PZO z przyrody

Transkrypt

PZO z przyrody

OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA UCZNIÓW Z PRZYRODY
Ocenę niedostateczną (1) otrzymuje uczeń :
który w wypowiedzi ustnej
- popełnia wiele błędów, a braki wiedzy merytorycznej uniemożliwiają nawet przy pomocy nauczyciela udzielenie zadawalającej odpowiedzi,
- odpowiedź nie spełnia wymaganych kryteriów ocen pozytywnych
- nie udzieli odpowiedzi i otrzyma 3 kolejne (-)
- brak przygotowania się do lekcji (brak zeszytu, pracy domowej, przyrządów), nie zgłoszony nauczycielowi na początku lekcji,
za opanowanie umiejętności i aktywność
- przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń
- nie podejmuje pracy w grupie ( w klasie na zajęciach w terenie)
Oceną dopuszczającą (2) - poziom wymagań konieczny – K otrzymuje uczeń :
- wykazał opanowanie minimum wiadomości dotyczących najważniejszych zjawisk przyrodniczych i środowiska geograficznego Polski ( koniecznych w dalszej
nauce przedmiotu) przewidzianych programem nauczania,
- udziela odpowiedzi na postawione pytania przy pomocy nauczyciela,
- popełnia liczne błędy, które poprawia z pomocą nauczyciela
- przy pomocy nauczyciela wykonuje polecenia o małym stopniu trudności
- w niewielkim stopniu angażuje się w prace w grupie
- jest mało aktywny na lekcji
Ocenę dostateczną (3) poziom wymagań podstawowy - P otrzymuje uczeń:
- wykazał wiedzę w zakresie podstawowych informacji dotyczących zjawisk zachodzących w przyrodzie
- korzysta z niewielkiej pomocy nauczyciela,
- popełnia niewielkie błędy merytoryczne, ma problemy w umiejętnym korzystaniu z map różnego typu
- z pomocą nauczyciela korzysta ze źródeł informacji poznanych na lekcji
- ma problemy z poprawnym czytaniem map różnego typu
- jest aktywny na lekcji w stopniu zadawalającym
- samodzielnie wykonuje proste zadania
Ocenę dobrą (4) poziom wymagań rozszerzający - R uzyskuje uczeń :
- udziela odpowiedzi samodzielnej, poprawnej zawierającej wiedzę K+P+R, ale nie wyczerpującej
- udziela wypowiedzi zawierającej większość wymaganych treści programowych
- popełnia niewielkie błędy, nie dotyczą one jednak wiedzy K + P
- udzielając odpowiedzi otrzyma wśród 5 kolejnych znaków 1(-) i 2 (+)
- jest aktywny podczas lekcji
- samodzielnie rozwiązuje typowe zadania, umie poprawnie skorzystać z instrukcji
- rozwiązuje dodatkowe zadania o małym stopniu trudności, trudniejsze pod kierunkiem nauczyciela
- potrafi skorzystać ze wszystkich źródeł informacji poznanych na lekcji
Ocenę bardzo dobrą (5) poziom wymagań dopełniający - D uzyskuje uczeń :
- udziela wyczerpującej odpowiedzi zawierającej wiedzę K+P+R+D
- nie wykracza poza obowiązujący program
- wykazuje znajomość związków między poszczególnymi elementami środowiska, zjawiskami przyrodniczymi i działalnością człowieka, dokonuje oceny,
wyciąga wnioski
- udzielając odpowiedzi otrzyma wśród 5 kolejnych znaków 1 (-) i 4 (+)
- sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych źródeł informacji i zaproponowanych przez nauczyciela
- doskonale posługuje się mapami różnego typu
- samodzielnie rozwiązuje zadania o znacznym stopniu trudności
- umiejętnie korzysta ze zdobytej wiedzy
- bardzo aktywny na lekcji
- bierze udział w konkursach o tematyce przyrodniczej
Ocenę celującą (6) poziom wymagań wykraczający -W uzyskuje uczeń :
- spełnia kryteria oceny bardzo dobrej
- w swoje wypowiedzi wykazał się znajomością treści znacznie wykraczający poza obowiązujący program
- w wypowiedzi ustnej umiejętnie wplata informacje bieżące i zaczerpnięte z czasopism, literatury popularno-naukowej, Internetu, programów multimedialnych,
telewizyjnych i innych
- wyraża samodzielne sądy, formułuje i przedstawia wnioski, potrafi je uzasadnić
- udzielając odpowiedzi otrzyma wśród 5 kolejnych znaków 5 (+)
- samodzielnie wykona zielnik, prowadzi obserwacje hodowli
- bardzo aktywny, zaangażowany w pracę na lekcji
- bierze z powodzeniem udział w konkursach o tematyce przyrodniczej
- samodzielnie inicjuje prace na lekcji i w domu, na lekcji prezentuje wyniki
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z PRZYRODY KL.IV
§1
Na początku każdego roku szkolnego nauczyciel informuje uczniów oraz rodziców o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego przez siebie
programu oraz o sposobach sprawdzania osiągnięć uczniów.
1
§2
Stosuje się ocenianie:
- sumujące - podsumowujące pracę ucznia, czyli określające na ile opanował on dane zagadnienie
- elementy oceniania kształtującego (OK) – wskazywanie na to, co jest najważniejsze i na co uczniowie powinni zwrócić szczególną uwagę. Podstawą oceny
kształtującej jest informacja zwrotna uwzględniająca to, co uczeń zrobił dobrze, jak też to, co powinien wykonać inaczej. Ma ona formę ustnego komentarza do
pracy ucznia.
Oceny wspomagające uczeń otrzymuje za postawę i umiejętności, oceny sumujące uczeń otrzymuje za wiadomości
Ocenia się osiągnięcia uczniów w zakresie:
1.Wiadomości:
a) znajomość i rozumienie pojęć, definicji poznanych na lekcji
b)znajomość oraz rozumienie pojęć i definicji wykraczających poza program
2.Umiejętności:
a) wykorzystania zdobytej wiedzy podczas lekcji w szkole i poza nią
b) stosowania przyrządów pomiarowych
c) analizy i interpretacji danych pomiarowych
d) formułowanie, porównywanie i uogólnianie wniosków
e) stosowania przyrządów pomiarowych
f) pracy z planem i mapą
g) pracy w grupie, planowania własnej pracy
h) samodzielnego rozwiązywania problemów
i) prowadzenia obserwacji człowieka i środowiska
j) dostrzegania i opisywania zjawisk, elementów krajobrazu w najbliższym otoczeniu
k) dostrzegania różnorodności krajobrazów, zauważa wpływ człowieka na środowisko
3.Aktywność na lekcji:
a) wykorzystanie wiedzy uzyskanej na lekcjach i w domu
b) wykorzystanie wiedzy z zajęć terenowych, wycieczek, poznanych podczas zajęć lekcyjnych
c) wykorzystanie wiedzy z różnych źródeł
4.Aktywność w pracy pozalekcyjnej:
a) systematyczność, samodzielność i staranność wykonywania prac domowych
b) wykorzystanie różnych źródeł wiedzy do wykonania pracy domowej i zadań dla chętnych (referatów, wywiadów, plakatów, albumów, ciekawostek)
c) udział w konkursach przedmiotowych szkolnych i pozaszkolnych oraz innych dotyczących treści przyrodniczych
d) samodzielne prowadzenie hodowli, obserwacji, doświadczeń, eksperymentów. Opisywanie i przedstawienie wyników. Przygotowanie, przyniesienie materiałów
na lekcje oraz samodzielne i trafne ich wykorzystanie.
Takie formy aktywności uczniów oceniane są oceną co najmniej dobrą.
Nauczyciel uzasadnia każdą ustaloną przez siebie ocenę w sposób ustny. Na pisemny wniosek ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) złożony do
dyrektora szkoły nauczyciel powinien ją krótko uzasadnić pisemnie w terminie 7 dni.
§3
1. Do form sprawdzania osiągnięć uczniów należą:
a) praca klasowa
- obejmuje materiał z ostatniego działu
- zapowiedziana na tydzień wcześniej
- poprzedzony lekcją powtórzeniową
- uczniowie nie otrzymują prac do domu
b) sprawdzian wiadomości
-obejmuje materiał z kilku lekcji, jest zapowiedziany przez nauczyciela
c) kartkówka
- obejmuje materiał z co najwyżej z 3 ostatnich jednostek tematycznych,
- może być sprawdzianem samodzielności wykonania pracy domowej,
- termin kartkówki nie musi być znany uczniowi,
- trwa 15-20 minut
Uczniowie nie otrzymują prac pisemnych do domu
d) odpowiedź ustna,
e) zeszyt przedmiotowy,
f) prace domowe,
§4
1. Oceny ustala się w skali 1 – 6 (w razie potrzeby z + lub -)
Wprowadza się następujący sposób wystawiania ocen z prac pisemnych:
a) poniżej 30 % maksymalnej liczby punktów ocena niedostateczna
b) od 31 % maksymalnej liczby punktów ocena dopuszczająca
c) od 51 % maksymalnej liczby punktów ocena dostateczna
d) od 75 % maksymalnej liczby punktów ocena dobra
e) od 91 % maksymalnej liczby punktów ocena bardzo dobra
f) od 91 % maksymalnej liczby punktów i 80 % liczby punktów za zadanie dodatkowe ocena celująca
2. Prace pisemne nie muszą zawierać zadania dodatkowego i wtedy nie wystawia się oceny celującej.
3. Wymagania programowe na poszczególne oceny ulegają obniżeniu w stosunku do uczniów posiadających orzeczenie z Poradni Psychologiczno Pedagogicznej.
§5
1. Prace klasowe są obowiązkowe dla ucznia.
2. Poprawie podlegają wszystkie prace klasowe.
3. Uczeń ma możliwość jednorazowego poprawienia oceny w przeciągu dwóch tygodni od oddania prac.
4. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może jej pisać z całą klasa w wyznaczonym terminie to przystępuje do niej w terminie wyznaczonym przez nauczyciela,
w przeciwnym wypadku pisze na następnej lekcji.
5. Do dziennika można wpisać każdą ocenę, o ile nie jest to druga ocena niedostateczna z tej samej pracy klasowej, przy czym obie oceny są brane pod uwagę przy
klasyfikowaniu ucznia.
6. Na własną prośbę rodzice mogą zapoznać się z pracami pisemnymi swoich dzieci, podczas dni ujętych corocznie w harmonogramie spotkań z rodzicami.
2
7. Aktywność ucznia na zajęciach nagradzana jest oceną, + lub -, z trzech kolejnych znaków wystawiana jest ocena,
8. Brak przygotowania się do lekcji (brak zeszytu, pracy domowej, przyrządów), nie zgłoszony nauczycielowi na początku lekcji oceniany jest oceną
niedostateczną, w przypadku zgłoszenia nauczycielowi uczeń otrzymuje - .Trzy minusy są jednoznaczne z oceną niedostateczną.
9. Uczeń dwa razy w semestrze może zgłosić nieprzygotowanie do zajęć. Każde kolejne zgłoszone nieprzygotowanie odznaczane jest minusem. Trzy minusy są
jednoznaczne z oceną niedostateczną.
10. Każda nieodrobiona praca domowa powinna być wykonana na następne zajęcia lekcyjne. W przeciwnym wypadku traktowana jest jako kolejne
nieprzygotowanie do zajęć.
11 Co najmniej 1 raz w roku uczeń oceniany jest za prowadzenie zeszytu przedmiotowego. Oceny ustala się w skali 1-6, w razie potrzeby (+, -)
§6
1. Ocena śródroczna ustalana jest ze wszystkich ocen cząstkowych, nie jest nią średnia arytmetyczna.
Oceny cząstkowe mają różną wagę:
a) waga 50% - Wiadomości (kolor ocen czerwony):
próbne testy diagnostyczne wewnętrzne i zewnętrzne, prace klasowe z całego działu, wypracowania klasowe, sprawdziany/dyktanda, testy, oryginalne działania
twórcze wykraczające poza podstawę programową, oceny uzyska z popraw prac klasowych, testów, sprawdzianów
b) waga 30% - Umiejętności (kolor ocen niebieski):
wypracowania domowe, krótkie formy sprawdzania wiedzy i umiejętności (kartkówki, odpowiedzi ustne), prace wynikające ze specyfiki przedmiotu.
c) waga 20% - Postawa (kolor ocen czarny)
Praca na lekcji (aktywność), prace domowe, prace dla chętnych, przygotowanie do zajęć, prowadzenie zeszytu.
