Rola położnej a oczekiwania kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem

Rola położnej a oczekiwania kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem

Adamczuk
Probl
Hig Epidemiol
J i wsp. Rola
2011,
położnej
92(3):a675-678
oczekiwania kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu
675
Rola położnej a oczekiwania kobiet z wysiłkowym
nietrzymaniem moczu
Expectations of the midwife’s role in women with stress urinary incontinence
Jolanta Adamczuk 1/, Janusz J. Kraczkowski 2/, Jacek M. Robak 2/, Kinga Żurawska vel Dziurawiec 3/
SPZOZ Nałęczów
Katedra i Klinika Położnictwa i Patologii Ciąży SPSK nr 1 w Lublinie
3/
Wydział Pedagogiki, Kierunek: Pielęgniarstwo, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie
1/
2/
Wprowadzenie. Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) jest chorobą
cywilizacyjną, mającą istotny wpływ na jakość życia kobiety. Istniejące
objawy są ukrywane, głównie z powodu braku wiadomości o przyczynach
schorzenia, obowiązujących zasadach profilaktyki oraz znajomości
istniejących nowoczesnych metod terapii.
Introduction. Stress urinary incontinence (SUI) is a civilization disease
which substantially affects women’s quality of life. The occurring symptoms
tend to be underreported, essentially due to lack of information on the
causes of the disease, applicable principles of prophylaxis and expertise
on the application of modern therapy methods.
Cel pracy. Uzyskanie informacji dotyczących oczekiwań kobiet z objawami
WNM od profesjonalnie przygotowanego personelu położniczego. Miało
to służyć podniesieniu poziomu opieki ambulatoryjnej nad chorymi
z wykorzystaniem nowoczesnych metod poprawiających jakość życia kobiety.
Aim. To obtain insight into the expectations of women with SUI in relation
to expertly qualified obstetric staff. The purpose was to raise the level of
outpatient health care by applying modern techniques that substantially
improve the women’s quality of life.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono metodą sondażową w okresie
18 miesięcy w czterech poradniach ginekologicznych województwa
lubelskiego. Ankietowano 133 kobiety, w przedziale wiekowym 30-70 lat
i wyodrębniono z nich trzy grupy badane z objawami WNM I, II i III stopnia.
Posłużono się niestandaryzowanym kwestionariuszem, przy opracowaniu
którego uwzględniono dane z literatury oraz wykorzystano doświadczenia
własne.
Materials and methods. The study consisted of a survey conducted over
a period of 18 months in four gynecology clinics in the Lublin District.
133 women aged 30 to 70 years were included into the study and were
randomly divided into three study groups according to the severity of
SUI symptoms, grade I, II, III respectively. For the purpose of the research
a non-standard questionnaire was drawn up which included both literature
data and personal experience.
Wyniki. Spośród wszystkich badanych 92 kobiety mieszkały na wsi
(69,2%). Najliczniejszą grupę badanych z objawami WNM stanowiły
kobiety w przedziale wiekowym 41-50 lat (36,8%). Badane pacjentki
deklarowały chęć uzupełnienia informacji o profilaktyce WNM przy czym
najliczniejszą grupę stanowiły 83 kobiety (62,1%) będących w wieku
30‑50 lat. Natomiast najmniejsze zainteresowanie profilaktyką wykazywały
pacjentki w wieku 61-70 lat.
Results. Out of all respondents, 92 women were from rural areas (69.2%).
The SUI symptoms were most prevalent in women aged 41 to 50 years,
which represented 36.8% of the entire study population. The respondents
declared the need to gain further insight into the SUI prophylaxis, of which
83 women (62.1%) aged 30 to 50 years were the most numerous research
group. Prophylaxis was of the least interest to patients aged 61-70 years.
Wnioski. 1. Kobiety z objawami WNM oczekują od położnych informacji
na temat przyczyn powstawania i wczesnego rozpoznawania objawów
choroby. 2. Ponad połowa badanych kobiet deklarowała chęć uzupełnienia
informacji o profilaktyce WNM i ćwiczeniach fizycznych wspomagających
leczenie. 3. Kobiety z objawami WNM oczekują wsparcia informacyjnego
mającego na celu podjęcie wcześniejszego leczenia.
