:
P1. wykazuje postawę szacunku godności i autonomii osób
powierzonych opiece;
P2. przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych
w opiece paliatywnej;
P3. wykazuje odpowiedzialność moralną w opiece nad osobą
w terminalnej fazie choroby;
P4. przestrzega praw pacjenta;
P5. potrafi zachować tajemnicę zawodową.
WYKŁADY
Student:
W1. omawia objawy występujące u chorych z zaawansowanym
procesem nowotworowym;
W2.charakteryzuje metody komunikacji z chorym i jego
rodziną;
W3. udziela wsparcia rodzinie w okresie choroby i żałoby;
W4 wyjaśnia podstawowe założenia opieki paliatywnej
i hospicyjnej;
W5. omawia rolę pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym;
W6. opisuje podstawowe cechy postępowania
pielęgnacyjnego i terapeutycznego w objawach ze strony
poszczególnych układów;
W7. wyjaśnia paliatywne metody leczenia onkologicznego
W8. charakteryzuje metody i zasady prowadzenia terapii bólu
nowotworowego.
Student:
U1. analizuje sposób realizacji podstawowych teorii
w praktyce;
U2.stosuje proces pielęgnowania w opiece paliatywnej;
U3.organizuje środowisko terapeutyczne dla pacjenta
z zaawansowanym procesem nowotworowym;
U4. stosuje metody rozwiązywania problemów
psychospołecznych w opiece paliatywnej;
U5. planuje metody pielęgnacji w przypadku występowania
powikłań ze strony poszczególnych układów;
U6.stosuje metody wsparcia psychicznego wobec pacjenta
i jego rodziny.
Student:
P1. pełni holistyczną opiekę nad pacjentem wynikającą sytuacji
życiowej zdrowotnej pacjenta;
P2. pełni opiekę nad pacjentem wynikającą z rozumienia istoty
zawodu pielęgniarki;
P3. wykaże empatię w kontaktach z pacjentem i jego rodziną;
P4.współpracuje w zespole interdyscyplinarnym
w rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem
zasad kodeksu etyki zawodowej.
SAMOKSZTAŁCENIE
Wykaz uzyskanych umiejętności
Student:
WIEDZA
W1. charakteryzuje działania z zakresu promocji
zdrowia, i profilaktyki chorób nowotworowych;
W2. charakteryzuje zasady wsparcia pacjenta w chorobie
nowotworowej oraz jego rodziny;
W3. wyjaśnia zasady opieki komplementarnej
i wspomagającej w chorobie nowotworowej;
W4. interpretuje działania na rzecz profesjonalizacji
Pielęgniarstwa Onkologicznego w Polsce.
Wykaz uzyskanych umiejętności
efekty uczenia się
UMIEJĘTNOŚCI
Student:
U1. analizuje potrzeby i obawy ludzi z zaawansowaną
Wykaz uzyskanych umiejętności
/ efekty uczenia się
POSTAWA
postacią postępujących, przewlekłych chorób;
U2. analizuje potrzeby i obawy rodzin, osób chorych na
chorobę nowotworową;
U3. stosuje różnorodne metody i sposoby opieki
i pielęgnacji chorego;
U4. stosuje różnorodne metody i formy wsparcia dla
chorego i jego rodziny;
U5. analizuje metody i techniki leczenia
przeciwbólowego;
U6. uzasadnia humanistyczne podłoże opieki paliatywnej,
U7. analizuje zasadność i celowość stosowania
pacjentocentrycznego i interdyscyplinarnego modelu
opieki paliatywnej.
Student:
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - WIEDZA
szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece;
systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje
umiejętności dążąc do profesjonalizmu;
przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych
w opiece;
przejawia odpowiedzialność moralną za człowieka i
wykonywanie zadań zawodowych;
przestrzega praw pacjenta;
rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone obowiązki
zawodowe;
zachowuje tajemnicę zawodową;
współdziała w zespole interdyscyplinarnym w
rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem
zasad kodeksu etyki zawodowej;
prezentuje otwartość na rozwój podmiotowości własnej i
pacjenta.