2. Ocena roczna to ocena wystawiona ze wszystkich ocen cząstkowych drugiego semestru uwzględniająca oceną za semestr pierwszy.
3. Na koniec semestru ( roku szkolnego) uczeń nie może dodatkowo odpowiadać, by uzyskać wyższą ocenę końcową, bo wynika ona z systematycznej oceny
umiejętności i wiedzy ucznia dokonywanej w ciągu całego semestru.
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY DO DZIAŁÓW PROGRAMOWYCH PRZYRODY W KLASIE IV
Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie
Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń:
-wymienia źródła informacji o przyrodzie;
-omawia podstawowe zasady pracy i bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni przyrodniczej
-proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw;
-wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”);
-podaje przykłady obowiązków domowych, które może wykonywać uczeń 4 klasy
-analizuje przykładowy plan dnia;
-podaje przykłady form wypoczynku aktywnego i biernego
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna). Uczeń:
-wymienia elementy tworzące świat przyrody;
-omawia, czym zajmuje się przedmiot przyroda;
-korzysta ze wskazanej przez nauczyciela edukacyjnej strony internetowej
-omawia sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki;
-wymienia zasady skutecznego uczenia się;
-wymienia osoby, do których może się zwrócić uczeń mający problemy;
-podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu
-omawia zasady zdrowego stylu życia;
-wyjaśnia, dlaczego należy planować codzienne czynności;
-planuje formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności
Wymagania rozszerzające (ocena dobra). Uczeń:
-podaje przykłady wykorzystania pomocy dydaktycznych znajdujących się w pracowni przyrodniczej;
-wyjaśnia celowość istnienia regulaminu pracowni przyrodniczej
-omawia zasady skutecznego uczenia się;
-wyjaśnia, dlaczego w sytuacjach trudnych warto zwrócić się o pomoc do innych;
-podaje przykłady sytuacji, w których może służyć pomocą innym
-wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia;
-konstruuje własny plan dnia;
-wyjaśnia, dlaczego ważne jest stosowanie różnorodnych form wypoczynku
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra). Uczeń:
-podaje przykłady zagadnień, które będzie miał możliwość poznać na lekcjach przyrody;
-wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych
-omawia wpływ hałasu na samopoczucie w szkole;
-charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu
-uzasadnia, że planowanie codziennych czynności jest elementem zdrowego stylu życia
Wymagania wykraczające(ocena celująca). Uczeń:
-przygotowuje krótką notatkę na temat różnych informacji znajdujących się we wskazanych przez nauczyciela dodatkowych źródłach, np. atlasach, albumach,
encyklopediach itp.
-analizuje wybrane 2–3 cechy charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami
-proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy wypoczynku dla swojej rodziny, możliwe do zrealizowania w dniu wolnym od pracy
Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika
-wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej;
-podaje 3–4 elementy przyrody ożywionej
-wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata;
-omawia dowolną cechę przyrodnika
-podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie;
-przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki;
-notuje 2–3 spostrzeżenia dotyczące obserwowanych obiektów;
-wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu
-podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu;
-wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu
-podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela głównych kierunków geograficznych
3
-wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu
-rysuje różę głównych kierunków geograficznych
-wymienia rodzaje map;
-odczytuje informacje zapisane w legendzie planu
-wskazuje kierunki geograficzne na mapie
-wymienia zasady pielęgnacji roślin
-na podstawie instrukcji zakłada i prowadzi uprawę fasoli;
-dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne; w
-wykonuje zielnik zawierający 5 roślin
-podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka;
-wyjaśnia znaczenie pojęcia „przyroda nieożywiona”;
-wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia;
-podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka
-omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata;
-wymienia cechy przyrodnika
-przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu;
-proponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie;
- określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów
-omawia przeznaczenie mikroskopu;
-przygotowuje mikroskop do prowadzenia obserwacji
-podaje nazwy głównych kierunków geograficznych
-posługując się instrukcją, wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu
-podaje nazwy pośrednich kierunków geograficznych;
-rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych
-wyjaśnia pojęcie „legenda”;
-określa przeznaczenie różnych rodzajów map;
-dobiera rodzaj mapy do określonego zadania;
-rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych
-określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu
-omawia zasady pielęgnacji roślin;
-podaje przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw
-prezentuje wyniki obserwacji rozwoju uprawianej fasoli;
- podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach;
-wykonuje zielnik zawierający 10 roślin
-wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana;
-omawia zasady opieki nad zwierzętami
-wymienia cechy ożywionych elementów przyrody ;
-wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka
-porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów;
-określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); omawia etapy doświadczenia
-planuje miejsca 2–3 obserwacji;
-dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu
-podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu;
-przeprowadza obserwację mikroskopową zgodnie z instrukcją
-wyjaśnia, co to jest widnokrąg;
-omawia budowę kompasu
-omawia sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu
-wyznacza kierunki geograficzne, stosując poznane wcześniej sposoby
-opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie;
-przygotowuje „zbiór” znaków topograficznych dla najbliższej okolicy
-wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy;
-orientuje mapę za pomocą kompasu
-rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe;
-wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin
-podaje nazwy etapów rozwoju rośliny;
-rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu;
-wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące na określonym siedlisku, np. na poboczach dróg
-określa cel hodowli zwierząt;
-wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu;
-wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt
-podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej;
-klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka
-na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt);
-wyjaśnia, czym jest doświadczenie
-planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie;
-uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji
-określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu
-podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych
-porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu
-omawia sposoby wyznaczania kierunku północnego na podstawie obserwacji obiektów przyrodniczych i wytworów człowieka
-porównuje dokładność poszczególnych rodzajów map;
-odszukuje na mapie wskazane obiekty
-orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie
-wymienia kilka powodów, dla których uprawiamy rośliny;
-porównuje wymagania dwóch roślin doniczkowych (np. kaktusa i paproci)
4
-określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin;
-porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych;
-wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące w kilku różnych siedliskach
-formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie
-wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy
-przeprowadza dowolne doświadczenie wraz z zapisem wyników obserwacji;
-wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów
-przygotowuje informacje na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin)
-samodzielnie wykonuje prosty preparat mikroskopowy;
-przygotowuje informacje na temat mikroskopu elektronowego
-podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych
-odszukuje ukryty obiekt, poruszając się według instrukcji podanej przez nauczyciela
-rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np. 1000 razy), używając właściwych znaków topograficznych
-dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu
-prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe
-przygotowuje informację na temat roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie
-przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt (np. najszybsze zwierzęta)
Dział 3 Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych
-wymienia stany skupienia wody w przyrodzie;
-podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia;
-odczytuje wskazania termometru
-podaje warunki krzepnięcia wody;
-podaje nazwy przemian stanów skupienia wody;
-przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych
-wymienia składniki pogody;
-rozpoznaje rodzaje opadów
-przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych
-odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody;
-prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody
-wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca
-wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku;
-podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku;
-proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy
-omawia budowę termometru;
-przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ:
o
– temperatury otoczenia na parowanie wody ,
o
– wielkości powierzchni na parowanie wody ;
-wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody
-przeprowadza doświadczenie wykazujące zmianę objętości wody podczas krzepnięcia;
-przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ temperatury na proces topnienia;
-obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce
-zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną;
-na podstawie obserwacji określa stopień zachmurzenia nieba;
-omawia sposób pomiaru ilości opadów;
-podaje nazwy osadów atmosferycznych;
-określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody
-przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność powietrza;
-podaje nazwę jednostki pomiaru ciśnienia;
-przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego;
-podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru
-na podstawie instrukcji buduje wiatromierz;
-dokonuje pomiaru składników pogody – prowadzi kalendarz pogody
-omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem;
-wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia
-wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe;
-omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku
-wyjaśnia zasadę działania termometru;
-formułuje wnioski do przeprowadzonych doświadczeń
-formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń;
-rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody
-wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych;
-omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku;
-omawia sposób powstawania chmur;
-rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych
-wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne;
-formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń
-omawia budowę wiatromierza;
-przygotowuje możliwą prognozę pogody na dzień następny dla swojej miejscowości
-omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia;
-wyjaśnia, czym są górowanie Słońca i południe słoneczne
-omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku
-dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu
5
-analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych ;
-wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów;
-rozpoznaje rodzaje chmur
-dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu;
-wyjaśnia, jak powstaje wiatr
-na podstawie obserwacji określa kierunek wiatru
-omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia
-porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku
-wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji
-uzasadnia, że obieg wody w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie);
-omawia obieg wody w przyrodzie
-wykazuje związek rodzajów chmur z możliwością wystąpienia opadów;
-wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi
-omawia związek zmian ciśnienia atmosferycznego z aktywnością psychofizyczną człowieka
-przygotowuje informację na temat rodzajów wiatru
-podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin,
ustawienie budy dla psa)
-wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności
Dział 4 Odkrywamy tajemnice życia
-wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy;
-odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych;
-omawia dwie wybrane czynności życiowe organizmów
-omawia cechy przedstawicieli dwóch dowolnych królestw organizmów
-przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne);
-podaje przykłady organizmów cudzożywnych
-wymienia przedstawicieli mięsożerców żyjących w Polsce;
wymienia przedstawicieli wszystkożerców;
-wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników
-układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów
-podaje charakterystyczne cechy organizmów;
-rozpoznaje na ilustracji wybrane organy/narządy;
-wymienia czynności życiowe organizmów
-podaje nazwy królestw organizmów;
-omawia cechy roślin, zwierząt i grzybów;
- opisuje wybranych przedstawicieli roślin, zwierząt i grzybów, uwzględniając środowisko, w którym żyją
-dzieli organizmy na samożywne cudzożywne;
-podaje przykłady organizmów roślinożernych
-dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców;
-wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność
-wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe;
-podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego
-omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych;
-charakteryzuje czynności życiowe organizmów;
-omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego
-omawia cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów;
-charakteryzuje królestwo protistów
-wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny;
-wymienia cechy roślinożerców
-podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi;
-wymienia przedstawicieli pasożytów
-wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego;
-wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa
-podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost);
-porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe
-porównuje sposoby odżywiania się roślin, zwierząt i grzybów
-omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny
-określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi;
-wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo
-uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt
-przygotowuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi
-uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów;
-charakteryzuje wirusy;
-wymienia nazwy jednostek systematycznych;
-omawia zasady nazewnictwa organizmów;
-przygotowuje informacje na temat długości życia wybranych organizmów (żyjących najdłużej i najkrócej)
-przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie roślin
-przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie bakterii, grzybów, protistów
-podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt;
-uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych
Dział 5 Odkrywamy tajemnice ciała człowieka
6
-dzieli pożywienie ze względu na pochodzenie;
-podaje przykłady produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego;
-omawia znaczenie wody dla organizmu
-omawia zasady przygotowywania posiłków
-wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego;
-wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm;
-uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem
-wskazuje na schemacie serce naczynia krwionośne;
-mierzy puls;
-liczy ilość uderzeń serca na minutę
-na modelu pokazuje położenie narządów budujących układ oddechowy;
-wymienia zasady higieny układu oddechowego
-podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia
-wykonuje, zgodnie z instrukcją, doświadczenie wykazujące obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu;
-podaje nazwy substancji powstających w procesie oddychania
-wskazuje na modelu lub planszy elementy szkieletu;
-wyjaśnia pojęcie „stawy”;
-omawia 2 zasady higieny układu ruchu
-wymienia narządy zmysłów;
-na planszy lub modelu wskazuje elementy oka służące jego ochronie przed zanieczyszczeniami: brwi, powieki, rzęsy
-omawia rolę ucha;
-wymienia zadania narządów smaku i powonienia;
-wymienia rodzaje smaków
-przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny;
-wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego
-rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską;
-wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie”
-podaje nazwy etapów życia po narodzeniu;
-charakteryzuje dowolny etap rozwojowy
-podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci
-wymienia składniki pokarmowe;
-podaje przykłady produktów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczów
-wymienia zasady spożywania posiłków
-wymienia narządy budujące przewód pokarmowy;
omawia rolę układu pokarmowego;
-omawia zasady higieny układu pokarmowego
-omawia rolę serca i naczyń krwionośnych;
-omawia rolę układu krwionośnego w transporcie substancji w organizmie
-wymienia narządy budujące drogi oddechowe;
-określa rolę układu oddechowego;
-opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu
-wymienia produkty oddychania komórkowego
-poprawnie opisuje przebieg doświadczenia wykazującego obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu
-wymienia elementy budujące układ ruchu;
- podaje nazwy głównych elementów szkieletu;
-wymienia 3 funkcje szkieletu;
-wymienia zasady higieny układu ruchu
-omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów;
-podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony
-wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową;
-omawia rolę skóry jako narządu zmysłu;
-wymienia zasady higieny oczu i uszu
-wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy;
-określa rolę układu rozrodczego;
-omawia zasady higieny układu rozrodczego
-na planszy wskazuje miejsce rozwoju zarodka;
-wyjaśnia pojęcie „ciąża”
-podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych
-wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców;
-podaje nazwy kolejnych okresów rozwojowych
-omawia rolę składników pokarmowych w organizmie;
-wymienia produkty zawierające sole mineralne
-wyjaśnia, na czym polega estetyczne nakrycie stołu
-opisuje drogę pokarmu w organizmie;
-omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia
-wymienia funkcje układu krwionośnego;
-wyjaśnia, czym jest tętno;
-proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego
-określa cel wymiany gazowej;
-omawia budowę płuc
-wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe
-porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny)
-rozróżnia rodzaje połączeń kości;
-podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka
-wskazuje na planszy elementy budowy oka;
7
-wymienia zadania mózgu
-wskazuje na planszy pozostałe elementy wnętrza ucha;
- wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych
-wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny;
-omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego
-na planszy wskazuje miejsce zapłodnienia;
-omawia główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki
-omawia zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka
-charakteryzuje okres wieku dorosłego i okres starości
-omawia rolę witamin;
-omawia skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych;
-wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin
-na podstawie analizy piramidy pokarmowej układa dzienny jadłospis dla ucznia 4 klasy
-wyjaśnia rolę enzymów trawiennych;
-wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu
-wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny;
-podaje przykłady produktów żywnościowych korzystnie wpływających na pracę układu krwionośnego
-omawia wymianę gazową zachodzącą w płucach
-wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm
-formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń;
-analizuje wartości energetyczne wybranych produktów spożywczych
-na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach;
-omawia pracę mięśni szkieletowych
-wymienia narządy budujące układ nerwowy;
-wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia
-uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów
-wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego
-omawia rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy;
-wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko
-omawia zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych
-porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia
-przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności
-przedstawia krótkie informacje na temat wpływu napojów energetyzujących na organizm człowieka;
-omawia objawy i skutki anoreksji
-omawia rolę narządów wspomagających trawienie;
-wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki
-przygotowuje informacje na temat grup krwi lub chorób krwi;
-charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi
-porównuje wielkość płuca lewego i prawego – wyjaśnia przyczynę różnicy
-uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
-przygotowuje informacje na temat dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka w zależności od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy
-wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę;
-omawia działanie mięśni narządów wewnętrznych
-podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego
-przygotowuje informacje na temat wad wzroku lub słuchu
-przygotowuje przykładowe informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci,
mamy, starszej siostry, itp.)
