Załącznik

Transkrypt

Załącznik
SPIS TREŚCI
Wykaz stosowanych skrótów ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7
Wstęp������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9
1. Ramy chronologiczne pracy ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9
2. Zakres terytorialny �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10
3. Brzeziny w czasach zaborów. Charakterystyka stosunków własnościowych. Kwestie
demograficzne ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 12
4. Źródła ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 16
5. Literatura XIX- i XX-wieczna dotycząca prawa hipotecznego ������������������������������������������������ 20
6. Cel pracy ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 20
Rozdział I. Ustawodawstwo hipoteczne w Królestwie Polskim ������������������������������������������������ 23
1. Zagadnienia wstępne ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 23
2. Źródła prawa hipotecznego w Królestwie Polskim okresu konstytucyjnego ��������������������������� 24
2.1. Akty prawne rangi ustawowej������������������������������������������������������������������������������������������ 24
2.1.1. Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipo-
tekach z roku 1818 ���������������������������������������������������������������������������������������������� 24
2.1.2. Prawo o przywilejach i hipotekach z roku 1825 ������������������������������������������������� 26
2.1.3. Kodeks cywilny Królestwa Polskiego z roku 1825 �������������������������������������������� 27
2.2. Akty prawne wydane w uzupełnieniu ustaw z roku 1818 i 1825������������������������������������� 28
2.3. Akty prawne niższego rzędu ������������������������������������������������������������������������������������������� 30
2.3.1. Instrukcje hipoteczne ������������������������������������������������������������������������������������������ 30
2.3.1.1. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 30 czerwca 1819 r. dla byłego województwa mazowieckiego, nr 7408.����������������� 30
2.3.1.2. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 22 grudnia 1825 r. dla sądów pokoju jako zwierzchności hipotecznej powiatowej, nr 15 054 �������������������������������������������������������������������������� 31
2.3.1.3. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 2/14 maja 1835 r., nr 10 607 ��������������������������������������������������������������������������������� 32
2.3.1.4. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 20 marca 1819 r. dla konserwatorów wojewódzkich ������������������������������������������� 33
2.3.1.5. Inne akty prawne regulujące kwestie postępowania hipotecznego ����� 34
2.4. Ustawodawstwo rosyjskie po roku 1866 obowiązujące na ziemiach polskich���������������� 35
2.5. Zakres obowiązywania polskiego prawa przedrozbiorowego ����������������������������������������� 38
Rozdział II. Księgi i akta hipoteczne. Praktyka w Brzezinach ������������������������������������������������� 41
1. Zagadnienia ogólne ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 41
2. Konstrukcja ksiąg i aktów hipotecznych ���������������������������������������������������������������������������������� 46
2.1. Wykaz hipoteczny ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 47
4
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
Księga umów wieczystych ����������������������������������������������������������������������������������������������� 51
Zbiór dokumentów ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 52
Akta hipoteczne ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 52
Księgi a akta hipoteczne – różnice konstrukcyjne ����������������������������������������������������������� 53
Inne księgi, wykazy porządkujące postępowanie hipoteczne prowadzone w Sądzie
Pokoju ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 54
2.7. Akta hipoteczne w zasobach archiwum Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejo-
nowego w Brzezinach. Przepisy a praktyka �������������������������������������������������������������������� 58
2.7.1. Konstrukcja techniczna i układ wewnętrzny akt hipotecznych �������������������������� 58
2.7.1.1. Układ wewnętrzny akt hipotecznych ��������������������������������������������������� 59
2.7.1.2. Inne księgi, wykazy porządkujące postępowanie hipoteczne
w archiwum Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego
w Brzezinach ���������������������������������������������������������������������������������������� 62
Rozdział III. Urzędy i urzędnicy hipoteczni powiatu brzezińskiego ���������������������������������������� 65
1. Zagadnienia wstępne ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 65
2. Struktura sądownictwa cywilnego i urzędów hipotecznych w latach 1807–1914 ������������������� 67
2.1. Okres Księstwa Warszawskiego��������������������������������������������������������������������������������������� 68