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
Student:
W1. omawia zasady tworzenia i rolę zespołów
interdyscyplinarnych w opiece hospicyjnej;
W2. charakteryzuje standardy opieki pielęgniarskiej w oddziale
opieki paliatywnej;
W3. charakteryzuje specyfikę pracy pielęgniarki
z indywidualnym pacjentem w różnym stopniu
zaawansowania choroby;
W4. wyjaśnia metody postępowania terapeutycznego w bólu
totalnym;
W5. omawia metody postępowania farmakologicznego
w powikłaniach ze strony poszczególnych układów oraz
scharakteryzuje metody współpracy z pacjentem i jego
rodziną.
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się UMIEJĘTNOŚCI
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - POSTAWA
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - WIEDZA
Student:
U1. planuje własne uczestnictwo w procesie pielęgnowania
pacjenta z uwzględnieniem standardów opieki
pielęgniarskiej;
U2. realizuje działania terapeutyczne wobec chorych
terminalnie;
U3. stosuje wiedzę teoretyczną aby uczestniczyć w procesie
aktywnego słuchania pacjenta i jego rodziny;
U4. stosuje metody pielęgnacji pacjenta w chorobie
nowotworowej;
U5 realizuje metody wykonywania zabiegów terapeutycznych
oraz zastosuje metody walki z bólem totalnym;
U6. realizuje metody niwelowania bólu totalnego
i zastosuje metody komunikacji interpersonalnej
z pacjentem i jego rodziną.
Student:
P1. przestrzega wartości moralnych w realizacji zadań
zawodowych wynikających z kodeksu etyki zawodowej;
P2. współpracuje z zespołem terapeutycznym
w rozwiązywaniu dylematów etycznych;
P3. wdraża postawę empatii, szacunku i godności dla
człowieka podczas realizacji zadań zawodowych.
PRAKTYKA ZAWODOWA
Student:
W1. stosuje wiedzę teoretyczną w praktyce zawodowej
w sprawowaniu opieki nad pacjentem;
W2. wykazuje gotowości do rozwiązywania problemów
pacjenta w przypadku bólu totalnego;
W3. analizuje metody rozwiązywania powikłań ze strony
poszczególnych układów w organizmie człowieka;
W4. określi współpracę z zespołem terapeutycznym w zakresie
niwelowania objawów chorobowych i bólu totalnego;
W5. analizuje metody i sposoby komunikacji z pacjentami
i rodziną;
W5. charakteryzuje metody postępowania w przypadku stanu
agonii;
W6 omawia metody wsparcia psychicznego rodziny po śmierci
osób bliskich;
W7. omawia metody postępowania medycznego w leczeniu
odleżyn.
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się UMIEJĘTNOŚCI
Wykaz uzyskanych umiejętności/
efekty uczenia się - POSTAWA
FORMA
ZAJEĆ
TEMAT
WYKŁADY
1.
Student:
U1. realizuje uczestnictwo w zadaniach sprawowanych przez
pielęgniarki w opiece paliatywnej;
U2. realizuje doskonalenie umiejętności zawodowych
w warunkach pobytu pacjenta w hospicjum;
U3. wykorzystuje wiedzę teoretyczną w doskonaleniu
umiejętności komunikacji z pacjentem i jego rodziną;
U4. stosuje metody pielęgnacji pacjenta w przypadku powikłań
ze strony poszczególnych układów;
U5. realizuje wykonanie toalety po śmierci pacjenta;
U6. wykorzystuje wiedzę w stosowaniu metod wsparcia dla
rodziny w sytuacji żałoby;
U7. stosuje metody pielęgnacji i leczenia odleżyn.
Student
P1. Przestrzega zasad etyki zawodowej;
P2. Respektuje prawa pacjenta i prawa człowieka;
P3. Podejmuje działania na rzecz rozwoju własnej
osobowości;
P4. Podejmuje działania na rzecz samokształcenia.
