karabin pułapka

Spis treści
PRZEDMOWA
11
PODZIĘKOWANIA
12
1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6
1.7.
1.8.
1.9.
1.10.
ROZBIEŻNOŚCI W OCENIANIU
Niekonsekwentna opinia publiczna
Niezgodność opinii ogólnych i szczegółowych
Rozbieżności w ocenach szkolnych
Oceny sędziów bokserskich
Nietrafne oceny kliniczne
Rozbieżne werdykty sądowe
Zawodne oceny inżynierskie
Zwodnicze zalecenia dietetyków
Zróżnicowane oceny ryzyka
Konkluzje
13
13
15
16
17
20
21
21
22
23
26
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.4.1.
2.4.2.
PODSTAWOWE ZNIEKSZTAŁCENIA W OCENIANIU
Trzymanie się środka skali (tendencja centralna)
Efekt kontrastu
Efekty pierwszeństwa i świeżości
Przenoszenie ocen z jednych zadań na inne: efekt „aureoli"
Wpływ nazwiska autora na ocenę wytworu
Wpływ miejsca wykonania na ocenę wytworu
28
28
30
33
36
38
40
3.
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
OCENY I UCZUCIA
Widzenie przez różowe i czarne okulary
Dlaczego nastrój wpływa na ocenianie?
Znaczenie emocjonalnego stosunku wobec ocenianych obiektów
Zabiegi mające na celu utrzymanie wysokiego mniemania o sobie
Marketingowe uwiedzenie
42
42
44
46
48
49
4.
I.
4.1.
SPOŁECZNY KONTEKST OCENIANIA
KONFORMIZM
Konformizm
51
51
51
8
4.2.
4.3.
II.
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
PSYCHOLOGICZNE PUŁAPKI OCENIANIA I PODEJMOWANIA DECYZJI
Znaczenie mniejszości
Jak unikać nacisku społecznego?
MYŚLENIE GRUPOWE
Symptomy grupowego myślenia
Co doprowadza do myślenia grupowego?
Konsekwencje grupowego myślenia: w jaki sposób dochodzi do fiaska
podejmowanych decyzji?
Jak chronić się przed myśleniem grupowym?
5.
ZNACZENIE PRZYJĘTEJ PERSPEKTYWY: MOŻLIWOŚCI
MANIPULOWANIA OCENAMI LUDZI
5.1. Jak przyjęta perspektywa zmienia nasze decyzje?
5.2. Inne pieniądze, inna odwaga
5.3. Co bardziej przykre: wiele małych strat czy jedna strata duża?
Co przyjemniejsze: wiele małych zysków czy jeden zysk duży?
5.4. Ubezpieczanie się
5.5. Wartość czasu i wysiłku
5.6. Manipulowanie ocenami poprzez narzucanie perspektywy
5.6.1. Skutki dla pomiaru opinii społecznej
5.6.2. Manipulowanie perspektywą w sferze społeczno-politycznej
5.6.3. Wykorzystywanie w marketingu
5.7. Jak kontrolować przyjmowaną perspektywę?
6.
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.5.1.
6.5.2.
ZNACZENIE KONTEKSTU
Wpływ kolejności pytań na odpowiedzi w badaniach ankietowych
Ocena serii bodźców: wpływ bodźców poprzedzających
Implikacje i wnioski dla badań ankietowych
Efekty kontekstu w badaniach marketingowych
Wpływ kontekstu na wybory
Asymetryczna dominacja
Unikanie opcji skrajnych
7.
ZNACZENIE WCZEŚNIEJSZYCH OPINII: POSZUKIWANIE
POTWIERDZENIA WŁASNYCH MNIEMAŃ
Argumenty neutralne przemawiające na korzyść wcześniejszego
przekonania
Ludzie przejawiający uporczywe trwanie
przy raz ustalonych ocenach
Uprzedzenia
Utrzymywanie się mitów i bezpodstawnych mniemań
Czy można „zatrzeć" raz otrzymaną informację?
Wybór i stronniczość ocen
Stronniczość ocen w werdyktach sportowych
i w werdyktach politycznych
Stronniczość ocen przy wyborach konsumenckich
Przywiązanie konsumenta do marki towaru
7.1.
7.2.
7.3.
7.4.
7.5.
7.6.
7.7.
7.8.
7.9.
56
57
58
60
61
62
63
65
65
68
70
73
74
75
75
75
76
76
81
81
82
83
84
86
86
90
93
93
96
96
98
100
104
106
108
110
9
8.
8.1.
8.2.
8.3.
8.3.1.
OCENY GLOBALNE CZY CZĄSTKOWE
Dwie procedury formułowania ocen
Trafność obu rodzajów procedur przy tworzeniu złożonych ocen .
