podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik ochrony
Transkrypt
podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik ochrony
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK OCHRONY RODOWISKA SYMBOL CYFROWY 311 [24] Akceptuj : Minister Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa Zatwierdzam: Minister Edukacji Narodowej I. ZAŁO ENIA PROGRAMOWO - ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umie : 1) okre la aktualny stan zanieczyszcze rodowiska oraz zmiany w nim zachodz ce na skutek działalno ci człowieka, 2) wykonywa wybrane oznaczenia w zakresie specjalistycznym, w szczególno ci dotycz ce gleby, powietrza, wody, hałasu, odpadów i promieniowania, 3) przeprowadza proste badania technologiczne w zakresie ochrony rodowiska, 4) oznacza parametry okre laj ce stopie zanieczyszczenia wody, powietrza, poziomu hałasu i stopnia zanieczyszczenia powierzchni ziemi, 5) okre la zgodno z normami oczyszczania cieków, powietrza i odpadów, 6) wykonywa pomiary poziomu hałasu i drga mechanicznych, 7) bada i kontrolowa emisj i immisj zanieczyszcze , 8) posługiwa si zasadami systematyki, klasyfikacji i identyfikacji odpadów, 9) sporz dza bilanse wodno- ciekowe, zanieczyszcze gazami odlotowymi do atmosfery oraz zanieczyszcze odprowadzanych z odprowadzanych z odpadami, 10) obsługiwa typowe dla techniki ochrony rodowiska urz dzenia i aparatur kontrolno-pomiarow , organizowa w miejscu pracy wykonawstwo budowlanomonta owe w zakresie budowy urz dze do uzdatniania wody i oczyszczania cieków, 11) organizowa zaplecze socjalno-bytowe dla brygady wykonawczej oraz zapewnia warunki bezpiecze stwa i higieny pracy pracownikom i mieszka com obszaru, na którym s prowadzone roboty budowlanomonta owe, 12) czyta rysunki i przygotowywa mapy oraz schematy techniczne, 1 13) ocenia zgodno wbudowanych urz dze i elementów budowlanych z dokumentacj techniczn , 14) współpracowa w przygotowywaniu planów przestrzennego zagospodarowania gminy (miasta) z uwzgl dnieniem ochrony zasobów przyrodniczych, 15) posługiwa si aktami prawnymi dotycz cymi ochrony rodowiska oraz korzysta z literatury fachowej i ródeł wiedzy ekonomiczno-prawnej, 16) stosowa procedury oceny oddziaływania inwestycji szkodliwych dla zdrowia człowieka i rodowiska przyrodniczego, 17) zachowywa si wła ciwie w przypadku wyst pienia zagro e ekologicznych, 18) współpracowa z organizacjami pozarz dowymi zajmuj cymi si ochron rodowiska, 19) uczestniczy w prawidłowym wykorzystywaniu inwestycje zwi zane z ochron rodków pomocowych na rodowiska, 20) przygotowywa propozycje zarz dzania rodowiskiem na szczeblu lokalnym, 21) prowadzi kampani na rzecz poprawy stanu rodowiska, w szczególno ci w zakresie edukacji ekologicznej i segregacji odpadów komunalnych, 22) posługiwa si sprz tem komputerowym w stopniu wymaganym na zajmowanym stanowisku pracy, 23) rozró nia podstawowe kryteria ekonomiczne i najwa niejszych przedsi biorców wyst puj cych w gospodarce rynkowej, 24) wykorzystywa w działalno ci zawodowej znajomo procesów zachodz cych w gospodarce rynkowej, 25) ocenia własne mo liwo ci zawodowe i w odpowiedni sposób prezentowa swoje kwalifikacje podczas poszukiwania pracy, 26) wykazywa gotowo do podwy szania kwalifikacji zawodowych 2 B. SPECYFICZNE WYMAGANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. Wymagania psychofizyczne wła ciwe dla zawodu: 1) uzdolnienia techniczne i manualne, 2) przeci tna sprawno fizyczna, 3) dobrze rozwini te wszystkie zmysły, 4) podzielno uwagi, zdolno koncentracji, 5) cierpliwo , systematyczno , dokładno , 6) odporno na zmienne wpływy rodowiska pracy, 7) komunikatywno , odpowiedzialno . 