-podaje przykłady czynników, które mogą zakłócić rozwój płodu
-wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka
Dział 6 Odkrywamy tajemnice zdrowia
-wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych;
-odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania);
-wymienia miejsca występowania kleszczy;
-wskazuje sposoby zabezpieczania się przed kleszczami
-wymienia pasożyty wewnętrzne człowieka;
-omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się wybranym pasożytem wewnętrznym;
-wymienia pasożyty zewnętrzne
-omawia lub demonstruje sposób mycia rąk;
-wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk;
-omawia sposób mycia zębów
-wymienia przyczyny upadków;
-wyjaśnia, dlaczego nawet drobne zranienia powinny zostać zdezynfekowane;
-wymienia numery telefonów alarmowych
-omawia zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych
-wymienia przyczyny wypadków drogowych;
-omawia zasady poruszania się po drogach;
-objaśnia znaczenie kilku znaków dotyczących bezpieczeństwa na drogach
-podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka;
-prezentuje właściwe zachowanie asertywne w wybranej sytuacji
-wymienia przyczyny chorób zakaźnych;
-wyjaśnia, co to jest gorączka;
-omawia przyczyny zatruć;
-określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę
8
-rozpoznaje wszy i kleszcze;
-wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry;
-omawia sposób mycia włosów; opisuje sposób pielęgnacji paznokci;
-wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży
-omawia skutki upadków;
-omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń;
-omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach
-omawia zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących
-omawia zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą;
-podaje przykłady wypadków, które mogą się zdarzyć na wsi;
-wyjaśnia, na czym polega bezpieczeństwo podczas zabaw ruchowych;
-omawia sposób postępowania w przypadku pożaru;
-wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia
-podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać;
-podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie
-wymienia objawy towarzyszące gorączce;
-wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym;
-omawia zasady przechowywania żywności
-wyjaśnia pojęcie „pasożyty wewnętrzne”;
-podaje przykłady pasożytów zewnętrznych;
-wyjaśnia pojęcie „pasożyty zewnętrzne”;
-omawia zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe
-opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania;
-wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej
-charakteryzuje objawy stłuczeń i złamań ;
-omawia objawy oparzeń
-odczytuje symbole umieszczane na opakowaniach substancji niebezpiecznych
-wyjaśnia, czym są niewypały i niewybuchy;
-omawia zagrożenia ze strony owadów i roślin
-wyjaśnia, na czym polega palenie bierne;
-wymienia skutki przyjmowania narkotyków;
-wyjaśnia, czym jest asertywność
-opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych;
-omawia sposób postępowania w przypadku chorób zakaźnych;
-wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę
-dzieli pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, podając przykłady;
-charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego;
-omawia zmiany, jakie mogą pojawić się na skórze w okresie dojrzewania;
-wyjaśnia ,na czym polega higiena osobista
-demonstruje sposób zakładania opatrunków;
-demonstruje sposób unieruchamiania kończyn
-omawia zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi
-charakteryzuje rodzaje zagrożeń występujących poza domem;
-rozpoznaje 2–3 dziko rosnące rośliny trujące
-wyjaśnia, czym jest uzależnienie;
-charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym;
-uzasadnia konieczność zachowań asertywnych
-wyjaśnia istotę działania szczepionek;
-przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania
-przygotowuje informacje na temat pasożytów wewnętrznych, innych niż omówione na lekcji
-przygotowuje informacje o znaczeniu filtrów UV, rozsądnym korzystaniu z kąpieli słonecznych i solariów
-wykonuje plakat lub gazetkę ze wskazówkami, jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w domu
-przygotowuje dane statystyczne dotyczące np. liczby pożarów, liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych, dzieci itp.
-przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym;
-przygotowuje informacje na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktyki
chorób nowotworowych
Dział 7 Odkrywamy tajemnice życia w wodzie
-wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany;
-podaje przykłady wód słonych
-wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie;
-rysuje liście roślin wodnych, np. wywłócznika
-podaje 2–3 przykłady zwierząt oddychających tlenem rozpuszczonym w wodzie;
-podaje przykłady organizmów żyjących na dnie zbiornika wodnego
-na planszy lub schematycznym rysunku przyporządkowuje (lub opisuje): koryto rzeki, obszar zalewowy, dolinę, brzeg prawy i lewy;
-opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście
-wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy
-rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe;
-odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków;
-rozpoznaje amebę i pantofelka
-opisuje, np. na schematycznym rysunku, nazwy stref życia w jeziorze;
-odczytuje z ilustracji nazwy 2–3 organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora
-uzupełnia brakujące nazwy organizmów tworzących łańcuch pokarmowy w jeziorze;
-podaje przykłady ryb żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora;
9
-podaje przykłady innych zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora;
-wymienia po 1 przykładzie zwierząt żyjących w strefie toni wodnej i strefie wód głębokich jeziora
-podaje nazwy stref życia w morzach i oceanach;
-podaje nazwy organizmów tworzących plankton;
-podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej mórz i oceanów
-podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych;
-wyjaśnia, jak powstają rzeki;
-wskazuje różnice między oceanem a morzem
-charakteryzuje warunki życia w wodzie;
-omawia przystosowania roślin do życia w wodzie;
-wyjaśnia, co to jest plankton
-wymienia źródła tlenu rozpuszczonego w wodzie;
-opisuje sposoby pobierania tlenu przez organizmy żyjące w wodzie
-na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki;
-podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki
-wskazuje na mapie dorzecze;
-wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze
-wymienia cechy glonów;
-podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych;
-wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków
-podaje nazwy stref życia w jeziorze
-z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze;
- omawia warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora;
-podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora;
-podaje nazwy organizmów tworzących plankton;
-podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora
-wymienia czynniki wpływające na obecność organizmów żyjących w morzach i oceanach;
-omawia piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach;
-podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów
-wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone;
-charakteryzuje wody powierzchniowe;
-omawia warunki niezbędne do powstania jeziora
-wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody;
-podaje przykłady zwierząt unoszonych przez prąd wody, pływających, przytwierdzonych pod wodą i żyjących na dnie
-wyjaśnia, dlaczego większość organizmów wodnych może przetrwać zimę;
-omawia warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym
-omawia budowę doliny rzecznej;
-wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki;
-omawia przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki
-omawia sposób pomiaru prędkości wody w rzece
-wyjaśnia pojęcie „glony”;
-wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych;
-omawia znaczenie glonów;
-omawia znaczenie pierwotniaków
-omawia warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku;
- wymienia czynniki warunkujące życie w poszczególnych strefach jeziora
-charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora;
-omawia warunki panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora;
-wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny
-wyjaśnia, dlaczego glony są rozmieszczone piętrowo w morzach i oceanach;
-omawia warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów;
-podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach
-charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi;
-omawia, jak powstają bagna
-omawia, popierając przykładami, wpływ ruchu wody na aktywność ruchową organizmów
-wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna;
-wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika
-omawia rzeźbotwórczą działalność rzeki
-oblicza prędkość z jaką woda płynie w rzece
-wyjaśnia pojęcie „plecha”;
-omawia odżywianie się pierwotniaków;
-omawia rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych
-wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych
-wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje bogactwo organizmów żywych;
-charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora;
-omawia sposób odżywiania się małży
-wyjaśnia przyczyny różnic w zasoleniu w mórz i oceanów;
-opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów
Wymagania wykraczające (ocena celująca). Uczeń:
-wyszukuje i prezentuje informacje typu „naj” (najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna)
-przygotowuje informacje na temat przystosowań organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy
-podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka
-przygotowuje informacje na temat rzek, np. największych, najdłuższych, okresowych
-podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich
-przygotowuje krótki opis najbliższego jeziora
10
-przygotowuje ciekawostki na temat organizmów żyjących w morzach;
-wskazuje na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego
Dział 8 Odkrywamy tajemnice życia na lądzie
-na podstawie obserwacji wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne;
-przyporządkowuje podane skały (1–2) do poszczególnych grup
-wymienia 2–3 nazwy gleb;
-wymienia organizmy żyjące w glebie
-omawia przystosowania zwierząt do zmian temperatury
-na planszy dydaktycznej lub ilustracji wskazuje warstwy lasu;
-wymienia po dwa gatunki organizmów żyjących w jednej lub dwóch wybranych warstwach lasu
-podaje po dwa przykłady drzew iglastych i liściastych;
-rozpoznaje dwa drzewa iglaste i dwa liściaste
-opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt);
-podaje dwa przykłady znaczenia łąki;
-wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw
-podaje nazwy zbóż uprawianych na polach;
-podaje przykłady warzyw uprawianych na polach;
-wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach;
-wymienia dwa szkodniki upraw polowych;
-uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu
-podaje nazwy grup skał;
-podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał
-omawia etapy powstawania gleby;
-omawia budowę gleby;
-wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce;
-omawia rolę organizmów glebowych
-omawia rolę korzeni roślin lądowych;
-wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą
-podaje nazwy warstw lasu;
-omawia zasady zachowania się w lesie;
-wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu
-podaje charakterystyczne cechy igieł;
-porównuje wygląd igieł sosny i świerka;
-wymienia cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek;
-wymienia cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych
-wymienia cechy łąki;
-wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej;
-w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące
-omawia sposoby wykorzystywania roślin zbożowych;
-wymienia nazwy krzewów uprawianych w sadach
-omawia budowę skał;
-opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych
-wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica;
-omawia żyzność poszczególnych rodzajów gleb;
-wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę
-charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody;
-wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru;
-opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych
-omawia znaczenie lasu;
-omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu
-porównuje drzewa liściaste z iglastymi;
-rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste;
-rozpoznaje przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych ;
-wymienia typy lasów rosnących w Polsce
-przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku;
-rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące
-wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych;
-podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw;
-wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych
-opisuje skały występujące w najbliższej okolicy
-przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały
-omawia przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta;
-omawia rolę wiatru w życiu roślin;
-charakteryzuje wymianę gazową u roślin
-charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach
-przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie;
-podaje przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów
-przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki;
-uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt
-podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich wykorzystywania;
-przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych
-przygotowuje kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem
11
-ocenia żyzność gleb w najbliższej okolicy;
-przygotowuje dokumentację fotograficzną na temat organizmów glebowych występujących w najbliższej okolicy
-przygotowuje informacje na temat przystosowań 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych
-przygotowuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych (innych, niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej
warstwie lasu
-przygotowuje informacje na temat roślin iglastych pochodzących z innych regionów świata, uprawianych w ogrodach,
- charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny
-wykonuje zielnik roślin łąkowych
-wyjaśnia, czym jest walka biologiczna;
-przygotowuje informacje na temat korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z PRZYRODY KL.V
§1
§2
pracy ucznia.