TREŚCI PROGRAMOWE
Ból nowotworowy (definicja, częstość występowania,
patomechanizm). Ból wszechogarniający (ból totalny) w
przebiegu choroby nowotworowej.
2. Diagnostyka bólów nowotworowych. Metody oceny bólu
nowotworowego.
3. Zasady leczenia bólu nowotworowego – farmakoterapia
(analgetyki nieopioidowe, słabe opioidy, silne opioidy).
Leczenie wspomagające bólu nowotworowego: leki
wspomagające, paliatywna radioterapia.
4. Inne dolegliwości występujące w przebiegu choroby
nowotworowej. Sposoby ich leczenia.
5. Leczenie bólu nowotworowego u dzieci – przyczyny
bólu,
zasady
postępowania
przeciwbólowego
i przeciw – lękowego. Przerwanie dróg przewodzenia
bólu.
6. Przekazywanie informacji o rozpoznaniu i rokowaniu.
Rozmowy terapeutyczne. Aspekty psychologiczne
związane z umieraniem i śmiercią.
7. Rola psychologa, duszpasterza i rodziny w obliczu
umierania i śmierci.
8. Podstawy i znaczenie rehabilitacji psycho pedagogicznej w usprawnianiu pacjentów
chorych
na nowotwór.
9. Ewolucja postaw psychicznych ludzi terminalnie chorych
w odniesieniu do śmierci.
10. Wpływ choroby nowotworowej na życie samych
chorych, ich rodzin i na społeczeństwo.
Wsparcie rodzin pacjentów chorych na nowotwór
złośliwy.
11. Organizacja opieki paliatywno – hospicyjnej w Polsce.
Opieka
terminalna
w
warunkach
domowych
i stacjonarnych.
LICZBA
GODZI
N
SUMA
GODZIN
15
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
12. Charakterystyka populacyjno – kliniczna chorych
objętych opieką terminalną.
Definicja, przedmiot, podstawy i zakres opieki
paliatywnej.
13. Historyczny rozwój opieki paliatywnej w Polsce i na
świecie.
Organizacja opieki paliatywnej w Polsce i na świecie.
Wymiary opieki paliatywnej.
14. Interdyscyplinarny model opieki paliatywnej.
15. Jakość opieki i jakość życia osoby umierającej i rodziny.
SAMOKSZTA
ŁCENIE
1.
-
-
-
-
2.
-
1
1
1
1
Ukierunkowana
promocja
zdrowia,
edukacja 10
zdrowotna i profilaktyka chorób nowotworowych:
współpraca
z
organizacjami
rządowymi
i
pozarządowymi na rzecz promocji zdrowia i
profilaktyki chorób nowotworowych,
choroby nowotworowe w Polsce i na świecie – aktualna
sytuacja
epidemiologiczna
i
prognozy
na najbliższą przyszłość,
udział
pielęgniarki
w
badaniu
fizykalnym
nakierowanym na wychwycenie wczesnych zmian
o charakterze nowotworowym,
nauczanie metod samobadania i samokontroli zdrowia
w zakresie profilaktyki chorób nowotworowych,
edukacja społeczeństwa na temat metod i sposobów
unikania czynników ryzyka i kancerogenów,
działania na rzecz popularyzacji niepodejmowania,
ograniczania i zaniechania palenia tytoniu,
lobbing na rzecz profilaktyki chorób nowotworowych w
społeczeństwie,
aktywizacja samorządów lokalnych i społeczeństw w
regionie
na
rzecz
profilaktyki
chorób
nowotworowych w społeczeństwie,
szerzenie kultury zdrowotnej w środowisku rodzinnym,
zamieszkania i zawodowym,
rola pielęgniarki w diagnozowaniu zmian sugerujących
chorobę nowotworową,
współczesny styl życia dzieci i młodzieży a zagrożenie
rozwojem chorób nowotworowych,
współczesny styl życia osób dorosłych a zagrożenie
rozwojem chorób nowotworowych,
metody obniżania ryzyka zachorowania na nowotwory
w sytuacji istniejącego zagrożenia zdrowia,
promocja zdrowego odżywiania się,
promocja właściwej wiekowo aktywności fizycznej,
promocja unikania używek,
czynne poradnictwo w grupach ryzyka,
badania genetyczne.