2. Profil kształcenia w zawodzie technik ochrony rodowiska uwarunkowany jest struktur rynku pracy dla absolwentów (aktualn i przewidywan ), a tak e zachodz cymi przekształceniami gospodarczymi. Podstawowe zadania technika ochrony rodowiska koordynuj cego prac w zakresie ochrony powietrza, wód, powierzchni ziemi, ochrony przed hałasem i promieniowaniem oraz ochrony przyrody to: 1) monitorowanie poziomu zanieczyszcze w powietrzu, wodzie i glebie, 2) okre lanie parametrów uzdatniania wody i oczyszczania cieków, 3) klasyfikowanie i identyfikowanie ró nego rodzaju odpadów, 4) sporz dzanie bilansów zanieczyszcze odprowadzanych do powietrza, wód i ziemi, 5) prowadzenie bada technologicznych w specjalistycznym zakresie. 3. Technik ochrony rodowiska mo e by zatrudniony w: 1) o rodkach bada i kontroli rodowiska, 2) terenowych organach administracji pa stwowej w zakresie ochrony rodowiska, 3) stacjach sanitarno-epidemiologicznych, 4) działach ochrony rodowiska zakładów przemysłowych, 3 5) miejskich przedsi biorstwach wodoci gów i kanalizacji, 6) stacjach uzdatniania wody i oczyszczalniach cieków, 7) zakładach unieszkodliwiania odpadów, 8) pracowniach ochrony rodowiska biur projektowych, 9) instytutach naukowo-badawczych, 10) o rodkach badawczo-rozwojowych zajmuj cych si ochron rodowiska, 11) prywatnych przedsi biorstwach specjalistycznych. 4. Aby umo liwi absolwentom przygotowanie do zmieniaj cego si rynku pracy oraz szczególnych potrzeb regionu, szerokoprofilowego przewiduje si mo liwo przy zachowaniu kształcenia specjalizacji w zakresie: 1) gospodarki wodnej, 2) gospodarki odpadami, 3) ochrony powietrza, 4) ochrony przed hałasem, 5) zarz dzania rodowiskiem na szczeblu lokalnym. 5. W szkole kształc cej w zawodzie technik ochrony rodowiska niezb dne s nast puj ce pracownie: 1) pracownia monitoringu rodowiska, 2) pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej, 3) pracownia komputerowa. Pracownia monitoringu rodowiska i pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej powinny by wyposa one w niezb dn powietrza, nat aparatur pomiarow do badania wody, enia hałasu, zanieczyszcze gleby oraz niezb dne zestawy kaset video. W pracowniach tych powinny by równie modele urz dze do uzdatniania wody i oczyszczania cieków, odsiarczania i odazotowania spalin, modele ekranów akustycznych, a tak e instalacji do recyklingu odpadów. W pracowniach tych winny znale si równie mapy i makiety przestrzennego zagospodarowania terenu, zgodnego z ekorozwojowymi celami ochrony rodowiska przyrodniczego, a ponadto czasopisma i literatura naukowo techniczna z zakresu ochrony rodowiska. 4 Pracownia komputerowa winna by wyposa ona w: stanowiska komputerowe (jedno dla dwóch uczniów), licencyjne oprogramowanie na ka de stanowisko: system operacyjny, edytor tekstu, edytor rysunku, arkusz kalkulacyjny, drukarki, ploter i programy specjalistyczne. Istotnym elementem procesu dydaktyczno-wychowawczego jest współpraca szkoły z zakładami pracy, w szczególno ci z zakładami uzdatniania wody i oczyszczania cieków, elektrowniami i elektrociepłowniami czy kompostowniami, która wzbogaca jej działalno dydaktyczn . Uczniowie powinni mie mo liwo obserwacji prac pomiarowych prowadzonych w lokalnych o rodkach pa stwowej inspekcji ochrony rodowiska. 6. W wyniku analizy umiej tno ci zawodowych stanowi cych kwalifikacje w zawodzie dokonano ich podziału na nast puj ce bloki programowe: 1) rodowisko i jego ochrona, 2) in ynieria rodowiska, 3) techniki pomiarów, 4) blok prawno-ekonomiczny. Za kryterium wyodr bnienia bloków przyj to podział umiej tno ci zawodowych uwzgl dniaj c: 1) podstawowe zjawiska zachodz ce w rodowisku, skutki zanieczyszczenia i przeciwdziałanie jego degradacji oraz racjonalne gospodarowanie zasobami rodowiska, 2) obsługiwanie przyrz dów meteorologicznych i urz dze zanieczyszcze do pomiarów rodowiska, metody składowania odpadów i ich utylizacji, uzdatniania wody oraz sposobów ochrony atmosfery i gleby, 3) prowadzenie monitoringu rodowiska, wykonywanie pomiarów w terenie oraz analiz jako ciowych i ilo ciowych w laboratoriach, 4) prawne aspekty funkcjonowania pracownika w zakładzie pracy oraz podstawowe zasady gospodarki rynkowej. 5 II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w %*/ rodowisko i jego ochrona 20 In ynieria rodowiska 28 Techniki pomiarów 25 Prawno-ekonomiczny 7 Razem 80** */ Podział godzin na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodzie y jak i dorosłych (w systemie stacjonarnym i zaocznym). **/ Pozostałe 20% godzin pozostaje do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizacj . 6 III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH BLOK RODOWISKO I JEGO OCHRONA 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie : 1) definiowa podstawowe prawa przyrody, 2) wyja nia poj cia ekologiczne i stosowa zasady ekologiczne w praktyce, 3) opisywa podstawowe zjawiska zachodz ce w atmosferze ziemskiej, 4) formułowa zasady powstawania i emisji fal akustycznych, 5) charakteryzowa stan zasobów rodowiska, 6) okre la podstawy racjonalnego gospodarowania zasobami rodowiska, 7) okre la stan rodowiska jako cało ci i jego poszczególnych komponentów, 8) stosowa zasady i metody monitoringu rodowiska, 9) dokonywa oceny jako ci rodowiska zwłaszcza na obszarach intensywnej działalno ci gospodarczej człowieka, 10) okre la dopuszczalny stopie zanieczyszczenia według obowi zuj cych norm, 11) rozpoznawa ródła zanieczyszcze emitowanych do rodowiska, 12) wyja nia globalne skutki zanieczyszczenia rodowiska, w szczególno ci efekt cieplarniany, kwa ne deszcze, niszczenie warstwy ozonowej, 13) przedstawia skład wód naturalnych, 14) charakteryzowa główne ródła hałasu i drga w rodowisku, 15) przeciwdziała degradacji rodowiska, w szczególno ci przez stosowanie technologii bezodpadowych, alternatywnych ródeł energii, 16) okre la zasady rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych, 17) przeprowadza klasyfikacj wód pod wzgl dem u ytkowym, 18) interpretowa otrzymane wyniki analiz biologicznych, 19) opisywa zasady stosowania podstawowych rodków ochrony człowieka i rodowiska przed hałasem i wibracjami, 7 20) stosowa podstawowe przepisy prawa dotycz ce ochrony przyrody oraz ochrony i kształtowania rodowiska, 21) korzysta z przepisów prawa i norm obowi zuj cych w kraju i w Unii Europejskiej dotycz cych ochrony powietrza atmosferycznego i wód, gospodarki odpadami oraz ochrony przed hałasem i wibracjami 2. Tre ci kształcenia (działy programowe) 1. rodowisko i jego komponenty 2. Cykle biogeochemiczne 3. Zasoby naturalne i racjonalne gospodarowanie nimi 4. Zmiany i zagro enia rodowiska na skutek działalno ci człowieka 5. Zanieczyszczenie rodowiska i jego wpływ na warunki ycia i stan zdrowia ludno ci 6. Zagro enia ekologiczne 7. Ekonomiczne uwarunkowania i skutki ochrony rodowiska 8. Ochrona atmosfery 9. Ochrona wód 10. Ochrona powierzchni ziemi 11. Ochrona przed hałasem i wibracjami 12. Ochrona przyrody 13. Współpraca mi dzynarodowa w zakresie ochrony rodowiska. 3. Zalecenia dotycz ce oceniania Sprawdzanie stopnia opanowania tre ci kształcenia winno odbywa si w trakcie całego procesu dydaktycznego. W ocenie umiej tno ci proponuje si zwrócenie uwagi na to, czy ucze (słuchacz) potrafi: 1) wykorzysta zdobyt wiedz teoretyczn dotycz c rodowiska i jego ochrony w działaniach praktycznych przez okre lenie obszaru i nat zjawisk (monitoring), 8 enia rozmaitych 2) okre la stan rodowiska jako cało ci i dokonywa jego oceny zwłaszcza na obszarach intensywnej działalno ci gospodarczej człowieka, 3) wyja ni globalne skutki zanieczyszcze rodowiska i samodzielnie okre li drogi do ich eliminowania lub zmniejszenia ich uci liwo ci, 4) prowadzi pomiary z nale yta dokładno ci i interpretowa uzyskane wyniki, 5) logicznie my le , a nie tylko odtwarza z pami ci wyuczone regułki dotycz ce przeciwdziałania degradacji rodowiska, 6) wskaza na odpowiednie przepisy prawa i normy obowi zuj ce w Polsce, w szczególno ci dotycz ce ochrony powietrza atmosferycznego, wód, hałasu, wibracji, składowania odpadów i promieniowania elektromagnetycznego. Proponuje si nast puj ce metody kontroli wyników kształcenia: 1) odpowiedzi ustne, 2) teksty dydaktyczne, 3) obserwacja ucznia w trakcie dokonywania pomiarów. 9 BLOK IN YNIERIA RODOWISKA 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie : 1) wykazywa si wiedz na temat fizyki atmosfery i praw rz dz cych zachodz cymi w niej procesami, 2) charakteryzowa podstawowe prawa turbulencji, 3) okre la wpływ procesów atmosferycznych na stan zanieczyszczenia powietrza, 4) posługiwa si przyrz dami meteorologicznymi oraz prowadzi za ich pomoc obserwacje, 5) czyta i interpretowa mapy pogody oraz prognozowa rozwój procesów atmosferycznych, 6) opisywa skład chemiczny atmosfery i rodzaje wyst puj cych zanieczyszcze , 7) wykazywa si wiedz na temat podstawowych reakcji chemicznych zachodz cych w atmosferze, 8) wyja nia istot procesów zanieczyszczania i samooczyszczania atmosfery, 9) definiowa punktowe, liniowe i powierzchniowe ródła zanieczyszcze i hałasu, 10) klasyfikowa metody pomiarów zanieczyszcze i obsługiwa urz dzenia do oczyszczania gazów odlotowych, ograniczania emisji pyłów, utylizacji odpadów i oczyszczania cieków, 11) przedstawia zało enia techniczno-lokalizacyjne zakładów przemysłowych i obiektów gospodarki odpadami oraz obiektów b d cych ródłem hałasu i drga , 12) przeprowadza analiz lokalizacji z punktu widzenia rozprzestrzeniania si zanieczyszcze w ró nych komponentach rodowiska, 13) klasyfikowa odpady i ich powi zania z procesami technologicznymi, w których powstaj , 14) wymienia geotechniczne metody badania gruntu, 15) charakteryzowa technologiczne metody składowania odpadów i uzdatniania wody, 10 16) przedstawia koncepcj składowania odpadów w mie cie i na wsi (proces sanitacji), 17) wykazywa si wiedz w zakresie biologii sanitarnej, 18) definiowa prawa rz dz ce ruchem falowym w o rodkach płynnych i gazowych oraz ciałach stałych, 19) charakteryzowa klasyfikacje ródeł hałasu i drga w rodowisku, 20) posługiwa si przyborami kre larskimi, 21) wykonywa rysunki techniczne w ołówku i tuszu, 22) przygotowywa szkice robocze obiektów, 23) korzysta z programów komputerowych. 2. Tre ci kształcenia (działy programowe) 1. Meteorologia 2. Geologia i hydrologia 3. Chemia atmosfery 4. Mechanika płynów 5. Chemia odpadów 6. Akustyka 7. Rodzaje ródeł emisji zanieczyszcze , hałasu i drga 8. Wybrane procesy technologiczne b d ce ródłami zanieczyszcze atmosfery 9. Metody usuwania zanieczyszcze gazowych i pyłowych 10. Procesy oczyszczania wody pitnej oraz wody przeznaczonej na cele przemysłowe 11. Rozprzestrzenianie si zanieczyszcze 12. Sposoby obliczania poziomu emisji 13. Badanie cieków i sporz dzanie bilansów wodno-gospodarczych 14. Klasyfikacja odpadów i ich unieszkodliwianie 15. Metody ochrony przed hałasem i wibracjami z oszacowaniem ich kosztów 16. Elementy projektowania 17. Komputerowe i odr czne kre lenie rysunków technicznych. 11 3. Zalecenia dotycz ce oceniania W ocenie umiej tno ci proponuje si zwrócenie uwagi szczególnie na to, czy ucze (słuchacz): 1) w poprawny sposób czyta i interpretuje mapy pogody i ró nych zjawisk atmosferycznych, 2) potrafi dobra odpowiednie przyrz dy i aparatur dotycz c w szczególno ci pomiaru st enia dwutlenku siarki, warto ci zwi zku azotu, analizy gazów spalinowych, zapylenia, badania cieków oraz wyci ga wnioski z zebranych danych, 3) poprawnie opisuje metody pomiarów zanieczyszcze powietrza, wody, gleby oraz potrafi sklasyfikowa odpady i ich powi zania z procesami technologicznymi prowadzonymi przez zakłady pracy, 4) potrafi zaplanowa rozwi zania ochronne ograniczaj ce zapylenie na stanowisku pracy, ograniczenia hałasu, uzdatniania wody, 5) potrafi przedstawi koncepcj składowania i utylizacji odpadów w mie cie i na wsi. Proponowane metody kontroli wyników kształcenia to: 1) odpowiedzi ustne, 2) obserwacja w czasie wykonywania zada praktycznych, 3) ocena koncepcji rozwi zywania problemów dotycz cych ochrony rodowiska naturalnego. 12 BLOK TECHNIKI POMIARÓW 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie : 1) okre la cele, zadania i program monitoringu rodowiska, 2) wyja nia zasady lokalizacji punktów pomiarowych: a) zanieczyszcze powietrza (emisji i imisji), b) zanieczyszcze wód, c) hałasu i drga , 3) instalowa zestawy pomiarowe, 4) okre la zasady działania automatycznych analizatorów do pomiaru: a) st enia zanieczyszcze , b) poziomów d wi ku, 5) wykonywa kalibracj stosowanych przyrz dów, 6) dokonywa wyboru zalecanych metod bada powietrza, wody i cieków, 7) wybiera odpowiednie metody stosowane do identyfikacji odpadów oraz wykona ich analiz jako ciow , ilo ciow i instrumentaln , 8) przedstawia podstawowe metody pomiarów mocy akustycznej ródeł hałasu w rodowisku i parametrów drga , 9) opracowywa wyniki i interpretowa je w odniesieniu do obowi zuj cych norm. 2. Tre ci kształcenia (działy programowe) 1. Monitoring rodowiska 2. Lokalizacja punktów pomiarowych 3. Zakres pomiarów i ich cz stotliwo 4. Ogólne zasady pomiarów zanieczyszcze powietrza, wód i gleb 5. Technika i metody poboru prób powietrza, wody i gleby 6. Pomiary emisji i immisji (manualne i automatyczne) 7. Metody oznaczania st e zanieczyszcze 8. Geotechniczne metody badania gruntu 13 9. Pobór prób substancji stałych i ciekłych 10. Podstawowe czynno ci laboratoryjne 11. Analizy jako ciowe i ilo ciowe 12. Instrumentalne metody analityczne 13. Pomiary hałasu w rodowisku 14. Pomiary parametrów drga 15. Zasady opracowywania wyników pomiarów. 3. Zalecenia dotycz ce oceniania Umiej tno ci zawarte w tym bloku maj głównie charakter praktyczny. Sprawdzanie stopnia opanowania tre ci kształcenia powinno odbywa si w warunkach odpowiadaj cych przyszłemu zatrudnieniu absolwenta (badania terenowe, zakłady przemysłowe) lub w warunkach symulowanych (szkolne laboratorium). W ocenie umiej tno ci proponuje si zastosowanie nast puj cych kryteriów: 1) stosowanie technik i metod poboru prób powietrza, wody, gleby i bada gruntu oraz obsługa przyrz dów pomiarowych, 2) umiej tno wykonania pomiarów emisji i immisji w rodowisku, pomiarów hałasu oraz drga , 3) wykonanie analiz jako ciowych i ilo ciowych w laboratorium, 4) oznaczanie st 5) umiej tno e zanieczyszcze , opracowania i interpretowania wyników pomiarów. Proponuje si nast puj ce metody kontroli wyników kształcenia: 1) w ocenie wiadomo ci: a) odpowiedzi ustne, b) testy dydaktyczne, 2) w ocenie umiej tno ci: a) praktyczny sprawdzian na stanowisku pracy, b) obserwacja ucznia w trakcie wykonywania ró nych zada . 14 BLOK PRAWNO-EKONOMICZNY 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie : 1) okre la podstawowe poj cia i kategorie ekonomiczne, 2) interpretowa podstawowe prawa ochrony rodowiska w zakresie: a) gospodarowania zasobami rodowiska (woda i powietrze), b) gospodarowania powierzchni ziemi, c) gospodarowania rolniczo-le n przestrzeni produkcyjn , d) ochrony obszarów przyrodniczo cennych, w szczególno ci parków narodowych, krajobrazowych, le nych kompleksów promocyjnych, 3) charakteryzowa podstawowych przedsi biorców i klasyfikowa ich według formy prawnej (spółka akcyjna, spółka z o.o., spółka jawna), 4) wyja nia sposoby i zasady prywatyzacji przedsi biorstw, 5) składa i odpowiada na oferty pracy (pisa listy motywacyjne i yciorys), 6) przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne z potencjalnymi pracodawcami, 7) korzysta z podstawowych praw i obowi zków pracownika przy zawieraniu umowy o prac i umowy-zlecenia, 8) stosowa w praktyce ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych, 9) rozlicza si z urz dem skarbowym z tytułu podatków, 10) charakteryzowa cele marketingowe w skali mikro i makro. 2. Tre ci kształcenia (działy programowe) 1. Podstawowe kategorie prawno-ekonomiczne 2. Przedsi biorcy i ich klasyfikacja 3. Prywatyzacja przedsi biorstw oraz nowe formy własno ci 4. Rynek pracy 5. Marketing. 15 3. Zalecenia dotycz ce oceniania Nabycie przez ucznia (słuchacza) umiej tno ci zawartych w tym bloku ma na celu przygotowanie absolwentów do samodzielnego podejmowania pracy w warunkach gospodarki rynkowej. Ocena umiej tno ci wykorzystania przez uczniów zasad prawno ekonomicznych powinna opiera si na nast puj cych kryteriach: 1) analizie zachowa w symulowanych sytuacjach, w szczególno ci podczas rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawc , pisanie listu motywacyjnego, yciorysu, 2) wykorzystaniu znajomo ci podstawowych praw i obowi zków pracownika przy zawieraniu umowy o prac i umowy- zlecenia, 3) stosowaniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przy rozliczaniu si z urz dem podatkowym, 4) rozwi zywaniu problemów, w szczególno ci przygotowaniu biznesplanu niezb dnego do rozpocz cia działalno ci gospodarczej, 5) interpretacji i wykorzystaniu podstawowych zasad prawa ochrony rodowiska przy gospodarowaniu zasobami rodowiska (wod , powietrzem, powierzchni ziemi, rolniczo- le n przestrzeni rodowiska), 6) zastosowaniu zasad finansowania i dotacji na cele ochrony rodowiska w jednostkach samorz dowych, organizacjach pozarz dowych i w działalno ci gospodarczej. Proponuje si nast puj ce metody kontroli wyników kształcenia: 1) odpowiedzi ustne, 2) dyskusje, rozwi zywanie problemów, 3) testy pisemne, 4) obserwacja postaw ucznia. 16