1.Wiadomości:
b) znajomość oraz rozumienie pojęć i definicji wykraczających poza program
2.Umiejętności:
a) stosowanie zdobytej wiedzy w sytuacjach typowych i nietypowych
b) analizy i interpretacji danych statystycznych i pomiarowych
c) formułowania, porównywania i uogólniania wniosków
d) analizy i interpretacji danych statystycznych i pomiarowych z wykresów i diagramów
e) posługiwania się przyrządami pomiarowymi
f) praca z atlasem
g) pracy w grupie, planowania własnej pracy
h) samodzielnego rozwiązywania problemów
i) oceny wpływu człowieka na środowisko, trybu życia na zdrowie człowieka
j) dostrzegania i opisywania zjawisk, obiektów przyrodniczych i elementów środowiska w najbliższym otoczeniu
k) wskazania cech położenia Polski w Europie i różnorodność krajobrazów w naszym kraju
3.Aktywność na lekcji:
4.Aktywność w pracy pozalekcyjnej:
§3
a) praca klasowa
c) kartkówka
- trwa 15-20 minut
f) prace domowe,
§4
12
§5
§6
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY DO DZIAŁÓW PROGRAMOWYCH PRZYRODY W KLASIE V
Dział 1. Odkrywamy tajemnice map
- wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów;
- wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali
- wyjaśnia, co to jest plan obszaru
- wykonuje pomiary długości i szerokości boiska w celu narysowania planu
- oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek cyrkiel lub linijkę;
- szacuje odległość od miejsca obserwacji do wskazanego obiektu, wykorzystując informacje zawarte w podręczniku
- odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej rys. w podręczniku
- wymienia rodzaje wzniesień
- szacuje wysokość budynku szkoły, mając podaną przybliżoną wysokość jednej kondygnacji na podstawie legendy przyporządkowuje barwy hipsometryczne
do odpowiadających im form ukształtowania powierzchni;
- wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora
-oblicza wymiary przedmiotu w skali 1 : 10;
-wyjaśnia, co to jest podziałka liniowa;
-potrafi korzystać z podziałki liniowej
-wyjaśnia, co to jest mapa;
-odczytuje skale planu najbliższej okolicy
-oblicza wymiary boiska w skali 1 : 100
-oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę;
-oblicza odległość rzeczywistą na planie lub mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując nitkę
-wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna;
-wysokość względna;
-zapisuje wysokość bezwzględną
-odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy;
-rozróżnia rodzaje wzniesień
-szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych
-omawia barwy stosowane na mapach hipsometrycznych;
-wskazuje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej;
-odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór
-wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu;
-oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50
-porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach
-oblicza wymiary boiska w skali 1 : 500; rysuje plan boiska szkolnego
-wyjaśnia, kiedy do obliczenia odległości użyjemy kroczka, a kiedy nitki;
-oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę oraz nitkę
13
-wyjaśnia pojęcie poziomica
-odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami;
-odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną;
-rozróżnia rodzaje zagłębień
-szacuje wysokość drzewa, za pomocą metody cienia
-wyjaśnia pojęcie barwy hipsometryczne;
-klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości
-wyjaśnia pojęcie mapa ogólnogeograficzna;
-wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obiekty wymienione w legendzie mapy
-wyjaśnia, co to jest skala;
- zapisuje skalę różnymi sposobami
-porównuje skale planów i map;
-wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza)
-sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej, podziałki liniowej
-oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej
-oblicza wymiary rzeczywiste obiektów, mając podane ich wymiary w skali i skalę
-wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa;
-omawia, jak powstaje mapa poziomicowa
-podaje przykłady informacji, które można odczytać z mapy poziomicowej;
-rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu;
-omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej
-szacuje wysokość względną pagórka, wykorzystując informację o swoim wzroście
-wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna;
-klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości;
-na podstawie informacji zawartych na mapie charakteryzuje wybrany fragment terenu, uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i
wytwory człowieka
-przelicza skale planów i map
-oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej
-sporządza plan terenu (działki, fragmentu osiedla, drogi do szkoły, fragmentu boiska) na papierze formatu A4, dobierając odpowiednią skalę
-oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata
-porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej i ogólnogeograficznej
Dział 2 Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie
-omawia rolę w kształtowaniu powierzchni ziemi przez wybraną siłę zewnętrzną
-pokazuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski
-odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski
-pokazuje na mapie Wisłę od źródła do ujścia;
-pokazuje na mapie jeziora
-odczytuje nazwy wskazanych jezior
-wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach
-wymienia nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka
-pokazuje na mapie województwo i powiat, w którym mieszka
-pokazuje Polskę na mapie Europy i świata;
-pokazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską
-wymienia przynajmniej trzy kraje sąsiadujące z Polską
-odczytuje z mapy nazwy stolic tych krajów, główne rzeki, główne miasta
-wymienia 3–4 największe kraje Unii Europejskiej;
-rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta)
-odczytuje z mapy nazwy stolic trzech państw należących do Unii Europejskiej, główne rzeki, główne miasta
-wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi
-podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi
-wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski
-wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski
-pokazuje najwyżej i najniżej położone miejsca w Polsce
-pokazuje na mapie Odrę od źródła do ujścia
-wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce
-pokazuje na mapie naturalne zbiorniki wodne, takie jak jeziora polodowcowe górskie polodowcowe, przybrzeżne
-pokazuje na mapie położenie największych obszarów leśnych w Polsce
-wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski
-omawia położenie Polski w Europie
-wymienia nazwy krajów sąsiadujących z Polską
-charakteryzuje jeden kraj sąsiadujący z Polską
-wymienia cele Unii Europejskiej
-podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE
-prezentuje jedno państwo należące do Unii Europejskiej
-omawia rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi
-omawia dowolny pas ukształtowania powierzchni Polski
-charakteryzuje pas ukształtowania powierzchni, w którym położone jest jego miejsce zamieszkania
-pokazuje na mapie główne dopływy Wisły i Odry
-pokazuje na mapie jeziora zaporowe
-pokazuje na mapie największe obszary bagienne w Polsce
-wyjaśnia, dlaczego najwięcej jezior występuje w północnej Polsce
-wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne
14
-pokazuje na mapie największe i najmniejsze województwo
-odczytuje z mapy nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka
-wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską
-charakteryzuje kraje sąsiadujące z Polską
-wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania
-wyjaśnia, czym jest strefa Schengen
-charakteryzuje trzy wybrane kraje Unii Europejskiej
-wyjaśnia, na czym polega działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych
-pokazuje na mapie krainy, które tworzą poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski
-na podstawie opisu rozpoznaje pas ukształtowania powierzchni Polski
-pokazuje na mapie dorzecze Wisły i Odry
-wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne
-omawia zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków
-uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju
- analizuje informacje (wykres) dotyczący liczby mieszkańców w poszczególnych województwach
-analizuje informacje (wykresy) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich
-przygotowuje prezentację na temat krajów sąsiadujących z Polską
-podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych
-przygotuje prezentację na temat wybranych krajów Unii Europejskiej
-omawia działalność lodowca na obszarze Polski
-szacuje, które pasy ukształtowania powierzchni Polski zajmują największą i najmniejszą powierzchnię
-omawia, w jaki sposób powstają bagna
-wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych
-prezentuje informacje na temat najgroźniejszych szkodników lasów Polski
-omawia sposób sprawowania władzy na terenie województwa, powiatu, gminy
-przygotuje informacje na temat podziału administracyjnego Polski, uwzględniając np.: największe i najmniejsze jednostki administracyjne, województwa
najmniej i najbardziej zaludnione, województwa najmniej i najbardziej zurbanizowane itp.
-wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód)
-przygotuje informacje: na temat państw europejskich, uwzględniając np.: największe i najmniejsze państwa, państwa najmniej i najbardziej zaludnione itp.
-przedstawia sylwetki dwóch Polaków działających we władzach Unii Europejskiej
-prezentuje informacje na temat terytoriów zamorskich wybranych państw europejskich
Dział 3 Poznajemy sposoby ochrony przyrody
-wymienia rodzaje zanieczyszczeń środowiska
-wyjaśnia, dlaczego opadające pyły są szkodliwe dla środowiska
-wymienia źródła zanieczyszczeń gleby i wody
-wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci
-podaje 2–3 przykłady działań lokalnych służących ochronie przyrody
-wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela
-wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce
-podaje 2–3 przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych
-wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita
-rozpoznaje rośliny chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy
-rozpoznaje zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy
-wymienia źródła zanieczyszczeń
-podaje przykłady miejsc, w których powstają trujące pyły i gazy
-wyjaśnia, dlaczego nie należy uprawiać ziemi i wypasać bydła w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych
-wymienia źródła powstawania ścieków
-wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska
-podaje przykłady bogactw przyrody wykorzystywanych przez człowieka
-podaje 2–3 przykłady działań człowieka służących ochronie przyrody
-wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją
-wyjaśnia, co to są parki narodowe
-podaje przykłady obiektów chronionych
-omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych
-wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa
-rozpoznaje wybrane gatunki roślin chronionych
-rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych
-wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów
-podaje przykłady zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju transportu samochodowego
-wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska
-wyjaśnia pojęcie bogactwa przyrody
-wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody
-wykonuje wszystkie czynności zgodnie instrukcją
-wyjaśnia cel ochrony przyrody
-wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody
-wyjaśnia, na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru
-podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową
-porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej
-wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenie środowiska jest groźne dla wszystkich organizmów
-omawia sposób powstawania kwaśnych opadów
-omawia sposób powstawania smogu
-wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka
15
-uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody
-podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę
-podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość
-wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym
-przygotowuje prezentację o wybranym obszarze lub obiekcie chronionym leżącym na terenie województwa
-wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa
-przygotuje informacje na temat zagrożeń lokalnego środowiska
-przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody
-przygotuje informacje na temat lokalnych działań służących ochronie środowiska
-przygotowuje informacje na temat obszarów i obiektów chronionych uwzględniając np.: największe i najmniejsze obszary, najstarsze i najmłodsze, obejmujące
ochroną największą i najmniejszą liczbę gatunków itp.