2.1.1. Powiat ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 68
2.1.2. Departament ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 69
2.2. Okres zmian w czasach Królestwa Polskiego ������������������������������������������������������������������ 70
2.2.1. Powiat ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 70
2.2.2. Województwo������������������������������������������������������������������������������������������������������ 71
2.3. Okres wprowadzania prawa rosyjskiego na ziemiach Królestwa Polskiego ������������������� 73
2.3.1. Ogólna struktura sądownictwa po roku 1875 ������������������������������������������������������ 74
2.3.2. Struktura, organizacja wydziałów hipotecznych po wprowadzeniu prawa
rosyjskiego ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 74
3. Urzędy hipoteczne��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 75
3.1. Kancelaria hipoteczna ������������������������������������������������������������������������������������������������������ 75
3.1.1. Pisarz sądu pokoju ����������������������������������������������������������������������������������������������� 77
3.1.1.1. Wykształcenie �������������������������������������������������������������������������������������� 77
3.1.1.2. Kompetencje pisarza sądu pokoju��������������������������������������������������������� 79
3.1.1.3. Obowiązki pisarza związane z zasiadaniem w kancelarii hipotecznej ��� 79
3.1.1.4. Wynagrodzenie pisarza ������������������������������������������������������������������������ 80
3.1.1.5. Odpowiedzialność pisarza��������������������������������������������������������������������� 82
3.1.1.6. Pisarze Sądu Pokoju w Brzezinach ������������������������������������������������������ 83
3.1.2. Rejenci w kancelariach hipotecznych ����������������������������������������������������������������� 86
3.1.2.1. Wykształcenie��������������������������������������������������������������������������������������� 86
3.1.2.2. Kompetencje rejentów kancelarii hipotecznych ���������������������������������� 87
3.1.2.3. Odpowiedzialność rejentów w świetle przepisów hipotecznych���������� 89
3.1.2.4. Rejenci kancelarii hipotecznej brzezińskiej, rejenci powiatu brzezińskiego���������������������������������������������������������������������������������������� 90
4. Wydział Hipoteczny ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 92
4.1. Kompetencje Wydziału Hipotecznego ����������������������������������������������������������������������������� 92
4.2. Członkowie Wydziału Hipotecznego Sądu Pokoju ��������������������������������������������������������� 93
4.2.1. Podsędek ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 93
4.2.2. Kompetencje podsędka związane z postępowaniem hipotecznym ��������������������� 93
4.2.2.1. Podsędek jako członek Wydziału Hipotecznego ���������������������������������� 93
4.2.2.2. Inne kompetencje podsędka związane z postępowaniem hipotecznym ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 94
5
4.2.2.3. Podsędkowie Sądu Pokoju w Brzezinach �������������������������������������������� 94
4.3. Pisarz (sekretarz) jako członek Wydziału Hipotecznego ������������������������������������������������� 96
4.4. Podpisarz �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 96
4.4.1. Podpisarze w Sądzie Pokoju w Brzezinach �������������������������������������������������������� 97
4.5. Sędzia pokoju jako członek Wydziału Hipotecznego ������������������������������������������������������ 98
4.6. Nieetatowi członkowie Wydziału Hipotecznego. Skład osobowy Wydziału Hipo-
tecznego w sytuacjach nadzwyczajnych ������������������������������������������������������������������������ 100
4.6.1. Obrońca sądowy ������������������������������������������������������������������������������������������������ 102
4.6.2. Zastępcy w składzie osobowym brzezińskiego Wydziału Hipotecznego. Nadzwyczajni członkowie Wydziału Hipotecznego w Sądzie Pokoju
w Brzezinach w latach 1827–1914 ������������������������������������������������������������������� 103
4.6.2.1. Zastępcy w składzie Wydziału Hipotecznego Sądu Pokoju w Brzezinach do roku 1876 ��������������������������������������������������������������� 103
4.6.2.2. Zastępcy w składzie brzezińskiego Wydziału Hipotecznego w okresie po wprowadzeniu prawa rosyjskiego na ziemie Królestwa Polskiego 1876–1914 ������������������������������������������������������� 105
5. Woźni sądowi i ich rola w postępowaniu hipotecznym ���������������������������������������������������������� 107
Rozdział IV. Postępowanie przy zakładaniu akt hipotecznych – tak zwane pierwiastkowe
regulacje hipoteczne ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 115
1. Zagadnienia wstępne �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 115
2. Etap pierwszy – rozpoczęcie postępowania ��������������������������������������������������������������������������� 117
2.1. Właściwość miejscowa �������������������������������������������������������������������������������������������������� 117
2.2. Podmioty uprawnione do żądania regulacji hipotecznej ����������������������������������������������� 118
3. Wniosek o założenie akt hipotecznych i czynności z nim związane �������������������������������������� 121
4. Protokół wniesionego żądania regulacji hipotecznej �������������������������������������������������������������� 127
5. Etap drugi – obwieszczenie publiczne i jego ogłoszenie�������������������������������������������������������� 131
6. Rejestr terminów hipotecznych ���������������������������������������������������������������������������������������������� 135
7. Etap trzeci – zakończenie postępowania �������������������������������������������������������������������������������� 135
8. Protokół pierwiastkowej regulacji������������������������������������������������������������������������������������������� 139
9. Projekt do wykazu hipotecznego �������������������������������������������������������������������������������������������� 142
10.Obowiązki Zwierzchności Hipotecznej ���������������������������������������������������������������������������������� 145
11. Rozpatrywanie żądań stron ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 146
12.Rodzaje decyzji Zwierzchności Hipotecznej Sądu Pokoju ���������������������������������������������������� 148
12.1.Decyzje zatwierdzające �������������������������������������������������������������������������������������������������� 149
12.2.Decyzje odmowne ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 150
12.3.Decyzje zawieszające ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 150
13.Podejmowanie decyzji przez Zwierzchność Hipoteczną Sądu Pokoju w Brzezinach ����������� 151
Rozdział V. Postępowanie w czynnościach hipotecznych �������������������������������������������������������� 155
1. Zagadnienia wstępne �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 155
2. Ogólne zasady postępowania hipotecznego���������������������������������������������������������������������������� 156
2.1. Inicjowanie postępowania ���������������������������������������������������������������������������������������������� 156
2.2. Etap pierwszy postępowania ������������������������������������������������������������������������������������������ 158
2.3. Etap drugi postępowania ������������������������������������������������������������������������������������������������ 160
2.4. Postępowanie hipoteczne w sprawach spadkowych ������������������������������������������������������ 162
2.4.1. Przebieg postępowania spadkowego ����������������������������������������������������������������� 162
2.4.1.1. Otwarcie postępowania: wniosek o wszczęcie postępowania
spadkowego ���������������������������������������������������������������������������������������� 162
6
3.
4.
5.
6.
7.
8.
2.4.1.2. Ogłoszenia publiczne o toczącym się postępowaniu spadkowym ���� 164
2.4.1.3. Treść ogłoszenia ��������������������������������������������������������������������������������� 164
2.4.2. Zakończenie postępowania spadkowego����������������������������������������������������������� 165
2.4.3. Zamknięcie postępowania spadkowego ������������������������������������������������������������ 166
Kwestia ustalania i potwierdzania tożsamości uczestników postępowania hipotecznego������ 168
3.1. Ustalanie tożsamości osób w świetle akt hipotecznych brzezińskich���������������������������� 171
Kwestia tak zwanego zamieszkania obranego ������������������������������������������������������������������������ 172
Zastrzeżenia i ostrzeżenia ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 176
5.1. Zastrzeżenia. Wpisywanie i wykreślanie zastrzeżeń ����������������������������������������������������� 176
5.2. Ostrzeżenia. Wpisywanie i wykreślanie ostrzeżeń �������������������������������������������������������� 178
Odwoływanie się od decyzji Wydziału Hipotecznego ����������������������������������������������������������� 179
Prostowanie pomyłek i błędów ����������������������������������������������������������������������������������������������� 180
Kwestia dostępu do akt i możliwości ich przeglądania. Realizacja formalnej zasady
jawności ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 181
Zakończenie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 183
Bibliografia����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 189
Źródła archiwalne�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 189
Źródła drukowane ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 191
Opracowania ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 192
Od Redakcji ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 207