Porównanie trafności procedur przy stawianiu diagnoz i prognoz
Diagnozy i prognozy oparte na zewnętrznej procedurze
wykorzystującej wagi statystyczne
8.3.2. Wagi oparte na intuicjach ekspertów
8.4. Dlaczego nie wykorzystuje się oceniania opartego na zewnętrznej
procedurze?
8.5. Nieinteligentnie zaprojektowany system ocen pracowników
8. 6. Parlamentarna utopia
8.7. Wybór amunicji do karabinów policyjnych
9.
9.1.
9.2.
9.3.
9.4.
9.5.
9.6.
9.7.
9.8.
10.
10.1.
10.2.
10.3.
10.4.
10.5.
10.6.
10.7.
11.
I.
II.1.
11.2.
11.3.
11.4.
113
113
. . . 117
118
ZŁUDZENIA W OCENIANIU SZANS — WYOLBRZYMIANIE
I NIEDOCENIANIE SZANS
Zasada reprezentatywności
Zasada reprezentatywności w kasynach gry — złudzenie gracza
Ignorowanie ogólnych prawidłowości
Nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach
Błąd koniunkcji
Zasada zakotwiczenia
Złudzenie w ocenianiu zdarzeń łącznych (koniunkcji) i rozłącznych
(dysjunkcji)
Zasada dostępności psychicznej
OCENY ZALEŻNOŚCI — KŁOPOTY Z WYKORZYSTANIEM
DOŚWIADCZENIA
Współwystępowanie i korelacja
Pozorne korelacje
Oceny oparte na obserwacji i oceny oparte na mniemaniach
Iluzja kontroli
Niezauważane przypadki
Dlaczego nie uczymy się z doświadczenia: brakująca informacja
Jak korzystać z doświadczenia: potrzeba eksperymentowania
BŁĘDY W OCENIE WŁASNEJ WIEDZY
NADMIERNA PEWNOŚĆ SIEBIE
Test nieuzasadnionej pewności siebie
Powszechność zjawiska nieuzasadnionej pewności siebie
Gdy rośnie pewność bez poprawy trafności stawianych diagnoz
Czy można poprawić oceny pewności (zmniejszyć nadmierną pewność
siebie)?
II.
„WIEDZIAŁEM, ŻE TO SIĘ ZDARZY"
11.5. Złudzenie pod nazwą „wiedziałem, że to się zdarzy"
11.6. Złudzenie „wiedziałem, że to się zdarzy" i przewody sądowe
118
121
122
124
125
126
128
129
130
132
136
138
140
144
147
156
156
157
157
159
160
164
166
170
170
170
171
173
175
176
176
178
1O
PSYCHOLOGICZNE PUŁAPKI OCENIANIA I PODEJMOWANIA DECYZJI
11.7. Złudzenie „wiedziałem, że to się zdarzy" i nadmierna surowość
w ocenie nieudanych decyzji
11.8. Przekleństwo wiedzy
181
182
12.
I.
12.1.
12.2.
12.3.
12.4.
II.
12.5.
12.6.
12.7.
12.8.
12.9.
PRAGNIENIA I PRZEKONANIA
ZNIEKSZTAŁCANIE PRZEKONAŃ PRZEZ PRAGNIENIA
Czy nasz kandydat ma szanse w wyborach prezydenckich?
Myślenie życzeniowe
Samooszukiwanie się
Redukowanie dysonansu poznawczego
PRZYSTOSOWYWANIE PRAGNIEŃ DO PRZEKONAŃ
Efekt kwaśnych winogron
Świadoma kontrola pragnień: samozobowiązania
Manipulowanie informacją
Kształtowanie charakteru
Manipulowanie własnym wewnętrznym systemem
184
184
184
186
189
191
195
195
196
198
199
201
13.
KIEDY OCENY WPŁYWAJĄ NA FAKTY:
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWA
203
Niezwykły przyrost inteligencji
203
Przewidywanie urody nieznanej rozmówczyni
204
Czy dyskryminacja rasowa ma podstawy?
205
Samospełniające się proroctwa w szkole
206
Samospełniające się oczekiwania ekonomiczne: jak można doprowadzić do
upadku banku, bessy na giełdzie, wzrostu inflacji?
208
Bajka na temat kariery
210
13.1.
13.2.
13.3.
13.4.
13.5.
13.6.
14.
14.1.
14.2.
14.3.
14.4.
14.5.
DODATEK DLA STUDENTÓW: SKALE I TECHNIKI
SKALOWANIA
Skale rangowe
Porównywanie parami
Skale ocen
Skalowanie bez liczb
Bezpośrednia ocena wielkości
214
214
216
220
222
223
BIBLIOGRAFIA
227