docProgram Ochrony Środowiska w Gminie Iwkowa cz.2
download 
Reklamacja Transkrypt
Program Ochrony Środowiska w Gminie Iwkowa cz.2
4. OBSZARY I CELE STRATEGICZNE Zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska [40] polityka ekologiczna pa stwa ma na celu stworzenie warunków niezb dnych do realizacji ochrony rodowiska. Zgodnie z art. 14 ustawy Polityka ekologiczna pa stwa, na podstawie aktualnego stanu rodowiska, okre la w szczególno ci: - obszary (pola) strategiczne, - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działa proekologicznych, - rodki niezb dne do osi gni cia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. Działania w zakresie ochrony rodowiska powinny by prowadzone w obr bie okre lonych obszarów strategicznych. Obszary te, w zale no ci od dziedziny, w swoim zakresie powinny obejmowa okre lon ilo celów strategicznych, w ramach których wyznaczone powinny by cele długookresowe i krótkookresowe oraz okre lone działania inwestycyjne i nie inwestycyjne zapewniaj ce osi ganie przyj tych celów. Cele strategiczne powinny by wymienione w programie w kolejno ci okre lonej priorytetami wynikaj cymi ze stopnia wa no ci i pilno ci. Główne obszary strategiczne to: - ochrona zasobów i poprawa jako ci rodowiska, - racjonalne u ytkowanie zasobów rodowiska, - współpraca przygraniczna, - edukacja ekologiczna. W ramach obszarów strategicznych przyjmuje si cele strategiczne. Obszar strategiczny Ochrona zasobów i poprawa jako ci rodowiska jest najbardziej rozległy i powinien zajmowa priorytetowe miejsce w Programie.... Cele strategiczne w tym obszarze powinny obejmowa prawne, techniczno-ekonomiczne i technologiczne sposoby ochrony poszczególnych komponentów rodowiska, a w szczególno ci: - ochrony wód powierzchniowych i podziemnych (jako ciowej i ilo ciowej), - ochrony gleb, - gospodarki odpadami, - ochrony rodowiska przyrodniczego, - ochrony zasobów surowców mineralnych, - ochrony powietrza atmosferycznego, - ochrony przed hałasem i wibracjami, - ochrony przed nadzwyczajnymi zagro eniami. Obszar strategiczny Racjonalne u ytkowanie zasobów rodowiska obejmuje nast puj ce cele: - wzrost efektywno ci wykorzystania surowców, wody i energii poprzez zmniejszenie ich zu ycia na jednostk produktu, jednostkow warto usługi, statystycznego konsumenta, - rozwój energetyki odnawialnej, - ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych zwi zanych np. z eksploatacj złó ropy naftowej i gazu ziemnego, piasku, wiru i kruszyw naturalnych w celu ich wł czenia do zagospodarowania (zalesienia, zakrzewienia, uprawa) oraz racjonalne wykorzystania ziemi (w tym rozwój rolnictwa ekologicznego), - ochrona kopalin, ich racjonalne wykorzystanie, ł cznie z wykorzystaniem kopalin towarzysz cych, - ochrona i zrównowa ony rozwój lasów. Obszar strategiczny Współpraca transgraniczna obejmuje nast puj ce cele: - współpraca z s siednimi powiatami czy gminami w zakresie zaopatrzenia w wod i/lub oczyszczania cieków, - współpraca z s siednimi powiatami czy gminami w zakresie przeciwdziałania powa nym awariom oraz ochrony i racjonalnego wykorzystania przyrodniczych zasobów rodowiska. Obszar strategiczny Edukacja ekologiczna, dost p do informacji i poszerzenie dialogu społecznego obejmuje nast puj ce cele: - program edukacji w szkołach, - program edukacji dorosłych. Projekty programów ochrony rodowiska s opiniowane odpowiednio przez zarz d jednostki wy szego szczebla. Programy gminne powinny składa si z dwóch cz ci: - zada własnych (pod zadaniami własnymi nale y rozumie te przedsi wzi cia, które b d finansowane w cało ci lub cz ciowo ze rodków b d cych w dyspozycji gminy), - zada koordynowanych (zadania zwi zane z ochron wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s rodowiska i racjonalnym finansowane ze rodków przedsi biorstw oraz ze rodków zewn trznych, b d cych w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego lub centralnego). Zadania własne powinny by uj te z pełnym zakresem informacji niezb dnej do kontroli i ich realizacji (opis przedsi wzi cia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty ródła finansowania). Zadania koordynowane powinny by w programie uj te z takim stopniem szczegółowo ci, jaki jest dost pny na terenie gminy. Jest rzecz niezb dn , aby do prac nad gminnym programem ochrony rodowiska były wł czone (we wła ciwej formie i na wła ciwym etapie) wszystkie działaj ce na terenie gminy instytucje, zwi zane z ochron rodowiska i zagospodarowaniem przestrzennym. Dotyczy to tak e przedsi biorstw oddziaływuj cych na rodowisko oraz społecze stwa. W tym ostatnim przypadku rozumie si , e s to organy samorz du terytorialnego, samorz du gospodarczego (je li istniej na terenie gminy) i ekologicznych organizacji pozarz dowych (je li posiadaj swoje agendy na terenie gminy). Gminny program ochrony rodowiska powinien by skoordynowany z lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego oraz lokalnymi planami rozwoju infrastruktury(je li s ): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energi , itd., a tak e z gminnym planem gospodarowania odpadami (sporz dzonym zgodnie z ustaw o odpadach), gminnym programem ochrony powietrza, programem ochrony rodowiska przed hałasem i programem ochrony wód, je li takie programy zostały lub zostan opracowane w zwi zku z wymaganiami wynikaj cymi z ustawy Prawo ochrony rodowiska. W II Polityce ekologicznej pa stwa ustalone zostały nast puj ce limity krajowe, zwi zane z wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw stanu rodowiska (wszystkie dotycz celów do osi gni cia najpó niej do 2010 roku): - zmniejszenie wodochłonno ci produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990r., (w przeliczeniu na PKB i warto sprzedan w przemy le), - ograniczenie materiałochłonno ci produkcji o 50% w stosunku do 1990r, - ograniczenie zu ycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. I 25% w stosunku do 2000r. (równie w przeliczeniu na jednostk produkcji, warto - produkcji lub PKB), dwukrotne zwi kszenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990r., - odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, - pełna (100%) likwidacja zrzutu cieków nie oczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, - zmniejszenie ładunku zanieczyszcze doprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego- równie o 30%, - ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych zwi zków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990r., - do ko ca 2005 r. wycofa z u ytkowania etylin i przej na stosowanie benzyny bezołowiowej. Sporz dzaj c programy ochrony rodowiska dla swojego terytorium poszczególne gminy, kieruj c si interesem swoich mieszka ców, mog ustali własne limity gminne wzorowane na wy ej wymienionych wska nikach. 5. OCHRONA ZASOBÓW I POPRAWA JAKO CI strategiczny 1) 5.1. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych 5.1.1. Uwarunkowania prawne RODOWISKA (obszar Zasady prawne dotycz ce szeroko rozumianych zagadnie gospodarki wodnej i ochrony wód zawarte s w ustawach: „Prawo ochrony rodowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 r (Dz. U. Nr 62 z dnia 20 czerwca 2001r., poz.627) [40] oraz „Prawo wodne” a dnia 18 lipca 2001 r (Dz. U. Nr 115 z dnia 11 pa dziernika 2001 r., poz. 1229) [44] oraz w szeregu rozporz dzeniach wykonawczych do wymienionych ustaw. Ustawa „Prawo wodne” reguluje sprawy zwi zane z gospodarowaniem wodami zgodnie z zasad zrównowa onego rozwoju uwzgl dniaj c szczegółowe rozwi zania dotycz ce: - zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, - oczyszczania cieków komunalnych, - ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodz cymi ze ródeł rolniczych. Zarz dzanie zasobami wodnymi powinno by prowadzone w zakresie: - rozpoznania i udokumentowania zasobów wodnych, - zapewnienia odpowiedniej ilo ci i jako ci wody dla ludno ci, - ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewła ciw lub nadmiern eksploatacj , - utrzymywania lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wody zale nych, - ochrony przed powodzi oraz susz , - zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa lub przemysłu, - zaspokojenia potrzeb zwi zanych z turystyk , sportem oraz rekreacj , - tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód. Korzystanie z wód polega na ich u ytkowaniu na potrzeby ludno ci oraz gospodarki w taki sposób, aby nie powodowa pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zale nych, a tak e zapobiega marnotrawstwu wody. Wszystkie wody naturalne podlegaj ochronie, niezale nie od tego czyj stanowi własno . Celem ochrony jest utrzymywanie lub poprawa jako ci wód, biologicznych stosunków w rodowisku wodnym i na obszarach zlewniowych. Wprowadzaj cy cieki do wód s obowi zani post powa zgodnie z pozwoleniami wodnoprawnymi. Istotne s zapisy nakładaj ce na aglomeracje, o równowa nej liczbie mieszka ców (RLM) powy ej 2000, obowi zek wyposa enia w sieci kanalizacyjne dla komunalnych zako czone oczyszczalniami cieków. programu oczyszczania cieków Zgodnie z ustaleniami krajowego cieków komunalnych obowi zek ten aglomeracje powinny realizowa w nast puj cych terminach: - do dnia 31 grudnia 2010 r., w przypadku aglomeracji o RLM powy ej 15 000, - do dnia 31 grudnia 2015 r., w przypadku aglomeracji o RLM od 2000 do 15 000. Sprawy zwi zane w zanieczyszczeniem wód zwi zkami azotu pochodz cymi ze ródeł rolniczych reguluje Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 23 grudnia 2002 r., w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra liwych na zanieczyszczenie zwi zkami azotu ze ródeł rolniczych (dz. U. Nr 241, z dnia 31 grudnia 2002 r., poz. 2093) [30]. Rozporz dzenie to porusza równie problemy eutrofizacji wód. Wody powierzchniowe ujmowane do picia mo na podzieli na kategorie A1, A2, A3. W zale no ci od kategorii u ytkownik wnosi odpowiednie opłaty za korzystania z wód oraz stosuje stosowne procesy ich uzdatniania. Sprawy te s uj te w Rozporz dzeniu Ministra rodowiska z dnia 27 listopada 2002 r., w sprawie wymaga , jakim powinny odpowiada wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ci w wod przeznaczon do spo ycia (Dz. U. Nr 202, poz. 1728) [27]. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 4 pa dziernika 2002 r., w sprawie wymaga jakim powinny odpowiada wody ródl dowe b d ce rodowiskiem ycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z dnia 23 pa dziernika 2002 r., Nr 176, poz. 1455) [26] okre la wymagania, jakim powinny odpowiada wody ródl dowe b d ce rodowiskiem ycia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych oraz precyzuje cz stotliwo poboru próbek oraz referencyjne metodyki analiz i sposób oceny. W celu monitoringu wód naturalnych opracowano projekt Rozporz dzenia Ministra rodowiska z dnia 11 lutego 2004 r., w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284) [33]. Wydane zostało równie Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 29 listopada 2002 r., w sprawie warunków, jakie nale y spełni przy wprowadzaniu cieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz. U. z 16 grudnia 2002 r., Nr 212, poz. 1799) [28] oraz z dnia 31 stycznia 2003 r., w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mog by odprowadzane w ciekach przemysłowych (DZ.U. z 2003r., Nr 35, poz. 309) [28]. Po wielu latach konsultacji i po gł bokiej analizie przepisów Unii Europejskiej, pojawiło si Rozporz dzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r., w sprawie wymaga dotycz cych jako ci wody przeznaczonej do spo ycia przez ludzi (Dz. U. NR 203, poz. 1718) [35]. Zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wod przeznaczon do spo ycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania cieków, w tym zasady działalno ci przedsi biorstw wodnokanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ci gło ci dostaw i odpowiedniej jako ci wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania cieków, a tak e ochrony interesów odbiorców usług z uwzgl dnieniem wymaga ochrony rodowiska i optymalizacji kosztów okre la ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków (Dz. U. Z 2001 r., Nr 72, poz. 747) [43]. 5.1.2. Zaopatrzenie w wod Z uwagi na niski stopie zwodoci gowania wynosz cy 5,7% problem zaopatrzenia gminy Iwkowa w wod wymaga generalnego rozwi zania. Obecnie wi kszo zaopatrywanych jest w wod ze studni kopanych, w których jako gospodarstw wody nie była i nie jest badana. Zapotrzebowanie na wod do roku 2020 przyj te na postawie „ Studium....” [7] wynosi 2684 m3/dob . Przewiduje si , e do roku 2020 roku wszyscy mieszka cy gminy zaopatrywani b d w wod głównie z wodoci gu komunalnego. Istniej ce studnie kopane i gł binowe wykorzystywane b d tylko sporadycznie, np. w przypadku awarii wodoci gu komunalnego lub do celów przeciwpo arowych. Proponowane s trzy rozwi zania zaopatrzenia gminy w wod : Wersja I Woda pobierana b dzie z cieków górskich gminy Iwkowa – 530m3/d i z sieci wodoci gowej gminy Czchów 1636 m3/d. Razem 2166 m3/d. Wyst puj cy deficyt w ilo ci 920 m3/d pokryje zbiornik retencyjno-wyrównawczy. Wersja II Przewiduje si pobór wody głównie z gminy Czchów w ilo ci 2166 m3/d. Deficyt pokryje zbiornik retencyjno-wyrównawczy. Wersja III Przewiduje si pobór wody z rzeki Łososina (gmina Łososina) w ilo ci Qmax.= 3500 m3/d. W gminie przewiduje si budow komunalnej sieci wodoci gowej, która b dzie zasilana w zale no ci od wybranej wersji . Istniej c sie wodoci gow we wsiach: Iwkowa, Por bka Iwkowska oraz Połom Mały nale y wykorzysta do rozbudowy systemu komunalnego. Dla proponowanych uj wody (dla I i III wersji) nale y wykona opracowania specjalistyczne. Do czasu wybudowania wodoci gu nale y na bie co kontrolowa jako wody w indywidualnych studniach kopanych oraz wody ujmowanej ze ródeł w ramach spółek wodnych (Por bka Iwkowska, Iwkowa Nagórze, Urban). 5.1.3. Odprowadzanie i oczyszczanie cieków Brak kanalizacji, w tym równie – prawidłowo zlokalizowanych i prawidłowo działaj cych oczyszczalni cieków jest jednym z podstawowych problemów, wymagaj cych niezwłocznego rozwi zania. Odprowadzanie nie oczyszczonych cieków zarówno komunalnych jak i produkcyjnych, a tak e z o rodków produkcji rolniczej zwłaszcza ferm chowu zwierz t – s głównym zagro eniem dla stanu czysto ci wód powierzchniowych i podziemnych, które stanowi istniej ce i potencjalne ródła zaopatrzenia w wod obszaru gminy. Projektowane oczyszczalnie cieków Przewiduje si budow oczyszczalni cieków w nast puj cych miejscowo ciach gminy: - K ty - Wojakowa - Dobrociesz - Iwkowa Oczyszczalnia cieków we wsi K ty Oczyszczalnia cieków w K tach, w przysiółku Zatoki, o wydajno ci Qd r. 308,0 m3/d przeznaczona b dzie przede wszystkim dla cieków sanitarnych. Mo na równie dopu ci w ograniczonej ilo ci cieki technologiczne zneutralizowane na zakładowych urz dzeniach. Odbiornikiem oczyszczonych cieków b dzie potok Białka. Na terenie oczyszczalni przewiduje si zlewni cieków. Oczyszczalnia cieków we wsi Wojakowa Oczyszczalnia cieków w Wojakowej, przy szkole, o wydajno ci granicznej Qd r. 215,0 m3/d przeznaczona b dzie tylko dla cieków sanitarnych. Odbiornikami oczyszczonych cieków b dzie potok Białka. Na terenie oczyszczalni nie przewiduje si zlewni cieków ze wzgl du na blisko szkoły. Oczyszczalnia cieków we wsi Dobrociesz Oczyszczalnia cieków we wsi Dobrociesz o wydajno ci granicznej Qd r. 81,0 m3/d przeznaczona b dzie tylko dla cieków sanitarnych. Odbiornikiem oczyszczonych oczyszczalni przewiduje si zlewni cieków b dzie potok Dobrocieszka. Na terenie cieków. Oczyszczalnia cieków we wsi Iwkowa Oczyszczalnia cieków o wydajno ci granicznej Qd r.= 69,6 m3/d, przeznaczona b dzie przede wszystkim dla cieków sanitarnych. Dopuszcza si równie w ograniczonej ilo ci cieki technologiczne zneutralizowane na zakładowych urz dzeniach. Odbiornikiem oczyszczonych przewiduje si zlewni cieków b dzie potok Bela. Na terenie oczyszczalni cieków i awaryjne urz dzenia pr dotwórcze. Dla rejonów gminy o rozproszonym budownictwie mieszkalnym (poło onym na terenach górzystych i trudno dost pnych) przewiduje si przydomowe szczelne zbiorniki i wysokosprawne oczyszczalnie cieków (pojedyncze i grupowe od 2 do 6 zagród). Wywóz cieków ze zbiorników odbywa si b dzie samochodami asenizacyjnymi do zlewni zbiorczej oczyszczalni cieków w K tach, natomiast osad z oczyszczalni (do dalszej przeróbki) b dzie odprowadzany do zbiorczej oczyszczalni w Brzesku. Przewidywana jest równie budowa: • zbiorczych sieci kanalizacyjnych głównie grawitacyjnych. • przepompowni cieków w tych rejonach wsi, gdzie nie jest mo liwe ich grawitacyjnie odprowadzenie do oczyszczalni. • przy zbiorczych oczyszczalniach przewiduje si budow zlewni cieków. Dokładne i szczegółowe dane dotycz ce tras przebiegu sieci kanalizacyjnej, lokalizacji zbiorczych oczyszczalni i cieków powinny zosta przepompownie i przepompowni cieków oraz przekroczenia rowów ustalone na etapie projektów realizacyjnych. Oczyszczalnie i cieków nale y osłoni wysokimi drzewami iglastymi (10 m wys.) i zwartymi krzewami filtracyjnymi. cieki technologiczne cieki z przemysłu rolno-spo ywczego, usług i drobnego przemysłu przed odprowadzeniem do kanalizacji sanitarnej nale y podda neutralizacji i unieszkodliwieniu na terenie zakładu Zasady odprowadzania cieków technologicznych do oczyszczalni, a nast pnie do potoku, nale y bezwzgl dnie uzgodni ze stosownymi instytucjami, zgodnie z aktualnym prawodawstwem. Wody opadowe W gminie brak jest zbiorczej sieci kanalizacji wód deszczowych. Wody opadowe z dachów budynków i dróg odprowadzane s kanalikami do rowów i cieków. System kanalizacji opadowej mo e zosta wprowadzony głównie w centrum wsi Iwkowa (w rejonie najwi kszej koncentracji zabudowy). 5.2. Ochrona gleb W ramach tego celu nale y realizowa nast puj ce priorytety: - systematyczna kontrola poziomu zanieczyszczenia gleb, - zmniejszenie zakwaszenia gleb, - odbudowa uszczuplonej retencji wodnej terenów rolniczych i le nych, - optymalizacja zu ycia nawozów mineralnych i rodków ochrony ro lin, - zwi kszenie zu ycia nawozów naturalnych, - ochrona zasobów gleb nadaj cych si do wykorzystania rolniczego i le nego przed ich przeznaczeniem na inne cele, - zapobieganie erozji i osuwiskom – nale y sporz dzi plan zapobiegania tym niekorzystnym zjawiskom. 5.3. Gospodarka odpadami Gospodark odpadami w gminie Iwkowa, opisano w Planie gospodarowania odpadami dla terenu Gminy Iwkowa [2]. Plan gospodarki odpadami zakłada odzysk lub unieszkodliwienie wszystkich rodzajów odpadów powstaj cych w gminie w krótkim i długim horyzoncie czasowym, a tak e monitorowanie programu. Ogólny cel strategiczny planu do 2014 roku zakłada zminimalizowanie ilo ci wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz odzysk surowców zawartych w odpadach i unieszkodliwienie pozostałych. Zakres przytoczonego opracowania obejmuje: - gromadzenie odpadów oparte na selektywnej zbiórce, - wywóz odpadów, - likwidacj – unieszkodliwienie. Opracowany plan gospodarowania odpadami wskazuje: - kto powinien prowadzi gospodark odpadami na terenie gminy, - funkcj gminy w planie, - rol szkół i organizacji rodowiskowych w propagowaniu tre ci planu w ród młodzie y szkolnej i ludno ci, - podstawowe uwarunkowania prawne w zakresie gospodarki odpadami. W opracowaniu zawarto te ogólny szacowany koszt wdro enia planu i jego funkcjonowania oraz ródła finansowania. Plan opracowano zgodnie z wymogami: - Ustawy o utrzymaniu czysto ci i porz dku w gminach [36], - Ustawy o samorz dzie gminnym z uwzgl dnieniem pó niejszych zmian [46], - Ustawy o odpadach [39], - Ustawy Prawo ochrony rodowiska [40], - Ustawy o wprowadzeniu ustawy prawo ochrony rodowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw [45], - Poradnik – powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami [12], - Rozporz dzenie Ministra rodowiska w sprawie sporz dzania planów gospodarki odpadami [32], - Projektu wojewódzkiego planu gospodarki odpadami na lata 2003-2010. Uwzgl dniaj c okres funkcjonowania planu – około roku, przeprowadzono weryfikacj zgodno ci wykonywanych działa w praktyce w tym zakresie, w stosunku do zapisanych w planie. Badaniom poddano: - zakres funkcjonowania wdra anej selektywnej zbiórki oraz jego ocen , - ocen rodków technicznych stosowanych w praktyce w odniesieniu do proponowanych w planie, ( worki, pojemniki, transport, gromadzenie, utylizacja), - wyszczególnienie odst pstw od planu i ich przyczyny, - zalecenia co do dalszej realizacji planów. W 2004 r dokonano istotnej zmiany w funkcjonowaniu systemu zbiórki odpadów w stosunku do przyj tego planu [2]. Od 15.03.2004 wprowadzany jest system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, na