Fotografia i archiwum wprowadzenie

Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
WARSZTAT nr 1
Scenariusz szczegółowy
Temat warsztatu: Fotografia i archiwum – wprowadzenie
Główne wątki cyklu warsztatów:
Praca z archiwum fotograficznym – podstawą i punktem wyjścia do spotkania jest archiwum
fotografii rodzinnych. Może być to zbiór zdjęć opublikowanych w sieci w wolnym dostępie, fizyczne
archiwum (prywatne lub instytucjonalne), zdjęcia pochodzące z instytucjonalnych zbiorów cyfrowych.
W przypadku skupienia na pojęciu „historii” (zamiast „rodziny”) mogą być to również zdjęcia
historyczne, pochodzące z cyfrowych archiwów państwowych (np. www.fototeka.dsh.pl, www.nac.pl)
lub kolekcji artystycznych (np. www.zofiarydet.com). Istotne jest, aby fotografie zostały wydrukowane.
Wybrane z nich można połączyć z opowieściami / historiami o przedstawionych osobach i sytuacjach.
Przetwarzanie zdjęć / kolaż – fotografie archiwalne są punktem wyjścia do twórczych działań: cięcia,
kolorowania, podpisywania, sklejania, przerywania i łączenia. Fotografie można potraktować zarówno
jako materiał plastyczny, z którym można pracować intuicyjnie, spontanicznie, poddając się emocjom
lub przeciwnie – jako materiałem informacyjnym, pozwalającym na snucie opowieści, przypuszczeń,
tworzenie interpretacji, uruchamianie narracyjnych skojarzeń. Dobrym pomysłem może być tworzenie
kolaży – zarówno indywidualnych, tworzonych w parach oraz grupowo – bo jest to forma, która
pozwala na przetwarzanie zdjęć na różne sposoby: uwzględniając ich właściwości plastyczne lub/i
narracyjne.
Dzielenie się opowieściami / wrażeniami – przetwarzaniu zdjęć mogą towarzyszyć momenty
zatrzymania i rozmowy, która wywoływana jest przez obrazy. Konkretne, wybrane zdjęcia lub
fragmenty kolażu mogą budzić skojarzenia i wspomnienia związane z własnym doświadczeniem,
życiem rodzinnym, sposobem rozumienia historii. Pojedyncze słowa lub zdania można zapisywać na
kartkach i dołączać nawzajem do swoich kolaży. Uczestnicy mogą zostać również poproszeni
o przygotowanie opowieści lub wspomnienia w formie wypowiedzi, które mogą być zarejestrowane na
dyktafonie. Nagrania mogą być dźwiękowym podkładem kolaży.
Tworzenie wystawy – istotny jest moment finałowy: prezentacja prac publiczności. Wystawę warto
zorganizować w miejscu, które, z jednej strony, będzie sprzyjało spotkaniu i rozmowie, z drugiej,
będzie związane z kontekstem wystawienniczym i artystycznym. Wystawa nie musi być wyłącznie
prezentacją wykonanych prac, ale sytuacją, która pozwoli widzom na interakcje, wspólne działanie,
dołączenie do wystawy swojego elementu.
Integracja i współpraca – najistotniejszym działaniem podczas warsztatów jest bycie razem. Osoby
neurotypowe i osoby ze spektrum autyzmu traktowane są w taki sam, partnerski sposób
(z uszanowaniem ich indywidualnych potrzeb związanych z komunikacją). Wspólne działanie jest dla
uczestników okazją, aby się nawzajem zobaczyć, usłyszeć, wymienić opowieściami i pomysłami.
Grupa wiekowa: Grupa 10 osób dorosłych (18+) ze spektrum autyzmu oraz neurotypowych
Opis grupy: W warsztatach bierze udział ok. 10 osób – połowa to osoby ze spektrum autyzmu,
połowa to osoby neurotypowe. Grupa powstaje w wyniku otwartej rekrutacji ważne, aby uczestnicy
mieli jasność, że warsztat będzie dotyczył twórczej pracy z archiwum fotograficznym oraz posłuży
wymianie opowieści rodzinnych, wspomnień, historii.
Rekrutację warto przeprowadzić w oparciu o formularz zgłoszeniowy, w którym osoby chętne do
udziału w warsztatach opiszą swoje motywacje i zainteresowania. Dodatkowo można poprosić
o załączenie dowolnej fotografii i jej krótki opis.
Z osobami zaproszonymi do warsztatów warto spotkać się przede rozpoczęciem faktycznego
działania – aby poznać ich oczekiwania, potrzeby, sposób komunikowania się a także zapoznać ich z
miejscem w którym będą odbywały się warsztaty.
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Czas trwania: 90 minut
Słowa kluczowe: archiwum, fotografia, kolaż, historia, rodzina, spektrum autyzmu, neurotypowość
Cele warsztatu:




Stworzenie sytuacji spotkania opartego na wspólnym działaniu i rozmowie - poznanie siebie
nawzajem, nie tylko między osobami z autyzmem i neurotypowymi, ale w całej grupie.