-przygotowuje informacje na temat najstarszego parku narodowego na świecie
-przygotowuje informacje na temat okresów ochronnych kilku gatunków ssaków (np. sarny, dzika) i ryb
-przygotuje informacje na temat osobliwości przyrodniczych regionu
Dział 4 Poznajemy krajobrazy nizin
-rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów
-podaje przykłady krajobrazu naturalnego
-określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy
-pokazuje na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckie
-pokazuje na mapie pas pobrzeży
-pokazuje na mapie jeziora przybrzeżne
-rozpoznaje na zdjęciu typ wybrzeża
-pokazuje na mapie Żuławy Wiślane
-pokazuje na mapie 3–4 miejscowości turystyczne i wypoczynkowe
-pokazuje na mapie Gdańsk
-pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie
-pokazuje na mapie największe jezioro i najgłębsze jezioro
-pokazuje na mapie pas Nizin Środkowopolskich
-wymienia dwie cechy krajobrazu nizinnego
-pokazuje na mapie Niziny Mazowieckie
-wymienia dwie cechy krajobrazu wielkomiejskiego
-pokazuje na mapie Warszawę
-wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie
-pokazuje na mapie parki narodowe w pasie pobrzeży i pasie pojezierzy
-rozpoznaje symbole dwóch z tych parków
-pokazuje na mapie parki narodowe pasa Nizin Środkowopolskich
-rozpoznaje symbole dwóch z tych parków
-wymienia rodzaje krajobrazów
-podaje przykłady krajobrazów kulturowych
-wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy przez składniki, które są wytworami człowieka
-wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe
-podaje przykłady organizmów występujących w Morzu Bałtyckim
-rozpoznaje wybrane gatunki ptaków żyjących nad Morzem Bałtyckim
-omawia cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego
-wyjaśnia pojęcie wydmy
-omawia sposób gospodarowania na pobrzeżach
-posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska
-wymienia cechy krajobrazu pojezierzy
-pokazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich
-posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska
-pokazuje na mapie największe obszary leśne Nizin Środkowopolskich
-opisuje krajobraz nizinny
-pokazuje na mapie inne miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski
-posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Warszawy
-omawia wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy
-omawia wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich
-wyjaśnia pojęcie krajobraz
-wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz
-omawia cechy krajobrazu kulturowego
-wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy składniki naturalne
-wyjaśnia pojęcie cieśnina
-wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym
-podaje przykłady organizmów samożywnych występujących w Morzu Bałtyckim
-wyjaśnia pojęcie wydmy ruchome
-wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza
-opisuje wybrzeże wysokie
-wyjaśnia pojęcie depresja
-omawia wygląd współczesnego Gdańska
-opisuje krajobraz Pojezierzy Suwalskich
-wskazuje składniki krajobrazu naturalnego na Nizinach Środkowopolskich
-opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich
-opisuje krajobraz wielkomiejski
-proponuje trasę wycieczki po Warszawie
16
-charakteryzuje wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy
-rozpoznaje symbole parków narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy
-charakteryzuje wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich
-rozpoznaje symbole parków narodowych pasa Nizin Środkowopolskich
-podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu
-opisuje krajobraz najbliższej okolicy
-wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych
-charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie
-omawia, w jaki sposób powstały jeziora przybrzeżne
-omawia, w jaki sposób Wisła kształtowała krajobraz Żuław
-wyjaśnia, dlaczego obserwujemy cofanie się wybrzeża wysokiego
-prezentuje (np. na osi czasu) dzieje Gdańska od X w. do czasów współczesnych
-wymienia siłę, która ukształtowała krajobraz pojezierzy
-wyjaśnia, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy
-omawia osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich
-planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim lub Pojezierzach Suwalskich
-omawia zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich
-podaje przykłady występujących na Nizinach Mazowieckich składników krajobrazu naturalnego i kulturowego
-omawia zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy
-proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie
-charakteryzuje parki narodowe pobrzeży i pojezierzy
-wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy „lasem pierwotnym”
-wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy
-przygotowuje informacje na temat połowów ryb w Morzu Bałtyckim
-omawia sposób powstawania bryzy
-przygotuje informacje na temat atrakcji turystycznych Gdyni i Sopotu
-przygotowuje informację na temat osobliwości przyrodniczych wybranego pojezierza
-odszukuje na mapie geometryczny środek Polski
-przygotowuje notatkę prasową zachęcającą do odwiedzenia Warszawy
-przygotuje informacje na temat rzadkich gatunków występujących w parkach narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy
Dział 5 Poznajemy krajobrazy wyżyn
-pokazuje na mapie Polski pas wyżyn i Wyżynę Śląską
-odczytuje z mapy nazwy miast leżących na Wyżynie Śląskiej
-na podstawie zdjęcia wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego Wyżyny Śląskiej
-pokazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko-Częstochowską
-na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy charakteryzujące nietoperze
-pokazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską
-rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej
-pokazuje na mapie Polski Kraków
-rozpoznaje na zdjęciach 2–3 zabytki Krakowa
-pokazuje na mapie parki narodowe chroniące obszary wyżynne
-rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych
-wymienia cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego
-podaje przykłady wpływu rozwoju przemysłu na stan środowiska
-pokazuje na mapie Polski Prądnik i Ojców
-omawia tryb życia nietoperzy
-wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej
-pokazuje na mapie główne miasta Wyżyny Lubelskiej
-wymienia główne wydarzenia z historii Krakowa
-wskazuje na planie miasta główne zabytki Krakowa
-opisuje dowolny zabytek Krakowa
-podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN
-podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Roztoczańskim PN
-podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy
-podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska
-wymienia cechy krajobrazu krasowego
-wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie
-omawia cechy suchorośli
-uzasadnia, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest atrakcyjna turystycznie
-wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy
-omawia, wykorzystując mapę, położenie Krakowa
-zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa
-omawia osobliwości Wawelu
-opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie
-opisuje roślinność Ojcowskiego PN
-opisuje krajobraz Roztoczańskiego PN
-omawia proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy
-podaje przykłady zmian w środowisku spowodowanych działalnością człowieka
-wyjaśnia pojęcie krasowienia
-opisuje wygląd jaskini krasowej
-wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej
17
-omawia czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo
-opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta leżącego na Wyżynie Lubelskiej
-wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich
-omawia wkład wybranych władców w rozwój Krakowa
-opracowuje plan wycieczki po Starym Mieście i po Kazimierzu w Krakowie
-uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN
-podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi
-wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania
-na podstawie dodatkowych źródeł opisuje historię jednego z zamków położonych na „Szlaku Orlich Gniazd”
-proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej
-przygotowuje prezentację na temat Ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim
-omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych
-przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt występujących w omawianych parkach narodowych
Dział 6 Poznajemy krajobrazy gór
-pokazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie
-pokazuje na mapie Polski Sudety i Karpaty
-na podstawie obserwacji okazów skał wymienia po dwie cechy skał występujących w górach (np. granitu i piaskowca)
-pokazuje na mapie Polski Tatry
-na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego
-wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody
-podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach
-omawia wybrane piętro roślinności w Tatrach
-pokazuje na mapie Polski parki narodowe w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach
-rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych
-pokazuje na mapie Polski Łysogóry
-wymienia trzy cechy krajobrazu Karkonoszy
-przyporządkowuje nazwy do zaprezentowanych okazów skał
-pokazuje na mapie Polski Rysy – najwyższy szczyt polskiej części Tatr Wysokich
-wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego
-wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg
-porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego
-wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach
-wymienia 2–3 osobliwości wybranego parku narodowego
-podaje po dwa przykłady organizmów chronionych w poznanych parkach narodowych
-wyjaśnia, jak powstały gołoborza
-opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich
-pokazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską i Kotlinę Kłodzką
-opisuje krajobraz Karkonoszy
-pokazuje na mapie Polski pasma górskie tworzące Karpaty
-pokazuje na mapie Tatr Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie
-wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego
-wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo
-oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór
-charakteryzuje wybrany park narodowy
-wymienia czynniki zewnętrzne, które ukształtowały krajobraz Gór Świętokrzyskich
-porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich
-charakteryzuje skały występujące w górach
-omawia formy skalne występujące w Tatrach Wysokich
-wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin
-porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich
-omawia cechy wiatru halnego i jego wpływ na warunki pogodowe w Tatrach
-charakteryzuje piętra roślinności w Tatrach
-omawia cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości
-charakteryzuje parki narodowe Gór Świętokrzyskich i Sudetów
-na podstawie dodatkowych źródeł wiedzy przygotowuje informacje na temat historycznych przyczyn wycinania lasów w Górach Świętokrzyskich
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji prezentuje atrakcje turystyczne Karkonoszy
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji przygotowuje opis miejsc, które warto zobaczyć będąc w Tatrach
-opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry
-przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt żyjących w omawianych parkach narodowych
Dział 7 Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów
-wskazuje na planszy części ciała mchu
-wymienia miejsca występowania mchów
-wymienia grupy paprotników (paprocie, skrzypy, widłaki)
-wymienia miejsca występowania paprotników
-rozpoznaje przedstawicieli paprotników
-opisuje miejsca występowania mchów i paprotników
-rozpoznaje wybranych przedstawicieli mchów, paproci, skrzypów, widłaków
-pokazuje na planszy organy rośliny nasiennej
-wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych
18
-na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny nagonasiennej
-na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny okrytonasiennej
-rozpoznaje 2–3 rośliny nagonasienne
-rozpoznaje 2–3 rośliny okrytonasienne
-wymienia główne części ciała rośliny nasiennej
-opisuje budowę pędu nadziemnego
-porównuje wygląd łodygi drzewa i rośliny zielnej (2–3 cechy)
-opisuje budowę zewnętrzną liścia
-wymienia dwie funkcje korzeni
-wskazuje poznane części ciała rośliny na okazach naturalnych
-porównuje elementy budowy zewnętrznej dwóch rodzajów liści (np. brzozy i kasztanowca)
-omawia kolejne czynności rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział
-na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu
-wymienia warunki niezbędne do kiełkowania roślin
-podaje przykłady sposobów rozprzestrzeniania nasion znajdujących się w owocach
-wskazuje na okazach naturalnych kwiaty i kwiatostany
-wskazuje na okazach naturalnych poznane części kwiatu
-na podstawie obserwacji rysuje owocnik grzyba kapeluszowego
-podaje nazwy części grzyba
-wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko grzyby, które się zna
-na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego
-rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych
-wskazuje na okazie naturalnym poznane części ciała grzyba kapeluszowego
-omawia budowę zewnętrzną mchu
-omawia znaczenie mchów w przyrodzie
-omawia budowę zewnętrzną paproci
-dokumentuje obserwację zarodni i zarodników paproci
-na okazach naturalnych wskazuje poznane części ciała roślin
-rozpoznaje nasiona kilku wybranych roślin nasiennych
-podaje 3–4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka
-wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny nagonasienne
-wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny okrytonasienne
-podaje przykłady roślin mających pędy podziemne
-omawia rolę łodygi
-na podstawie obserwacji przekroju drzewa iglastego, np. sosny, oblicza jego wiek
-wymienia funkcje liścia
-omawia cechy palowego systemu korzeniowego
-rozpoznaje rodzaje pędów podziemnych
-rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin
-wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin
-podaje nazwy części kwiatu
-rysuje pręcik i słupek
-korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej
-opisuje rysunek budowy nasienia
-porównuje budowę kwiatów tulipana i jabłoni
-wymienia miejsca występowania grzybów
-podaje przykłady wykorzystywania grzybów
-odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących
-podaje po 2–3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów
-opisuje (na podstawie obserwacji) warunki, w jakich występują grzyby
-wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody
-podaje przykłady wykorzystywania mchów przez człowieka
-podaje przykłady znaczenia paprotników
-omawia budowę zewnętrzną skrzypów
-omawia budowę zewnętrzną widłaków
-wskazuje położenie zarodni u obserwowanych roślin
-dokumentuje prowadzone obserwacje
-wyjaśnia pojęcie rośliny nasienne
-wyjaśnia pojęcia: rośliny nagonasienne i okrytonasienne
-omawia występowanie roślin nasiennych na Ziemi
-porównuje położenie nasion u roślin nagonasiennych i okrytonasiennych
-wskazuje na okazach naturalnych roślin nago- i okrytonasiennych położenie kwiatostanów (np. u sosny i u leszczyny)
-omawia funkcje pędów: nadziemnego i podziemnego
-omawia rolę aparatu szparkowego u roślin
-porównuje systemy korzeniowe palowy i wiązkowy
-wskazuje poznane rodzaje liści na okazach naturalnych
-wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin
-omawia rolę poszczególnych części kwiatu
-omawia budowę pręcika i słupka
-wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie
-charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion
-wskazuje zmiany w wyglądzie kwiatu świadczące o tym, że nastąpił już proces zapłodnienia
-wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo
-podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych
-omawia budowę grzybów wielokomórkowych
-wymienia cechy budowy zewnętrznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie
19
-podaje przykłady wpływu grzybów pasożytniczych na rośliny, zwierzęta, ludzi
-wskazuje w środowisku przyrodniczym grzyby pasożytnicze (np. hubę, sporysz)
-omawia proces rozmnażania się mchów przez zarodniki
-omawia rolę poszczególnych części ciała mchu
-wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy organizmami pionierskimi
-wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników
-wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków
-rozpoznaje obserwowane mchy i paprotniki, posługując się atlasem roślin
-rozpoznaje typy kwiatostanów
-omawia wady i zalety rozmnażania się przez zarodniki i nasiona
-wyszukuje rośliny okrytonasienne posiadające poznane na lekcji typy kwiatostanów
-rozpoznaje typy kwiatostanów wskazane przez nauczyciela
-omawia sposób przewodzenia wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy
-omawia rodzaje i różne kształty liści, podając przykłady
-wymienia przykłady roślin mających: system korzeniowy palowy, system korzeniowy wiązkowy
-porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego
-wyjaśnia pojęcie kwiaty obupłciowe
-omawia proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych
-omawia budowę owocu
-na podstawie obserwacji omawia zmiany wyglądu rośliny na różnych etapach rozwoju (np. występowanie liścieni, czyli pierwszych liści różniących się od liści
właściwych, liczba liścieni)
-wymienia różnice między grzybami a roślinami
-opisuje różne kształty owocników, podając przykłady
-wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami
-omawia sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami
-rozpoznaje poznane kształty owocników grzybów kapeluszowych
-rozpoznaje, korzystając z atlasu 2–3 gatunki grzybów
-omawia budowę komórki roślinnej
-omawia rolę wybranych struktur komórkowych
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji omawia sposób powstania węgla kamiennego
-przygotowuje informacje na temat chronionych gatunków paprotników
-przygotowuje informacje na temat roślin nasiennych, uwzględniając np. najstarsze rośliny, największe, najmniejsze, itp.