bazie umowy podpisanej z Firm Usługowo-Handlow „DIMARCO” Marek Strzelec Iwkowa 482. Realizacj praktyczn funkcjonowania systemu rozpocz to od 1.04.2004. Zasady zbiórki odpadów komunalnych polegaj w nowym systemie na: - podpisaniu indywidualnych umów przez wła cicieli posesji z wymienion Firm na odbiór nie selekcjonowanych odpadów z posesji, - odbiór segregowanych odpadów z terenu całej gminy, - odbiór odpadów z przystanków i koszy ulicznych. Worki do selektywnej zbiórki odpadów, dostarcza Firma. Koszt odbioru ustalono na: - 5,35zł w przypadku odbioru worka, - 10,70zł w przypadku opró nienia pojemnika, - 4,28zł za opró nianie koszy ulicznych i usytuowanych na przystankach – koszty ponoszone przez Gmin (20 sztuk koszy). Celem rozpropagowania do powszechnego stosowania metody selektywnej zbiórki odpadów, w Gminie zastosowano system dopłat (2zł do ka dego worka), do zbieranych selektywnie odpadów w kolorowych workach, na zasadzie: - tworzywa sztuczne zbierane do worków ółtych, - makulatura w workach niebieskich, - metale w workach czarnych, - szkło w workach białych, - szkło kolorowe w workach zielonych. Odbiór odpadów ustalono w wyznaczone dni co dwa miesi ce z mo liwo ci cz stszego odbioru po wcze niejszym zawiadomieniu Firmy. Ostateczny harmonogram działa , zostanie opracowany pó niej, po zdobyciu do wiadcze w tym zakresie. Funkcjonuj cy do tej pory system zbiórki do kontenerów o pojemno ci 7,5 m3, nie zach cał do selektywnej zbiórki odpadów i ostatecznie zostanie zako czony 15.04.2004. Kontenery i do tej pory wykorzystywany sprz t, Gmina zamierza sprzeda a za uzyskany dochód, zakupi kosze uliczne i na wyposa enie przystanków. Podstaw poszukiwania i wdro enia nowego systemu zbiórki odpadów, była wysoko ponoszonych przez Gmin kosztów. Jak wynika z analizy dokumentów ksi gowych, dotychczasowe nakłady roczne zbiórki odpadów wynosiły ok.150 000 zł. Przy zało eniu, i ka dy mieszkaniec Gminy podpisze umow z odbiorc odpadów, szacuje si koszt zbiórki na ok. 150 000 zł ale w okresie 3 lat. Uwa ne obserwacje funkcjonowania systemu oraz analiza ponoszonych kosztów, powinny by podstaw do dalszego rozwijania systemu lub koniecznych jego modyfikacji. Jak wiadomo, opracowywane plany gospodarki odpadami zgodnie z wymogami Rozporz dzenia Ministra rodowiska [32], powstaj głównie na podstawie danych statystycznych, katalogowych lub wska nikowych, poniewa brak generalnie bazy danych o odpadach w skali gmin. Tworzone plany na szczeblu lokalnym, wraz z planami powiatowymi, wojewódzkimi i krajowym, utworz baz danych, która w przyszło ci b dzie mogła by wykorzystana w korygowaniu planów perspektywicznych. Prognozy działa w ramach gospodarki odpadami niebezpiecznymi Opracowywanie planów w zakresie odpadów niebezpiecznych jest trudne, poniewa brak stabilizacji w gospodarce oraz okre lenia kierunków jej rozwoju nie stwarza przesłanek do poprawnego prognozowania, tym bardziej, i brak przykładów poprawnego rozwi zywania problemu na bie co. Niemniej jednak zaproponowano pewne kroki wyprzedzaj ce na podstawie analizy opracowanego Planu gospodarowania odpadami dla terenu Gminy Iwkowa [2]. Zauwa ono pewne braki w stosunku do Powiatowego Planu. Rozwi zywanie poni ej omówionych głównych problemów, nale y przewidzie zmianach planów, zgodnie z Ustaw w kolejnych uzupełnieniach i [39]. Konieczno prowadzenia monitoringu podejmowanych działa w zakresie gospodarki odpadami, umo liwia wprowadzanie zmian i poprawek, gdy s te działania bezpo rednim dowodem aktualizacji planów oraz wprowadzania ich w ycie. W planie nie uwzgl dniono sposobu rozwi zania problemu unieszkodliwiania odpadów zawieraj cych azbest. Azbest zaliczono do odpadów niebezpiecznych a gospodarka nim poddana jest szczególnym wymogom. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien azbestu, rozproszonych w powietrzu. Potencjalnymi ródłami emisji azbestu w gminie s : - zakłady przetwórstwa azbestu i jego wykorzystywania, - odpady niewła ciwie przechowywane a zawieraj ce azbest, - pokrycia dachowe zawieraj ce azbest jako komponent, - cieranie tarcz sprz głowych i okładzin tarcz hamulcowych, - korozja płyt, rur azbestowo-cementowych, - urz dzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacyjne zawieraj ce azbest, - starszego typu koce ga nicze zawieraj ce azbest. W ramach Krajowego Programu Usuwania Azbestu przyst piono do usuwania wyrobów azbestowych z budynków i budowli do 2032r. Mo na w tym miejscu nadmieni , i jedynym stosowanym w praktyce sposobem unieszkodliwiania azbestu jest składowanie na wyspecjalizowanych specjalnie zabezpieczonych składowiskach. Weryfikuj c w przyszło ci plany długoterminowe gospodarki odpadami w Gminie i ledz c poczynania w ramach krajowego programu, nale y przyst pi do działa w tym zakresie. Plan [2] nie porusza gł biej problemu PCB (polichlorobifenyle), które były szeroko stosowane w wielu wyrobach przemysłowych, głównie w przemy le elektrycznym, jako materiały elektroizolacyjne. Na terenie Gminy mog znajdowa si wyroby zawieraj ce PCB, jak np.: - transformatory, - kondensatory, - rodki chłodz ce. Znacz ce ilo ci PCB znajduj si w bateriach kondensatorów i transformatorów. Przepisy szczegółowe przewiduj wyeliminowanie tych zwi zków ze rodowiska do 2010r. W ramach Wojewódzkiego Programu Gospodarki Odpadami do 2006r w gminach ma by wykonana inwentaryzacja odpadów zawieraj cych PCB. Kolejnym problemem nie wyodr bnionym w planie [2] jest problem zu ytych urz dze elektrycznych i elektronicznych. Problem sygnalizowany jest przez Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami na lata 2004-2015 dla Powiatu Brzeskiego. Główne pozycje w gamie urz dze zajmuj : wielkogabarytowy sprz t gospodarstwa domowego, jak: lodówki, zamra arki, pralki, - zmywarki, kuchnie, piece elektryczne, płyty kuchenne, urz dzenia grzewcze, grzejniki elektryczne, wentylatory, klimatyzatory, itp., małogabarytowy sprz t gospodarstwa domowego, jak: odkurzacze, - elazka, tostery, młynki do kawy, ekspresy do kawy, suszarki do włosów, golarki, zegary, wagi itp., sprz t informatyczny i telekomunikacyjny: minikomputery, drukarki, kalkulatory, - myszki, klawiatury, telefony, telefony komórkowe i inne, - sprz t radiowo-telewizyjny i muzyczny: radia, telewizory, wzmacniacze, sprz t muzyczny, - sprz t o wietleniowy: oprawy o wietleniowe, lampy fluorescencyjne, lampy wyładowcze, lampy halogenowe, inny sprz t o wietleniowy itp., narz dzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia, zabawki - elektroniczne, sprz t medyczny, zabawki elektroniczne, sprz t rekreacyjny i sportowy: kolejki elektryczne i samochody - wy cigowe, gry wideo, sprz t sportowy z elektronicznym wyposa eniem itp., - sprz t medyczny: do radioterapii, sprz t kardiologiczny, sprz t laboratoryjny , - przyrz dy monitorowania i kontrolno-steruj ce: dedektory dymu, regulatory ogrzewania, termostaty itp., automatyczne urz dzenia dozuj ce: automaty do dozowania napojów, automaty do - podgrzewania i inne. Ilo złomowanych urz dze elektrycznych i elektronicznych ro nie. Powszechna komputeryzacja i szybki post p w technice informatycznej, powoduj konieczno szybkiej wymiany sprz tu i brak, jak do tej pory, propozycji co do zagospodarowania wycofywanego. Sprz t elektroniczny i elektryczny, zawiera wiele substancji szkodliwych i niebezpiecznych w kontakcie ze rodowiskiem a ilo przewidywanego przyrostu odpadów tego rodzaju, szacuje si na ok. 3-5% w skali roku w krajach UE [19]. Wojewódzki Program Gospodarki Odpadami obliguje rozpocz cie inwentaryzacji urz dze elektrycznych i elektronicznych a zatem podobne działania nale y przewidzie w drugim etapie wdra anego systemu gospodarki odpadami w gminie. Zu yte opony oraz odpady gumowe, to kolejny problem wszystkich społeczno ci. Odpadów gumowych nie zalicza si do odpadów niebezpiecznych, lecz Ustawa o odpadach [39] zakazuje składowania zu ytych opon, a zakaz ten wszedł w ycie 1 lipca 2003r. dla całych opon a z dniem 1 lipca 2006r dla opon poci tych i cz ci opon [42]. Z mocy Ustawy [42], nało ony został na producentów i importerów opon wprowadzanych na rynek obowi zek odzysku zu ytych opon. Praktyka wskazuje, i najlepszymi sposobami regulacji obiegu opon i kontroli procesu s instrumenty rynkowe, takie jak: - bie nikowanie opon a pozyskiwanie ich w warsztatach samochodowych lub zajmuj cych si wulkanizacj , - zagospodarowanie całkowicie zu ytych opon do ich ostatecznej utylizacji, - produkcji wyrobów w których surowcem jest guma pochodz ca z przeróbki mechanicznej i chemicznej zu ytych opon. Ustawa o obowi zkach producentów oraz opłacie produktowej i depozytowej, ustala stopie odzysku zu ytych opon do 50% w roku 2004, do 75% w roku 2007. W perspektywie do 2014r szacuje si przyrost wycofywanych z eksploatacji opon na ok. 3-5% rocznie. Wspomniana Ustawa [42], nakłada na producentów i importerów opon obowi zek odzysku zu ytych opon, a stopie odzysku powinien wynosi w przestrzeni lat 2002-2007: - 2002r. –25%, - 2003r. –35%, - 2004r. –50%, - 2005r. –60%, - 2006r. –70%, - 2007r. –75%. Bior c pod uwag szybki wzrost ilo ci wycofywanych z u ycia opon oraz konieczno zorganizowania zbiórki celem zapobie enia porzucania w przydro ne, lasy), nale y podj rodowisku (potoki, rowy niezwłocznie działania w tym zakresie, poczynaj c od edukacji w przekroju wiekowym całego społecze stwa. Nast pnie nale y zorganizowa akcyjn zbiórk co najmniej dwa razy w roku zu ytych opon : - jesieni letnich, - na wiosn zimowych. Poniewa s to w rodowisku gminy nowe zjawiska charakterystyczne dla wysoko rozwini tych społeczno ci, nale y je wprowadza konsekwentnie lecz poprzedza informacj o celach tych akcji i ich zaletach, ale te nale y tłumaczy konieczno ponoszenia kosztów. Oleje odpadowe to kolejny, wzrastaj cy problem zwi zany z gospodark Głównymi ródłami generacji odpadowych olejów w gminie s odpadami. podmioty gospodarcze, rolnictwo i wła ciciele prywatnych rodków transportu. Zu yte oleje oraz inne płynne materiały eksploatacyjne jak płyny chłodnicze czy inne eksploatacyjne, np. kwasy u ywane we współczesnych maszynach i rolnictwie, powinny by pod kontrol i nie przenika do rodowiska. W rodowisku wiejskim, problem pozornie jest „rozproszony” ale przenikanie bezpo rednio do rodowiska produkcji ywno ci agresywnej chemii, stanowi zagro enie nie tylko w obszarze produkcji, ale te dla konsumentów ywno ci. Poczynaj c zorganizowane działania w zakresie zbiórki odpadów płynnych, mo na wyznaczy miejsca czasowego gromadzenia płynów w wystawionych zbiornikach a nast pnie przekazywa zebrane płyny do utylizacji. W minionych latach, stosowano system zbiórki olejów przepracowanych na stacjach paliw. Obecnie oleje zbierane s w warsztatach obsługi rodków transportu i maszyn rolniczych, lecz cz u ytkowników sprz tu wykonuje jego obsług techniczn indywidualnie na „własnym podwórku” i dla nich powinna istnie zorganizowana mo liwo pozbycia si kłopotliwego odpadu. Z miejsc czasowego gromadzenia, oleje mo na odstawi do specjalistycznych firm zajmuj cych si obrotem i utylizacj olejów przepracowanych. Prognoza ilo ci olejów hydraulicznych, smarowych i przemysłowych w skali kraju zakłada ok. 5% roczny wzrost ilo ci tych odpadów. Rafineria Nafty „Jedlicze S.A”, przerabia przepracowane oleje, a zasi giem swojego działania obejmuje cały kraj. Akcyjna zbiórka odpadów stosowana w całym wiecie np. sprz tanie wiata, mo e by z powodzeniem stosowana w gminach do zbiórki odpadów, które nie musz by usuwane szybko, a wymaga mog specjalnego przygotowania. Bardzo dobre efekty zbiórki odpadów nazywanych potocznie gabarytowymi, osi ga si w tym systemie. Akcyjna zbiórka odpadów, musi by poprzedzona rozpowszechnieniem informacji w zakresie: celów do osi gni cia, zasad organizacji zbiórki. Akcyjnie mo na zbiera : - sprz t zaliczany powszechnie do artykułów gospodarstwa domowego, - meble, - opony, - wraki pojazdów mechanicznych, akumulatory, - maszyny rolnicze, - zu yte materiały p dne i smary, - opakowania po rodkach produkcji: worki po nawozach, rodkach ochrony i piel gnacji ro lin i zwierz t, - inne niebezpieczne miar potrzeb i specyfiki gospodarstw domowych oraz prowadzonej działalno ci, - oczyszczanie poboczy oraz rowów przydro nych po zimie z zalegaj cych odpadów i mieci. Powodzenie akcji b dzie zawsze zale e od starannego jej przygotowania w zakresie informacji i sprawnego przeprowadzenia. Zbiorczy punkt gospodarki odpadami! Złom, opony, gabarytowe zbieranie akcyjnie Niebezpieczne. Co firma robi z odpadami? WYJA NI Z WŁADZAMI GMINY 5.4. Ochrona rodowiska przyrodniczego Główne priorytety: - doskonalenie systemu obszarów chronionych oraz wprowadzanie ró norodnych form ochrony przyrody, - usuni cie b d ograniczenie zagro e dla zachowania ró norodno ci biologicznej i krajobrazowej, - ochrona najbardziej zagro onych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk. Powy sze priorytety realizowane s w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz projektowanego Parku Łososi sko- egoci skiego. Dla przeciwdziałania czynnikom zagra aj cym rodowisku przyrodniczemu O.Ch.K.P.W. nale y podj kompleksowe działania prowadz ce do : - obj cia ochron rezerwatow najcenniejszych warto ci przyrodniczych, - wprowadzenia – na szerok skal – rolnictwa ekologicznego, - uporz dkowania gospodarki wodno – ciekowej, - ograniczenia lokalnej emisji pyłów, gazów i cieków, - ograniczenia degradacji gleb, - stworzenia prawidłowej organizacji ró nych form ruchu turystycznego, - propagowania regionalnych stylów budownictwa, - stworzenia sieci monitoringu zanieczyszcze powietrza i wód – dla zidentyfikowania ródeł zagro enia i oceny skutków działa ochronnych. Gmina powinna rozpatrzy mo liwo uczestnictwa w działaniach zmierzaj cych do współpracy w dziedzinie ochrony przyrody w ramach programu ECONET i/lub NATURA 2000. ECONET Kraje Wspólnoty Europejskiej, podejmuj c kolejne działania zmierzaj ce do integracji współpracy w dziedzinie ochrony przyrody, wyst piły z inicjatyw utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej (EECONET, European Ecological Network). EECONET jest pomy lany jako sie obszarów, których walory stanowi o dziedzictwie przyrodniczym Europy. Obszary te s powi zane przestrzennie i funkcjonalnie oraz obj te ró nymi formami ochrony przyrody, wzajemnie si uzupełniaj cymi. W ramach programu EECONET wprowadzono wymóg utworzenia systemu administrowania sieci , który odpowiadałby za wdro enie koncepcji EECONET do polityki poszczególnych krajów w dziedzinie ochrony przyrody i zagospodarowania przestrzennego. Koncepcja EECONET jest wi c prób integracji w jeden system przestrzenny i organizacyjny ró nych krajowych systemów ochrony przyrody i mi dzynarodowych obiektów wyró nionych. Tworzeniu EECONET towarzyszyła zasada, e ogólne cele i struktura sieci s ustalane w skali Europy. Zró nicowanie przyrodnicze kontynentu b dzie wyra one w kontek cie krajowych i regionalnych systemów ochrony przyrody. EECONET tworzy hierarchiczn struktur opart na europejskiej strategii ochrony przyrody oraz na strategiach krajowych, regionalnych i lokalnych. Głównym celem utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej jest zintegrowanie obszarów chronionych istniej cych w poszczególnych krajach europejskich i potencjalnych obszarów przewidzianych do ochrony w spójny system – EECONET, zgodnie z przyj tymi mi dzynarodowymi kryteriami i standardami. W sieci ekologicznej EECONET obszar Łososi sko- egoci skiego Parku Krajobrazowego prawie w cało ci zakwalifikowany został jako „obszar w złowy o znaczeniu krajowym”. Poza jego zasi giem znajduje si zachodnia cz Papro Parku (góry: Kostrza, Z zów, oraz obni enie Rupniowsko-Limanowskie), zakwalifikowane do tzw. korytarza ekologicznego rangi krajowej”. Projekt Krajowego Planu Ochrony Przyrody Proces integracji struktur politycznych w Europie otworzył krajom Europy rodkowej i Wschodniej drog do zintegrowania ich krajowych systemów ochrony przyrody z EECONET. Inicjatorem tego procesu jest Mi dzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN), która w ramach projektu Krajowego Planu Ochrony Przyrody (NNP – National Nature Plan), realizowanego w Polsce, Czechach, na W grzech i na Słowacji, zapocz tkowała w tych krajach szeroko zakrojone prace analityczne i planistyczne nad rozszerzeniem struktury przestrzennej sieci. Nale y podkre li , e projekt NNP nie ma by ingerencj w polityk ekologiczn pa stw bior cych w nim udział i e celem jego wprowadzenia nie jest podawanie w w tpliwo licz cych si w wiecie osi gni tych pa stw, w dziedzinie ochrony przyrody. Jest to próba poł czenia w spójny, paneuropejski system tych obszarów, których walory przyrody i powi zania ekologiczne stanowi istot dziedzictwa przyrodniczego Europy. Realizowany w Polsce projekt NNP podzielony został na dwa etapy: Etap I - stworzenie koncepcji przestrzennej polskiej cz ci Europejskiej Sieci Ekologicznej – EECONET – PL, Etap II – opracowanie zasad gospodarowania w tej sieci i wskazanie systemu organizacyjnego oraz instrumentów prawnych pozwalaj cych na ochron walorów przyrodniczych EECONET – PL. Ochrona przyrody na obszarze gminy w kontek cie Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – POLSKA W „Studium...” okre lono zasady ochrony cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych wyst puj cych pod postaci : - zespołów le nych, - zespołów ł k i pastwisk, - otuliny biologicznej rzek i potoków - zespołów rolnych o du ych warto ciach krajobrazowych Ponadto w „Studium...”[7] wskazano tereny do zalesienia (zgodnie z ustaw o lasach), które powi ksz w znacz cy sposób kompleksy le ne i zagospodaruj tereny niekorzystne dla produkcji rolniczej. Generalnie – nale y chroni obszary pozbawione zainwestowania oraz wszelkie zbiorowiska ro linne na terenie gminy. Projektowane układy osadnicze winny kształtowa si bardziej na zasadzie zespołów ni układów liniowych dla umo liwienia przyrodniczych powi za terytorialnych. Szczególn uwag nale y zwróci na bariery przestrzenne tworzone r k człowieka takie jak: komunikacja, ci gła, zwarta zabudowa, sieci infrastruktury technicznej oraz zmiany stosunków wodnych poprzez wprowadzenie sztucznych zbiorników wodnych retencyjnych, rekreacyjnych lub wody pitnej. Szczegółowe oznaczenie elementów i obszarów lokalnej, gminnej sieci ekologicznej winno zosta wprowadzone do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Pozwoli to na kształtowanie zagospodarowania przestrzennego gminy w sposób zrównowa ony i zapewniaj cy jej prawidłowe funkcjonowanie na przyszło . NATURA 2000 Systemem ochrony wybranych elementów przyrody jest realizowany w przyj tym przez Uni Europejsk programie NATURA 2000. Polega on na wybraniu, a nast pnie skutecznym ochronieniu okre lonych obszarów. Podstaw do wybierania i chronienia obszarów zaliczanych do systemu NATURA 2000 stanowi dwie istniej ce wcze niej dyrektywy europejskie: tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Habitatowa. W ka dej z nich jest mowa o wybieraniu obszarów wra liwych dla okre lonych elementów przyrody. Udział w budowie systemu NATURA 2000 jest dla pa stw Unii Europejskiej obowi zkowy. Konsekwencj wst pienia Polski do UE b dzie obowi zek wł czenia si do systemu NATURA 2000. B dzie to wi c dodatkowy sposób na zachowanie najcenniejszych elementów polskiej przyrody. Kryterium wynaczania obszarów NATURA 2000 jest albo wyst powanie w nich istotnych populacji ptaków wymienionych w odpowiednim zał czniku do dyrektywy Ptasiej, albo wyst powanie ekosystemów i gatunków ro lin i zwierz t (innych ni ptaki) wymienionych w odpowiednim zał czniku Dyrektywy Habitatowej. Obszary „ptasie” oraz „wybrane ze wzgl du na siedliska, ro liny i inne grupy zwierz t” mog by od siebie niezale ne, albo te si nakłada . Uznanie jakiegokolwiek obszaru za „ostoj NATURY 2000” nie poci ga za sob konieczno ci uznawania go np. za park narodowy, krajobrazowy czy rezerwat przyrody. Poci ga jednak za sob (tylko lub a ..) konieczno zapewnienia, aby warto ci b d ce podstaw kwalifikacji zostały zachowane w dobrym stanie. Do osi gni cia tego celu mog by stosowane regulacje prawne i pieni ne. Zakłada si np. e podstawowym mechanizmem ochrony walorów przestrzeni rolniczej b d rozwi zania typu kontraktów – np. programy rolno rodowiskowe, polegaj ce na płaceniu rolnikom za stosowanie okre lonych sposobów u ytkowania gruntów. Nie ma przy tym przeciwwskaza , aby obszary NATURY 2000 były miejscem intensywnego rozwoju łagodnych dla przyrody form gospodarki – np. ekoturystyki. Na ochron wybranych ekosystemów (np. solniska ródl dowe, ywe torfowiska wysokie, kłociowiska i torfowiska wapienne, lasy ł gowe, jaworzyny zboczowe, bory i brzeziny