Opieka w chorobie nowotworowej:
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie procesu 5
diagnozowania,
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie przyjęcia do
szpitala onkologicznego,
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie procesu
adaptacji do warunków hospitalizacji,
30
-
-
-
-
-
3.
-
4.
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie
chemioterapii,
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie radioterapii,
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie
przygotowania do zabiegu chirurgicznego,
wsparcie chorego i jego rodziny w trakcie rehabilitacji,
edukowanie chorego i jego rodziny,
wsparcie chorego i jego rodziny w zakresie problemów
psychicznych wynikających z zachorowania na
nowotwór,
wsparcie chorego i jego rodziny w zakresie problemów
duchowych
wynikających
z
zachorowania
na nowotwór,
wsparcie chorego i jego rodziny w zakresie problemów
społecznych wynikających z zachorowania na
nowotwór,
wsparcie chorego i jego rodziny w zakresie problemów
wynikających z odczuwania bólu przewlekłego,
opieka pielęgniarska nad chorym cierpiącym z bólu
nowotworowego,
wsparcie i edukacja chorego i jego rodziny w zakresie
problemów
natury
seksualnej
wynikających
z zachorowania na nowotwór,
edukacja chorego i jego rodziny w zakresie modyfikacji
diety,
edukacja chorego i jego rodziny w zakresie
odpowiedniego trybu życia po zastosowanym leczeniu
onkologicznym,
komunikowanie się z chorym o niepomyślnym
rokowaniu,
komunikowanie się z chorym umierającym,
wspieranie rodziny chorego umierającego,
wspieranie rodziny po śmierci chorego w trakcie żałoby
i osierocenia.
Opieka komplementarna i wspomagająca w chorobie
nowotworowej:
rola pielęgniarki onkologicznej w respektowaniu prawa 10
chorego do korzystania z wszelkich dostępnych form
metod pomocy w sytuacji przewlekłej, daleko
zaawansowanej i postępującej choroby,
pomoc w podjęciu decyzji i wyborze odpowiedniej
metody komplementarnej,
zastosowanie w opiece nad chorym aromaterapii,
zastosowanie w opiece nad chorym delikatnego
masażu,
zastosowanie w opiece nad chorym metod relaksacji,
zastosowanie w opiece nad chorym metod wizualizacji,
zastosowanie w opiece nad chorym muzykoterapii,
zastosowanie w opiece nad chorym akupresury,
zastosowanie w opiece nad chorym akupunktury,
zastosowanie w opiece nad chorym refleksoterapii,
aktywne słuchanie i „bycie dla” chorego,
wspierające zastosowanie modlitwy i innych praktyk
religijnych.
Działania na rzecz profesjonalizacji Pielęgniarstwa
-
-
ZAJĘCIA
PRAKTYCZN
E
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
PRAKTYKA
ZAWODOWA
1.
2.
3.
4.
5.
Rodzaj narzędzi
dydaktycznych
Wykłady
Samokształcenie
Zajęcia Praktyczne
Praktyki Zawodowe
Onkologicznego w Polsce:
omówienie
kierunków
rozwoju
pielęgniarstwa
onkologicznego,
omówienie i wyjaśnienie roli Polskiego Stowarzyszenia
Pielęgniarek Onkologicznych,
inne stowarzyszenia zawodowe i naukowe,
omówienie i wyjaśnienie roli Narodowej Koalicji do
Walki z Rakiem,
omówienie organizacji opieki onkologicznej i
pielęgniarskiej w onkologii,
współpraca interdyscyplinarna,
działania na rzecz zapewnienia jakości w opiece
onkologicznej (aspekt ekonomiczny i etyczny),
standardy w pielęgniarstwie onkologicznym: standardy
praktyki zawodowej i standardy opieki,
współpraca
z
organizacjami
rządowymi
i
pozarządowymi na rzecz promocji pielęgniarstwa
onkologicznego,
popularyzacja pielęgniarstwa onkologicznego w
społeczeństwie
współpraca
z
organizacjami
rządowymi
i
pozarządowymi na rzecz promocji edukacji na temat
„opieka u schyłku życia”.