-przygotowuje dokumentację fotograficzną (lub prezentację multimedialną) pt. „Rośliny nasienne rosnące w najbliższej okolicy”
-podaje przykłady przekształceń łodygi
-podaje przykłady wykorzystywania łodyg roślin nasiennych przez człowieka
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady przekształceń liści i korzeni
-wskazuje okazy roślin w środowisku przyrodniczym, u których można zaobserwować zmodyfikowane części ciała
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania
-przygotuje informacje na temat wartości odżywczych wybranych nasion
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest bielmo
-charakteryzuje porosty
-wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów
-przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania
-wskazuje w środowisku przyrodniczym porosty
-wykorzystując skalę porostową, ocenia stan czystości środowiska
Dział 8 Odkrywamy tajemnice materii
-wykonuje z plasteliny modele drobin
-wykonuje z plasteliny modele dwóch różnych substancji zbudowanych z drobin
-na podstawie obserwacji wymienia właściwości 2–3 wybranych substancji
-podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów
-rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach
-bada doświadczalnie możliwość zmniejszenia objętości ciała stałego
-podaje przykłady ciał twardych, kruchych i plastycznych
-bada doświadczalnie właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych
-wskazuje bieguny magnetyczne w magnesie
-podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, twardych i sprężystych
-bada doświadczalnie wpływ wielkości naczynia na objętość cieczy
-wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy
-podaje przykłady cieczy, których pary są łatwopalne
-wymienia nazwy jednostek masy
-bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości gazu
-podaje przykłady wykorzystania w życiu codziennym ściśliwości i rozprężliwości gazów
-podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło
-podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych
-podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy
-wyjaśnia, czym są drobiny
-wyjaśnia pojęcie właściwości substancji
-omawia wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji
-rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin
-bada doświadczalnie wpływ rozdrobnienia substancji na jej objętość
-określa właściwości ciał stałych w zakresie kształtu i ściśliwości
-wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych
-bada oddziaływanie magnesów na siebie i inne substancje
20
-podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych
-określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości
-bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości cieczy
-porównuje, przeprowadzając doświadczenie, wpływ rodzaju cieczy na szybkość parowania
-podaje sposób wyznaczenia masy
-doświadczalnie porównuje masy różnych substancji o tej samej objętości
-określa właściwości gazów w zakresie kształtu i ściśliwości
-podaje przykłady dyfuzji w gazach
-wyjaśnia, dzięki czemu jest możliwe ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów
-wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny
-bada doświadczalnie rozszerzalność cieplną cieczy
-bada doświadczalnie wpływ temperatury na objętość gazów
-porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia
-omawia ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach
-wyjaśnia, co nazywamy nieściśliwością ciał stałych
-wyjaśnia, czym jest magnes
-podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes
-określa właściwość mechaniczną wskazanego ciała stałego (np. węgla, materaca)
-wyjaśnia, dlaczego ciecze nie mają własnego kształtu
-porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości
-bada doświadczalnie wpływ temperatury cieczy na ich dyfuzję
-oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji
-wyjaśnia, dlaczego gazy nie mają stałego kształtu i stałej objętości
-wyjaśnia, na czym polega ściśliwość gazów
-wyjaśnia, na czym polega rozprężliwość gazów
-wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła
-podaje przykłady zastosowania gazu jako izolatora ciepła
-podaje przykłady świadczące o tym, że konstruktorzy i projektanci uwzględniają zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych
-wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody
-porównuje zjawiska parowania i wrzenia
-wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami
-wyjaśnia, podając przykłady, czym jest materia
-wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji
-porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach
-wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość
-omawia wzajemne oddziaływanie magnesów
-podaje przykłady przedmiotów (inne niż w podręczniku), do których wykonania wykorzystano właściwości mechaniczne i magnetyczne ciał stałych
-wyjaśnia, dlaczego ciecze mają stałą objętość
-wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach
-wyjaśnia, dlaczego substancje o tej samej objętości różnią się masami
-wyjaśnia związek objętości substancji z jej masą
-porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach
-podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych
-porównuje przekazywanie ciepła przez ciecze, gazy i ciała stałe
-wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową
-wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest atom
-omawia, popierając przykładami, wpływ sposobów ułożenia drobin w ciałach stałych na ich właściwości
-korzystając z dodatkowych źródeł informacji, podaje przykłady wykorzystania najtwardszych ciał stałych
-na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna
-wyjaśnia pojęcie gęstości substancji
-wyjaśnia, co to jest próżnia
-omawia zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów
-wyjaśnia zasadę działania termosu (D); wyjaśnia, czy powiedzenie „futro grzeje” jest prawdziwe
-wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej
-wyjaśnia, dlaczego zamarzanie i rozmarzanie wody w szczelinach jezdni wpływa niekorzystnie na stan dróg
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z PRZYRODY KL.VI
§1
§2
pracy ucznia.
1. Wiadomości:
b) znajomość oraz rozumienie pojęć i definicji wykraczających poza program
2. Umiejętności:
a) stosowanie zdobytej wiedzy w sytuacjach typowych i nietypowych
21
b) analizy i interpretacji danych statystycznych i pomiarowych
c) formułowania, porównywania i uogólniania wniosków
d) analizy i interpretacji danych statystycznych i pomiarowych z wykresów i diagramów oraz ich stosowania podczas lekcji
e) odczytywania współrzędnych geograficznych miejsc i obszarów
f) obliczania różnicy czasu lokalnego na Ziemi
g) posługiwanie się przyrządami pomiarowymi i optycznymi
h) praca z mapami różnego typu
i) praca w grupie
j) planowania własnej pracy
k) samodzielnego rozwiązywania problemów
l) dostrzegania i opisywania zjawisk, obiektów przyrodniczych i elementów środowiska w najbliższym otoczeniu
m) dostrzegania wpływu człowieka na środowisko i jego oceny
n) dostrzegania różnorodności świata organicznego, krajobrazów na Ziemi i wskazania przyczyn tego zróżnicowania
3. Aktywność na lekcji:
4. Aktywność w pracy pozalekcyjnej:
§3
a) praca klasowa
c) kartkówka
- trwa 15-20 minut
f) prace domowe,
§4
§5
§6
22
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY DO DZIAŁÓW PROGRAMOWYCH PRZYRODY W KLASIE VI
Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata
-odczytuje informacje z kartki z kalendarza
-wyjaśnia, czym jest doba i rok
-rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej
-podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida
-pokazuje na tablicy dydaktycznej Ziemię i Księżyc
-wymienia imię i nazwisko Polaka, który odbył podróż kosmiczną
-wyjaśnia, dlaczego ciała pozbawione podpory spadają
-podaje z własnego otoczenia przykłady oddziaływań grawitacyjnych
-wyznacza masę kilku przedmiotów
-wyjaśnia, czym są gwiazdozbiory
-wskazuje różnice między planetami a gwiazdami
-opisuje wygląd komety
-wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu
-wymienia narodowości (lub nazwiska): pierwszego człowieka w kosmosie i zdobywców Księżyca
-wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego
-wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia
-wyjaśnia znaczenie terminów: masa i ciężar ciała
-omawia najważniejsze założenia teorii heliocentrycznej
-wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca
-rozpoznaje ciała niebieskie na podstawie opisu
-wyjaśnia, czym są planetoidy
-wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów żywych
-przedstawia na taśmie chronologicznej historię badań kosmosu
-omawia budowę kosmosu
-wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego
-wymienia jednostki masy i ciężaru
-rozróżnia masę i ciężar ciała
-wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał niebieskich
-wymienia typy planet (planety typu ziemskiego, planety olbrzymy i planety karłowate)
-wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami
-wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie istnieje życie
-wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą badania kosmosu
-wyjaśnia znaczenie terminu pole grawitacyjne
-definiuje prawo powszechnego ciążenia
-uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi
-prezentuje informacje o życiu i pracy Mikołaja Kopernika
-przedstawia ciekawostki dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego
-przedstawia dodatkowe informacje na temat Księżyca
-przedstawia współczesne badania kosmosu, korzystając z dodatkowych źródeł informacji
-wyjaśnia, czym spowodowany jest stan nieważkości na Księżycu
Dział 2 Światło i dźwięk w przyrodzie
-podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła
-wyjaśnia, dlaczego nie można dotykać mokrymi rękami urządzeń elektrycznych, w których płynie prąd
-wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych
-rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej
-rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych
-wymienia, na podstawie obserwacji, barwy tworzące światło białe
-podaje przykład występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie
-wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające
-wskazuje na rysunku elementy budowy oka ludzkiego
-wyjaśnia, jakie ciała są źródłami dźwięku
-omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka)
-wskazuje na rysunku elementy budowy ucha ludzkiego
-rysuje prosty obwód elektryczny
-bada przewodzenie prądu przez różne materiały
-wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień
-rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej
23
-rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu z powietrza do wody
-wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła
-wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe
-wyjaśnia, w jaki sposób człowiek odbiera dźwięki
-wyjaśnia, jak powstaje echo
-wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków
-wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny
-wyjaśnia znaczenie terminów: cień, półcień
-wyjaśnia znaczenie terminów: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła
-wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła
-wyjaśnia, co można zaobserwować w trakcie przechodzenia światła białego przez pryzmat
-omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka
-wyjaśnia znaczenie terminu filtr świetlny
-wyjaśnia, czym jest fala dźwiękowa
-wyjaśnia, co nazywamy długością fali dźwiękowej
-wyjaśnia, jak powstaje echo
-wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków
-wyjaśnia znaczenie terminów: przewodniki prądu elektrycznego i izolatory prądu elektrycznego
-wymienia przykłady izolatorów i przewodników prądu elektrycznego
-rysuje schemat zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca
-omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle
-wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła
-wyjaśnia znaczenie terminu widmo światła białego
-wyjaśnia sposób odbieranie wrażeń wzrokowych, posługując się schematycznym rysunkiem oka ludzkiego
-wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali
-na podstawie schematu omawia sposób odbierania dźwięków przez ucho ludzkie
-wyjaśnia, czym jest echolokacja
-omawia zasadę działania bezpieczników
-przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca – daty, zdjęcia
-wskazuje przyrządy, w których działaniu wykorzystano zjawisko odbicia i załamania światła
-udowadnia, że światło białe składa się z wielu barw widmowych
-prezentuje ciekawostki dotyczące różnic w sposobie widzenia barw przez zwierzęta
-prezentuje ciekawostki dotyczące sposobów odbierania dźwięków przez zwierzęta
-wyjaśnia, czym są ultradźwięki
-wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka
Dział 3 Ziemia – nasza planeta
-opisuje kształt Ziemi
-wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny
-wymienia przykłady ciał przyciąganych przez magnes
-wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np. busola, kompas
-pokazuje na mapie i globusie: południki, równoleżniki, równik
-określa kierunki świata na mapie
-nazywa współrzędne geograficzne
-zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową
-zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej szerokości geograficznej
-zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej długości geograficznej
-określa na mapie przynajmniej 1 współrzędną geograficzną
-wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc
-określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce względem danego punktu na kuli ziemskiej
-podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca po orbicie
-wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku
-wskazuje na globusie i na mapie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik i koła podbiegunowe
-wymienia nazwy kontynentów na kuli ziemskiej
-wymienia nazwy przynajmniej 3 oceanów, korzystając z mapy
-wskazuje na mapie położenie kontynentów
-wymienia imiona i nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych do XX w.