bagienne), niezale nie od formy ich własno ci, b d przeznaczane rodki bezpo rednio z bud etu UE. Dla obszaru NATURA 2000 sporz dza si plany ochrony, czy to jako osobny plan, czy to element innych planów (np. planu zagospodarowania przestrzennego, planu urz dzania lasu. Ka dy inny plan lub pojedyncze przedsi wzi cie, wpływaj ce na przyrod obszaru, musi zosta przeanalizowane pod tym k tem, dopiero na podstawie m.in. wyników takiej analizy wolno podj decyzj o jego ewentualnym zatwierdzeniu. Odmienne od polskich przyzwyczaje , działania na rzecz zachowania chronionych warto ci musz by , je eli potrzeba, podejmowane nawet poza chronionym obszarem, bez wskazywania adnych granic. Jedynym kryterium jest wyst powanie tam takich zagro e , które mog wpłyn na warto ci chronione wewn trz obszaru. Praktyczna ochrona obszarów NATURY 2000 według prawa europejskiego kształtuje si wi c nieco inaczej, ni nasze polskie do wiadczenia. Punkt ci ko ci przesuni ty jest na skuteczno podejmowanych działa i regulacji ochronnych, a nie na tworzenie rozwi za formalnych. Ochrona tych obszarów nie oznacza przy tym ograniczenia mo liwo ci gospodarowania, ani tym bardziej pogorszenia jej ekonomicznej efektywno ci-przeciwnie, np. programy rolno rodowiskowe mog wi za si z profitami dla wła cicieli ziemi. Ochrona obszaru NATURA 2000 to po prostu nic innego jak m dre zintegrowane zarz dzanie obszarem, w sposób uwzgl dniaj cy tak e potrzeby przyrody. W Polsce opracowana została „wst pne koncepcja obszarów NATURA 2000”. Uj to w niej 285 obszarów zajmuj cych ł cznie około 15% powierzchni kraju. W roku 2003 koncepcja ta została – w wyniku prac tzw. Wojewódzkich Zespołów Roboczych – znacznie rozszerzona i poprawiona. Równocze nie z prowadzonymi w Polsce pracami nad wyborem obszarów (zostan one nast pnie przedstawione Komisji Europejskiej do zweryfikowania z punktu widzenia znaczenia dla całego kontynentu) trwaj prace nad w[prowadzeniem odpowiednich nowelizacji do polskiego prawa. W ramach nowelizacji ustawy o ochronie przyrody Ministerstwo rodowiska przewiduje np. wprowadzenie „obszaru o znaczeniu mi dzynarodowym” jako nowej formy ochrony przyrody w Polsce. 5.5. Ochrona zasobów surowców mineralnych Gmina Iwkowa jest typowo rolnicz gmin posiadaj c dobre warunki dla rozwoju rekreacji i wypoczynku. Ogranicza to w powa nym stopniu mo liwo ci eksploatacji surowców mineralnych. Jednocze nie okre lenie perspektyw i mo liwo ci powi kszania bazy surowcowej na podstawie małych i przypowierzchniowych odsłoni jest niełatwe. Surowce mineralne na terenie gminy były lub s wydobywane przez miejscow ludno systemem gospodarczym. Z wywiadu terenowego wynika, e wiele z zarejestrowanych punktów wydobycia jest nieczynnych, gdy zainteresowanie miejscowej ludno ci jest wi ksze stosowaniem w budownictwie gotowych elementów. Cz odkrywek jest rekultywowana lub te ulega samorekultywacji. Oceniaj c miejscowe surowce mineralne i ich mo liwo wykorzystania na potrzeby lokalne w oparciu o zebrane materiały stwierdza si , e: - na skal przemysłow w gminie Iwkowa nie eksploatuje si adnego z wyst puj cych tam surowców mineralnych, - eksploatacja surowców odbywa si obejmuje: a/ piaskowce, lokalnie, okresowo, systemem gospodarczym i b/ gliny zwietrzelinowe, c/ piaski zwietrzelinowe. - wyznaczono jeden obszar perspektywiczny dla ewentualnej eksploatacji kruszywa naturalnego - „Por bka Iwkowska” o szacunkowych zasobach 361 tys. m3 pospółki wirowo-piaskowej 5.6. Ochrona powietrza atmosferycznego Główne priorytety w tym zakresie to: - ograniczenie emisji zanieczyszcze powietrza z transportu i ruchu ulicznego, - ograniczenie emisji i zanieczyszcze powietrza z energetycznego spalania paliw i z palenisk domowych, - ochrona przed hałasem i nie jonizuj cym promieniowaniem elektromagnetycznym. Prognoza rozwoju komunikacji Według aktualnych prognoz wzrostu ruchu samochodowego, w ci gu najbli szych 15 lat ruch na drogach krajowych wzro nie o ok. 25 – 30%, na drogach wojewódzkich i powiatowych o ok. 10 –15%. Oznacza to, e istotny wzrost ruchu – ok. 15%, na terenie gminy nast pi przede wszystkim na drodze powiatowej DP 43111. Plany rozwoju sieci drogowej nie przewiduj w najbli szym czasie w tej cz ci regionu realizacji nowych dróg, mog cych przej wzrastaj cy ruch. W zwi zku z tym wzro nie rola dróg o podstawowym, lokalnym charakterze. B d one musiały ulec modernizacjom uwzgl dniaj cym nie tylko wzgl dy techniczne, ale równie ochron przed uci liwo ciami komunikacyjnymi przyległych obszarów. Pozwoliłoby to rozwi za problemy komunikacji na wiele lat. Koncepcja rozwoju i funkcjonowania systemu transportu. System transportu gminy spełnia musi podstawowe cele jakimi s : - zapewnienie powi za gminy z o rodkami administracji powiatowej i samorz dowej wy szego szczebla, jak miasto wojewódzkie Kraków oraz powiatowe: Tarnów, Limanowa, Nowy S cz, Brzesko, - zapewnienie powi za gminy z s siednimi gminami – Łososin Doln , Lipnic Murowan , Laskow i Czchowem, - zabezpieczenie powi za miejscowo ci poło onych na obszarze gminy (wsi) z siedzib gminy. Powy sze kryteria musz spełnia istniej ce, zmodernizowane drogi powiatowe i gminne. Prawidłowe funkcjonowanie systemu transportu zapewni realizacja ni ej wymienionych zada : - realizowanie lokalnych poł cze w oparciu o koncepcje i projekty budowlane (w obr bie wsi K ty, Dobrociesz, Połom Mały, Dru ków Pusty, Por bka Iwkowska, w rejonie licznych przysiółków, w południowo-zachodniej cz ci gminy, we wsiach K ty, Dobrociesz i Wojakowa – zarówno komunikacja, jak i osadnictwo winny by poddane szczegółowej kontroli), - modernizacja dróg gminnych i powiatowych, - budowa dróg dojazdowych lokalnych i parkingów w miejscach koncentracji planowanych usług turystycznych. Główne problemy komunikacyjne najbli szych lat: Problem 1 – nadmiernej uci liwo ci komunikacyjnej głównych tras drogowych – mo e dotyczy drogi powiatowej nr 43111 Tymowa – Łososina Dolna. Problem 2 – zapewnienia normatywnej przepustowo ci sieci drogowej – dotyczy głównie dróg powiatowych nr 43111 i nr 43166. Problem 3 – utrzymania co najmniej obecnej osi galno ci celów podró y i dost pno ci obszarów – dotyczy poprawy parametrów obecnej sieci dróg powiatowych. Uci liwo dróg powiatowych mo na zmniejszy poprzez: - wznoszenie nowych budynków w wi kszej odległo ci od kraw dzi jezdni, - zwi kszenie powierzchni zieleni oraz jej intensywno ci wokół obiektów usług publicznych, - wprowadzanie zadrzewie i krzewów wzdłu dróg przebiegaj cych na terenach otwartych (nie zabudowanych) dla ochrony gruntów rolnych przed zanieczyszczeniem metalami ci kimi. Nale y zaprojektowa i wykona cie ki rowerowe. Usytuowanie cie ek powinno zapewni bezpiecze stwo wszystkim u ytkownikom systemu komunikacyjnego. Szeroko cie ki rowerowej powinna wynosi nie mniej ni : - cie ka jednokierunkowa1,5 m - cie ka dwukierunkowa2,0 m - cie ka jednokierunkowa z dopuszczalnym ruchem pieszym 2,5 m. Szeroko cie ki rowerowej nale y ustala indywidualnie, je eli oprócz prowadzenia ruchu rowerowego pełni inne funkcje. W ramach rekreacji zimowej nale y wyznaczy trasy biegowe dla narciarzy. W projektowaniu i pracach zwi zanych z transportem nale y przestrzega nast puj cych zasad: - przewidzie wi kszy udział komunikacji zbiorowej w podró ach, - oddziaływa na zmniejszenie ruchliwo ci samochodów osobowych, - promowa ruch niezmotoryzowany poprzez budow systemu dróg rowerowych, rozwój stref ruchu pieszego, budow przepraw mostowych dla pieszych i rowerzystów, - eliminowa ruch tranzytowy poprzez tereny zwartej zabudowy, - zapewni odpowiednie przewietrzanie terenu, - stosowa ochron biern (strefy ochronne, ekrany sztuczne i ro linne). Kierunki rozwoju w zakresie ogrzewnictwa powinny dotyczy nast puj cych działa : - wyeliminowanie spalania tworzyw sztucznych i substancji przemysłu chemicznego, - zast powanie ogrzewania w glem przez ogrzewanie gazem lub ciekłymi paliwami, - rozpowszechnianie ogrzewania olejem opałowym na terenach nie obj tych sieci gazow , - stosowanie proekologicznych urz dze grzewczych takich jak pompy ciepła czy instalacje solarne. Według postanowie uchwalonych na „Szczycie Ziemi w Johanesburgu” w 2002 r. w pa stwach Unii Europejskiej , do 2010 r udział energii odnawialnej w całkowitej produkcji energii ma wynie 10%. W Polsce uchwał Sejmu ustalono, e do 2010 roku udział energii z niekonwencjonalnych ródeł wyniesie 7,5 %, a do roku 2020 – 14%. Z uwagi na znaczne walory rekreacyjne gminy i fakt, e znajduje si ona na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu nale y nie dopuszcza do lokalizacji nowych emitorów. 5.7. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Najwa niejsze zadania gminy w zakresie infrastruktury elektroenergetycznej to: - zapewnienie bezpiecze stwa energetycznego, - poprawa niezawodno ci i ci gło ci działania, - poprawa standardu wiadczonych usług, - zminimalizowanie niekorzystnych oddziaływa na rodowisko. Projektowane nowe inwestycje powinny by przyjazne dla rodowiska, tj. dobrze wkomponowane w pejza gminy i w jak najmniejszym stopniu uci liwe dla otoczenia. Podstawowe kierunki działa w zakresie ochrony rodowiska przed promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizuj cym maj z reguły charakter nieinwestycyjny i dotyczy b d prowadzenia bada okre laj cych skal zagro enia promieniowaniem a w szczególno ci: - prowadzenia rejestru zawieraj cego informacje o terenach, na których stwierdzono dopuszczalne st enia poziomów pól elektromagnetycznych, - uwzgl dniania w planach miejscowych i studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego ochrony ludzi i rodowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych poprzez: - dokładn inwentaryzacj ródeł emisji, - odpowiedni lokalizacj nowoprojektowanych budynków. Główny nacisk w programie w zakresie elektroenergetyki poło ono na popraw jako ci obsługi odbiorców poprzez: - zapewnienie prawidłowych parametrów jako ciowych dostarczanej energii elektrycznej, - zapewnienie nieograniczono ci dostawy energii elektrycznej, - zapewnienie wzrostu mo liwo ci wykorzystania energii elektrycznej do celów grzewczych. - Przyj to, e cele te b d realizowane poprzez sukcesywn modernizacj układu zasilania i sieci rozdzielczych redniego napi cia, budow nowych stacji transformatorowych oraz remonty linii niskiego napi cia. Podstaw prognozy s zarówno przewidywane zmiany demograficzne, jak i hipotezy rozwoju gospodarczo-społecznego i zwi zane z tym zmiany strukturalne gminy. 