Conclusions. 1. Women with SUI expect midwives to provide them with
information on the causes and early detection of the symptoms. 2. More
than half of the respondents declared the need to complement their
knowledge on the SUI prophylaxis and physical exercises as an adjunctive
treatment. 3. Women suffering from the SUI symptoms expect assistance
in the form of supplementary information in order to undergo an early
treatment.
Słowa kluczowe: nietrzymanie moczu, wysiłkowe nietrzymanie moczu,
edukacja, oczekiwania, położna
Key words: urinary incontinence, stress incontinence, education, expectations,
midwife
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 675-678
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Nadesłano: 28.05.2010
Zakwalifikowano do druku: 27.06.2011
Mgr poł. Jolanta Adamczuk
SP ZOZ Nałęczów
ul. Kolejowa 7, 24-150 Nałęczów
tel. 697165048, fax 81 5014740, [email protected]
Skróty
Wstęp
WNM – Wysiłkowe Nietrzymanie Moczu
NTM – Nietrzymanie Moczu
Nietrzymanie moczu (łac. incontinentia urinae)
jest to „bezwiedne uchodzenie moczu przez cewkę
moczową” [1]. Możemy wyróżnić następujące ­rodzaje
www.phie.pl
676
nietrzymania moczu: – prawdziwe (wrodzone lub
nabyte); – z przepełnienia obserwowane głównie
u mężczyzn (np. w wyniku przerostu prostaty); – wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane osłabieniem mięśni miednicy i szybkim wzrostem ciśnienia
w jamie brzusznej; – nietrzymanie moczu z parcia
czyli pęcherz nadreaktywny; – mieszane (połączenie
wysiłkowego NTM i pęcherza nadreaktywnego);
– pozacewkowe – objawia się stałą utratą uryny, która
może bezpośrednio dostawać się do jamy brzusznej;
przyczyną jest wadliwe wrodzone połączenie przewodów moczowych.
Na występowanie określonej formy choroby,
w tym przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu
(WNM), mają wpływ różne czynniki, m.in. zabiegi
operacyjne w obrębie miednicy, liczne, przedłużające
się porody siłami i drogami natury, okres menopauzalny (związane jest to z niedoborem estrogenów
i nieprawidłowym metabolizmem kolagenu).
Bardzo trudno jest określić dokładną częstość
występowania nietrzymania moczu głównie ze
względu na to, że duża część chorych nie ujawnia
swoich dolegliwości. Pozyskane z różnych źródeł dane
wskazują, że cierpi na nie od 17% do 46%, a nawet
60% populacji. Wbrew powszechnie panującej opinii,
choroba ta nie dotyczy wyłącznie kobiet w starszym
wieku, ale także kobiet w 3 i 4 dekadzie życia (odsetek
chorych w wieku 30-39 lat wynosi 12%, po 45 roku
życia 30-35%). Obecnie ocenia się, że nietrzymanie
moczu występuje u połowy kobiet po 60 roku życia.
Liczne badania dowodzą, że zapotrzebowanie, przede
wszystkim na edukację w zakresie WNM, jest bardzo
duże [2, 3].
Mając na uwadze częstotliwość występowania
WNM oraz fakt że jest to schorzenie pociągające za
sobą duże koszty finansowe i społeczne należałoby
położyć nacisk na rozszerzenie działań profilaktycznych, przynoszących w pewnej perspektywie czasowej
wymierne korzyści.
Fakt występowania dużej liczby czynników wpływających (w pośredni lub bezpośredni sposób) na
powstawanie i rozwój nietrzymania moczu, powoduje,
że istnieje konieczność podjęcia kroków zmierzających
do zminimalizowania tego zjawiska. Decydującą rolę
w takiej sytuacji odgrywają działania profilaktyczne,
ukierunkowane na zminimalizowanie lub wyeliminowanie w przyszłości danego schorzenia. Tu też jest
miejsce dla wszelkich działań wynikających z pełnionych przez położne funkcji profilaktycznej, promocji
zdrowia, wychowawczej oraz opiekuńczej.
Zakres świadczeń udzielanych przez położne
powinien obejmować:
–prowadzenie oświaty zdrowotnej wśród kobiet
–zwalczanie stereotypów związanych z WNM
–propagowanie ćwiczeń dna miednicy
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 675-678
–udostępnianie materiałów edukacyjnych w formie
broszur, plakatów mówiących o przyczynach, objawach i zasadach profilaktyki WNM
–w kontakcie z kobietą cierpiąca już na nietrzymanie
moczu zmotywowanie do dalszej diagnostyki.