-omawia odkrycie Krzysztofa Kolumba
-wymienia przynajmniej 3 odkrycia XX w.
-odczytuje informacje ze schematu przedstawiającego historię życia na Ziemi
-rysuje schemat komórki zwierzęcej na podstawie obserwacji mikroskopowej
-wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych
-wyjaśnia, czym jest globus
-odczytuje z rysunku wymiary Ziemi
-rysuje linie sił pola magnetycznego
-wymienia przykłady magnesów naturalnych
-pokazuje na globusie (w przybliżeniu) bieguny magnetyczne Ziemi
-wyjaśnia znaczenie terminu siatka geograficzna i siatka kartograficzna
-wyjaśnia, co to jest układ współrzędnych geograficznych
-wymienia jednostki określania współrzędnych
-zaznacza punkty o wartościach najmniejszych i największych szerokości geograficznych
-wskazuje na mapie obszary, które mają szerokość geograficzną północną, szerokość geograficzną południową
-zaznacza na mapie punkty o długości geograficznej 0°, 180°
24
-wskazuje na mapie lub globusie obszary, które mają długość geograficzną wschodnią i zachodnią
-określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli
-zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi
-podpisuje datami długości łuków dziennych, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w różnych porach roku na szerokości geograficznej Warszawy
-opisuje oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach równonocy, na podstawie planigloby
-podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi
-wyjaśnia znaczenie terminu wszechocean
-nazywa 5 oceanów
-wskazuje na mapie położenie wymienionych oceanów
-wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami
-zaznacza na mapie trasa wyprawy morskiej Ferdynanda Magellana
-wymienia sposoby badania dna oceanicznego w XX w.
-opowiada historię życia na Ziemi na podstawie schematu
-podpisuje na rysunku elementy budowy komórki zwierzęcej
-wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych
-wyjaśnia, czym jest oś ziemska
-wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne
-wyjaśnia znaczenie terminów: bieguny jednoimienne i bieguny różnoimienne
-wykazuje za pomocą kompasu istnienie pola magnetycznego Ziemi
-wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników
-określa półkule, na których położone są wybrane kontynenty, państwa, miasta
-określa na globusie i na mapie szerokość geograficzną wybranych miejscowości
-określa na globusie lub mapie długość geograficzną wybranych miejscowości na kuli ziemskiej
-określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne dowolnego punktu
-omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na życie ludzi i innych organizmów
-omawia skutki nachylenia osi ziemskiej
-opisuje, na podstawie planiglobów, oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach tzw. przesileń
-charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi
-wymienia poznane typy mórz (A); wskazuje na mapie poszczególne typy mórz
-wymienia nazwy kontynentów według rozmiaru powierzchni, rozpoczynając od największego
-wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych
-wymienia odkrycia polskich podróżników–badaczy
-charakteryzuje wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi
-porównuje budowę komórki zwierzęcej z budową komórki roślinnej i grzyba
-wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt
-wymienia podstawowe wymiary kuli ziemskiej
-wyjaśnia położenie biegunów geograficznych i magnetycznych na kuli ziemskiej
-omawia różnice między południkami i równoleżnikami
-wyjaśnia, do czego wykorzystuje się określanie współrzędnych geograficznych
-odczytuje na mapie (w przybliżeniu) szerokość geograficzną swojego miejsca zamieszkania
-określa szerokość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach
-odczytuje w przybliżeniu długość geograficzną swojego miejsca zamieszkania
-określa na mapie lub globusie długość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach
-odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne
-wyjaśnia, dlaczego istnieją różnice czasu na Ziemi
-uzasadnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku
-wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny
-uzasadnia związek stref oświetlenia Ziemi z występowaniem pór roku
-charakteryzuje poszczególne typy mórz
-wymienia nazwy oceanów według zajmowanej powierzchni, rozpoczynając od największego
-opowiada o podróżach Jamesa Cooka
-wymienia dokonania wielkich odkrywców
-zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy badacze
-wymienia przykłady skamieniałości, które badają paleontolodzy
-porównuje budowę komórki zwierzęcej z budową komórki roślinnej i grzyba
-wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt
-wykonuje model Ziemi np. z plasteliny w ustalonej przez siebie skali
-wyjaśnia, dlaczego Ziemia jest wielkim magnesem, wykorzystując wiadomości na temat budowy jej wnętrza
-określa (stosując stopnie i minuty) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie
-posługuje się strefami czasowymi do obliczania różnic czasu na kuli ziemskiej
-wyjaśnia wpływ zróżnicowania oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie organizmów i gospodarkę człowieka
-spośród 2 wybranych miast wskazuje miasto, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej
-przygotowuje diagramy słupkowe pokazujące wielkość powierzchni poszczególnych kontynentów i oceanów
-prezentuje wystawę pt. „Wielcy odkrywcy”
-prezentuje informacje o odkryciach paleontologicznych na terenie Polski
-przedstawia w dowolnej formie różnorodność kształtów komórek zwierzęcych
-przedstawia w postaci graficznej różne gatunki należące do rodzaju kot
-wyjaśnia, co to są odmiany człowieka
Dział 4 Życie w wodzie
-wymienia czynniki wpływające na życie w morzu
-zaznacza na mapie świata oceany, morza
-wskazuje na rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny
-pokazuje na mapie po 1 z wymienionych form dna oceanicznego
25
-zaznacza na rysunku grzbiet i dolinę fali
-pokazuje na mapie 2 prądy morskie
-wymienia nazwy stref życia w morzu
-omawia budowę pełzaka na schematycznym rysunku
-wskazuje 2 różnice między polipem i meduzą
-rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 2 morskie parzydełkowce
-podpisuje na rysunku części ciała homara
-rozpoznaje na ilustracji przynajmniej 2 gatunki morskich stawonogów
-odróżnia ślimaki od małży
-omawia na podstawie ilustracji budowę zewnętrzną ryby
-omawia sposób rozmnażania się ryb
-wymienia przynajmniej 2 przykłady ssaków żyjących w morzach i oceanach
-wymienia korzyści, jakie człowiek czerpie z oceanów
-wskazuje na mapie przynajmniej 2 obszary występowania podmorskich złóż ropy naftowej
-wymienia strefy życia w jeziorze
-rysuje schematycznie pantofelka na podstawie obserwacji mikroskopowej
-wymienia nazwy organizmów cudzożywnych żyjących w jeziorze
-zaznacza na schematycznym rysunku narząd ruchu pantofelka
-rysuje schematycznie stułbię
- rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki zwierząt żyjących w jeziorze
-rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki ryb żyjących w jeziorze
-odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach
-wyjaśnia, dlaczego w morzu na głębokość poniżej 100 metrów nie dociera promieniowanie słoneczne
-omawia warunki panujące na szelfie
-podpisuje na rysunku długość i wysokość fali
-wyjaśnia, jak powstają prądy morskie
-pokazuje na mapie skąd i dokąd płynie Prąd Zatokowy
-omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu
-wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton
-rysuje schematycznie meduzę i polipa
-omawia budowę meduzy
-opisuje budowę koralowców
-wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi
-omawia budowę stawonogów na przykładzie homara
-omawia budowę małży
-wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie
- omawia sposób oddychania morskich ssaków
-wyjaśnia znaczenie terminu zwierzęta zmiennocieplne
-omawia sposoby uzyskiwania soli z wody morskiej
-wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem
-omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze
-pokazuje na planszy części ciała pantofelka
-wymienia źródła pokarmu dla pijawki
-charakteryzuje przedstawicieli skorupiaków żyjących w jeziorze
-wymienia części ciała raka
-wymienia przedstawicieli mięczaków żyjących w jeziorze
-wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych występujących w jeziorze
-wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej
-wyjaśnia, co to jest szelf
-opisuje rafę koralową
-wymienia przyczyny ruchu wód
-zaznacza na mapie kierunki pływu prądów ciepłych i zimnych
-wymienia grupy organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących w morzach
-charakteryzuje koralowce
-wyjaśnia znaczenie pojęcia linienie
-wyjaśnia rolę małży w oczyszczaniu wody
-omawia sposób oddychania ryb
-wymienia cechy ssaków żyjących w morzach i oceanach
-uzasadnia, że oceany stanowią źródło pożywienia dla ludzi
-wyjaśnia znaczenie pojęcia akwakultura
-charakteryzuje poszczególne strefy jeziora
-wyjaśnia rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków)
-omawia budowę pijawki
-przyporządkowuje poznane gatunki ryb do poszczególnych stref życia w jeziorze
-rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze
-analizuje mapę świata zamieszczoną w podręczniku, przedstawiającą rozkład temperatur wód powierzchniowych oceanów
-wyjaśnia, jak powstały Hawaje
-wskazuje na mapie świata podmorskie grzbiety górskie, rowy oceaniczne
-wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy
-na przykładzie Prądu Zatokowego wyjaśnia, wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza
-omawia czynności życiowe morskich organizmów jednokomórkowych
-uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców
-wskazuje na mapie świata obszary występowania raf koralowych
-omawia sposoby poruszania się morskich stawonogów
-przedstawia różnorodność morskich mięczaków
26
-omawia przykładowe przystosowania ryb do życia w strefie dennej i głębinowej mórz i oceanów
-omawia rolę oceanów jako szlaków transportowych
-porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęco-podobnych (pierwotniaków)
-porównuje budowę stułbi z budową chełbi
-omawia środowisko i tryb życia raka stawowego (B); charakteryzuje sposób oddychania mięczaków słodkowodnych
-prezentuje informacje na temat Morza Martwego
-prezentuje informacje na temat Wielkiej Rafy Koralowej (np. w formie gazetki, wystawy, prezentacji)
-przedstawia informacje na temat tsunami
-prezentuje w formie gazetki, wystawki lub mapy myślowej informacje na temat życia w morzach i oceanach
-prezentuje zagrożenia wód oceanicznych będące skutkiem działalności człowieka
-prezentuje mapę myślową pt. „Życie w jeziorze”; wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka
Dział 5 Życie w środowisku lądowym
-wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe
-opisuje budowę dżdżownicy
-omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie
-podpisuje na rysunku części ciała owada
-wymienia 3 przykłady owadów, w których rozwoju występuje larwa
-wymienia po 3 przykłady pożytecznych owadów i owadów będących szkodnikami dla człowieka
-wymienia przykłady pajęczaków i ślimaków lądowych
-wymienia miejsca, w których mogą występować kleszcze
-wymienia przedstawicieli ślimaków lądowych
-wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno--lądowych
-wymienia przedstawicieli płazów
-odróżnia ropuchę od innych płazów
-wymienia części ciała jaszczurki
-przyporządkowuje, na podstawie opisu, przedstawicieli gadów do poszczególnych grup systematycznych
-wymienia na podstawie ilustracji cechy różniące żmiję zygzakowatą od zaskrońca zwyczajnego
-wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaki do lotu
-wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych
-wymienia 2 przykłady ptaków, które opiekują się potomstwem
-wymienia 2 przykłady ptaków odlatujących i przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok
-przyporządkowuje ssaki do środowiska, w którym żyją
-omawia budowę zewnętrzną ssaka
-omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie
-omawia budowę owada na podstawie planszy
-omawia rozwój owadów na przykładzie motyla
-wymienia części ciała pająka, wskazując je na planszy
-omawia funkcję muszli ślimaka winniczka
-wymienia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach
-klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste
-omawia budowę jaszczur-ki na schematycznym rysunku
-omawia wybraną grupę gadów
-wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce
-wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne
-omawia rolę piór u ptaków
-wymienia elementy budowy pióra
-wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki, zagniazdowniki
-wymienia charaktery-styczne cechy ptaków brodzących
-omawia przystosowania, występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych środowiskach
-wymienia charakterystyczne cechy ssaków
-wyjaśnia, jaką funkcję pełni śluz, którym pokryte jest ciało dżdżownicy
-wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi
-charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów
-wyjaśnia znaczenie pojęcia przeobrażenie
-charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków
-omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie
-omawia sposób poruszania się ślimaka
-omawia etapy rozwoju żaby
-charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów
-wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie
-wymienia gady żyjące w Polsce
-omawia sposób zdobywania pokarmu przez węże
