jak nowy draft BREF pozwoli przedsiębiorstwom spełnić te standardy?

PROF. NZW. DR HAB. INŻ. ANDRZEJ KRASZEWSKI
BAT – NAJWAŻNIEJSZY MECHANIZM DYREKTYWY IED
1
6 stycznia 2011 roku weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych - tzw. dyrektywa
IED (Industrial Emissions Directive).
Nowa regulacja łączy w jednym akcie zagadnienia środowiskowych uwarunkowań
funkcjonowania instalacji przemysłowych, rozrzucone do tej pory w siedmiu dyrektywach:
Dyrektywa Rady 96/61/WE z 24 września 1996 r. dotyczącej zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli - tzw. dyrektywa IPPC (Integrated
Pollution Prevention and Control)
Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2001 r. w
sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów
energetycznego spalania - tzw. dyrektywa LCP (Large Combustion Plant).
Dyrektywa 2000/76/WE w sprawie spalania odpadów – tzw. dyrektywa WI (Waste
Incineration);
Dyrektywa 1999/13/WE w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych
spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i
w niektórych urządzeniach – tzw. dyrektywa SE (Solvent Emissions)
Trzy istniejące dyrektywy dot. TiO2: (i) składowanie (78/176/EEC), (ii) monitoring and
kontrola ( 82/883/EEC) and (iii) programy redukcji zanieczyszczeń (92/112/EEC).
Dyrektywy te stracą ważność 7 stycznia 2014 r (data wejścia w życie przepisów dyrektywy
IED). Wyjątkiem jest Dyrektywa LCP, która przestanie działać 1 stycznia 2016 r.
2
Z preambuły dyrektywy IED:
„ustalenie ogólnych ram kontroli ma na celu zapobieganie zanieczyszczeniom wynikającym z
działalności przemysłowej, ich redukcji i w możliwe jak najszerszym zakresie wyeliminowanie
zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci oraz zasadą zapobiegania zanieczyszczeniom
(…) przyznając pierwszeństwo interwencji u źródła oraz zapewniając rozsądną gospodarkę
zasobami naturalnymi, biorąc przy tym pod uwagę, w razie potrzeby, sytuację gospodarczą i
szczególne lokalne cechy miejsca, w którym prowadzona jest działalność przemysłowa”.
MOTYW PRZEWODNI UCHWALENIA DYREKTYWY IED
Ustalenia pierwszego sprawozdania KE ze stanu wdrożenia dyrektywy IPPC, przyjęte w
2005 r. przyjętego na podstawie analizy informacji przekazanych przez państwa
członkowskie (jeszcze UE-15) i po przeprowadzeniu przez Komisję oceny zgodności przepisów poszczególnych krajów z dyrektywą IPPC. Proces przeglądu stanu wdrożenia
dyrektywy IPPC był kontynuowany w latach 2005–2007.
3
Jak wynika z końcowych konkluzji Komisji, cele założone w dyrektywie IPPC zostały
osiągnięte jedynie częściowo z powodu wielu niedoskonałości systemu, przede wszystkim:
szeregu niejednoznaczności w zapisach samej dyrektywy;
nadmiernej komplikacji systemu, po części powodowanej brakiem dokumentów
przewodnich dotyczących najważniejszych problemów związanych z wdrażaniem
dyrektywy;
licznych rozbieżności zapisów w różnych dyrektywach dotyczących emisji
przemysłowych;
niedostatecznego wykorzystania idei technologii referencyjnych BAT (Best
Available Techniques) – jednego z centralnych pomysłów dyrektywy IPPC;
opóźnień we wdrażaniu dyrektywy IPPC do systemów krajowych;
wielu niepotrzebnych obciążeń administracyjnych odczuwanych przez przedsiębiorców.
4
Mimo to, państwa członkowskie wyraziły zgodną opinię, że dyrektywa IPPC:
jest skutecznym narzędziem ograniczania emisji zanieczyszczeń z instalacji
przemysłowych;
przynosi wiele korzyści, w szczególności w zakresie zintegrowanego prewencyjnego
podejścia do ochrony środowiska jako całości;
usprawniła wydawanie pozwoleń na wprowadzanie substancji do środowiska opartych
na najlepszych dostępnych technikach;
poprawiła monitorowanie i dostęp do informacji oraz zapewniła udział społeczeństwa w
procedurze udzielania pozwoleń.
