Idea Forum Pomorskiej Edukacji w kontekście IV Forum 25 listopada

Idea Forum Pomorskiej Edukacji
w kontekście IV Forum 25 listopada 2015 r.
w Auli Głównej Politechniki Gdańskiej
Forum Pomorskiej Edukacji to inicjatywa Mieczysława Struka – Marszałka Województwa
Pomorskiego. Nadrzędną ideą Forum, będącego odpowiedzią na zawarte w Strategii Rozwoju
Województwa Pomorskiego 2020 zobowiązanie Samorządu Województwa Pomorskiego do
uruchomienia sieci dialogu edukacyjnego w regionie, jest aktywizowanie środowisk
zainteresowanych jakością pomorskiej edukacji oraz inicjowanie systemowych
i komplementarnych działań w tym obszarze. Forum jest platformą dialogu o edukacji,
wymiany myśli i doświadczeń. Wypracowane wnioski są rekomendowane do realizacji
w ramach lokalnych i regionalnej polityki edukacyjnej.
Forum Pomorskiej Edukacji, organizowane corocznie na przełomie października i listopada,
gromadzi przedstawicieli władz samorządowych wszystkich szczebli, kuratorium oświaty,
szkół wyższych, pracodawców, dyrektorów szkół i placówek oświatowych oraz nauczycieli,
rodziców i uczniów, a także reprezentantów innych środowisk zainteresowanych edukacją.
U założeń Forum Pomorskiej Edukacji leży głębokie przekonanie, że owocną współpracę tych
środowisk umożliwić może tylko taki dialog, który jest realizowany w oparciu o zasady
partnerstwa i z zaangażowaniem, wzajemnym zaufaniem i poszanowaniem autonomii
podmiotów w tym dialogu uczestniczących. Uczestnicy dotychczasowych Forów podkreślali
konieczność poznawania zarówno potrzeb i zasobów, jak i wzajemnych oczekiwań różnych
środowisk, które powinny mieć wpływ na edukację - przede wszystkim tych, które znajdują się
w najbliższym otoczeniu szkoły: w gminie, w powiecie. Na bazie tej wiedzy, zdaniem
uczestników Forów, należy formułować wspólne cele oraz podejmować działania rozwojowe
w obszarze edukacji. Warto przytoczyć postulaty uczestników III Forum Pomorskiej Edukacji:
„…Chcemy na Pomorzu promować rodzaj współdziałania niezbędny do zbudowania
efektywnego systemu wspierającego pracę szkoły, opartego na lokalnych koalicjach na rzecz
rozwoju edukacji, angażujący organizacje pozarządowe, pracodawców, uczelnie, instytucje
kultury i inne podmioty. Taki klimat współpracy będzie sprzyjał dzieleniu się przykładami
dobrych praktyk i wzajemnemu uczeniu się od siebie szkół oraz instytucji z otoczenia szkoły,
budując kapitał społeczny – potencjał Pomorza… Porozumienia pomiędzy różnymi
podmiotami, m.in. samorządami poszczególnych szczebli, mogą stworzyć realne możliwości
wyrównania szans edukacyjnych młodych Pomorzan, chroniąc przez wykluczeniem
społecznym i zapewniając wszystkim dostęp do wysokiej jakości bogatej oferty
edukacyjnej…”.
I Forum Pomorskiej Edukacji odbyło się w listopadzie 2012 roku i skupiało się na roli
i znaczeniu wyników egzaminów zewnętrznych. Dyskusja obejmowała mi.in. kwestie związane
ze społecznym odbiorem egzaminów oraz relacji między wynikami egzaminacyjnymi uczniów
a jakością kształcenia.
Uczestnicy I Forum rekomendowali konieczność podjęcia działań zmierzających do poprawy
efektywności systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Podkreślali, że szkoła
i nauczyciele muszą dobrze identyfikować współczesne wyzwania cywilizacyjne. Za istotne
uznali rozwijanie kompetencji nauczycieli w zakresie dostrzegania zmian, trendów
społecznych i gospodarczych, które mogą mieć wpływ na kształcenie. Uczestnicy Forum
wskazywali, iż nauczycielom powinna towarzyszyć refleksja dotycząca np. stosowanych
metod pracy dydaktycznej, własnych umiejętności psychologiczno-pedagogicznych,
zarządzania zespołem i budowania kultury pracy, a także umiejętności rozwijania u uczniów
kompetencji społecznych, w tym przygotowania ucznia do uczenia się i kierowania własnym
rozwojem.
Rekomendacje I Forum Pomorskiej Edukacji znalazły swoje bezpośrednie przełożenie
na zapisy Regionalnego Programu Strategicznego Aktywni Pomorzanie – jednego z narzędzi
realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, w którym wskazano obszary
interwencji i priorytetowe dla Pomorza kierunki działań w obszarze edukacji.