Komunikacja interpersonalna. Zasady właściwej
komunikacji z chorym i jego rodziną.
Zasady przekazywania niepomyślnych wiadomości.
Komunikacja w zespole interdyscyplinarnym.
Stres i radzenie sobie w sytuacji przewlekłego stresu.
Wsparcie duchowe. Droga do świata wewnętrznego.
Metody rozwoju własnej duchowości. Modlitwa
kontemplacyjna. Medytacja.
Wychowanie do śmierci: budowanie hierarchii
wartości, poszukiwanie sensu i celu życia i istnienia.
Człowiek w obliczu cierpienia i umierania.
5
5
40
5
5
5
10
5
5
Organizacja opieki paliatywnej w Polsce i na 10
świecie. Wolontariat.
40
Opieka nad pacjentem w zaawansowanej fazie 10
choroby nowotworowej.
Wymiary opieki paliatywnej. Działania na rzecz
maksymalizacji komfortu fizycznego osoby chorej. 10
Usuwanie objawów. Leczenie bólu nowotworowego.
Opieka wspomagająca. Rola i zadania pielęgniarki.
5
Opieka w żałobie. Wsparcie w osieroceniu.
5
NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE
1. Wykład informacyjny i problemowy
2. Metoda analizy przypadku
3. Zajęcia praktyczne
4. Praktyka zawodowa
SPOSOBY OCENY
Zaliczenie z oceną
Zaliczenie opracowań w formie prezentacji multimedialnych zadanych
przez nauczyciela w zakresie treści objętych programem nauczania
Zaliczenie z oceną
Zaliczenie z oceną
OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA
Forma aktywności
• Wykłady
• Samokształcenie
• Zajęcia praktyczne
• Praktyka zawodowa
• Razem
Sumaryczna liczba punktów ECTS dla przedmiotu
Godziny pracy
studenta w uczelni
przewidziane planem
zajęć przedmiotu
Literatura podstawowa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Literatura uzupełniająca
Średnia liczba godzin na
zrealizowanie aktywności
15
30
40
40
125
6
LITERATURA
Catane R i WSP: Podręcznik postepowania w zaawansowanej
chorobie nowotworowej Wyd. Medi Page, Warszawa, 2007
Dobrogowski J., Wordliczek. J.: Medycyna bólu. Wyd. Lek.
PZWL, Warszawa, 2004
Jeziorowski A.(red): Onkologia. Podręcznik dla pielęgniarek.
Wyd. Lek. PZWL Warszawa. 2006
Koper A., Wrońska I.(red): Problemy pielęgnacyjne pacjentów z
chorobą nowotworową. Wyd. Czelej. Lublin. 2003
Krakowiak P., Zdążyć z prawdą. ooOsztuce komunikacji w
hospicjum. Wyd. Via Medica, Gdańsk, 2006.
Walden- Gałuszko K (red): Podstawy opieki paliatywnej. Wyd.
Lek. PZWL. Warszawa, 2007
1.Kózka M., Pilaszewska – Zywko L.,(red): Procedury pielęgniarskie.
Wyd. Lek. PZWL , Warszawa 2009.
2. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K., (red): Podstawy
pielęgniarstwa. Wydawnictwo Czelej. Lublin 2004.
3.Wyzwanie dla opieki paliatywnej w XXI wieku. Materiały
pokonferencyjne. Bydgoszcz 2006.