-wymienia przystosowania ptaków do lotu
-omawia rozwój ptaka
-wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników
-wymienia wytwory skóry ssaków
-omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy
-analizuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów
-porównuje rozwój motyla i pasikonika
-wyjaśnia, w jaki sposób pająk zdobywa pokarm
-omawia sposób rozmnażania się ślimaków
-omawia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach
27
-porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab
-rozpoznaje omawiane płazy
-klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy
-porównuje budowę płazów i gadów
-charakteryzuje poznane grupy gadów
-rozróżnia rodzaje piór
-dowodzi, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy
-charakteryzuje poszczególne grupy ptaków
-wymienia przykłady ptaków odlatujących zimą z Polski, przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok
-omawia sposób rozmnażania się ssaków
-omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy
-prezentuje informacje na temat owadów społecznych
-omawia rolę owadów w walce biologicznej z owadami będącymi szkodnikami
-prezentuje ciekawostki na temat pajęczaków
-omawia sposób zdobywania pokarmu przez żabę
-przygotuje ciekawostki na temat płazów żyjących na innych kontynentach
-przedstawia informacje na temat gadów wymarłych
-prezentuje informacje na temat gadów żyjących w Polsce
-prezentuje informacje na temat ptaków nieposiadających zdolności latania
-omawia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe
-wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki
Dział 6 Krajobrazy Ziemi
-wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody
-wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy
-wymienia 2 cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych
-wymienia 2 gatunki roślin wilgotnych lasów równikowych
-wymienia kilka (4–5) gatunków zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych
-wymienia przykłady roślin uprawianych w strefie wilgotnych lasów równikowych
-wymienia pory roku w strefie sawann
-wymienia 3 gatunki roślin, które spotykamy w strefie sawann
-rozpoznaje gatunki zwierząt żyjących w strefie sawann
-wskazuje na mapie Saharę
-wymienia po 2 gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących
-wymienia zajęcia Beduinów
-wskazuje na mapie strefę śródziemnomorską
-charakteryzuje opady w strefie śródziemnomorskiej na podstawie wykresu
-wymienia 3 gatunki roślin występujących w strefie śródziemno-morskiej
-wskazuje na mapie najczęściej odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej
-opisuje zmiany lasu liściastego w poszczególnych porach roku
-wymienia warstwy lasu liściastego
-wymienia po 3 przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników żyjących w lasach liściastych
-wymienia 3 przykłady roślin, które rosną w strefie stepów
-wymienia 4 gatunki zwierząt żyjących w stepie
-wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze
-wymienia 5–6 gatunków zwierząt występujących w tajdze
-rozpoznaje na ilustracjach 5–6 gatunków zwierząt żyjących w tajdze
-wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze
-wymienia 5 gatunków zwierząt żyjących w tundrze
-rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt tundry
-wymienia zajęcia mieszkańców tundry
-zaznacza na mapie Antarktydę
-zaznacza na mapie Arktykę
-wyjaśnia znaczenie pojęcia pogoda
-wymienia dane liczbowe stosowane do opisania klimatu
-oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego
-wskazuje na mapie świata strefy krajobrazowe
-wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych
-rozpoznaje wybrane zwierzęta wilgotnych lasów równikowych
-opisuje zajęcia Pigmejów, Papuasów, Indian żyjących w wilgotnych lasach równikowych
-odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza w porze deszczowej na sawannie
-wymienia 2 gatunki drzew sawann
-wymienia sposoby ochrony zwierząt roślinożernych przed drapieżnikami
-wymienia charaktery-styczne cechy pustyni
-wymienia rodzaje pustyń
-odczytuje z wykresu klimatycznego roczny przebieg temperatury powietrza w strefie pustyń gorących
-wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących
-wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza
-wymienia główne uprawy w oazach
-opisuje, korzystając z wykresu, klimat śródziemnomorski
-wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej
-wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji europejskiej
-wymienia cechy klimatu strefy lasów liściastych
-charakteryzuje warstwy lasu liściastego
-rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt występujących w lasach liściastych
28
-wyjaśnia znaczenie pojęcia step
-wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów
-wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie
-pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga
-wymienia po 2 przykłady: owadów, ptaków, ssaków roślinożernych i drapieżników żyjących w tajdze
-rozpoznaje na ilustracjach wymienione zwierzęta
-wymienia surowce mineralne występujące w tajdze
-wymienia najważniejsze cechy klimaty tundry
-rozpoznaje zwierzęta żyjące w tundrze
-odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku
-opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry
-charakteryzuje klimat Antarktydy na podstawie diagramu klimatycznego
-omawia przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych
-wyjaśnia znaczenie pojęcia klimat
-odczytuje informacje z wykresów klimatycznych
-odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w Warszawie
-wymienia składniki krajobrazu
-wyjaśnia, dlaczego na Ziemi istnieją strefy krajobrazowe
-omawia, jak powstają deszcze zenitalne
-odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu równikowego
-omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych
-wyjaśnia znaczenie pojęcia plantacja
-wymienia przykłady roślin uprawianych na plantacjach na terenie wilgotnych lasów równikowych
-wskazuje na mapie strefę sawann
-omawia przystosowania roślin do 2 pór roku w strefie sawann
-odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i
deszczowej
-wymienia cechy przeżuwaczy
-omawia sposób uprawy pól w strefie sawann
-wyjaśnia znaczenie pojęcia półpustynie
-opisuje poszczególne rodzaje pustyń
-odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli roczny przebieg temperatury powietrza i ilość opadów atmosferycznych w strefie pustyń gorących
-wymienia przystosowania zwierząt do życia na pustyni
-porównuje sposób uprawy roli w dolinie Nilu w czasach dawnych i obecnie
-wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna
-wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemno-morskiej
-wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie
-wskazuje na mapie strefę lasów liściastych
-wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej
-charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego
-wyjaśnia znaczenie pojęć: pampa, preria
-wymienia przystosowania roślin do warunków stepowych
-omawia, na podstawie wykresu klimatycznego, roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów
-omawia przystosowania zwierząt do życia w stepie
-charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze
-omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze
-przyporządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznej
-porównuje życie mieszkańców tundry dawniej i obecnie
-wyjaśnia, jak powstaje lądolód
-omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych
-porównuje klimat Warszawy i Bamako na podstawie wykresów klimatycznych
-charakteryzuje zmienność pogody w Polsce na podstawie napływających mas powietrza
-omawia wpływ odległości od oceanu na klimat obszarów leżących na tej samej szerokości geograficznej
-opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego
- wyjaśnia, co to są epifity
-omawia rolę owadów żyjących w wilgotnych lasach równikowych
-wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych
-przewiduje skutki zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych
-omawia, jak zmienia się krajobraz sawann między równikiem a zwrotnikiem Raka
-porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych
-omawia wpływ klimatu na życie ludzi mieszkających w Sahelu
-wskazuje na mapie Afryki uedy
-porównuje poszczególne rodzaje pustyń gorących
-omawia przystosowania roślin do życia w strefie pustyń gorących
-omawia, jak odkrycie ropy naftowej wpłynęło na zmianę życia mieszkańców pustyń gorących
-wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemno-morskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach
-charakteryzuje makię śródziemnomorską
-wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemno-morskiej
-wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów
-omawia zależności pokarmowe występujące w lesie
-opisuje klimat strefy stepów
-omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku
-omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych
-charakteryzuje roślinność tajgi
-omawia skutki wycinania lasów na obszarze wieloletniej zmarzliny
-wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa
29
-wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna
-charakteryzuje bogactwa mineralne tundry i sposób ich eksploatacji
-omawia działalność człowieka na Antarktydzie
-omawia działalność człowieka w Arktyce
-porównuje Antarktydę i Arktykę
-przedstawia informacje na temat tych dziedzin życia, w których istotną rolę odgrywają informacje pogodowe
-przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt) występujących w wybranych strefach krajobrazowych
-przedstawia informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.)
-przedstawia poglądy przemysłowców i ekologów dotyczące wykorzystywania zasobów wilgotnych lasów równikowych
-przedstawia informacje na temat zależności, jakie występują między roślinami a zwierzętami i mechanizmów obronnych roślin (inne niż podane w podręczniku)
w strefie sawann
-przedstawia w formie graficznej informacje na temat pustyń gorących na świecie, uwzględniające ich położenie, obszar, bogactwa mineralne
-przygotowuje przewodnik po najciekawszych miejscach strefy śródziemnomorskiej
-rysuje wykres słupkowy przedstawiający powierzchnię, jaką zajmują lasy liściaste w kilku wybranych krajach europejskich
-porównuje step Eurazji, prerię Ameryki Północnej i pampę Ameryki Południowej
-przedstawia informacje na temat tajgi w kategorii „naj” (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.)
-opowiada o życiu mieszkańców tundry na podstawie samodzielnie przeczytanej literatury
-prezentuje samodzielnie wyszukane wiadomości na temat wkładu polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych
Dział 7 Ziemia – nasze wspólne dobro
-wymienia przykłady zasobów przyrody
-wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które przyczyniają się do wyczerpywania zasobów przyrody
-wymienia przynajmniej 3 skutki ocieplania się klimatu
-wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu „dziury ozonowej”
-wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000
-wyjaśnia, czym jest „czerwona księga”
-klasyfikuje zasoby przyrody na zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej
-wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej
-wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej
-wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany (B); wymienia 2 przyczyny zwiększenia się ilości gazów cieplarnianych w atmosferze
-wyjaśnia rolę warstwy ozonowej
-wyjaśnia, dlaczego działania służące ochronie przyrody muszą mieć charakter globalny
-wymienia cele działalności Greenpeace
-rozróżnia zasoby przyrody na odnawialne i nieodnawialne
-podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody
-wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego
-omawia rolę gazów cieplarnianych
-wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu
-wyjaśnia, jak powstaje „dziura ozonowa”
-omawia działania realizowane w ramach UNEP
-proponuje działania, które może wykonać w celu ochrony przyrody
-wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywalne, zasoby niewyczerpywalne
-podaje przykłady zasobów wyczerpywanych i niewyczerpywanych przyrody
-wyjaśnia znaczenie pojęć: konwencjonalne źródła energii, różnorodność biologiczna
-charakteryzuje skutki wzrostu średniej temperatury powietrza na Ziemi
-wyjaśnia, czym jest ozon
-wymienia przykłady międzynarodowych konwencji o ochronie przyrody
-omawia działania pozarządowych organizacji działających na rzecz ochrony przyrody
-rozpoznaje na rysunkach symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska
-charakteryzuje zasoby przyrody najbliższej okolicy
-wskazuje lokalne działania ludzi przyczyniające się do wyczerpywania zasobów przyrody
-wskazuje działania lokalne mające na celu przeciw-działanie ocieplaniu się klimatu
-omawia skutki istnienia „dziury ozonowej”
-przedstawia informacje o funkcjonowaniu programu Natura 2000 na terenie gminy, powiatu, województwa
-wymienia działania lokalne służące ochronie przyrody
Nauczyciele przyrody: Joanna Borkowska, Elżbieta Kur, Ewa Piskorz
30
31

PZO z przyrody

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kryteria ocen klasa VI Historia i społeczeństwo

plik

Kryteria wymagań edukacyjnych dla klasy II zasadniczej szkoły

przyczyny dekolonizacji w Afryce

Program Szkolnego Koła LOP

Nacobezu testu ,,Świat na przełomie XIX i XX wieku. I wojna światowa.

Wymagania edukacyjne z przyrody w kl. 6 „Na tropach przyrody”

Zajęcia elektryczno