5.8. Ochrona przed nadzwyczajnymi zagro eniami Do powa nych awarii, które mog wyst pi na terenie gminy nale y zaliczy głównie katastrofy naturalne (wyładowania elektryczne, wstrz sy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, huragany, po ary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i zbiornikach wodnych, masowe wyst powanie szkodników ro lin lub zwierz t a tak e epidemie chorób zaka nych ludzi i zwierz t). Ponadto mog losowo wyst pi awarie transportowe. Przeciwdziałanie awariom transportowym powinno polega na: - zmodernizowaniu zbyt w skich odcinków dróg wojewódzkich, - przygotowaniu parkingów i zatok dla bezpiecznego zatrzymywania si pojazdów, a w przypadku awarii na ich odholowanie i zabezpieczenie, - przeprowadzaniu wzmo onych kontroli pojazdów przewo cych materiały niebezpieczne, - podnoszeniu wiadomo ci społecznej w zakresie zagro e powstałych w zwi zku ze stosowaniem niebezpiecznych substancji np. pestycydów, - informowaniu i edukacji społecze stwa o zagro eniach rodowiska i zdrowia ludzi. 6. RACJONALNE U YTKOWANIE ZASOBÓW RODOWISKA (obszar strategiczny 2) 6.1.Wzrost efektywno ci wykorzystania surowców Wykorzystanie zasobów surowców i ewentualnie podj cie oraz zwi kszenie ich eksploatacji – wymaga dokonania bilansu zysków i strat (w aspekcie ochrony rodowiska) – dla ustalenia zasadno ci zamierze inwestycyjnych w zakresie pozyskiwania surowców. Zwi kszanie wydobycia surowców wi e si z podejmowaniem niezb dnych, towarzysz cych działa – przede wszystkim – rekultywacji terenów eksploatacji. Władze samorz dowe b d wi c zobowi zane do sprawowania nadzoru nad jednostkami prowadz cymi eksploatacj równie w skali indywidualnych działa – dla zapewnienia ochrony walorów rodowiska – a szczególnie rze by (ukształtowania) – powierzchni terenu. Rozpocz cie, b d poszerzenie – terenów wydobycia surowców – mo e nast pi po dokładnym rozpoznaniu warunków ich wydobycia – jak równie – zgodnie z obowi zuj cymi przepisami szczególnymi (prawem geologicznym i aktami prawnymi dotycz cymi ochrony rodowiska). W gospodarce kopalinami pospolitymi nale y: - dostosowywa eksploatacj do wymogów prawa geologicznego i górniczego, - wła ciwie gospodarowa zasobami kopalin i ich reglamentacj , - chroni - wła ciwie rekultywowa tereny poeksploatacyjne. rodowisko naturalne, 6.2. Rozwój energetyki odnawialnej Integralnym elementem zrównowa onego rozwoju gminy powinien sta wykorzystania energii ze si wzrost ródeł odnawialnych. Lokalnymi odnawialnymi zasobami wykorzystywanymi do produkcji energii elektrycznej mog by : - siła wiatru (siłownie wiatrowe), - energia wody (turbiny wykorzystuj ce spi trzenia wodne), - energia słoneczna (kolektory słoneczne lub ogniwa fotowoltaiczne przetwarzaj ce energi słoneczn na pr d elektryczny), - energia geotermalna, - biogaz. Działania nieinwestycyjne gminy w tym zakresie powinny koncentrowa si głównie na: - dokonaniu oceny zasobów energii odnawialnej , wyznaczeniu terenów preferowanych do rozwoju energetyki odnawialnej, - opracowaniu programów wykonawczych dotycz cych energetycznego wykorzystania biomasy, rozwoju energetyki wodnej, wiatrowej, słonecznej oraz programu wykorzystania energii geotermalnej, - wł czaniu problematyki energii odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego gminy, - wspieraniu indywidualnych przedsi wzi zwi zanych z energetyk odnawialn . 6.3.Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, rolnictwo Ochrona powierzchni ziemi na gruntach zdegradowanych i zdewastowanych powinna obejmowa : - prowadzenie działalno ci o wiatowej na rzecz restrukturyzacji produkcji rolnej w odniesieniu do stanu zanieczyszczenia rodowiska, - wdro enie kompleksowego monitoringu gleb i ro lin, - okre lenie obszarów nara onych na degradacj wskutek erozji oraz stworzenie programu zapobiegania erozjom, - opracowanie ewidencji gruntów zdegradowanych i zdewastowanych oraz opracowanie kompleksowego programu ich rekultywacji, - opracowanie kompleksowego programu zabiegów regeneracyjnych i ochronnych gleb zanieczyszczonych przez przemysł i rolnictwo (np. program wapnowania gleb zakwaszonych, ochrona u ytków ekologicznych), - restrukturyzacja produkcji rolnej na terenach nara onych na ska enie, - dokonywanie okresowych weryfikacji rodków nawozowych oraz rodków ochrony ro lin ze wzgl du na obci enia rodowiskowe. 6.4. Ochrona i zrównowa ony rozwój lasów Niezwykle wa na w granicach gminy – jest wła ciwa polityka prowadzona w odniesieniu do terenów zielonych, szczególnie terenów zieleni wysokiej, tj.: lasów i zadrzewie ró nego rodzaju, w tym – zieleni stanowi cej biologiczn obudow rzek i potoków oraz zadrzewie ródpolnych. Ziele – zwłaszcza wysoka – spełnia ró norodn rol : - w istotny sposób zwi ksza walory krajobrazowe gminy, - bezpo rednio wpływa dodatnio na zwi kszenie przyrodniczych warto ci obszaru, a mianowicie: poprawia warunki aerosanitarne, sprzyja zwi kszeniu poziomu wilgotno ci gruntów, zapobiega erozji, stanowi schronienie dla licznych gatunków zwierz t, - tworzy rejony wypoczynku dla mieszka ców, a tak e osób korzystaj cych z walorów rekreacyjnych gminy – zamieszkałych poza jej granicami. Dla zabezpieczenia terenów zieleni nale y bezwzgl dnie wykluczy : - mo liwo przeznaczania tych terenów na cele, które nie s zwi zane z gospodarowaniem zieleni , - dokonywanie zmian stosunków wodnych – głównie przez nieprawidłowo prowadzon regulacj rzek i potoków oraz melioracje, - zmniejszanie istniej cego drzewostanu, - lokalizowanie zabudowy, obiektów i sieci infrastruktury technicznej oraz gromadzenie odpadów w terenach le nych, - stosowanie chemicznych rodków uprawy i ochrony ro lin w zespołach lasów. Jednocze nie – nale y prowadzi działania zmierzaj ce do powi kszenia powierzchni lasów – mi dzy innymi poprzez przygotowanie programów dolesie obejmuj cych tereny o niskiej klasie bonitacji gleb – usytuowane w s siedztwie istniej cych terenów le nych i zadrzewie . Nale y równie obj ochron zachowane do dzisiaj parki dworskie, cmentarze i inne zabytkowe zespoły zieleni. Wi e si to z przygotowaniem programu promocji i zach ty – dla prowadzenia ró norodnych działa słu cych ochronie istniej cych zasobów zieleni. Krajobraz, tak e kulturowy – jest jedn ze szczególnie cennych warto ci gminy. Najwi ksze walory krajobrazowe reprezentuj : północno-zachodnie oraz północnowschodnie rejony gminy. Zarz dzanie systemem ochrony przyrody i krajobrazu powinno obejmowa : - prace nad obj ciem ochron krajobrazow najcenniejszych obszarów gminy, - prace nad zatwierdzeniem dokumentacji obiektów proponowanych do ochrony rezerwatowej, - wprowadzenie ró nych form ochrony przyrody (np. u ytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych), - powszechn inwentaryzacj przyrodnicz gminy. Gospodarka le na powinna obejmowa : - nadzór nad lasami niepa stwowymi w celu zapewnienia zasady trwało ci lasów i ci gło ci ich u ytkowania, - rozwijanie pozaprodukcyjnych funkcji lasów i zadrzewie , - wprowadzenie do u ytku planów urz dzenia lasów (system szkole ), - zwi kszenie pomocy finansowej dla deklaruj cych ch wykorzystywanych rolniczo, - opracowanie gminnego planu zadrzewie . zalesienia gruntów nie W zakresie gospodarki łowieckiej nale y: - ochroni i zachowywa ró norodno - chroni i kształtowa populacji zwierz t łownych, rodowisko przyrodnicze na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny, - uzyskiwa mo liwie wysok jako osobnicz i trofealn oraz wła ciwa liczebno populacji ze wzgl du na gospodark le n i roln , - zachowywa i chroni gin ce gatunki zwierz t, - spełnia potrzeby społeczne w zakresie uprawiania my listwa, - kultywowa tradycj oraz krzewienie etyki i kultury łowieckiej. 7 . WSPÓŁPRACA PRZYGRANICZNA (obszar strategiczny 3) W zakresie współpracy z s siednimi gminami nale y: - wspólnie przeciwdziała powodziom i deficytom wody poprzez budow systemu zbiorników małej retencji i sieci wodoci gowej, - budowa i rozbudowywa wspólne systemy kanalizacji i oczyszczania cieków, - obejmowa formami ochrony przyrody najcenniejsze obszary przyrodnicze, - rozbudowywa istniej ce systemu obszarów prawnie chronionych, - współpracowa w zakresie wykorzystania energii ze ródeł odnawialnych, - ostrzega i alarmowa w przypadku nadzwyczajnych zagro e i kl sk ywiołowych. 8. EDUKACJA EKOLOGICZNA, TURYSTYKA I REKREACJA (obszar strategiczny 4) Zadania krótkoterminowe a) Organizacja systemu szkole i kursów edukacyjnych z zakresu ochrony rodowiska, agroturystyki, obsługi ruchu turystycznego, rolnictwa ekologicznego, wytwórczo ci regionalnej. b) Wspieranie inicjatyw młodzie y szkolnej w zakresie ochrony rodowiska, tworzenie autorskich klas ekologicznych. c) Prenumerowanie czasopism ekologicznych d) Organizowanie pogadanek, odczytów, wystaw. Edukacj ekologiczn młodzie y szkolnej powinno si realizowa poprzez: - wprowadzanie do szkół programu ekologicznego w ramach zaj pozalekcyjnych, - udział szkół w akcji „sprz tanie wiata” w miesi cu maju i wrze niu, - prowadzenie czynnej zbiórki surowców wtórnych, - uczestnictwo w konkursach ekologicznych, - organizowanie imprez popularyzuj cych wiedz ekologiczn , - organizowanie konferencji i seminariów dotycz cych ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, - gromadzenie bibliografii i wideoteki w zakresie ekologii. Edukacj ekologiczn dorosłych nale y realizowa poprzez: - egzekwowanie przepisów dotycz cych porz dku, - wdra anie i sankcjonowanie europejskich standardów w dziedzinie ładu przestrzennego, oszcz dno ci energii itp., - tworzenie wiadomo ci społecznej dotycz cej zachowa komunikacyjnych, - promowanie proekologicznych zachowa , - edukacj w zakresie gospodarki odpadami, racjonalnego zu ycia wody i racjonalnego wykorzystania opakowa . Zadania długoterminowe a) Stworzenie systemu doradztwa w zakresie ochrony rodowiska, rolnictwa ekologicznego, turystyki, markietingu, finansów, ksi gowo ci. b) Stworzenie informacji o rynku pracy w gminie i regionie. Turystyka, rekreacja Gmina Iwkowa jest obszarem rednio obci onym ruchem turystycznym, pomimo bardzo małej liczby miejsc w obiektach noclegowych – 53 (dla porównania w gminie Czchów =1106). Najistotniejsz rol w atrakcyjno ci turystycznej gminy odgrywaj walory kulturowe i krajobrazowe, a tak e warto ci rodowiska przyrodniczego, w tym głównie rze ba terenu. Zakres przestrzenny obszarów, które wykorzystywane s dla celów rekreacji ulega zmianie, pod wzgl dem sezonowo ci, a tak e zale y od uprawianych form turystyki. Turystyka jest funkcj kreuj c rynek pracy, przede wszystkim dla kobiet, głównie w sezonie letnim, a po rozbudowie bazy rekreacyjno-sportowej – tak e w okresie zimowym. Celem rozwoju gminy powinno by : - poprawa efektywno ci wykorzystania naturalnych zasobów turystycznych i ich ochrona, - zwi kszenie liczby turystów odwiedzaj cych gmin . Formułowanie celów rozwoju funkcji rekreacyjnej w gminie nale y wi za z: - prognozowanym i widocznym w ostatnich latach wzrostem aktywno ci turystycznej ludno ci, - poło eniem gminy, - wzrostem zainteresowania społecze stwa ró nymi formami turystyki aktywnej, - wzrostem popularno ci agroturystyki, jako alternatywnej formy pobytów urlopowych, zarówno w ród słabszych ekonomicznie warstw społecze stwa jak i modnego „powrotu do natury” warstw zasobniejszych finansowo. Proponowane kierunki działania to: - rozpropagowanie idei agroturyzmu w ród rolników, - zorganizowanie szkole i wycieczek instrukta owych, - promowanie produkcji zdrowej ywno ci, - poprawienie dost pno ci komunikacyjnej i wyposa enia w infrastruktur techniczn wsi, - wyznaczenie miejsc biwakowania, palenia ognisk, gier i zabaw terenowych, - opracowanie folderu promocyjnego gospodarstw agroturystycznych. Rozwój agroturystyki wymaga tak e podniesienia estetyki wsi (organizacja konkursu na najpi kniejszy ogródek, najlepiej zmodernizowany budynej itp.), lepszej dost pno ci do placówek handlowych, pocztowo-telekomunikacyjnych, kulturalnych, ochrony zdrowia itp. Proponowane kierunki działania: - oznakowanie i promocja interesuj cych obiektów zabytkowych, - poszerzenie oferty wypoczynku w okresie letnim (nauka jazdy konnej, w drówki konne, plenerowe imprezy sportowo-rekreacyjne, - wyznaczenie miejsc biwakowania, palenia ognisk, gier i zabaw terenowych, - oznakowanie nowych szlaków (pieszych, rowerowych, narciarskich), najlepiej w formie zamkni tych p tli z mo liwo ci dogodnego dojazdu i parkowania, - wyznaczenie i oznakowanie cie ek spacerowych i dydaktycznych, - zorganizowanie wypo yczalni sprz tu sportowo-rekreacyjnego (rowery, sprz t do gier), - zorganizowanie taniej bazy noclegowej (domki campingowe, pola namiotowe, schroniska młodzie owe itp.), - wzbogacenie oferty gastronomicznej, - opracowanie oferty działek pod budow obiektów słu cych rekreacji, - przeprowadzenie akcji promuj cej walory turystyczne gminy (zaproszenie mediów, wydanie informatora). Ochrona rodowiska na tle ruchu turystycznego Gmina Iwkowa jest niewystarczaj co przygotowana w zakresie ochrony rodowiska do obsługi ruchu turystycznego. Brak odpowiedniej bazy rekreacyjno-wypoczynkowej, odpowiedniego systemu zaopatrzenia w wod , odprowadzania cieków. Brak działa stymuluj cych zmian sposobu ogrzewania. Brak programu gospodarowania odpadami komunalnymi z uwzgl dnieniem powstaj cych w wyniku wzmo onego ruchu turystycznego. Naruszenia wymaga ochrony rodowiska to: - odprowadzanie cieków w stanie surowym do głównych cieków wodnych gminy, - odprowadzanie niedostatecznie oczyszczonych cieków do wód powierzchniowych, - wylewanie cieków ze zbiorników wybieranych na pola orne, - spalanie odpadów komunalnych na ziemi oraz zaleganie ich w miejscach biwakowych. Najwa niejszymi obszarami koniecznych działa dla prawidłowego kształtowania rekreacji na terenie gminy s : - dolina Beli (wie Iwkowa) wraz z otaczaj cymi j masywami le nymi, - zachodnie tereny wsi Wojakowa i Dobrociesz, - obszary przyległe do projektowanego zbiornika retencyjnego we wsi K ty. Wyst puje potrzeba wydzielenia wyra nie zdefiniowanych preferencji funkcjonalnych w obszarze gminy: - mieszkaniowo-usługowych, - rolniczo-rekreacyjnych, - produkcyjno-usługowych. Funkcjonowanie obszarów preferencyjnych nale y bezwzgl dnie podporz dkowa ochronie rodowiska i krajobrazu. 9. KOSZTY, HARMONOGRAM I RÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU 9.1.Koszty realizacji programu Kalkulacja kosztów została podana dla dwóch horyzontów czasowych: lata 2004-2007 i 2007 –2015. Koszt te nale y traktowa jako szacunkowe z uwagi na brak mo liwo ci okre lenia uwarunkowa realizacji Programu (tab.3.). Tabela 3. Koszty i harmonogram realizacj programu ochrony rodowiska L.p Cel strategiczny Rodzaj działania/inwestycje Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2007-2015 Obszar strategniczny 1 1. Ochrona i kształtowanie Wykonanie bada ? .............. stosunków wodnych specjalistycznych dotycz cych uj cia wody z cieków górskich (wersja I) oraz poboru wody z rzeki Łososina (wariant III) Budowa stacji uzdatniania wody o wydajno ci 530 m3/d (w przypadku wersji I) i 3500 m3/d (wersja III) 700 (wersja I) Rozbudowa ...... km sieci ....... wodoci gowej ......... Budowa cieków 5000 (wersja II) oczyszczalni K ty – 308 m3/d 1000 Wojakowa – 215 m3/d Dobrocie – 81 m3/d 800 300 Iwkowa – 69,6 m3/d 2. Gospodarka odpadami 3. Ochrona przed hałasem 4. Ograniczenie zanieczyszcze powietrza 250 Wykonanie ..... km sieci ...... kanalizacyjnej ..... ....... ...... Zarz dzenie ochron 9 10 Inwestycje 500 Monitoring 225 15 Inwestycje 520 470 5. 7. Awarie Ochrona przyrody Monitoring 3 4 Inwestycje 1 Monitoring 10 10 Inwestycje 2 4 Obszar strategiczny 2 1. Wzrost efektywno ci Inwestycje wykorzystania surowców 200 150 2. Rozwój odnawialnej 2 0,7 200 400 3. 4. energetyki Zarz dzanie Inwestycje Ochrona gleb i terenów Zarz dzanie zdegradowanych Inwestycje 1 270 20 Ochrona i zrównowa ony Monitoring rozwój lasów Inwestycje 5 5 50 60 9 6 2 2 Obszar strategiczny nr 3 1. Współpraca z s siednimi gminami Obszar strategiczny nr 4 1. Propagowanie ochrony rodowiska idei Edukacja społecze stwa Inwestycje Razem: W celu oszacowania kosztów zwi zanych z rozbudow i budow stacji uzdatniania wody, oczyszczalni cieków, sieci wodoci gowych i kanalizacyjnych przeanalizowano jednostkowe wska niki kosztów inwestycyjnych opublikowane w artykułach i biuletynach, po czym zweryfikowano je w trakcie konsultacji z wykonawcami w/w obiektów na terenach południowo-wschodniej Polski. Szacunkowy koszt wybudowania oczyszczalni 1 m3/d – 3333 zł Szacunkowy koszt wybudowania stacji uzdatniania wody 1 m3/d – 1250 zł Koszt 1 m sieci kanalizacyjne wynosi około 300 zł. Orientacyjny koszt wykonania 1 m wodoci gu wynosi 150 zł. 9.2. Krajowe ródła finansowania Programu Zasady funkcjonowania funduszy ekologicznych okre la ustawa Prawo ochrony rodowiska oraz rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 20 grudnia 2002 r (Dz.U.Nr 230, poz. 1934) [29]. Fundusze ekologiczne funkcjonuj nast puj cych poziomach administracji: - na poziomie krajowym – Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, - na poziomie regionalnym - Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, - na poziomie lokalnym, bez osobowo ci prawnej powiatowe i gminne fundusze ochrony rodowiska. Gminy i przedsi biorstwa komunalne staraj si w coraz wi kszym stopniu wykorzystywa komercyjne rodki finansowe przeznaczone na remonty, modernizacje i rozwój infrastruktury ochrony rodowiska poprzez tworzenie bod ców i korzystnych warunków do przyci gania kapitału sektora prywatnego (m.in. udzielanie koncesji firmom prywatnym na budow eksploatacj i gminnej infrastruktury w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Zasady dopuszczalno ci pomocy publicznej przeznaczonej na ochron rodowiska reguluje Rozp. Rady Min. z dnia 10 grudnia 2002 r w sprawie dopuszczalnej pomocy publicznej przeznaczonej na ochron rodowiska (Dz.U. Nr 231, poz. 1938). Przedsi biorstwa i podmioty gospodarcze przypisane do konkretnej gminy w znacznej cz ci powinny finansowa zadania zwi zane z wprowadzaniem systemów zarz dzania rodowiskiem na poziomie przedsi biorstw, najlepszych dost pnych technologii, ograniczeniem odpadowo ci, materiałochłonno ci, energochłonno ci i zmniejszeniem zu ycia wody. 9.3 . Pomoc strukturalna Unii Europejskiej Wspieranie rozwoju publicznej (nie komercyjnej) infrastruktury to główny cel Funduszu Spójno ci inaczej nazywanego Funduszem Kohezji. Fundusz finansuje du e projekty w zakresie transportu i ochrony rodowiska. W odró nieniu od funduszy strukturalnych ma charakter czasowy. Pocz tkowo jego realizacj zaplanowano na lata 1993-99, a nast pnie na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłu y jego działanie do roku 2006. Od 2000 roku Polska korzysta z Przedakcesyjnego Instrumentu Polityki Strukturalnej (ISPA). Z chwil wst pienia do UE, Polska jako pa stwo członkowskie przestanie by benificjentem tego instrumentu. Wszystkie projekty zatwierdzane do finansowania w ram ach ISPA b d kontynuowane w nast pnych latach jako projekty Funduszu Spójno ci. W ramach jednego projektu nie mo na jednocze nie korzysta z Funduszu Spójno ci oraz z funduszy strukturalnych. rodki tego funduszu mog by przeznaczone na urz dzenia i infrastruktur poszczególnych komponentów rodowiska a tak e na przygotowywanie projektów, ich wdra anie, monitoring, studia towarzysz ce, informacje dla społecze stwa. ródłem pomocy UE w dziale rodowisko jest równie Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, European Regional Development Fund to jeden z funduszy strukturalnych powstały w 1975 w celu zmniejszenia dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów oraz podniesienia stopnia rozwoju regionów najbardziej zapó nionych, np. obszarów wiejskich; realizowany poprzez wspieranie i finansowanie programów rozwoju infrastruktury w krajach Unii Europejskiej. rodki z Funduszu mog zosta wykorzystane na wniosek krajów członkowskich UE lub z inicjatywy Komisji Europejskiej na wsparcie programów w dwu lub wi cej regionach b d programów narodowych, których realizacja mogłaby by korzystna dla wszystkich krajów Unii. Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w nast puj cych dziedzinach: - inwestycje produkcyjne umo liwiaj ce tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy, - inwestycje na infrastruktur , z uwzgl dnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów obj tych celem nr 1, - inwestycje na edukacj i opiek zdrowotn w regionach obj tych celem nr 1, - rozwój potencjału lokalnego: małych i rednich przedsi biorstw, - działalno - inwestycje zwi zane z ochron badawczo-rozwojowa, rodowiska. 10. GŁÓWNE INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ Do realizacji polityki ekologicznej słu mi dzy innymi nast puj ce narz dzia: 1. ekonomiczno-prawne i finansowe, - podatki –instrumenty wprowadzone w ramach prawa lokalnego, - opłaty – opłaty za korzystanie ze rodowiska, opłaty za wprowadzanie zanieczyszcze do rodowiska, - subwencje (subsydia publiczne), dotacje ze rodków bud etowych, prefewrencyjne kredyty i po yczki, systemowe umarzanie po yczek, ulgi podatkowe, zró nicowanie opłat celnych, zwalnianie od kaucji inwestycyjnych przy podejmowaniu inwestycji ochronnych, - bod ce finansowe dla egzekucji prawa – system kar ekologicznych, odsetki karne za nieterminowe uiszczanie opłat, itp. 2. Edukacyjne – działania maj ce na celu podniesienie wiadomo ci ekologicznej społecze stwa. Podstaw wła ciwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ci oparty na wska nikach (miernikach) stanu rodowiska i zmiany presji na rodowisko, a tak e na wska nikach wiadomo ci społecznej. W tabeli 4 zaproponowano istotne wska niki, przyjmuj c, e lista ta nie jest wyczerpuj ca i b dzie sukcesywnie modyfikowana. Tabela 4. Wska niki stanu rodowiska L.p. Wska nik Stan wyj ciowy 1. Jako wód powierzchniowych; udział brak danych wód V klasy 2. Jako wód podziemnych; udział wód I i Brak danych II klasy 3. Stosunek ilo ci wody zu ywanej na cele 0 komunalne z wód powierzchniowych /do ilo ci z wód podziemnych 4. Udział nie oczyszczonych komunalnych cieków 100% 5. Udział nie oczyszczonych przemysłowych cieków 0% Stan w czasie oceny realizacji Programu 6. Wska nik zwodoci gowania gminy 5,7 % 7. Wska nik skanalizowania gminy 0% 8. Stosunek długo ci sieci kanalizacyjnej do 0% sieci wodoci gowej 9. Ilo wytwarzanych odpadów komunalnych/1 mieszka ca w roku 10. Udział odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach 11. Udział odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach 12. Wska nik lesisto ci 26 % 13. Powierzchnia terenów obj tych ochron prawn 100% 100% 14. Powierzchnia terenów zdegradowanych 0% 15. Udział powierzchni zbiorników retencyjnych /powierzchni gminy 16. Udział zu ytych nawozów sztucznych i mineralnych/1 ha u ytków rolnych 17. Ilo zu ytej wody/ 1 mieszka ca/rok W oparciu o analiz ródeł finansowania działa w zakresie ochrony rodowiska w ostatnich latach Polsce oraz prognoz co do perspektywicznych ródeł, przewiduje si nast puj ce ramy finansowe do wdra ania Programu w najbli szych czterech latach (tab.5.): Tabela 5. ródła finansowania programu ochrony rodowiska ródło finansowania rodki własne gminy Ł cznie w latach 2004-2007 Procentowy udział [%] 11,5 WFO iGW 2,5 PFO iGW 20,0 Bud et pa stwa 4,0 rodki pomocowe UE rodki własne gospodarczych podmiotów 55,0 7,0 RAZEM: 100 PODSUMOWANIE Z uwagi na walory krajobrazowe, du e kompleksy zdrowych lasów, stosunkowo czyste powietrze i niewielk odległo od o rodków miejskich gmina powinna utrzyma swój charakter rolniczy oraz rozwija swoj funkcj rekreacyjn w ci gu całego roku. Z powodu uwarunkowa fizjograficznych bezwzgl dnie nie powinno si tu wprowadza przemysłu oraz innych typów uci liwego zagospodarowania. Obszar gminy w znacznej cz ci obj ty jest strefami chronionego krajobrazu (Wi nicko-Lipnicki Obszar Chronionego Krajobrazu i projektowany Łososi sko- egoci ski Park Krajobrazowy). Czysto rodowiska gminy Iwkowa b dzie miała du e znaczenie dla projektowanego Łososi sko- egoci skiego Parku Krajobrazowego– szczególnie dla dolnego odcinka rzeki Łososiny oraz dla projektowanego rezerwatu w uj ciu tej rzeki do Zbiornika Czchowskiego ze wzgl du na wspóln zlewni wód powierzchniowych. Wykaz wykorzystanych materiałów 1. Dyrektywa azotanowa 91/676/EWG 2. Gruszka A., Plewniak J., Plan gospodarowania odpadami na terenie Gminy Iwkowa. SYLWAN-2 Pracownia Projektowania, Ekspertyz i Wdro e Ekologicznych 32-700 Bochnia, ul. Hillenbranta 15. Opracowanie wykonane na zlecenie Urz du Gminy Iwkowa, maj 2003 3. Główny Urz d Statystyczny, Prognoza ludno ci wg województw na lata 1999-2030, Warszawa 2000 4. Główny Urz d Statystyczny, Rocznik statystyczny województwa małopolskiego, Kraków 2003 5. Konsultacje z Zarz dem Gminy oraz społeczno ci Gminy Iwkowa, 2004 6. Praca zbiorowa, Dokumentacja Krajobrazowego, Nowy S cz 1998 projektowanego Łososi sko- egoci skiego Parku 7. Praca zbiorowa: Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Iwkowa, Plan-Projekt-ART. Bis, Kraków 2000. 8. Praca zbiorowa pod red. Antoniego Zi by, Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów 1995. 9. Praca zbiorowa, Program ochrony rodowiska województwa tarnowskiego- do roku 2015, Exbud- Tarnów, sp. z o.o. w Tarnowie, 1996. 10. Praca Zbiorowa, Zasady organizacji i urz dzania wiejskich punktów gromadzenia odpadów oraz wysypisk gminnych, Ministerstwo Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa 1986 11. Polska Akademia Nauk-Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Wyposa enie terenów wiejskich w infrastruktur społeczn , Warszawa 1996 12. Skalmowski K., Poradnik gospodarowania odpadami, Verlag Dashöfer, Warszawa 1999 13. Strategia Rozwoju Gminy Iwkowa – Materiały Urz du Gminy 14. Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin powiatu brzeskiego..... – wersja robocza 15. Tyszkiewicz J., Odpady ze złomowania sprz tu AGD, Biuletyn IGO, 1 (6) 1999 16. Wnioski Zarz du Gminy Iwkowa do „Studium Uwarunkowa Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwkowa”, 1999. i Kierunków 17. Wojciechowski A., Zintegrowane systemy gospodarki odpadami komunalnymi, Fundusz Współpracy, Warszawa 1998 18. Wytyczne Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych – oddział południowo-wschodni, Kraków 1999 19. ygadło M., Prognoza zmian wska nika nagromadzenia oraz składu morfologicznego odpadów komunalnych do roku 2030. Materiały Konferencji Naukowo-Technicznej. Gospodarka odpadami komunalnymi. Koszalin-Kołobrzeg, 1997 20. ygadło M., Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, PZITS, Pozna , 2001 21. Rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pou ytkowych (Dz. U. Nr 69 poz. 719) 22. Rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 11 wrze nia 2001 w sprawie stawek opłat produktowych (Dz. U. Nr 116 poz. 1235) 23. Rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 1 czerwca 2001 dotycz ce szczegółowych metod stosowania nawozów i prowadzenia szkole z zakresu ich stosowania (Dz.U. Nr 60, poz. 616) 24. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 27 wrze nia 2001 w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206) 25. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z 6 czerwca 2002 r w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 786) 26. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 4 pa dziernika 2002 r., w sprawie wymaga jakim powinny odpowiada wody ródl dowe b d ce rodowiskiem ycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z dnia 23 pa dziernika 2002 r., Nr 176, poz. 1455) 27. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 27 listopada 2002 r., w sprawie wymaga , jakim powinny odpowiada wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ci w wod przeznaczon do spo ycia (Dz. U. Nr 202, poz. 1728) 28. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 29 listopada 2002 r., w sprawie warunków, jakie nale y spełni przy wprowadzaniu cieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz. U. z 16 grudnia 2002 r., Nr 212, poz. 1799) oraz z dnia 31 stycznia 2003 r., w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mog by odprowadzane w ciekach przemysłowych (DZ.U. z 2003r., Nr 35, poz. 309) 29. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 20 grudnia 2002 w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (Dz. U. Nr 230, poz. 1934 30. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra liwych na zanieczyszczenia zwi zkami azotu ze ródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093) 31. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymaga , jakim powinny odpowiada programy działa maj cych na celu ograniczenie odpływu azotu ze ródeł rolniczych (Dz.U. Nr 4, poz. 44) 32. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 23 grudnia 2002 r., w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra liwych na zanieczyszczenie zwi zkami azotu ze ródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, z dnia 31 grudnia 2002 r., poz. 2093) 33. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporz dzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66 poz. 620). 34. Rozporz dzenie Ministra rodowiska z dnia 11 lutego 2004 r., w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284) 35. Rozporz dzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 2 marca 1999 w sprawie warunków jakim powinny odpowiada drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43/1999, poz. 430 36. Rozporz dzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r., w sprawie wymaga dotycz cych jako ci wody przeznaczonej do spo ycia przez ludzi (Dz. U. NR 203, poz. 1718) 37. Ustawa z dnia 13 wrze nia 1996 r. o utrzymaniu czysto ci i porz dku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622). 38. Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawo eniu (Dz.U. Nr 89, poz.991) 39. Ustawa z 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. Nr.38, poz. 452) 40. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. 62 poz. 628) 41. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i nr 115, poz. 1229 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i nr 113, poz. 984) 42. Ustawa z dnia 11 maja 2001 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz. 638) 43. Ustawa z dnia 11 maja 2001 o obowi zkach przedsi biorców w zakresie gospodarki niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63 poz. 639) 44. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w wod odprowadzaniu cieków (Dz. U, Nr 72, poz. 747). i zbiorowym 45. Ustawa „Prawo wodne” z dnia 18 lipca 2001 r (Dz. U. Nr 115, poz. 1229) 46. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony rodowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz. 1085) 47. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r - ostatnia zmiana z dnia 31.03.2002 r samorz dzie gminnym (Dz. U. Nr 23, poz. 220)