Dostrzeżono zwłaszcza braki i nieprawidłowości we wdrożeniu najlepszych dostępnych
technik (Best Available Techniques – BAT) powodowane przez
nieprecyzyjne przepisy dotyczące BAT;
zbyt duży margines elastyczności pozostawiony organom wydającym pozwolenia
zintegrowane, co umożliwia odchodzenie od BAT w procesie wydawania pozwoleń;
niejasna rola dokumentów referencyjnych BAT, (tzw. BREFy - BAT Reference
Documents), opracowywanych w ramach wymiany informacji między państwami
członkowskimi a zainteresowanymi sektorami przemysłu.
5
W konsekwencji – z konkluzji KE:
„pozwolenia wydawane w ramach wdrożenia dyrektywy IPPC często zawierają warunki, które
nie są oparte na najlepszych dostępnych technikach opisanych w dokumentach BREF, a
uzasadnienie tego jest słabe bądź nie ma go wcale”.
Okazało się celowe wzmocnienie mechanizmu BAT w procesie wydawania pozwoleń
zintegrowanych.
JAK DZIAŁA MECHANIZM BAT W DYREKTYWIE IED?
BAT są rozumiane jako:
„najbardziej efektywny i zaawansowany etap rozwoju i metod prowadzenia danej
działalności, który wskazuje możliwe wykorzystanie poszczególnych technik jako podstawy
dla granicznych wielkości emisji mający na celu zapobieganie powstawaniu, a jeżeli nie jest
to możliwe, ogólne ograniczenie emisji i oddziaływania na środowisko jako całość”.
Dyrektywa IPPC stanowiła, że graniczne wielkości emisji określane w pozwoleniach
zintegrowanych, powinny się opierać na BAT, podkreślając jednak, że organy właściwe w
sprawach pozwoleń zintegrowanych:
6
(a) nie powinny zalecać stosowania jakiejś szczególnej technologii;
(b) powinny uwzględnić techniczne właściwości danej instalacji, jej geograficzne położenie i
lokalne warunki środowiska.
Ustawa z 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (POŚ) implementuje dyrektywę
IPPC w ten właśnie sposób. Przepisy (zarówno unijne, jak i krajowe) dają organom
stosunkowo duży zakres swobody i elastyczności w określaniu warunków pozwolenia
zintegrowanego. Praktyka pokazuje, iż w Polsce (jak i w wielu innych krajach) wartości
dopuszczalne, określone w pozwoleniach często mają się nijak do rzeczywistej emisji z
instalacji, na co wskazują dane z systemu E-PRTR. Organy wydające pozwolenia często
określają w nich poziomy emisji z dużym marginesem, sięgającym nawet 300%.
Pracami forum wymiany informacji na temat BAT kieruje Europejskie Biuro do spraw Kontroli
Zanieczyszczeń Przemysłowych (European Integrated Pollution Prevention and Control
Bureau – EIPPCB) z siedzibą w Sewilli. Wymiana informacji między administracją a
przemysłem odbywa się w technicznych grupach roboczych dla danej gałęzi przemysłu, w
których skład wchodzą eksperci z państw członkowskich, właściwej gałęzi przemysłu oraz
organizacji pozarządowych. Grupy robocze opracowują poszczególne BREFy przed ich
przyjęciem przez Komisję. Opracowano 35 dokumentów referencyjnych BAT, w tym także
materiału dotyczącego dużych obiektów energetycznego spalania, który ma zostać poddany
weryfikacji w tym roku.
7
BREFy przygotowane w ramach prac EIPPCB nie stanowiły wiążących przepisów prawa.
Były jedynie kompleksową informacja oparta na analizach technicznych i ekonomicznych
danego sektora, która – zgodnie z dyrektywą IPPC – ma stanowić pewną ogólną wskazówkę
dla określenia przez organy państw członkowskich warunków najlepszej dostępnej techniki.
Zamiary KE, by BREF-y stały się aktami prawnymi nie uzyskał zgody państw członkowskich.
Projekt BREF dla LCP (Duże Źródła Spalania) – 884 strony!
Utworzono nowy dokument – konkluzje BAT. Stanowić one będą wyciąg z dokumentów
BREF i zawierać ich najistotniejsze elementy.
Konkluzje BAT:
będą przyjmowane w drodze decyzji Komisji Europejskiej, wiec jako takie będą
publikowane we wszystkich językach urzędowych UE – będą zatem obowiązujące
prawnie;
określone tam wielkości emisji będą stanowić normę prawną, która nie powinna być
przekroczona w pozwoleniu zintegrowanym.
