Forografia i sztuka – tworzenie fotokolaży

Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
WARSZTAT nr 2
Scenariusz szczegółowy
Temat warsztatu: Fotografia i sztuka – tworzenie fotokolaży
Główne wątki cyklu warsztatów:
Praca z archiwum fotograficznym – podstawą i punktem wyjścia do spotkania jest archiwum
fotografii rodzinnych. Może być to zbiór zdjęć opublikowanych w sieci w wolnym dostępie, fizyczne
archiwum (prywatne lub instytucjonalne), zdjęcia pochodzące z instytucjonalnych zbiorów cyfrowych.
W przypadku skupienia na pojęciu „historii” (zamiast „rodziny”) mogą być to również zdjęcia
historyczne, pochodzące z cyfrowych archiwów państwowych (np. www.fototeka.dsh.pl, www.nac.pl)
lub kolekcji artystycznych (np. www.zofiarydet.com). Istotne jest, aby fotografie zostały wydrukowane.
Wybrane z nich można połączyć z opowieściami / historiami o przedstawionych osobach i sytuacjach.
Przetwarzanie zdjęć / kolaż – fotografie archiwalne są punktem wyjścia do twórczych działań: cięcia,
kolorowania, podpisywania, sklejania, przerywania i łączenia. Fotografie można potraktować zarówno
jako materiał plastyczny, z którym można pracować intuicyjnie, spontanicznie, poddając się emocjom
lub przeciwnie – jako materiałem informacyjnym, pozwalającym na snucie opowieści, przypuszczeń,
tworzenie interpretacji, uruchamianie narracyjnych skojarzeń. Dobrym pomysłem może być tworzenie
kolaży – zarówno indywidualnych, tworzonych w parach oraz grupowo – bo jest to forma, która
pozwala na przetwarzanie zdjęć na różne sposoby: uwzględniając ich właściwości plastyczne lub/i
narracyjne.
Dzielenie się opowieściami / wrażeniami – przetwarzaniu zdjęć mogą towarzyszyć momenty
zatrzymania i rozmowy, która wywoływana jest przez obrazy. Konkretne, wybrane zdjęcia lub
fragmenty kolażu mogą budzić skojarzenia i wspomnienia związane z własnym doświadczeniem,
życiem rodzinnym, sposobem rozumienia historii. Pojedyncze słowa lub zdania można zapisywać na
kartkach i dołączać nawzajem do swoich kolaży. Uczestnicy mogą zostać również poproszeni
o przygotowanie opowieści lub wspomnienia w formie wypowiedzi, które mogą być zarejestrowane na
dyktafonie. Nagrania mogą być dźwiękowym podkładem kolaży.
Tworzenie wystawy – istotny jest moment finałowy: prezentacja prac publiczności. Wystawę warto
zorganizować w miejscu, które, z jednej strony, będzie sprzyjało spotkaniu i rozmowie, z drugiej,
będzie związane z kontekstem wystawienniczym i artystycznym. Wystawa nie musi być wyłącznie
prezentacją wykonanych prac, ale sytuacją, która pozwoli widzom na interakcje, wspólne działanie,
dołączenie do wystawy swojego elementu.
Integracja i współpraca – najistotniejszym działaniem podczas warsztatów jest bycie razem. Osoby
neurotypowe i osoby ze spektrum autyzmu traktowane są w taki sam, partnerski sposób
(z uszanowaniem ich indywidualnych potrzeb związanych z komunikacją). Wspólne działanie jest dla
uczestników okazją, aby się nawzajem zobaczyć, usłyszeć, wymienić opowieściami i pomysłami.
Grupa wiekowa: Grupa 10 osób dorosłych (18+) ze spektrum autyzmu oraz neurotypowych
Opis grupy: W warsztatach bierze udział ok. 10 osób – połowa to osoby ze spektrum autyzmu,
połowa to osoby neurotypowe. Grupa powstaje w wyniku otwartej rekrutacji ważne, aby uczestnicy
mieli jasność, że warsztat będzie dotyczył twórczej pracy z archiwum fotograficznym oraz posłuży
wymianie opowieści rodzinnych, wspomnień, historii.
Rekrutację warto przeprowadzić w oparciu o formularz zgłoszeniowy, w którym osoby chętne do
udziału w warsztatach opiszą swoje motywacje i zainteresowania. Dodatkowo można poprosić
o załączenie dowolnej fotografii i jej krótki opis.
Z osobami zaproszonymi do warsztatów warto spotkać się przede rozpoczęciem faktycznego
działania – aby poznać ich oczekiwania, potrzeby, sposób komunikowania się a także zapoznać ich z
miejscem w którym będą odbywały się warsztaty.
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Czas trwania: 90 minut
Słowa kluczowe: archiwum, fotografia, kolaż, historia, rodzina, spektrum autyzmu, neurotypowość
Cele warsztatu:




Stworzenie sytuacji spotkania opartego na wspólnym działaniu i rozmowie - poznanie siebie
nawzajem, nie tylko między osobami z autyzmem i neurotypowymi, ale w całej grupie.
Zaobserwowanie i nauczenie się różnych sposobów komunikacji, rozumienia, odbierania
rzeczywistości.
Stworzenie ambitnych, eksperymentalnych, wartościowych warsztatów twórczych
skierowanych do osób dorosłych – w tym osób ze spektrum autyzmu.
Uruchomienie rodzinnych wspomnień – dotknięcie tematów ważnych, trudnych,
wzruszających – uruchomienie emocji i szukanie punktów wspólnych w indywidualnych,
różnorodnych historiach uczestników.
Stworzenie nowego doświadczenia dla animatorów, edukatorów i instytucji, które dotychczas
nie miały okazji do pracy z grupami dorosłych uczestników: neurotypowych i/lub ze spektrum
autyzmu.
Metody zajęć: wykład, dyskusja, pokaz, praca indywidualna ze zdjęciami,
Prowadzący i opis pełnionych ról:
Animator - prowadzi warsztat, wita grupę oraz wprowadza w tematykę zajęć. Animator prezentuje plan
na najbliższą godzinę zajęć, opowiada o projekcie, konstruuje kontrakt z grupą, oraz animuje rozmowę
o zdjęciach uczestników. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami.
Edukator - współprowadzi warsztat, opowiada o zbiorach, o zasobach i historii placówki którą
reprezentuję. Współprowadzi część polegającą na pracy nad zdjęciami.
Terapeuta - Rolą terapeuty podczas warsztatów jest wspieranie osób ze spektrum i pomoc w
rozumieniu oczekiwań i poleceń oraz wsparcie w sytuacjach kryzysowych. Terapeuta wspiera
uczestników
w pracy, tłumaczy niezrozumiałe polecenia, przejmuje pracę z uczestnikami,
wymagającymi dużego wsparcia i pracy indywidualnej, rozwiązuje zaistniałe konflikty.
Niezbędne materiały:
















reszta wydrukowanych zdjęć z DSH
sztywne, transparentne folie formatu ok. A2 - przezroczyste
folie transparentne w innych kolorach (niebieski, czerwony) do cięcia
kleje (klejące do folii oraz do papieru)
taśmy klejące – czerwone, niebieskie, białe
taśma klejąca dwustronna
taśma klejąca transparentna
taśma papierowa / malarska
nożyczki
nożyki
zszywacze
dziurkacze
sznurek
kółka samoprzylepne
duże XERO z opcją powiększania kserowanych materiałów – z tonerem i zapasem papieru
drukarki termo sublimacyjne
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum









karta SD ze zdjęciami z wyborem zdjęć uczestników
markery: czarne i czerwone – różnej grubości
flamastry czarne i czerwone
sztywne, białe kartki A4
stare gazety
slideshow z przykładami KOLAŻU (krótka historia)
rzutnik i komputer
losy do losowania – 5 par tego samego zdjęcia z archiwum DSH wydrukowane w małym
formacie i złożone na pół lub włożone do kopert
flipchart z rozpisanym przebiegiem spotkania
Przebieg spotkania:
Powitanie - 5 min.
W sali przygotowane są stanowiska do pracy w parach – stoły i krzesła. Na środku stoi stół z resztą
wydrukowanych zdjęć oraz z zestawem materiałów plastycznych i technicznych. Grupa zostaje
powitana przez osobę prowadzącą. Uczestnicy siadają w parach przy stołach. Osoba prowadząca
prezentuje na flipcharcie plan dzisiejszego spotkania i przypomina zasady spisane w kontrakcie
Wskazówka: Kolejne punkty warsztatów przedstawiane są w formie wizualnej: zapisanej i/lub
obrazkowej. Istotne jest, by zajęcia przebiegały wg zaplanowanej struktury a jeśli konieczne jest
wprowadzenie zmiany – zapowiadamy ją uczestnikom i nanosimy zmianę na planie. Sytuacje
niezapowiedzianych zmian lub dłuższego oczekiwania może być sytuacją bardzo stresującą dla osób
ze spektrum autyzmu. Nie jest konieczne określanie długości trwania każdego z elementów zajęć,
jednak należy rozpocząć i zakończyć warsztaty o wyznaczonej godzinie. W sytuacji, gdy spotkanie
miałoby rozpocząć się z opóźnieniem lub ulec przedłużeniu należy zapytać o zgodę uczestników lub
dać wybór czy decydują się zakończyć czy zostają dłużej.
Losowanie par - 5 min.
Prowadzący wręcza uczestnikom przygotowane koperty-losy służące do podzielania uczestników na
dwuosobowe zespoły. W każdej kopercie znajduje się zdjęcie mające swoją parę – uczestnicy losują
kopertę i szukają osoby, która wylosowała takie samo zdjęcie. UWAGA! Osoby neurotypowe i ze
spektrum autyzmu losują koperty z tego samego zbioru. Oznacza to, że mogą powstać pary
„mieszane”, ale również, że może powstać para osób neurotypowych lub para osób ze spektrum
Praca w parach - 15 min.
Uczestnicy otrzymują od prowadzących swoje teczki z wybranymi zdjęciami oraz zadanie, aby
zaprezentować je sobie wzajemnie – rozkładają zdjęcia na wspólnym stole i przeglądają fotografie
oraz zapisane na kartkach słowa-skojarzenia. Po chwili wzajemnego oglądania i rozmowy, osoba
prowadząca prosi, aby uczestnicy poszukali czegoś, co łączy ich zbiory – mogą być to podobne
motyw, skojarzenia, osoby na zdjęciach itd.
Wskazówka - Terapeuta/ asystent wspiera osobę ze spektrum w komunikowaniu się z drugą osobą
z pary, wyjaśnia polecenia oraz instrukcje oraz pomaga zorganizować pracę.
Czym jest kolaż - 10 min.
Osoba prowadząca skupia uwagę grupy na prezentacji multimedialnej. Krótko przedstawia i tłumaczy
pojęcie kolażu, szczególnie w historii fotografii – w prezentacji znajdują się inspirujące przykłady
przetwarzania i łączenia ze sobą fotografii. Prezentacja jest wprowadzaniem do zadania polegającego
na wykonaniu w parach wspólnych kolaży.
Warsztaty
AUTENTYZM Rodzina. Historia. Archiwum
Wskazówka - Podczas prezentacji ważne jest wyjaśnianie nowych pojęć, ew. zapisywanie ich. Ważne
będzie również podawanie dużej ilości przykładów w formie zdjęć, można przygotować przykładowe
kolaże lub ich wydruki.
Praca nad kolażem - 30 min.
Uczestnicy otrzymują tablice z pleksi (po jednej na parę), a osoba prowadząca prezentuje dostępne
urządzenia (xero) i materiały zgromadzone na stole, tłumacząc jak można z nich skorzystać
(opcjonalnie: można wcześniej przygotować przykłady – powiększone fragmenty zdjęć, wielokrotne
kopie wykonane na xero, zdjęcia przecięte, rozdarte, naklejona na pleksi na różne sposoby).
Rozpoczyna się praca nad kolażem. Punktem wyjścia są zbiory fotografii z teczek oraz słowa klucze.
Wskazówka - Terapeuta/ asystent wspiera osobę ze spektrum w komunikowaniu się z drugą osobą w
pary, wyjaśnia polecenia oraz instrukcje; pomaga zorganizować pracę, poprzez np. prezentowanie
przykładów, odnoszenie się do prezentowanych podczas omówienia technik i prezentowanie ich,
dawanie wyborów dotyczących materiałów i narzędzi. Ważne by osoby niemówiące mogły korzystać
z pomocy do komunikowania się prosząc o materiały lub narzędzia.
Runda podsumowująca - 10 min.
Pary uczestników prezentują sobie nawzajem dotychczas wykonane kolaże (z założeniem, że jest to
work-in-progress). Grupa dzieli się informacjami zwrotnymi, skojarzeniami i wrażeniami płynącymi
z powstających kolaży. Osoby prowadzące zapewniają, że rozpoczęte kolaże zostaną bezpiecznie
przechowane do kolejnego spotkania.
Zadanie domowe – uczestnicy są proszeni, aby na kolejne spotkanie przynieść wybrane zdjęcia
z archiwum rodzinnego, które chcieliby dołączyć do swojego kolażu.
Wskazówka - Dobrym pomysłem będzie wysłanie do uczestników warsztatu wiadomości
przypominającym o zadaniu domowym 2-3 dni przed datą kolejnego spotkania.
Zakończenie i pożegnanie grupy - 5 min.
Opracowanie:
Agnieszka Pajączkowska
Olga Świeża