Zaobserwowanie i nauczenie się różnych sposobów komunikacji, rozumienia, odbierania
rzeczywistości.
Stworzenie oferty ambitnych, eksperymentalnych, wartościowych warsztatów twórczych
skierowanych do osób dorosłych – w tym osób ze spektrum autyzmu – których często brakuje
w działalności instytucji publicznych.
Uruchomienie rodzinnych wspomnień – dotknięcie tematów ważnych, trudnych,
wzruszających – uruchomienie emocji i szukanie punktów wspólnych w indywidualnych,
różnorodnych historiach uczestników.
Stworzenie nowego doświadczenia dla animatorów, edukatorów i instytucji, które dotychczas
nie miały okazji do pracy z grupami dorosłych uczestników: neurotypowych i/lub ze spektrum
autyzmu.
Metody zajęć: wykład, dyskusja, pokaz, praca indywidualna ze zdjęciami,
Prowadzący i opis pełnionych ról:
Animator - prowadzi warsztat, wita grupę oraz wprowadza w tematykę zajęć. Animator prezentuje plan
na najbliższą godzinę zajęć, opowiada o projekcie, konstruuje kontrakt z grupą, oraz animuje rozmowę
o zdjęciach uczestników. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami.
Edukator - współprowadzi warsztat, opowiada o zbiorach, o zasobach i historii placówki, którą
reprezentuję. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami.
Terapeuta - Rolą terapeuty podczas warsztatów jest wspieranie osób ze spektrum i pomoc w
rozumieniu oczekiwań i poleceń oraz wsparcie w sytuacjach kryzysowych. Terapeuta wspiera
uczestników
w pracy, tłumaczy niezrozumiałe polecenia, przejmuje pracę z uczestnikami,
wymagającymi dużego wsparcia i pracy indywidualnej, rozwiązuje zaistniałe konflikty.
Niezbędne materiały:








zbiór zdjęć (min. 500 szt.) z wydrukowanych w labie fotograficznym – 10x15 cm, błysk,
z nazwą pliku cyfrowego wydrukowaną na odwrocie
10 teczek tekturowych
czarne flamastry i markery
podłużne paski sztywnego, białego papieru, kartki A4
szeroka taśma papierowa
projektor, komputer
wydruk zdjęć przysłanych przez uczestników
flipchart
Przygotowanie przed warsztatami:
Przed rozpoczęciem cyklu zajęć warto zebrać informacje na temat ewentualnych potrzeb wsparcia
osób ze spektrum autyzmu. Szczególnie ważne będą informacje dotyczące wspomagania
komunikowania się.
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Część osób z autyzmem może mieć problem w zakresie rozumienia mowy oraz nadawaniem
komunikatów. Ważne wówczas jest przygotowanie pomocy typu zdjęcia lub obrazki (piktogramy), które
będą przedstawiały:
 kolejne aktywności planowane w ciągu zajęć,
 materiały, akcesoria i narzędzia, które będą wykorzystywane podczas zajęć,
 pojęcia związane z tematem warsztatów (należy pamiętać, że niektóre osoby ze spektrum
mogą mieć duże problemy z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych).
Warto jest poprosić opiekunów osób ze złożonymi potrzebami dotyczącymi komunikowania się (osób
niemówiących lub posługujących się mową w sposób ograniczony), by na każde spotkanie przynosili
ze sobą używane przez nich pomoce komunikacyjne (książki /tablice komunikacyjne, komunikatory,
tablety, itp.)
W czasie spotkania przed pierwszym warsztatem warto omówić cel i przebieg cykl spotkań
warsztatowych. Ważne jest, by uczestnicy otrzymali informacje, że będą pracować w parach i w całej
grupie.
Przebieg spotkania:
*Wskazówka - Zadaniem terapeuty jest indywidualne wsparcie osób ze spektrum autyzmu,
dostosowywanie form i metod do ich potrzeb, indywidualizowanie i dostosowywanie instrukcji oraz
zadań, tak by każdy z uczestników mógł w pełni uczestniczyć w proponowanych aktywnościach.
Powitanie - 5 min.
Krzesła są ustawione w okrąg. Przygotowany jest flipchart, projektor, stół z materiałami i
wydrukowanymi zdjęciami. Spotkanie rozpoczyna się od powitania uczestników przez osoby
prowadzące, przedstawienia struktury i celów cyklu warsztatów, przedstawienie struktury dzisiejszego
spotkania (warto spisać kolejność poszczególnych działań na flipcharcie).
*Wskazówka - Dla osób ze spektrum autyzmu istotne jest przewidywanie i planowanie wydarzeń, stąd
też ważnym elementem jest utworzenie przez prowadzących planu/struktury warsztatu i
przedstawienie go w formie wizualnej (pisemnej i/lub obrazkowej (zdjęcia, ilustracje, piktogramy)).
