Dlaczego giną leki w szpitalach czyli odpowiedzialność kierowników

Dlaczego giną leki w szpitalach czyli odpowiedzialność
kierowników podmiotów medycznych za braki materiałowe.
W placówkach medycznych, takich jak szpitale, instytuty, przychodnie itp.
na porządku dziennym są wielotysięczne straty wynikające z niedoboru leków.
Różnego rodzaju preparaty medyczne, o których wiadomo, że są kosztowne
i powinny być
z największą ostrożnością i rozwagą podawane
pacjentom,
najzwyczajniej giną ze szpitalnych szaf, szafek, lodówek i innych miejsc w których
są przechowywane. Kto za to odpowiada? Jaki jest rozmiar tych strat w skali
całego kraju i czy rzeczywiście musi to być kolejny koszt, obciążający-finalniepacjentów, podatników i inne osoby, które na rozmiar tych strat nie mają żadnego
wpływu?
Próbując odpowiedzieć na to pytanie należałoby w pierwszej kolejności
zajrzeć do raportów z kontroli przeprowadzonych w poszczególnych placówkach
medycznych. Specjalistyczne firmy audytorskie wskazują na nieprawidłowości
w zakresie gospodarki lekami, brak schematów działania wykluczających stałe
marnotrastwo czy wręcz kradzieże leków. Podnoszą, że jednym z najważniejszych
aspektów prawidłowego funkcjonowania każdego szpitala, czy innej placówki
medycznej jest sposób zarządzania lekami i innymi materiałami medycznymi,
a także sposób kontroli nad ich prawidłowym wykorzystaniem. W aspekcie
ekonomicznym podaje się
taki wskaźnik, jak
udział kosztów materiałowych
w kosztach całościowych funkcjonowania szpitala (czy innej placówki) który to
udział
nie powinien przekraczać określonego procentowego pułapu. Raporty
audytorskie sygnalizują konieczność współpracy pomiędzy aptekami szpitalnymi,
zaopatrzeniem , księgowością. Osobny problem to wybór odpowiednich leków przy
uwzględnieniu stosunku jakości do ceny, racjonalizacja farmakoterapii (również
w aspekcie ekonomicznym) właściwe wykorzystanie procedury przetargowej przy
zakupie leków oraz materiałów medycznych - wprowadzenie odpowiedniej
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03
procedury składania zamówień w aptekach itp przez poszczególne oddziały. Nie
wchodząc jednakże w te aspekty należy zauważyć, że konieczność wprowadzenie
odpowiednich
procedur rozchodu leków na oddziałach - szczegółową kontrolę
zużycia leków przez oddziały - kontrolę funkcjonowania apteczek oddziałowych
jawi się wielokrotnie jako elementarny przejaw gospodarności osób kierujących
takimi placówkami.
Tak więc problem od strony praktycznej od dawna został dostrzeżony. Nie
można jednakże oczekiwać, że audyt, nawet najlepszy, dostarczy podmiotowi
medycznemu (a właściwie jego organowi nadzorującemu)
gotowych rozwiązań
prawnych polegających na wskazaniu które osoby i w jaki sposób powinno się
pociągnąć do odpowiedzialności finansowej, za zmarnowane, rozkradzione,
zagubione leki, a –jak wiadomo powszechnie-są to kwoty olbrzymie. Co więcej
znana jest pacjentom praktyka stosowana w szpitalach, polegająca na unikaniu
podania leku z zasobów szpitalnych, a wręczeniu recepty rodzinie. Innymi słowy
częstokroć tolerowane są wielotysięczne ubytki materiałowe na obszarze leków
czy innych preparatów medycznych, przy równoczesnym
oszczędności na pacjentach, którym podaje się
wzmiankowaną wyżej receptę,
wprowadzaniu
leki tańsze, czy to wręcza
lub……………………………………(inny przykład możliwie drastyczny
Tymczasem rozwiązanie problemu polega na przestrzeganiu przepisów
o
odpowiedzialności
osób
zatrudnionych
w podmiotach medycznych i egzekwowaniu
na
kluczowych
stanowiskach
tejże odpowiedzialności w sposób
motywujący do wzmocnienia czujności i kreatywności na tym obszarze. Choć
stwierdzenia o konieczności właściwego nadzoru nad osobami mającymi dostęp
do tej części mienia szpitala, jaką stanowią leki, jak i konieczności egzekwowania
odpowiedzialności wynikającej z przepisów prawa, wydają się być zwykłym
truizmem, to dotychczasowa praktyka i rozmiar strat w poszczególnych
placówkach pozwalają przypuszczać, że nikomu, poza pacjentami, nie zależy na
poprawie sytuacji.
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03
Przepisy o odpowiedzialności kierowników podmiotów medycznych są
tymczasem jednoznaczne i w praktyce obciążenie tej grupy pracowników czy
managerów pełną odpowiedzialnością materialną nie stanowiłoby problemu
dla placówki, czy jej organu nadzorczego, a sprawa przed sądem miałaby
raczej przewidywalny finał.
Stwierdzenie powyższe wynika wprost z analizy przepisów:
Podmioty lecznicze, wymienione enumeratywnie w art. 4 ustawy z dnia 15
kwietnia 2011r. o działalności leczniczej
dzielą się na ,,działające jako
przedsiębiorcy” i pozostałe (samodzielne publiczne z.o.z.-y, jednostki budżetowe,
instytuty badawcze, stowarzyszenia, fundacje, czy inne jednostki organizacyjne
wymienione w tym przepisie).
Podział ten znajduje odzwierciedlenie w przepisach dotyczących kierowników
tych
podmiotów.
Odpowiedzialność
kierowników
podmiotów
będących
przedsiębiorcami za wyniki finansowe tych podmiotów stanowi na tyle rozległe
zagadnienie, że wymaga odrębnego omówienia, w niniejszym opracowaniu
zostaną zasygnalizowane jedynie aspekty odpowiedzialności opartej na kodeksie
pracy i odpowiedzialności karnej, te bowiem przepisy pozostają wspólne dla osób
kierujących
podmiotami
leczniczymi,
bez
względu
na
to
czy
chodzi
o przedsiębiorców, czy pozostałe podmioty.
Na gruncie cytowanej już ustawy o działalności leczniczej (…) uregulowano
( w przepisie art.46 ust. 1 ) odpowiedzialność za zarządzanie podmiotem
leczniczym niebędącym przedsiębiorcą. Odpowiedzialność tę ponosi kierownik.
Istotne jest, że ust. 3 tego przepisu stanowi, iż w przypadku podmiotów
leczniczych
niebędących
przedsiębiorcami
podmiot
tworzący
nawiązuje
z kierownikiem stosunek pracy na podstawie powołania lub umowy o pracę albo
zawiera z nim umowę cywilnoprawną. Podstawa zatrudnienia osoby kierującej
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03
placówką która jest ,,przedsiębiorcą” w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów
może być analogiczna, stąd wspólne zasady odpowiedzialności.
Tym samym, w zależności od podstawy wykreowania stosunku pracy (lub
innego
o
w
oparciu
o
który
kierownik
pełni
swoja
funkcję),
przepisów
odpowiedzialności za gospodarkę materiałową, należy szukać odpowiednio:
w kodeksie pracy, kodeksie cywilnym, czy też w
indywidualnym
kontrakcie
menagerskim. Nie jest to jednak wyliczenie kompletne, bo do wskazanych wyżej
uregulowań dojdą
podmiotów
przepisy regulujące gospodarkę finansową poszczególnych
leczniczych
a
przede
wszystkim
przepisy
karne,
dotyczące
odpowiedzialności osób zarządzających za niegospodarność.
Przyjmując, że większość kierowników podmiotów medycznych pozostaje
w zatrudnieniu w oparciu o umowę o pracę, lub kontrakt menagerski, należy
wskazać, iż podstawowa ich odpowiedzialność została uregulowana w kodeksie
pracy. W większości przypadków odpowiedzialność za szkodę w postaci niedoboru
zamknie się
w kwocie 3-miesięcznego wynagrodzenia kierownika, nie jest
to jednakże stwierdzenie wystarczające, łatwo bowiem wyobrazić sobie sytuację,
w której kierownik odpowie za całą stratę i będzie zobowiązany do zapłacenia za
utracone leki, czy inne materiały bez żadnych ograniczeń kwotowych.
W stanach faktycznych polegających na zaniedbaniach kierownika placówki
medycznej, gdzie szkoda była łatwa do przewidzenia (widoczne, wielokrotne
marnotrastwo leków na oddziale, brak procedur umożliwiających bieżącą
kontrolę, brak technicznych zabezpieczeń itp) Sąd ( w przypadku gdy sprawa do
niego trafi)
rozważy z pewnością
aspekty związane z winą umyślną, której
udowodnienie spowoduje konieczność naprawienia szkody w pełnej wysokości
przez kierownika. Wynika to z art. 122 kodeksu pracy, który stanowi, że ,,jeżeli
pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03
wysokości”. Należy pamiętać, że wina umyśla w rozumieniu prawa pracy, to także
zamiar ewentualny, który polega na tym, że ,,pracownik nie chciał wyrządzić
szkody ale liczył się z jej wyrządzeniem i na jej powstanie się godził” . W praktyce,
jak już wskazano, jeżeli po wspomnianym wyżej audycie kierownik podmiotu
medycznego nadal nie wprowadzi procedur zapobiegających utratom leków czy
innych preparatów, lekceważąc oczywiste sygnały, że takie straty mają miejsce,
zamiar ewentualny będzie łatwy do udowodnienia. Tym samym osoba taka narazi
się na konieczność zapłaty za stratę w całości z własnej kieszeni.
Nie można ponadto lekceważyć
zagrożeń o charakterze prawno-karnym.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że przepisy Kodeksu karnego regulujące
przestępstwo niegospodarności stanowią, w art. 296 § 1, iż ,, kto, będąc
obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy
do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby
fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej,
przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim
obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5”. (W myśl § 3. jeżeli sprawca przestępstwa
określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10). Wzmiankowana wyżej
regulacja prawna odnosi się wprost do osób zarządzających podmiotami
medycznymi, a do spełnienia przesłanek odpowiedzialności karnej wystarczy, że
powstanie
szkoda,
która
jest
efektem
niedopełnienia
obowiązków
przez
kierownika. Taką szkodą będzie np. utrata leków o określonej wartości. Nie
powinno przy tym ulegać wątpliwości, że dbałość o mienie w znaczeniu
zapobiegania jego rozkradaniu, roztrwanianiu, czy nieuzasadnionemu zużyciu,
stanowi jeden z podstawowych obowiązków kadry kierowniczej, bez względu na
to, jaka jest podstawa prawna zatrudnienia kierownika.
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03
Tak więc przepisy prawa regulują kwestie związane z odpowiedzialnością
kierowników podmiotów medycznych w sposób na tyle wyczerpujący, że troska
o mienie tych podmiotów leży w dobrze pojętym interesie tej grupy zawodowej,
w każdej chwili bowiem efektem audytu czy innej kontroli może być skierowanie
przez organ nadzorujący sprawy do prokuratury lub sądu pracy. Odrębne
zagadnienie, to brak reakcji upoważnionych do tego podmiotów, na stwierdzone
zaniedbania i wielotysięczne straty.
DaVinci Medical System Sp. z o.o. 05-800 Pruszków, ul. B. Prusa 10/30
NIP 525-23-89-299, REGON 140927984tel. 22 730 64 03