8
9
Zależnie od rodzaju działalności gospodarczej może to zmusić przedsiębiorców do inwestycji
w urządzenia ograniczające emisję spowodować istotny wzrost kosztów.
Nowe regulacje spowodują, iż marszałkowie i starostowie będą zmuszeni włożyć więcej
wysiłku w prawidłowe określanie parametrów pozwoleń.
Podobnie jak w dyrektywie IPPC, dyrektywa IED przewiduje, że warunki pozwolenia
zintegrowanego powinny „opierać się na najlepszych dostępnych technikach”, ale „bez
zalecania jakiejkolwiek techniki czy szczególnej technologii”.
Dyrektywa IPPC mówiła enigmatycznie o BAT
„jako podstawie dla granicznych wielkości emisji (…)”,
natomiast dyrektywa IED mówi już wyraźnie o BAT
„jako podstawie przy ustalaniu dopuszczalnych wielkości emisji i innych warunków
pozwolenia”.
Dyrektywa IED otwiera tym samym możliwość przeniesienie kompetencji do określania BAT
dla konkretnej instalacji a także dopuszczalnych poziomów emisji z takiej instalacji z poziomu
krajowego na poziom Wspólnoty.
10
DUŻE ŹRÓDŁA SPALANIA
Uwzględnienie w dyrektywie IED zapisów dyrektywy LCP związane jest z istotnymi
zmianami, które dotyczą sektora elektroenergetycznego i ciepłownictwa. Ustalono
jednoznacznie sposób liczenia mocy instalacji (w dyrektywie LCP brak precyzyjnych określeń
pozwalał Polsce liczyć moc poszczególnych kotłów oddzielnie, nawet jeśli odprowadzały
spaliny do wspólnego komina). Pod rządami dyrektywy IED nie będzie to możliwe.
Standardy emisyjne w znaczącym stopniu zaostrzono, np. dla SO2:
MOC
węgiel
SO2 [mg/Nm3 przy 6% O2]
paliwo ciekłe
gaz
[MW]
Aktualne
IED
Aktualne
IED
Aktualne
IED
50-100
100-300
300-500
> 500
2000
2000-400
2000-400
400
400
250
200
200
1700
1700
1700-400
400
350
250
200
200
35
35
35
35
35
35
35
35
Dodatkowo Dyrektywa IED nakłada wymóg prowadzenia ciągłych pomiarów stężeń SO x, NOx
i pyłów dla źródeł (w nowym rozumieniu tego pojęcia) o mocy powyżej 100 MW, a także
11
wymóg przeprowadzania co najmniej raz w roku pomiarów emisji całkowitej rtęci w źródłach
opalanych węglem.
Ze względu na wagę sektora energetycznego w gospodarce państw członkowskich udało się
dla niego wynegocjować pewne mechanizmy derogacyjne, które pozwolą rozłożyć w czasie
wymagane zmiany (i co za nimi idzie – koszty).
Dyrektywa IED przewiduje mechanizmy derogacyjne i zwolnienia dla ciepłownictwa oraz
sektora elektroenergetycznego:
1. Wyłączenie z zapisów dyrektywy pojedynczych instalacji (kotłów, turbin gazowych) o
mocy mniejszej od 15 MW (dotychczas 3 MW),
2. Przejściowy Plan Krajowy (Transitional National Plan) – pozwala wprowadzić
mechanizm stopniowej redukcji emisji w latach 2016 – 2020. Jenak po 1 stycznia 2020
wszystkie instalacje będą musiały spełniać wymogi emisyjne określone w dyrektywie.
3. Źródła szczytowe – pracujące nie więcej niż 1500 godz. na rok, mogą mieć określone
znacząco wyższe standardy emisji;
4. Ciepłownictwo sieciowe – gdy co najmniej 50% ciepła wytwarzanego jest na potrzeby
publicznej sieci ciepłowniczej przez instalacje o mocy poniżej 200 MW - są zwolnione z
nowych wymagań emisyjnych do 31 grudnia 2022 r.
12
5. Dopuszczenie, aby instalacja, która w latach 2016 – 2023 będzie pracowała
sumarycznie nie więcej niż 17 500 godzin, a potem zostanie zlikwidowana, nie musiała
spełniać standardów dyrektywy IED,
6. Przesuniecie na rok 2022 terminu wdrożenia Dyrektywy dla instalacji o zagregowanej
mocy mniejszej od 200 MW, w których produkcja ciepła przeznaczonego na potrzeby
ogrzewania pomieszczeń i c.w.u stanowi ponad 50% całkowitej produkcji i które
wystąpiły o pozwolenie nie później niż w 2002 roku.
Wszystkie instalacje energetycznego spalania, które już posiadają pozwolenia
zintegrowane i nie będą objęte żadnymi mechanizmami derogacyjnymi będą musiały
spełniać co najmniej standardy określone w Załączniku V od 1 stycznia 2016 r.
13
CO CZEKA CIEPŁOWNICTWO?
NA PRZYKŁADZIE MPEC W TARNOWIE (z prezentacji zarządu
Spółki)
Dopuszczalne emisje wg Decyzji Prezydenta miasta
Tarnowa w sprawie pozwolenia zintegrowanego dla EC
Piaskówka, wielkości emisji rzeczywistej oraz wg
Dyrektywy IED
Kotły węglowe opalane miałem węglowym 3 x WR 25
Nazwa substancji Dopuszczalne wielkości emisyjne w mg/Nm3 przy zawartości 6% O2 w gazach odlotowych
Wg pozwolenia
zintegrowanego
Wg standardów
emisyjnych
od 01.01. 2016 r.
Wg pomiarów ciągłych
EC Piaskówka za rok
2012
Wg załącznika nr V
Dyrektywy IED od
1.01.2023
1500
1500
1104
250
NOx
400
(w przel. na NO2)
400
306
200
Pył
100
275
25
SO2
400
14
Skutki wdrożenia Dyrektywy IED oraz jej implementacji do prawa polskiego
dla MPEC SA w Tarnowie
• wymiana układów odpylania 3 kotłów WR 25 do 31 grudnia 2015 roku ze standardem
emisji pyłu poniżej 100 mg/Nm3 (emisja monitorowana na obecnym układzie odpylania 275 mg/Nm3);
• nowa instalacja odpylania może pracować do 31 grudnia 2022 roku, od 1 stycznia 2023
następuje zmiana standardu emisji pyłu do wartości 25 mg/Nm3 ( konieczność wymiany
układów odpylania jeżeli wcześniej zamontowana nie spełni dopuszczalnej emisji);
• w zakresie zachowania standardów emisji SO2 można eksploatować kotły WR 25 bez
modernizacji do 31 grudnia 2022 roku (wartość dopuszczalnej emisji aktualnie to
1500 mg/Nm3 – spalanie miału węglowego o zawartości siarki poniżej 0,8% gwarantuje
spełnienie standardów - emisja monitorowana na obecnym układzie pomiarowym to
1104 mg/Nm3 ), od 1 stycznia 2023 standard emisji zostanie obniżony do wartości
250 mg/Nm3- przed tym terminem musi zostać zainstalowany system odsiarczania
spalin;
• w zakresie zachowania standardów emisji NOx można eksploatować kotły węglowe WR
25 bez modernizacji do 31 grudnia 2022 roku ( wartość dopuszczalnej emisji aktualnie to
400mg/Nm3 - emisja monitorowana na obecnym układzie pomiarowym to
306 mg/Nm3), od 1 stycznia 2023 standard emisji zostanie obniżony do wartości 200
mg/Nm3- przed tym terminem musi zostać zainstalowany układ zmniejszający emisję
NOx.
15
PODSUMOWANIE
To nie są wszystkie zapisy tej skomplikowanej i mało czytelnej dyrektywy. Dyrektywa
obejmuje także szereg nowych branż, głównie przemysłu drzewnego, biotechnologii, CCS i
gospodarki ściekami przemysłowymi. Przedsiębiorców będą też dotyczyć nowe obowiązki
sprawozdawcze.
Na podstawie bardzo enigmatycznych zapisów dyrektywy IED można jedynie spekulować na
temat ryzyka, zwłaszcza prawnego i finansowego, jakie rzeczywiście może wynikać dla
poszczególnych instalacji z transpozycji zapisów dyrektywy do przepisów krajowych. Proces
implementacji tej dyrektywy trwa. Wiele zapisów i interpretacji będzie w aktach niższej rangi
przygotowywanych przez KE. Sektory przemysłu objęte dyrektywą IED, w tym zwłaszcza
sektor energetyczny, we własnym interesie powinny aktywnie włączyć się w proces
legislacyjny, a zwłaszcza w prace związane z przyjęciem BREFów, aby uniknąć albo
przynajmniej zminimalizować ryzyko zapisów niekorzystnych dla sektora.
W perspektywie najbliższych kilkunastu lat konieczna będzie całkowita
przebudowa krajowego ciepłownictwa!
16