Forma znaków w planie jest zależna od rozumienia uczestników. Można również stosować
indywidualne plany zajęć dla uczestników ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi, tj. dla osób
niemówiących i/lub mających problemy z rozumieniem mowy. Po wykonaniu aktywności – można
wykreślać z planu zrealizowane zadanie lub odnosić się wskazując kolejny.
Przedstawianie się uczestników - 15 min.
Prowadzący/a pokazuje lub wyświetla (w przypadkowej kolejności) zdjęcia, które zostały nadesłane w
formularzach zgłoszeniowych – dzięki temu unikamy stresu wynikającego z kolejności determinowanej
przez zajmowane miejsce. Osoba, która rozpoznaje swoje zdjęcie przedstawia się – opowiadając
krótko o sobie (kim jesteś?), o swoich motywacjach (co sprawia/dlaczego, że tu jesteś?) oraz
o zdjęciu. Warto wskazać maksymalny czas wypowiedzi – 1 minuta.
*Wskazówka - Dla niektórych osób ze spektrum istotną pomocą będzie zadanie konkretnych,
pojedynczych pytań. Dawanie w podpowiedzi opcje do wyboru, np. „Czy na zdjęciu jest twoja siostra
czy ty?”
Kontrakt - 15 min
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Wspólne stworzenie kontraktu – zasad potrzebnych grupie do komfortowej pracy. Spisany kontrakt
powinien towarzyszyć wszystkim kolejnym spotkaniom z cyklu.
*Wskazówka - Ważne by w kontrakcie znalazł się zapis, że można w każdej chwili poprosić o pomoc
oraz, że można odmówić udziału w trudnym zadaniu
Zapoznanie ze zbiorem fotografii - 5 min.
Osoba prowadząca krótko przedstawia charakterystykę zbioru fotograficznego – tłumaczy skąd się
wzięły zdjęcia, co przedstawiają, do kogo należą. Zdjęcia mogą być w tym czasie prezentowane
z projektora, a wydruki są rozłożone na dużym stole.
*Wskazówka - Dla osób z głębszymi problemami w komunikowaniu się, terapeuta/asystent
dostosowuje indywidualnie komunikat, koncentrując się na opisie zdjęć (np. tematyka zdjęć,
omawianie elementów zdjęć)
Wybór zdjęć - 20 min.
Uczestnicy otrzymują swoje teczki – osoba prowadząca prosi o ich podpisanie, a następnie zaprasza,
aby każda osoba wybrała ze stołu od 10 do 20 zdjęć, z którymi coś ją łączy. Uczestnicy mogą
samodzielnie ustalić własne kryterium tego wyboru – mogą być to zdjęcia, które uznają za ładne,
ciekawe, intrygujące, kojarzące się z własnymi zbiorami rodzinnymi. Polecenie może być również
bardziej sprecyzowane – „Wybierz od 10 do 20 zdjęć, które kojarzą się ze słowem
RODZINA/HISTORIA”. Wybrane zdjęcia uczestnicy układają na podłodze obok swoich krzeseł.
*Wskazówka - Niektóre osoby z autyzmem będą wymagać podawania bardzo konkretnej instrukcji,
wówczas zadaniem terapeuty/ asystenta jest określenie, np. ilości wybranych zdjęć, wspieranie w
trakcie wyboru, zapisywanie podawanych skojarzeń.
Słowne skojarzenia - 10 min.
Osoba prowadząca rozdaje uczestnikom paski papieru i czarne mazaki. Każdy uczestnik jest
proszony o zapisanie pojedynczych słów-skojarzeń, które opisują jego/jej wybór zdjęć. Drukowanymi,
dużymi literami należy zapisać po jednym słowie na jednej kartce – maksymalnie 5. Spośród słów
każda osoba wybiera jedno, które chce zaprezentować grupie jako roboczy tytuł swojego zbioru zdjęć.
*Wskazówka - Zadanie to wymaga myślenia kreatywnego i abstrakcyjnego, dlatego może okazać się
trudne dla niektórych osób ze spektrum. Wspomaganiem ze strony terapeuty/ asystenta podczas tego
będzie zadawanie dodatkowych pytań (zależnie od rozumienia, np., opisywanie treści, osób i ew.
elementów przedstawionych na fotografiach, zadawanie podpowiedzi – do wyborów, zadawanie pytań
zamkniętych).
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Podsumowanie pracy - 10 min.
Runda zamykająca – każdy uczestnik/uczestniczka przedstawia swoje słowo-klucz, które opisuje
jego/jej wybór zdjęcia. Zdjęcia są rozłożone na podłodze tak, aby inne osoby mogły je zobaczyć.
Zakończenie - 5 min.
Schowanie zdjęć do podpisanych teczek i pożegnanie grupy.
Opracowanie:
Agnieszka Pajączkowska
Olga Świeża