Z uwagi tez na zapisy wskazanego wyżej Programu, kolejne Fora poświęcono analizie
poszczególnych etapów edukacyjnych, poczynając od edukacji przedszkolnej
i wczesnoszkolnej (II Forum), by na kolejnym – III Forum – rozmawiać o edukacji na II i III
etapie edukacyjnym. Rekomendacje tych debat wskazują, jak ważne jest zapewnienie
odpowiednich warunków dla realizacji procesu edukacyjnego, który powinien odbywać się
w przestrzeni bezpiecznej i sprzyjającej rozwojowi. Podkreślano konieczność holistycznego
wspierania rozwoju dziecka/ucznia, polegającego na budowaniu poczucia własnej wartości,
inspirowaniu do aktywności intelektualnej i samodzielności badawczej, a także zachęcaniu
do rozwiązywania zadań problemowych i rezygnacji ze schematycznych rozwiązań. Dyskusje
te miały znaczący wpływ na zapisy Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Pomorskiego na lata 2014-2020.
Tegoroczne IV Forum, poświęcone IV etapowi edukacyjnemu – edukacji ponadgimnazjalnej,
kończąc przegląd etapów edukacyjnych, poruszy również zagadnienie efektywności
kształcenia i wyników egzaminów, które przewijało się podczas wszystkich Forów. Rezultaty
uzyskiwane przez uczniów na koniec IV etapu edukacyjnego pozwalają wnioskować,
iż są one odzwierciedleniem efektów nie kilku, ale kilkunastu lat pracy i stanowią wynik
procesów zapoczątkowanych już na etapie edukacji przedszkolnej, a kontynuowanych
poprzez szkołę podstawową i gimnazjum.
Chcąc mówić o efektach i efektywności kształcenia, nie można się jednakże ograniczać tylko
do wyników egzaminów zewnętrznych. To twierdzenie padało podczas każdej debaty
towarzyszącej Forom. Oceniając efektywność pracy szkoły, należy uwzględnić szerszy
kontekst, pamiętając jednocześnie, że efektywność pracy szkoły i wynik egzaminu
zewnętrznego nie są pojęciami, które można stosować wymiennie. Cele i zadania szkoły
obejmują znacznie szersze obszary niż te mierzone egzaminem zewnętrznym, a sam egzamin
i jego wynik uwarunkowany jest wieloma czynnikami, w tym niezależnymi od szkoły
i nauczyciela, a nawet samego ucznia, np. statusem społeczno-ekonomicznym rodziców i ich
wykształceniem. Rezultat egzaminu pozostaje jednak informacją istotną dla uczniów
i ich rodziców - chociażby ze względu na swoją selekcyjną rolę i wymogi rekrutacyjne uczelni
wyższych, nauczycieli - z uwagi na informację o poziomie opanowania poszczególnych
umiejętności przez uczniów, a także szkoły jako organizacji uczącej się i organów
prowadzących.
Dyskusja towarzysząca tegorocznemu Forum jest o tyle ważna, iż na IV etapie kształcenia
krystalizują się ścieżki edukacyjne uczniów. - wybór szkoły po gimnazjum oznacza wybór
jednego z kilku typów szkół, co determinuje późniejsze drogi zawodowe młodych ludzi.
Jeśli uznamy, że zakończenie edukacji ponadgimnazjalnej jest jednym z obiektywnych
wskaźników dorosłości, powinniśmy odpowiedzieć sobie na pytanie: Jak młodzi Pomorzanie
są przygotowani do kreowania własnej ścieżki życiowej i zawodowej – radzenia sobie w życiu,
w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, której dzisiaj nie znają, chociaż paradoksalnie
szkoła ma do niej przygotować?