Cel pracy
Uzyskanie informacji, dotyczących oczekiwań
kobiet z objawami WNM od profesjonalnie przygotowanego personelu położniczego. Miało to służyć
odniesieniu poziomu opieki ambulatoryjnej nad
chorymi z wykorzystaniem nowoczesnych metod
poprawiających jakość życia kobiety.
Materiał i metoda
Badania metodą sondażową przeprowadzono
w okresie od czerwca 2006 r. do grudnia 2007 r. w czterech poradniach ginekologicznych woj. Lubelskiego
(w Nałęczowie, Firleju, Lubartowie oraz Kraśniku)1/.
Objęto nimi grupę 133 kobiet, u których wcześniej
stwierdzono występowanie WNM I, II lub III stopnia.
Najliczniejszą grupę pacjentek stanowiły te w przedziale wiekowym 41-50 lat (36,8% populacji badanej).
Jedną trzecią stanowiły kobiety z wykształceniem zawodowym 33,1%, aktywnych zawodowo było 78,2%.
Niewiele ponad 84,0% badanych stanowiły mężatki.
U 51,9% badanych stwierdzono występowanie IIº
WNM, natomiast WNM Iº i IIIº dotyczyło takiego
samego odsetka badanych, tj. 24,1%.
Zastosowano ogólnie przyjęte kryteria doboru pacjentek do badania (wyrażenie zgody na uczestnictwo,
możliwość samodzielnego wypełnienia kwestionariusza ankiety).
Dla celów badawczych posłużono się samodzielnie
opracowanym niestandaryzowanym kwestionariuszem ankiety. Przy tworzeniu kwestionariusza ankiety
korzystano ze wskazówek z literatury i doświadczeń
praktycznych.
Wyniki badań i ich omówienie
Zestawiając dane dotyczące oczekiwań ankietowanych w zakresie konkretnych działań położnej
realizującej działania pielęgnacyjno-opiekuńcze
w stosunku do pacjentek z WNT wykazano, że największe zapotrzebowanie jest na wsparcie. Zarówno to
informacyjne (edukacja) jak i emocjonalne (tab. I).
W przypadku działań edukacyjnych największy
odsetek pacjentek (29,7%) wskazywał na potrzebę
poznania czynników usposabiających do powstawania
WNM. Również niemal co trzecia badana (29,2%)
deklarowała chęć poznania zasad dotyczących proPraca stanowi fragment obszernych badań przeprowadzonych dla
potrzeb pracy magisterskiej: Adamczuk J. Możliwości oferowanej
pomocy ze strony położnej a oczekiwania kobiet z WNM. Uniwersytet
Medyczny w Lublinie, 2008.
/
Adamczuk J i wsp. Rola położnej a oczekiwania kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu
Tabela I. Zakres i charakter oczekiwań pacjentek z WNM w stosunku do położnej
Table I. Range and type of expectations of SUI patients from midwives
Charakter oczekiwań kobiet z WNM od położnych
Oczekiwania edukacyjne
Udzielone odpowiedzi
N = 401
Profilaktyka WNM
Oczekiwania w zakresie wsparcia
N
%
117
29,18
Czynniki usposabiające
do występowania WNM
119
Przyczyny powstawania
WNM
100
Wsparcie psychiczne
65
16,21
Przedziały wiekowe
zagadnienia edukacyjne: wpływ wybranych czynników na występowanie WNM
nikotyny
N = 100
%
30 – 40
36
36,00
41 – 50
41
41,00
51 – 60
17
17,00
61 – 70
6
6,00
masy ciała
Tabela II. Wiek badanych a charakter oczekiwań kobiet z WNM w stosunku
do położnej sprawującej nad nimi opiekę
Table II. Age vs. type of expectations of SUI patients from midwives
Przedziały
wiekowe
Tabela III. Wiek badanych kobiet a oczekiwania na edukację z zakresu czynników warunkujących występowanie WNM
Table I. Age vs. expectations regarding SUI-related education
29,67
24,94
677
Charakter oczekiwań kobiet z WNM od położnych
Oczekiwania w zakresie edukacji
N = 116
%
30 – 40
39
33,62
41 – 50
40
34,48
51 – 60
24
20,69
61 – 70
13
Profilaktyka WNM
N = 100
11,21
pracy fizycznej
%
N = 98
%
32
32,65
30 – 40
42
42,00
30 – 40
41 – 50
41
41,00
41 – 50
39
39,79
13,00
51 – 60
18
18,37
4,00
61 – 70
9
9,18
51 – 60
61 – 70
13
4
braku aktywności fizycznej
Czynniki usposabiające do występowania WNM
N = 117
%
N = 83
%
30 – 40
40
34,29
30 – 40
37
44,58
41 – 50
45
38,46
41 – 50
34
40,96
51 – 60
21
17,94
51 – 60
7
8,43
9,41
61 – 70
5
61 – 70
11
Przyczyny powstawania WNM
N = 119
6,03
zaparć
%
N = 116
%
39
33,62
30 – 40
42
35,29
30 – 40
41 – 50
49
41,18
41 – 50
40
34,48
15,97
51 – 60
24
20,69
7,56
61 – 70
13
11,21
51 – 60
61 – 70
19
9
Inne oczekiwania
Udzielanie wsparcia
N = 65
%
30 – 40
19
29,23
41 – 50
24
36,92
51 – 60
10
15,38
61 – 70
12
18,47
filaktyki WNM. Nieco ponad 16% ankietowanych
oczekiwało od położnej wsparcia o charakterze psychicznym.
Zagadnieniem profilaktyki WNM były zainteresowane wszystkie respondentki z czego 42,0%
najmłodszych badanych z przedziału wiekowego
30‑40 lat. Duże odsetki ankietowanych z najniższych
przedziałów wiekowych oczekiwało od położnych
informacji na temat przyczyn powstawania WNM
(w przedziale wiekowym 41-50 lat 41,18%, w wieku
30-40 – 35,29%). Czynniki usposabiające do wystąpienie WNM to element edukacji ważny przede
wszystkim dla 38,46% ankietowanych w wieku 41-50
lat.
Zainteresowania badanych wpływem konkretnych
czynników na występowanie WNM przedstawiono
w tabeli III.
W grupie 133 badanych kobiet będących w przedziale wiekowym 30-70 lat zostało udzielonych 513
odpowiedzi świadczących o zainteresowaniu ankietowanych wpływem poszczególnych czynników na
wystąpienie WNM. Najmłodsze respondentki (wiek
30-40 lat) największe zainteresowanie wyraziły w stosunku do wpływu aktywności fizycznej lub jej braku
na wystąpienie WNM. Z kolei badane w wieku 41-50
lat oczekiwały informacji na temat wpływu nikotyny
na wystąpienie tego schorzenia (41,00%).
Wnioski
1. Kobiety z objawami WNM oczekują od położnych informacji na temat przyczyn powstawania
i wczesnego rozpoznawania objawów choroby.
2. Ponad połowa badanych kobiet deklarowała chęć
uzupełnienia informacji związanych z profilaktyką WNM i ćwiczeniami fizycznymi wspomagającymi leczenie.
678
3. Kobiety z objawami WNM oczekują wsparcia
informacyjnego mającego na celu podjęcie wcześniejszego leczenia.
Dyskusja
Na temat nietrzymania moczu, różnych jego rodzajów, przyczyn i sposobów leczenia i opieki zostało
przeprowadzonych dość dużo badań co wskazuje na
znacznego stopnia zainteresowanie przedstawicieli
zawód opiekuńczych danym zagadnieniem.
Wnikliwa analiza wszystkich czynników ryzyka
WNM pozwoliła na poznanie patogenezy choroby,
wpływu czynników środowiskowych, kulturowych,
genetycznych i anatomicznych. Opracowano również
metody zapobiegania występowaniu choroby. Jednak nie
zmienia to faktu, że w dalszym ciągu świadomość społeczeństwa na ten temat jest raczej znikoma [4, 5, 6].
Zdaniem wielu chorych, dyskomfort jaki towarzyszy nietrzymaniu moczu, należy w pewnym stopniu
zaakceptować i nauczyć się z nim żyć. Postawa tego
typu tzn. bierne podejście do problemu niejednokrotnie jest konsekwencją niedostatecznej wiedzy na
temat choroby. Według Stadnickiej i współautorów
zainteresowanie profilaktyką WNM wykazywało
85,7% ankietowanych [7].
Natomiast w badaniach własnych wykazano, że
spośród 401 udzielonych odpowiedzi, zainteresowanie zdobywaniem i poszerzaniem wiedzy na temat
samej profilaktyki wykazało 117 (29,2%) badanych
kobiet.
Badania Melwilla dowodzą, że wśród kobiet istnieje duże zapotrzebowanie na wiedzę z zakresu wpływu
różnych czynników na występowanie WNM. Spośród
tych czynników, jak pisze Melwille, najczęściej wymieniane były: przebyte porody 48%, wiek – 12%, poziom
estrogenów oraz menopauza – 7% [5].
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 675-678
Analiza materiału własnego wskazuje na znaczne
zainteresowanie respondentek następującymi czynnikami predysponującymi do wystąpienia wysiłkowego
nietrzymania moczu: praca fizyczna – 19,1% całej
badanej grupy, nikotyna – 19,5%, masa ciała – 22,6%,
brak aktywności fizycznej – 16,2% oraz zaparcia
– 22,6%.
Wyniki badań własnych wskazują na to, że wśród
kobiet z WNM panuje zapotrzebowanie na wsparcie
emocjonalne, świadczące o zagubieniu i lękach wynikające niejednokrotnie z nieumiejętnego radzenia
sobie z problemem – 16,2% odpowiedzi wskazywało
na potrzebę wsparcia emocjonalnego.
Podsumowanie
Nietrzymanie moczu jest jedną z najczęściej
występujących przewlekłych chorób kobiecych. Stanowi poważny problem zdrowotny współczesnego
społeczeństwa pociągający za sobą koszty finansowe
i społeczne. Z powodu niedostatecznej wiedzy kobiety chorujące na WNM zajmują wobec problemu
bierną postawę. Nie mniej jednak wykazują duże
zainteresowanie tematem. Wychodząc naprzeciw
oczekiwaniom kobiet, należałoby popularyzować
wiedzę z zakresu stylu życia jak również sposobów
ograniczania czynników ryzyka nietrzymania moczu.
Większa świadomość pacjentek pozwoli bowiem na
szybszy i łatwiejszy kontakt, lepszą współpracę oraz
szybsze rozpoznawanie choroby. Przyczyni się również
do zmniejszenia niepokoju. Otwarte i nieskrępowane
podejście kobiet do choroby, ułatwi współpracę z członkami zespołu terapeutycznego, w tym położnymi, co
umożliwi realizację programu profilaktycznego jak
również podjęcie dalszych badań diagnostycznych
i leczniczych.
Piśmiennictwo / References
1. Sory A, Misiura P. Nietrzymanie moczu. [w:] Encyklopedia
dla pielęgniarek i położnych. Widomska-Czekajska T,
Górajek-Jóźwik J (red). PZWL, Warszawa 2010: 562.
2. Banach R, Zdziennicki A. Diagnostyka i aktualne wytyczne
postępowania terapeutycznego w nietrzymaniu moczu
u kobiet. Ginekol Prakt 2004, 12 (4): 37- 43.
3. Miękoś E, Sosnowski M, Zydek C. Czynniki ryzyka
występowania i zapobiegania nietrzymania moczu u kobiet.
Prz Menopauzal 2004, 5: 43-49.
4. Danforth K, Townsend M, Lifford K, Curhan G, Resnick N,
i wsp. Risk Factors for Urinary Incontinence among Middleaged Women. Obstetrics Gynecol 2006, 194 (2): 339-345.
5. Mellville J, Wagner L, et al. Women’s Perceptions about the
Etiology of Urinary Incontinence. J Women’s Health 2008,
17(7): 1093-1098.
6. Ragins AI, Jun S, Thom DH, et al. Effects of Urinary
Incontinence, Comorbidity and Race on Quality of Life
Outcomes in Women. Journal Urology 2008, 179(2):
651‑655.
7. Stadnicka G, Iwanowicz-Palus G, Bień A. Ocena stanu
wiedzy kobiet na temat nietrzymania moczu jako problemu
społecznego. Konferencja naukowa ,,Śląskie dni medycyny
społecznej i zdrowia publicznego”. Zabrze – Szczyrk 2002.
Wiad Lek 2002, 55 supl. 1, cz 1: 459-465.
8. Adamczuk J. Możliwości oferowanej pomocy ze strony
położnej a oczekiwania kobiet z WNM. Praca magisterska.
Uniwersytet Medyczny, Lublin 2008.