Częściowo na to pytanie starano się odpowiadać już w październiku br. podczas 7 lokalnych
debat, poprzedzających IV Forum Pomorskiej Edukacji. W czasie debat poruszano takie
tematy, jak jakość doradztwa edukacyjno-zawodowego, zbliżenie szkoły do rynku pracy
i pracodawców oraz pracodawców do szkół, np. w zakresie współtworzenia programów
nauczania, realizacji praktyk zawodowych czy modernizacji pracowni szkolnych. Dyskutowano
także o potrzebie działań, które mogą doprowadzić do powstania trwałych powiązań między
instytucjami edukacyjnymi, kulturalnymi i artystycznymi, instytucjami rynku pracy oraz innymi
kluczowymi interesariuszami oświaty. W toku lokalnych debat podejmowano również kwestie
związane z umiejętnościami absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Rozmawiano o tym, co
uczniowie wynoszą ze szkoły, do czego nasz system szkolny dobrze przygotowuje, a z czym
sobie nie radzi; jakich umiejętności pożądanych przez pracodawców najbardziej brakuje
absolwentom pomorskich szkół. Postulatem artykułowanym przez wszystkie środowiska
podczas lokalnych debat poprzedzających IV Forum jest konieczność zbudowania spójnego
systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego, który już od etapu szkoły podstawowej będzie
zarówno wspierał ucznia, rodzica i nauczyciela w świadomym planowaniu ścieżki kształcenia
z uwzględnieniem aktualnych potrzeb rynku pracy, ale też przygotowywał młodego człowieka
do uczenia się przez całe życie i dbania o rozwój osobisty. Przecież nowoczesna gospodarka
potrzebuje ludzi z pasją, świadomych swoich mocnych i słabych stron, aktywnych,
elastycznych, otwartych na zmiany, potrafiących efektywnie komunikować się,
pracować w zespole, korzystać z różnych źródeł informacji i nieustannie się uczyć, by podnosić
posiadane kwalifikacje i nabywać nowe.
Towarzysząca IV Forum Pomorskiej Edukacji refleksja nad kondycją pomorskich szkół
ponadgimnazjalnych dotyka również kwestii nauczycieli Warto zatem odpowiedzieć na
pytanie: jaka wiedza, jakie umiejętności, a przede wszystkim jakie postawy nauczycieli
wspierają przygotowanie uczniów do wyzwań współczesności? Nie są odosobnione głosy,
że nauczyciele powinni wykazywać większą innowacyjność w sposobie prowadzenia lekcji
oraz w podejściu do ucznia. Jak zatem motywować nauczycieli do zmiany?
Założeniem programowym IV Forum Pomorskiej Edukacji, będącego podsumowaniem
lokalnych debat, jest zatem spojrzenie na uwarunkowania procesu podejmowania decyzji
i dokonywania wyborów przez młodych ludzi na ostatnim etapie edukacyjnym – w szkole
ponadgimnazjalnej z perspektywy realizacji pasji uczniów i nauczycieli oraz wspierania
rozwoju talentów uczniów. W wystąpieniach plenarnych rozpoczynających Forum uczniowie
powiedzą o tym, czy w życiu zawodowym jest miejsce na realizację pasji? Natomiast o tym,
jak być wyjątkowym, opowie przedstawiciel świata biznesu – przedsiębiorca, inwestor – były
główny doradca Aniołów Biznesu Amber, prezentując spojrzenie wynikające m. in.
ze wspierania młodych zdolnych w realizacji ich pasji, która przeradza się w biznes.
Jeżeli pasje są ważne, to jak pomóc je identyfikować i wspierać ich rozwój w szkole, a poprzez
to wspierać pełny rozwój ucznia oraz przygotować go do planowania kariery zawodowej?
– o tym z kolei będą dyskutować paneliści w panelu dyskusyjnym pt. „Jak wspierać pasje
uczniów i przygotować ich do kariery zawodowej?”, tj.: psycholog rozwoju, przedstawiciel
biznesu, uczennica szkoły ponadgimnazjalnej, studentka I roku Politechniki Gdańskiej, która
swoją pasję odkryła dzięki udziałowi w projekcie Samorządu Województwa Pomorskiego
„Zdolni z Pomorza”, co przełożyło się na wybór kierunku studiów oraz pedagog szkolny,
realizujący z uczniami m.in. program „Odyseja Umysłu”, a także nauczyciel pasjonat – opiekun
ucznia z pasją, który „z materiałów zielonych wydobył energię”.
Diagnozę IV etapu edukacyjnego poszerzy spojrzenie na pomorską edukację z perspektywy
wyników egzaminów zewnętrznych – egzaminu maturalnego oraz egzaminów
potwierdzających kwalifikacje w zawodzie, obrazujące trendy rozwoju pomorskiej edukacji.
Diagnozę tę uzupełnią przykłady dobrych praktyk – wspierania potencjału uczniów
(czy sięgania po horyzont ich możliwości?): liceum (praca z uczniem zdolnym), szkoła
zawodowa (organizacja konkursów) oraz działań podejmowanych przez organ prowadzący
i instytucję rynku pracy.
Obraz pomorskiej edukacji ponadgimnazjalnej uzupełnią pytania i komentarze uczestników
Forum w trakcie zaplanowanej plenarnej dyskusji, do której w dwóch głosach odniosą się
Adam
Mikołajczyk,
dyrektor
Departamentu
Rozwoju
Gospodarczego
Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego – „Młodzi Pomorzanie w kontekście rynku
pracy” oraz prof. Cezary Obracht-Prondzyński z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu
Gdańskiego – „Znaczenie kapitału społecznego w rozwoju Pomorza”. Całość Forum
podsumuje Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego.